Tony Buzan

Pami na zawoanie
Metody i techniki pamiciowe

tumaczenie: Marek Siurawski

Wydanie uaktualnione

SPIS TRECI:

NASZE 21 URODZINY

JAK POSUGIWA SI POSUGIWANIEM SI PAMICI

11

ROZDZIA 1. CZY MASZ DOSKOA PAMI?

14

ROZDZIA 2. SPRAWD SWOJ PAMI

22

ROZDZIA 3. HISTORIA WIEDZY O PAMICI.

33

ROZDZIA 4. SEKRETY DZIAAIA PAMICI DOSKOAEJ

44

ROZDZIA 5. ACUCHOWA METODA SKOJARZE (MS)

51

ROZDZIA 6. ZAKADKI OBRAZKOWE

56

ROZDZIA 7. RYMOWAKI LICZBOWE

64

ROZDZIA 8. RZYMSKI POKJ, CZYLI ZAKADKI MIESZKAIOWE

70

ROZDZIA 9. ZAKADKI ALFABETYCZE

73

ROZDZIA 10. JAK ZWIKSZY O STO PROCET WIEDZ, KTR

ZDOBYE DO TEJ PORY

80

ROZDZIA 11. JAK DUGO PAMITASZ?

82

ROZDZIA 12. GWY SYSTEM PAMICIOWY GPS)

91

ROZDZIA 13. JAK ZWIKSZY O TYSIC PROCET WIEDZ, KTR

ZDOBYE DO TEJ PORY

97

ROZDZIA 14. JAK ZAPAMITA ROZKAD KART

111

ROZDZIA 15. JAK PODWYSZY WSPCZYIK ITELIGECJI (II)

DZIKI ZAPAMITYWAIAU DUYCH LICZB.

116

ROZDZIA 16. JAK ZAPAMITYWA UMERY TELEFOW

121

ROZDZIA 17. JAK ZAPAMITYWA TERMIY I GODZIY SPOTKA

125

ROZDZIA 18. JAK ZAPAMITYWA DATY Z CAEGO STULECIA

128
2

ROZDZIA 19. JAK ZAPAMITA DATY I WYDARZEIA HISTORYCZE

132

ROZDZIA 20. JAK ZAPAMITYWA DATY IMIEI, URODZI, ROCZICE,

JUBILEUSZE ITD.
134
ROZDZIA 21 JAK ZAPAMITYWA SOWA OBCEGO POCHODZEIA I
UCZY SI JZYKW OBCYCH.

136

ROZDZIA 22. MAPY MYLI - OTUJ, ABY ZAPAMITA

145

ROZDZIA 23. ZAPAMITYWAIE AZWISK I TWARZY.

147

ROZDZIA 24. JAK PRZYPOMIE SOBIE TO, CO POZORIE WYLECIAO Z

GOWY.
162
ROZDZIA 25. JAK UCZY SI DO EGZAMIU.

165

ROZDZIA 26 JAK ZAPAMITYWA PRZEMWIEIA, DOWCIPY, ROLE,

WIERSZE ORAZ TRE ARTYKUW I KSIEK.

169

ROZDZIA 27 ZAPAMITYWAIE SW.

177

ROZDZIA 28 WIOSKI I WICZEIA A PRZYSZO.

180

IDEKS

183

Tony BUZA

Urodzony w 1942 r. w Londynie Tony Buzan jest twrc Map Myli,

Przewodniczcym Fundacji Mzg (the Brain Foundation), zaoycielem Trustu Mzg i
klubw Rusz gow oraz autorem pojcia Mental Literacy (Technika Mylenia).
Studia rozpocz na uniwersytecie British

Columbia, uzyskujc w 1964 r.

specjalizacj z psychologii, anglistyki, matematyki oraz nauk oglnych. W 1966 r. pracowa w

redakcji Daily Telegraph przy Fleet Street i wydawa the International Journal of Mensa,
midzynarodowy magazyn dla ludzi o wysokim ilorazie inteligencji.
Wyda w sumie 20 ksiek (19 na temat mzgu uczenia si i ludzkiej kreatywnoci
oraz 1 zbir poezji). Wszystkie, w tym Use your Head (Rusz gow), Make the Most of your
Mind (Jak w peni wykorzysta swj umys), Speed Reading (Sztuka szybkiego czytania),
Buzans Book of Genius (Buzana ksiga geniuszy) i Mental World Records (Rekordy
sprawnoci Umysowej) oraz

Get Ahead (I naprzd) ukazay si w 50 krajach,

przetumaczone na 20 jzykw. Jego klasyczna ju ksika Rusz gow czytana w programach

BBC przekroczya milion egzemplarzy sprzedanych na caym wiecie.
Tony Buzan to rwnie niezwyka osobowo, prezenter i koproducent wielu
programw radiowych , telewizyjnych, znanych i popularnych w Anglii i na wiecie, w tym
bijcy rekordy ogldalnoci program Telewizji BBC Rusz gow, serial Otwarta gowa (ITV),
Zaczarowana ptla, 1-godzinny program dokumentalny na temat umysu i liczne programy
typu talk-show. Jego dwa ostatnie videoprogramy to: Potga umysu (dystrybutor BBC
Video), powicony wykorzystaniu map myli w biznesie (pierwsza nagroda na Festiwalu
IVCA w 1991 r.) oraz Gdyby tak najpierw bdcy nowym spojrzeniem na porak i sukces.
Tony Buzan jest doradc rzdu i licznych organizacji midzynarodowych. m. in. BP,
Barelays International, Digital Equipement Corporation, Electronic Date Systems,

Hewlett-Packard i IBM. Wykada rwnie w czoowych midzynarodowych centrach biznesu,

szkoach i na uniwersytetach. Czonkowie Organizacji Modych VIP-w nazywaj go
pieszczotliwie Mister Mzg. Autor tej ksiki jest rwnie twrc Memoriad, Mistrzostw
wiata w Zapamitywaniu i wsptwrc Olimpiad Gier Umysowych. Wiele uwagi w swojej
dziaalnoci powica ludziom majcym trudnoci w uczeniu si. Posiada najwyszy na
wiecie iloraz inteligencji twrczej.
Ponadto Tony Buzan peni funkcj doradcy trenerw i zawodnikw lekkoatletycznych
druyn olimpijskich, m.in. konsultuje treningi brytyjskiej ekipy olimpijskiej wiolarzy i
szachistw. Jest czonkiem Midzynarodowej Rady Psychologw i Instytutu Treningu i
Rozwoju. Naley do Instytutu Dyrektorw, jest honorowym obywatelem Miasta Londynu i
Protektorem Stowarzyszenia Modych Przedsibiorcw przy uniwersytetach Cambridge i
Bristolskim. Uzupenieniem jego listy dyplomw i wyrnie, na ktrej znajduje si rwnie
nagroda organizacji YPO1, jest ostatnio przyznana przez EDS2 nagroda Eagle Catcher Award
(Nagroda owcw Orw), wrczana tym, ktrzy prbuj osign niemoliwe i robi to!

YPO - Young President Organisation, organizacja modych VIP-w, zrzeszajca wybitnych modych ludzi
zajmujcych wysokie stanowiska
2
Electronic Data System - jedna z najwikszych amerykaskich firm komputerowych

(dedykacje i podzikowania)

Wybrance muz, idealnej crce Zeusa i Mnemozyny i mojej drogiej przyjacice,

artystce Lorraine Gill

Osoby, ktrych pomoc i wsppraca umoliwia mi napisanie tej ksiki i ktrym

dzikuj w szczeglnoci:
Zita Albes; Jennie Allen; Astrid Andersen, Jeannie Beattie; Nick Beytes; Mark Brown; Joy
Buttery; mojemu bratu Barryemu Buzanowi; Bernard Chibnall; Tessa Clark; Carol Coaker;
Steve i Fanny Colling; Susan Crockford; Tricia Date; Janet Dominey; Charles Elton; Janice
English; Lorraine Gill; Bill Harris; Brian Helweg-Larsen; Thomas Jarlov; Trish Lillis;
Hermione Lovell; Annette McGee; Joe McMahon; Vanda North; Khalid Ranjah; Pep Reiff;
Auriol Roberts; Robert Millar Smith; Chirs i Pat Stevens; Jan Streit; Christoper Tatham; Lee
Taylor; Nancy Thomas; Sue Vaudin; Jim Ward; Bill Watts; Gillian Watts; Phyllida Wilson.

Wprowadzenie:
Ju w latach dziecicych, podobnie jak kady z moich rwienikw - zaczem
poznawa tajemniczy i trudny do opisania wiat ludzkiej pamici. To byo naprawd
fascynujce. W miar upywu lat odkrywaem, e w sytuacjach przypadkowych, w zabawie
lub w czasie wypoczynku moja pami dziaaa tak niezawodnie, e nawet tego nie
zauwaaem, ale w czasie egzaminw czy klaswek zawodzia wyranie. Ku memu
zdumieniu, w takich sytuacjach ju wtedy mwio si o zej pamici - przeraajcej
niekiedy krainie zapominania.
W dziecistwie miaem duo do czynienia ze zwierztami na wsi i przekonywaem si
naocznie jak czsto stworzenia pogardliwie zwane gupimi wykazuj pami o wiele lepsz
ni moja. Dlaczego wic ta nasza ludzka tak czsto zawodzi?
Temat ten pochania mnie coraz bardziej. Zagbiem si po uszy w ksikach,
artykuach, literaturze fachowej. Zaczynajc od podstaw czytaem o staroytnych Grekach,
ktrzy wymylili pierwsze techniki i systemy pamiciowe, przydatne w praktyce dnia
codziennego i jak staroytni Rzymianie wykorzystywali je do zapamitywania rozbudowanej
mitologii, treci caych ksig oraz wielogodzinnych przemwie wygaszanych pniej ku
zdumieniu suchaczy w czasie senackich obrad i posiedze.
W latach studenckich zajmowaem si dalej t tematyk. Ktrego dnia uderzya mnie
pewna myl: przecie te podstawowe metody i techniki pamiciowe mog nie tylko usprawni
pami mechaniczn, dziki ktrej czowiek powtarza co jak papuga, ale posuy rwnie
do stworzenia gigantycznej umysowej bazy danych z byskawicznym dostpem, a przy
okazji zwikszy ogln zdolno pojmowania i rozumowania.
Zaczem wic stosowa te techniki uczc si do egzaminw; aby ksztaci
wyobrani i wzmacnia wasn pami pomagaem rwnie kolegom, zwaszcza tym
zagroonym skreleniem z listy, ktrzy szybko zaczli uzyskiwa noty dobre i celujce.
7

Gwatowny rozwj bada nad tajnikami umysu w ostatnim dziesicioleciu potwierdzi

to, co wszyscy mnemotechnicy, uczestnicy gier umysowych, prestidigitatorzy i teoretycy
wiedzieli od dawna: pojemno naszej pamici i moliwoci odtwarzania zapamitanych
informacji s o wiele, zaskakujco wiele wiksze ni nam si wydaje.
Pami na zawoanie stanowi kompleksowe rozwinicie wtkw pamiciowych,
ktrym powiciem jeden z rozdziaw innej mojej ksiki Rusz gow pozwoli ci ona na
pierwsze kroki po niezwykym miejscu, ktre powinno zaczyna list siedmiu cudw wiata:
po wiszcych ogrodach naszej nieograniczonej pamici i niczym nie skrpowanej
wyobrani.

Nasze 21 urodziny

Specjalne, jubileuszowe wydanie Pamici na zawoanie, ktre trzymasz w rku,

przypado w 21-lecie wydania innej mojej ksiki pt. Use your Head (Rusz gow), z ktrej
spoeczno wiata dowiedziaa si po raz pierwszy o mapach myli. Byo to w 1974 r., a
mapy myli okazay si pierwszym od piciuset lat nowym systemem pamiciowym.
Na pocztku lat 90-tych ludzi interesujcych si wiczeniem i rozwojem pamici byo
ju

tak

wielu,

moliwe

stao

si

zorganizowanie

pierwszej

Memoriady

Midzynarodowych Mistrzostw wiata w Zapamitywaniu. Wykorzystujc metody i techniki

pamiciowe opisane w tej ksice zawodnicy biorcy w niej udzia zapamitywali tali kart w
niecae 3 minuty, liczby nawet 100-cyfrowe i w ogle ogromn ilo rnych informacji w
niewiarygodnie krtkim czasie.
Dominic OBrien i Jonathan Hancock, obaj mistrzowie wiata, wyjaniali opinii
publicznej w jaki sposb doszli do swoich niezwykych zdolnoci zapamitywania tworzc
tak gigantyczne mapy pamiciowe, oparte o zasad OBRAZ PLUS AKCJA (patrz str. ).
Coraz

liczniejsze dowody potwierdzay skuteczno owych map myli i zasad

mnemotechnicznych opisanych w niniejszej ksice.

W szkole w Eton3 16-letni James Longwrth ustanowi rekordy wiata w zapamitaniu
liczb wielocyfrowych i kolejnoci kart (tali w 1,5!). Dziki technikom pamiciowym i
mapom myli w student uzyskiwa wybitne oceny na egzaminach, w najmniejszym stopniu
nie rezygnujc z aktywnego ycia teatralnego, towarzyskiego i sportowego.

Najwiksza elitarna szkla rednia w Anglii (w regionie Londynu) (przyp. tum.)

Natasza Diot, uczennica szkoy St. David w Ashford, Middlesex, zdobya mistrzostwo
wiata kobiet w zapamitywaniu, uzyskujc 9 szstek w systemie GCSE4, bdc przy tym
wybitn sportsmenk. Natasza wkrtce potem zostaa moim asystentem badawczym; to m. in.
dziki jej pomocy powstaa ksika Buzans Book of Genius.
A James Lee zabysn jako gwiazda telewizyjna. Pojawi si ostatnio w programie, w
ktrym zadziwia widzw niezwykymi popisami pamiciowymi.
Zainspirowani tymi przykadami czonkowie klubw Rusz gow powoali specjaln
grup pamiciowcw, dla ktrych metody i techniki pamiciowe stay si swoistym
aerobicem mentalnym i sposobem na zapamitanie tysicy przydatnych w yciu
codziennym danych i informacji.
W 1993 r. zasady mnemotechniczne wyoone w Pamici na zawoanie, a zwaszcza
teoria kryjca si w micie o Zeusie i Mnemozynie (patrz str. ) day podstawy nowej formule

pracy umysu: E+ P= K , w myl ktrej energia5 dodana do pamici wyzwala nieskoczon

kreatywno ludzkiego umysu.
Twoja przygoda w tym magicznym i fantastycznym wiecie wanie si zaczyna

4
5

System ocen na egzaminach do szkoy redniej w Wielkiej Brytanii.

Rozumiana jako ywa praca wyobrani (przyp. tum.)

10

Jak posugiwa si Posugiwaniem si pamici

Ukad tej ksiki jest tak skomponowany, aby moliwie najszybciej osign
zamierzon popraw pamici. Tre caoci dzieli si na trzy gwne czci. Z czci I.
dowiesz si jak ksztatowaa si nasza wiedza o pamici i systemach pamiciowych. W czci
II. znajdziesz opis Gwnego Systemu Pamiciowego oraz jak go wykorzystywa w praktyce.
Po lekturze czci III. nauczysz si zapamitywa dowolne informacje dziki mapom myli.
A bardziej dokadnie: rozdziay 1 - 9 obejmuj sprawdzian twoich obecnych
moliwoci pamiciowych, podstawowe informacje o dziaaniu pamici i podstawowe zasady,
ktre musisz zna, aby rozwin pami w stopniu naprawd niezwykym. Poznasz tu
podstawy acuchowej Metody Skojarze i kilka doranych list tzw. zakadek pamici
umoliwiajcych zapamitanie 10, 20 i 25 dowolnych informacji.
Rozdzia 10. pokazuje jak powikszy poznane listy zakadek 10-krotnie, a pniej
100-krotnie!
W rozdziale 11. przeczytasz o tym, jak zachowuje si pami w funkcji czasu, dziki
czemu bdziesz mg tak rozoy prac lub nauk, aby maksymalnie wykorzysta jej
moliwoci.
Rozdzia 12. to Gwny System Pamiciowy, nazwany tak dlatego, e tworzy
podstaw dla praktycznie nieograniczonej liczby innych systemw, przydatnych zwaszcza do
zapamitywania informacji opisanych w rozdziaach 14 - 21, wic kart, liczb wielocyfrowych
(poprawisz dziki temu wyniki swoich testw na inteligencj), numerw telefonw, spraw do
zaatwienia, rocznic, terminw i dat z caego biecego stulecia, sw obcego pochodzenia i
sw obcojzycznych.

11

Rozdzia 22. traktuje o nowej technice zwanej map myli. Ta nowa metoda
pamiciowa przeoona na sztuk notowania polepszy conajmniej 10-krotnie to, jak
zapamitujesz i odtwarzasz zapamitane informacje.
Z rozdziaw 23 - 27 dowiesz si, jak czy mapy myli z innymi systemami
pamiciowymi, aby atwiej zapamitywa nazwiska i twarze, przypomina sobie to, co
zapomniae, lepiej zdawa egzaminy ustne i pisemne, wygasza przemwienia, opowiada
dowcipy i zapamitywa sny.
Bardzo polecam, aby najpierw przejrza ca ksik ot tak, dla przyjemnoci, a
pniej przeczyta uwanie rozdziay 1 - 13, co da ci solidne podstawy do dalszych wicze.
Wychodzc z tego poziomu moesz dalej czyta w dowolnej kolejnoci rozdziay od
14 do 21, albo przeskoczy od razu do rozdziau 22., po czym zapozna si z treci
rozdziaw 23 - 28, te niekoniecznie w narzuconej kolejnoci.
Najwaniejsze jest jednak to, aby w miar czytania w maksymalnym stopniu
wykorzystywa si swoich skojarze i niczym nie skrpowan wyobrani. Pamitaj, e masz
si przede wszystkim bawi!

12

CZ I.
HISTORIA WIEDZY O PAMICI

I SYSTEMACH

PAMICIOWYCH.

13

Rozdzia 1.
Czy masz doskona pami?
Masz fenomenaln pami. To stwierdzenie jest prawd, mimo powszechnie
uznawanych stwierdze w rodzaju:
1. Wikszo z nas zapamituje zaledwie 10% nazwisk napotykanych ludzi
2. Wikszo z nas zapomina co najmniej 39% podawanych nam numerw telefonw
3. Uwaamy, e w starszym wieku pami gwatownie si pogarsza
4. Wielu z nas pije, a przecitna dawka alkoholu w typowym drinku niszczy 1000
komrek mzgowych
5. Bez wzgldu na ras, wiek, kultur i poziom wyksztacenia czowiek cigle narzeka na z
pami
6. Wszelkie niepowodzenia, rwnie w sztuce zapamitywania, zrzucamy na og na konto
tego, e jestemy tylko ludmi, a wic, e nasze klski s dziedziczn cech naszej
natury
7. Najpewniej wypadn fatalnie w wikszoci testw pamiciowych opisywanych w
nastpnym rozdziale.
Jak upora si z trudnociami przedstawionymi w p. 1, 2 i 7 dowiesz si z dalszej
czci tej ksiki. Przekonasz si, e mona wietnie da sobie rad z wszystkimi testami
pamiciowymi, naprawd atwo zapamitywa nazwiska, numery telefonw itp. - jeli tylko
wiesz jak.
Pami moe pogarsza si z wiekiem, ale tylko jeli przestajesz si ni posugiwa,
odwrotnie - jeli j wiczysz, staje si coraz lepsza, bez wzgldu na upyw czasu.
14

Nie ma wyranych dowodw na to, e umiarkowane spoywanie alkoholu niszczy

komrki mzgowe. Nieporozumienie bierze si std, e nadmierne uywanie alkoholu - i
tylko ndamierne - rzeczywicie prowadzi do trwaych uszkodze w korze mzgowej.
Powszechne narzekania na z pami w kulturach rnych ras i narodw przypisa
naley nie uomnoci natury ludzkiej i/lub cechom dziedzicznym, ale dwm podatnym na
zmiany czynnikom: 1/ negatywnemu nastawieniu i 2/ brakowi wiedzy.

ZMIAA EGATYWEGO MYLEIA

Jest taka nieformalna organizacja o zasigu midzynarodowym, ktrej liczba czonkw
stale ronie. Organizacja ta o charakterze klubu szczyci si dewiz: mam coraz gorsz pami.
Jake czsto spotykamy ludzi, ktrzy entuzjastycznie i z najwyszym upodobaniem
stwierdzaj: wie pan. moja pami nawet w poowie nie umywa si do tej, jak miaem w
modoci albo no nic nie poradz, wszystko zapominam, na co ich rozmwcy rwnie
entuzjastycznie odpowiadaj: znam, znam to uczucie, u mnie, wie pan jest jeszcze gorzej.
I ludzie ci, ujmujc si krzepico pod ramiona, schodz radonie ze szczytw
sprawnoci umysowej w mroczn dolin modocianych sklerotykw, gdy takie rozmowy
wiod nawet 30-latkowie.
To negatywne, niebezpieczne i bdne w dodatku mylenie rodzi si z braku
waciwego treningu; zadaniem tej ksiki jest zmieni t sytuacj.
Zatrzymajmy si na chwil przy tej superpamici w modym wieku, do ktrej tak
wielu z nas powraca nostalgiczn myl. Jeli sam chcesz zobaczy jak to wyglda, odwied
jak szko podstawow tu po lekcjach, wejd np. do klasy 1-szo lub 2-go klasistw i
zapytaj, co uczniowie zostawili (czyt. zapomnieli) przed pjciem do domu. I znajdziesz na
pewno: zegarki, owki, pira, sodycze, pienidze, kurtki i inne okrycia, ksiki, kubki,
gumki, maskotki, sprzt sportowy i inne cakiem wane dla modego czowieka rzeczy.

15

Jedyna rnica midzy dorosym w rednim wieku, ktry zapomnia wykona wanego
telefonu lub zostawi teczk z dokumentami w biurze, a siedmiolatkiem, ktry po powrocie do
domu stwierdza, e zostawi w szkole zegarek, swoje kieszonkowe lub zeszyty z zadan prac
domow ley w zachowaniu. Siedmiolatek na pewno nie wpadnie w depresj, nie zapie si za
gow i nie krzyknie: Rany boskie, mam dopiero 7 lat i ju przestaj pamita!
Zapytaj sam siebie: o ilu rzeczach tak naprawd pamitasz kadego dnia? Wikszo z
nas powie: od 100 do 10.000. W rzeczywistoci jest to kilka milionw rnych informacji.
Nasza pami jest po prostu niezwyk, pracuje z niebywa wrcz efektywnoci. Przecie
mao kto zdaje sobie spraw z faktu, e kade wypowiadane lub syszane sowo jest najpierw
wydobywane z pokadw pamici, potem rozpoznawane i wreszcie umieszczane we
waciwym kontekcie. I ten proces dzieje si niemal NATYCHMIAST! Wszystko, dosownie
wszystko co robimy kadego dnia, przez cae ycie, kada nasza percepcja, myl jest funkcj
naszej pamici. Jej dziaanie jest niemal perfekcyjne. Te nieliczne (procentowo) rzeczy, o
ktrych

zapominamy lub ktrych nie pamitamy, to jak nieliczne plamy na bezmiarze

oceanu. I jak na ironi o tych niewielu niedomaganiach pamici pamitamy gwnie dlatego,
e s tak rzadkie.
Dzisiaj mamy coraz wicej dowodw na to, e nasza pami moe by nie tylko o cae
niebo lepsza ni nam si wydaje, ale wrcz doskonaa.
Oto argumenty, ktre warto przemyle:
1. Sny.
Wielu ludziom ni si bardzo wyranie i ywo znajomi, przyjaciele, czonkowie
rodziny, kochankowie nie widziani od wielu dziesitkw lat. I ni im si tak, jakby
rozmawiali z nimi wczoraj- wszystkie obrazy s kolorowe, pene szczegw i bardzo,
bardzo realne. A wic gdzie w mzgu musi istnie obszerna przechowalnia takich
wiernych obrazw i skojarze, ktre nie blakn z upywem czasu i ktre moglibymy

16

sobie przypomnie, gdyby zadziaa waciwy wyzwalacz. Z rozdziau 27. (str. )

dowiesz si, jak zapamitywa sny.
2. age, przypadkowe przypomnienia.
Chyba kady z nas tego dowiadcza. W najmniej spodziewanym miejscu
przypominamy sobie ludzi lub zdarzenia z przeszoci. Tak dzieje si np. kiedy
odwiedzamy star szko. Jaki zapach, dotknicie, szczeg, dwik wywouj niekiedy
istn lawin obrazw pozornie zapomnianych. Skoro dziki jakiemu wraeniu
zmysowemu moemy odtworzy, i to szczegowo, jaki zapomniany obraz, fakt, e
zapach wieo upieczonego chleba lub dwik melodii przywouj bardzo wyrane
wspomnienia z przeszoci, w takim razie gdyby te wyzwalacze byy bardziej
precyzyjne, przypominalibymy sobie znacznie, znacznie wicej. Z powyszych
dowiadcze wynika, e mzg zatrzymuje takie informacje.
3. Fenomen rosyjskiego S
Na pocztku 20-go wieku mody rosyjski dziennikarz Szereszewski (A.R. Luria w
ksice The Mind of Mnemonist nazywa go po prostu S) przychodzi na liczne i
gadatliwe kolegia redakcyjne i ku zdziwieniu obecnych, nigdy nie robi notatek.
Zmuszony do wyjanie zmieszany przyzna, e nie rozumie po co miaby w ogle co
pisa. Z jego owiadcze wynikao, e najzwyczajniej w wiecie pamita kade sowo
redaktora naczelnego, problem wic nie istnieje. Poddany sprawdzianowi S
rzeczywicie udowodni, e pamita nie tylko kto co mwi na zebraniu sowo w sowo,
zdanie po zdaniu, ale nawet zmiany intonacji. Przez nastpnych 30 lat jego niezwyke
umiejtnoci bada i testowa Aleksander Luria, czoowy wczesny rosyjski psycholog i
ekspert w dziedzinie pamici. Luria wykaza, e S nie jest jakim przypadkiem
anormalnym. lecz po prostu ma doskona pami. Stwierdzi rwnie, e S ju w
bardzo modym wieku zacz stosowa podstawowe reguy mnemoniki (patrz rozdzia 4,

17

str. ), co szybko stao si jego drug natur. S nie by przypadkiem wyjtkowym.

Historia edukacji, medycyny i psychologii a roi si od podobnych przypadkw, tj. ludzi z
pamici doskona, ktrych mzgi nie odbiegay od normy, i ktrzy jako dzieci odkryli
podstawowe mechanizmy dziaania pamici.
4. Eksperymenty prof. Rosensweiga
Prof. Mark Rosensweig, kalifornijski neuropsycholog, przez wiele lat bada
pojedyncz komrk mzgu i jej moliwoci przekazywania informacji. Ju w 1974 r.
naukowiec stwierdzi, e gdyby przez cae swoje ycie nasz mzg zapamitywa co
sekund 10 nowych informacji, wykorzystalibymy jeszcze o wiele mniej ni poow jego
moliwoci. Rosensweig podkreli rwnie, e problemy pamiciowe nie maj niczego
wsplnego z pojemnoci mzgu, a wi si raczej ze sposobem organizacji i
zarzdzania tym swoistym magazynem pamici o praktycznie nieograniczonej kubaturze.
5. Dowiadczenia prof. Penfielda
Prof. Wilder Penfield z Kanady doszed do odkry zwizanych z pojemnoci ludzkiej
pamici przez przypadek. Pobudza mianowicie cienkimi elektrodami pojedyncze
neurony, aby zlokalizowa te obszary mzgu, ktre wywouj ataki epilepsji. Ku swemu
zdziwieniu stwierdzi, e w wyniku pobudzania niektrych komrek, jego pacjenci
zaczynali przypomina sobie odleg przeszo. I nie byy to zwyke przypomnienia, a
raczej barwny, szczegowy opis dawnego przeycia, z pen gam zwizanych z nim
wrae zmysowych, a wic zapachw, dwikw, smakw, ruchu itp. Odlego w czasie
tych przey miecia si od kilku godzin przed eksperymentem do 40 i wicej lat wstecz.
Penfield wywnioskowa wic, e w kadej komrce lub wizce komrek znajduje si
dokadny zapis wszystkiego, co nam si przydarzyo w yciu i gdyby tylko znale
waciwy wyzwalacz daoby si wywietli taki film z przeszoci ze wszystkimi
szczegami.

18

6. Ilo moliwych pocze midzy neuronami mzgu

Prof. Piotr Anokhin, najzdolniejszy ucze synnego Pawowa, bada w ostatnich latach
moliwoci pocze midzy komrkami ludzkiego mzgu. Jego odkrycia stay si
niezwykle wane dla badaczy pamici. Ot wydaje si, e lad pamiciowy przyjmuje
posta obwodu elektromagnetycznego utrwalonego przez rne konfiguracje pocze
midzy komrkami mzgowymi.
Anokhin wiedzia ju, e mzg zawiera ok. biliona komrek, ale ta gigantyczna liczba
wydaje si i tak maa w porwnaniu z iloci moliwych pocze midzy nimi. Rosyjski
uczony obliczy, e liczba takich konfiguracji albo stopni swobody jest tak ogromna, e
- uywajc jego sw - trzeba by j zapisa szeregiem cyfr (normalnej wielkoci)
przekraczajcym ptora miliona kilometrw. Przy takiej iloci pocze nasz mzg to
rzeczywicie gigantyczna klawiatura, na ktrej mona wygrywa setki milionw rnych
melodii.
Twoja pami, to wanie ta muzyka.
7. Dowiadczenia przedmiertne
Wielu ludzi ogldao z dou migotliw powierzchni

basenu w przekonaniu, e

zostao im nie wicej ni 2 minuty ycia. Inni widzieli gwatownie malejc krawd
skay, od ktrej wanie odpadli, jeszcze inni syszeli narastajcy zgrzyt hamulcw
12-tonowej ciarwki pdzcej na nich z szybkoci 100 km/h. Ci, ktrzy przeyli takie
kracowe dowiadczenia opowiadali zawsze o tym samym: w tych ostatnich sekundach
niczym na zwolnionym filmie cae ycie staje czowiekowi przed oczami, dosownie cae,
od chwili narodzin.
Na sugesti, e by moe byy to tylko najwaniejsze chwile ycia,
ludzie ci z penym przekonaniem utrzymywali, e byo to cae ycie, cznie z
wydarzeniami, ktrych w ogle nie pamitali a do tych krytycznych sekund. Wanie tak:

19

zobaczyem cae ycie jak na filmie - takie zdanie uporczywie powtarza si we wszystkich
relacjach. A wic kolejny dowd na niezwyk pojemno naszej pamici, z czego
zaczynamy sobie dopiero zdawa spraw.
8. Pami fotograficzna
Pamici fotograficzn lub ejdetyczn s obdarzeni ludzie, ktrzy potrafi zapamita
z nadzwyczajn dokadnoci, chocia zwykle na krtko, wszystko co zobaczyli. To
szczeglny fenomen. T umiejtno zatraca si z czasem, ale rzeczywicie bywa
niewiarygodna. Posiadacze takiej pamici potrafili np. precyzyjnie odtworzy ukady 100
plam przypadkowo rzuconych na bia kartk papieru.
Wniosek? Oprcz pamici krtko- i dugotrwaej mamy jeszcze chwilow pami
fotograficzn. Wydaje si rwnie, e u dzieci umiejtno ta jest naturaln cech ich
umysu, ktr jednak trac, poniewa zbyt mocno kaemy im koncentrowa si na
zadaniach logicznych i jzykowych, a za mao na pracy wyobrani i caociowym rozwoju
moliwoci umysowych.
9. Tysic fotografii.
W przeprowadzanych ostatnio dowiadczeniach pokazywano ludziom, mniej wicej co
sekund, 1000 fotografii. Nastpnie psycholodzy tasowali te 1000 zdj z 100-tk innych,
rnych od oryginaw i prosili, aby uczestnicy eksperymentu odoyli te, ktrych nie
widzieli za pierwszym razem. Wszyscy, bez wzgldu na to jak oceniali swoj pami,
rozpoznawali niemal kade zdjcie, ktre widzieli, jak i te, ktrych nie widzieli
poprzednio. Nie wszyscy pamitali kolejno prezentacji, ale zdecydowanie pamitali
obrazy - co potwierdza powszechn opini, wspart dowiadczeniem, e lepiej
zapamitujemy twarze ni nazwiska.
10. Techniki pamiciowe.
Techniki pamiciowe, ktre mona zawrze w pojciu mnemonika to system

20

kodw pamiciowych umoliwiajcych zapamitanie dowolnych informacji.

Dowiadczenia z wykorzystywaniem owych metod udowodniy, e jeli ich
uytkownik zapamituje 9 z 10 informacji, zapamita rwnie 900 z 1000, 9.000 z
10.000, 900.000 ze 100.000 itd. Podobnie jeli kto zapamituje doskonale np. 10 z 10
informacji, zapamita rwnie cay ich milion. Techniki pamiciowe pozwalaj
wykorzysta fenomenalne zasoby naszej pamici i wydobywa z nich to, co nam
potrzebne.
Zasady tych technik podaem w rozdziale 4, w pozostaych znajdziecie opis
najwaniejszych, najbardziej praktycznych i najatwiejszych do nauczenia si metod
pamiciowych oraz uwagi, jak mona je wykorzysta w niemal kadej dziedzinie naszej
aktywnoci.
Na pocztku tej niezwykej zabawy i przygody umysowej warto, aby sprawdzi swoj
pami, zobaczy na co j sta w tej chwili. W nastpnym rozdziale znajdziesz kilka
testw pamiciowych, bdcych wietn baz porwnawcz dla przyszych postpw.
Kiedy skoczysz lektur tej ksiki, wr do tych testw raz jeszcze i porwnaj wyniki.
Zobacz sam na co sta twoj pami, wspart nowo nabytymi umiejtnociami.
Zapewniam, e w wikszoci wypadkw, w miar czytania kolejnych rozdziaw,
moliwoci twojej pamici stan si wrcz imponujce.

21

Rozdzia 2.
Sprawd swoj pami
Bardzo niewielu ludzi chtnie poddaje si takim prbom. Powd? Wikszo z nas
ywi po prostu mylne przekonania co do granic moliwoci i sprawnoci wasnego umysu.
Sposb w jaki nas uczono (czy raczej nie uczono) w szkole sprawia, e nawet te proste
pomieszczone niej testy i zadania pamiciowe wydadz si bardzo trudne lub wrcz
niemoliwe do wykonania. A jednak le one cakowicie w granicach moliwoci kadego
przecitnego umysu. A wic - to bardzo wane - nie przejmuj si ewentualnym
niepowodzeniem. Po lekturze tej ksiki poradzisz sobie z podobnymi zadaniami nie tylko
atwo, ale i z przyjemnoci.

ACUCHOWA METODA SKOJARZE

Przeczytaj list poniszych dwudziestu sw tylko raz i zapamitaj je wszystkie w
podanej kolejnoci. Zapisz je pniej na str., na ktrej znajdziesz rwnie zasady punktacji
dla wszystkich zada:
tapeta

so

gra

wizienie

spdniczka

lusterko

struna

walizka

lody

rolina

noyczki

moc

gwd

bezpieczny

zegarek

melon

pielgniarka

kundel

22

perfumy

grawer

ZAKADKOWA METODA ZAPAMITYWAIA

W cigu 60 sek. zapamitaj list poniszych 10 sw. Cel tego wiczenia to
zapamitanie na wyrywki sw poczonych uprzednio z zadan liczb. Po upywie 1 minuty
odtwrz zapamitane pary na str.
1. atom

6. dachwka

2. drzewo

7. szyba

3. stetoskop

8. mid

4. sofa

9. szczotka

5. aleja

10. pasta do zbw

ZAPAMITYWAIE LICZB
Przyjrzyj si podanym niej czterem 15-sto cyfrowym liczbom, i daj sobie najwyej
p minuty na zapamitanie kadej z nich. Po kadych 30 sekundach otwrz ksik na str.
i zapisz zapamitan liczb tak dokadnie jak potrafisz:
1. 798485328185423
2. 493875941254945
3. 784319884385628
4. 825496581198762

UMERY TELEFOW
Zapamitaj w cigu najwyej 2 minut ponisze numery telefonw i ich wacicieli, po
czym na str. odpowiedz na stosowne pytania:
Sklep ze zdrow ywnoci

7857953

23

Twj partner od tenisa

8407336

Hydraulik

6910262

Str na parkingu

7812702

Kwiaciarnia

7185739

Kasa teatralna

8679521

Lekarz domowy

2429111

Dyskoteka

6441616

Ulubiona restauracja

3546350

Radny

4570100

ZAPAMITYWAIE KART I ICH KOLEJOCI

Poniej znajdziesz ponumerowane od 1 do 52 karty caej talii. Powi nie wicej ni
5 minut na zapamitanie caoci, po czym na str. zapisz je w inne kolejnoci
1.

10-tka karo

27.

4-ka kier

2.

As pik

28.

2-ka karo

3.

3-ka kier

29.

Walet pik

4.

Walet trefl

30.

6-tka pik

5.

5-tka trefl

31.

2-ka kier

6.

5-tka kier

32.

4-ka karo

7.

6-tka kier

33.

3-ka pik

8.

8-ka trefl

34.

8-ka karo

9.

As trefl

35.

As kier

10.

Dama trefl

36.

Dama pik

11.

Krl pik

37.

Dama karo

12.

10-tka kier

38.

6-ka karo

24

13.

6-tka trefl

39.

9-ka pik

14.

3-ka karo

40.

10-ka trefl

15.

4-ka pik

41.

Krl kier

16.

4-ka trefl

42.

9-tka kier

17.

Dama kier

43.

8-ka pik

18.

5-tka pik

44.

7-ka pik

19.

Walet karo

45.

3-ka trefl

20.

7-ka kier

46.

As karo

21.

9-tka trefl

47.

10-tka pik

22.

Krl karo

48.

8-ka kier

23.

7-ka trefl

49.

7-ka karo

24.

2-ka pik

50.

9-tka karo

25.

Walet kier

51.

2-ka trefl

26.

Krl trefl

52.

5-ka karo

AZWISKA I TWARZE
Przyjrzyj si dziesiciu twarzom, narysowanym na nastpnych dwch stronach. Po
dwch minutach wpisz waciwe nazwisko pod waciwymi twarzami na str. . Zasady
punktacji znajdziesz na str.

25

DATY I WYDARZEIA

(twarze jak na str. 22 - 23 oryginau)

podpisy pod rysunki:
1. Nadarkiewicz
2. Zacharski
3. Pawowski
4. Szkudlarek
5. Kowalska
6. Kaniewska
7. Kalinowski
8. Krukowski
9. Pucis
10. Nowicka

To Twj ostatni test - kilka do wanych dat z historii. Zapamitaj je w cigu 2 min.,
po czym sprawd pami na str.
1. 1770

urodzi si Beethoven

2. 1815

bitwa pod Waterloo

3. 1808

wynalazek teleskopu

4. 1905

opublikowanie teorii wzgldnoci Einsteina

5. 1775

amerykaska Deklaracja Niepodlegoci

6. 1789

Rewolucja Francuska

7. 1146

pocztek panowania Bolesawa Kdzierzawego w Polsce

8. 1772

Roggeveen odkrywa Wysp Wielkanocn

9. 1605

bitwa pod Kircholmem

10. 44 pne

mier Cezara z rk zamachowcw

ODPOWIEDZI

ACUCHOWA METODA SKOJARZE (patrz str. )

Zapisz poniej to, co zapamitae, w danej kolejnoci

26

_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
Punktacja: wpisz poniej liczb elementw, ktre zapamitae w ogle oraz liczb
elementw, zapamitanych w zadanej kolejnoci (jeli zmienie kolejno dwch elementw,
oba zapamitae le wg tego kryterium). Postaw sobie 1 punkt za kady zapamitany element
i 1 punkt za kady zapamitany element we waciwej kolejnoci. )Maksymalna ilo
punktw - 40).
Liczba elementw zapamitanych Liczba elementw zapamitanych
we waciwej kolejnoci

ZAKADKOWA METODA ZAPAMITYWAIA (patrz str. )

Przy kadej podanej niej liczbie wpisz przyporzdkowany jej element:
10.

1.

8.

3.

6.

5.

4.

7.

27

2.

9.

Liczba prawidowo zapamitanych par: _______

ZAPAMITYWAIE LICZB (patrz str. )

Zapisz obok kad z zapamitanych 15-cyfrowych liczb
A _______________________________
B _______________________________
C _______________________________
D _______________________________
Postaw sobie 1 punkt za kad cyfr zapisan we waciwym miejscu i zsumuj je (x).
Wynik:

x
=
60

UMERY TELEFOW (patrz str. )

Sklep ze zdrow ywnoci

_______________________________

Twj partner od tenisa

_______________________________

Hydraulik

_______________________________

Str na parkingu

_______________________________

Kwiaciarnia

_______________________________

Kasa teatru

_______________________________

Lekarz domowy

_______________________________

Dyskoteka

_______________________________

Ulubiona restauracja

_______________________________

Radny

_______________________________

28

Punktacja: 1 punkt za kady dobrze zapamitany numer (nawet jeli pomylisz tylko
cyfr, dodzwonisz si niestety do kogo innego) Zsumuj je wszystkie (x). Maksymalna ilo
punktw - 10.
Wynik:

x
=
10

ZAPAMITYWAIE KART (patrz str. )

Odtwrz oryginaln list w odwrotnej kolejnoci
52.

__________________

26.

__________________

51.

__________________

25.

__________________

50.

__________________

24.

__________________

49.

__________________

23.

__________________

48.

__________________

22.

__________________

47.

__________________

21.

__________________

46.

__________________

20.

__________________

45.

__________________

19.

__________________

44.

__________________

18.

__________________

43.

__________________

17.

__________________

42.

__________________

16.

__________________

41.

__________________

15.

__________________

40.

__________________

14.

__________________

39.

__________________

13.

__________________

38.

__________________

12.

__________________

37.

__________________

11.

__________________

36.

__________________

10.

__________________

29

35.

__________________

9.

__________________

34.

__________________

8.

__________________

33.

__________________

7.

__________________

32.

__________________

6.

__________________

31.

__________________

5.

__________________

30.

__________________

4.

__________________

29.

__________________

3.

__________________

28.

__________________

2.

__________________

27.

__________________

1.

__________________

Za kad prawidow odpowied postaw sobie jeden punkt.

ZAPAMITYWAIE AZWISK I TWARZY (patrz str. )

Pod kadym rysunkiem wpisz waciwe nazwisko.

rysunki jak na str. 28 - 29 oryginau

Punktacja: jeden punkt za kad waciw odpowied.

DATY I WYDARZEIA (patrz str. )

9. _______________________________ bitwa pod Kircholmem
6. _______________________________ Rewolucja Francuska
1. _______________________________ rok urodzin Beethovena
10. _______________________________ mier Cezara
2. _______________________________ bitwa pod Waterloo
5. _______________________________ amerykaska Deklaracja Niepodlegoci
4. _______________________________ teoria wzgldnoci Einsteina

30

3. _______________________________ wynalazek teleskopu

8. _______________________________ odkrycie Wyspy Wielkanocnej
7. _______________________________ pocztek panowania Bolesawa Kdzierzawego
Postaw sobie 1 punkt za kad precyzyjn odpowied i p punktu, jeeli pomylie si
w granicach 5 lat. Maksymalna ilo punktw - 10.

WYIK OGLY (WO)

Test

Uzyskane punkty

Punktacja maksymalna

MS

40

ZMZ

10

Zapamitywanie liczb

60

Numery telefonw

10

Rozkad kart

52

Nazwiska i twarze

10

Daty i wydarzenia

10
_____
192

Podziel teraz twoje punkty (x) przez sum maksymaln i pomn przez 100
x
.100 = WO
192

Tak wic pierwszy test pamici masz ju za sob (wdalszej czci ksiki znajdziesz
inne, podobne). Przecitne wyniki w kadym z takich sprawdzianw mieszcz si w

31

przedziale 20 - 60%. Ale nawet owe 60% uwaane w grupie przecitnej za wynik doskonay,
wypadn blado w porwnaniu z tym, czego moesz oczekiwa po lekturze tej ksiki Nawet
tylko rednio wywiczona pami pozwoli ci w kadym tecie uzyska wynik 95 - 100%.
W nastpnym rozdziale dowiesz si o historii nasze wiedzy o dziaaniu pamici, co da
ci waciwy kontekst, w jakim naley rozpatrywa (i przyswaja) metody i techniki
pamiciowe. Zadziwiajce, jak niedawno zaczlimy rozumie i odkrywa nasze niezwyke i
przyrodzone moliwoci

32

Rozdzia 3.
Historia wiedzy o pamici.
Od czasw kiedy czowiek zacz dziki umysowi poznawa i oswaja wiat, dobra
pami decydowaa o szacunku i przywdztwie w spoeczestwie. Historia notuje przypadki
pamici znakomitej, niekiedy fenomenalnej.

STAROYTI GRECY
Nie znamy dokadnie ani czasu, ani miejsca, w ktrym pojawiy si pierwsze
caociowo opracowane teorie na temat pamici. Pierwsze, bardzo wymylne, prby
wyjanienia fenomenu pamici znale mona jednak ju u Grekw ok. 800 r. pne. W
porwnaniu z dzisiejsz wiedz na ten temat, wydaj si one zadziwiajco naiwne, tym
bardziej, e podejmowali je ludzie, ktrych historia postawia potem w szeregu najwikszych
mylicieli wszechczasw.
I tak w szstym wieku pne Parmenides uwaa pami za mieszanin wiata i
ciemnoci lub zimna i ciepa. Zakada, e jeli nic nie burzy tej mieszaniny, pami dziaa
znakomicie, a jeli co j zakca, zaczynamy zapomina. Diogenes z Apolonii, yjcy w

pitym wieku pne gosi z kolei, e na proces zapamitywania skadaj si zdarzenia, w

efekcie ktrych ma miejsce rwnomierna dystrybucja powietrza w ciele czowieka. Rwnie i
on, podobnie jak Parmenides, zakada, e jeli ta rwnowaga zostanie zachwiana, pami
sabnie.
Pierwszy powaniejszy wkad w dziedzinie bada nad istot pamici zawdziczamy
Platonowi w czwartym wieku pne. Jego hipotez tabliczki woskowej brano pod uwag
jeszcze do niedawna. Wg Platona umys rejestruje rnorakie wraenia tak, jakby zapisywa je
rylcem na tabliczce woskowej. Zapamitane wraenia wraz z upywem czasu bledn, a

33

wreszcie zanikaj cakowicie, pozostawiajc znowu gadk powierzchni wosku. Nic nie
zostao w pamici. Zapamitywanie - zapominanie, jedno towarzyszy drugiemu, chocia
cigle wielu ludzi uwaa jeszcze, e s to dwa rne procesy (o czym dalej). Niedugo po
Platonie Zenon (ze szkoy stoikw) zmodyfikowa nieco koncepcje swego poprzednika
przyjmujc, e rozmaite wraenia po prostu zapisuj si na tabliczce woskowej. Podobnie
jak wczeniejsi myliciele, Zenon nie umiejscawia umysu i pamici w jakim konkretnym
organie, czy czci ciaa ludzkiego, i uwaa jak wszyscy Grecy, e umys to bardzo mgliste
pojcie.
Pierwsz bardziej naukow terminologi zwizan z tematem zawdziczamy
Arystotelesowi (pocztek czwartego wieku pne), ktry utrzymywa, e dotychczasowy jzyk
nie nadaje si do wyjanienia fizycznych aspektw pamici. Prbujc rzecz wyjani inaczej
Arystoteles wiele z dzisiejszych funkcji mzgu zwiza z sercem. Twierdzi na przykad, e
o pamici decyduje przepyw krwi (stymulowany prac serca), a zapominanie jest skutkiem
stopniowego spowalniania tego ruchu. Szczeglny wkad Arystotelesa w wiedz o
funkcjonowaniu pamici to fundamentalne dzi prawo skojarze, o ktrym w wielu miejscach
przeczytasz w tej ksice (rwnie w ujciu praktycznym).
W trzecim wieku pne Herofilus wprowadzi do dyskusji nad przedmiotem duchy
oywione i zwierzce. Twierdzi, e duchy oywione lub wyszego rzdu daj pocztek
duchom niszym, zwierzcym, domen ktrych miay by pami, mzg i system nerwowy,
penice jednak drugorzdn rol w stosunku do serca. Ciekawe, e wyszo czowieka nad
zwierzciem Herofilus uzasadnia wikszym pofadowaniem ludzkiego mzgu (dzisiaj
powiedzielibymy - wiksz liczb zwojw mzgowych), chocia nie podawa na to adnego
dowodu. Dopiero w 19 w., a wic ponad 2.000 lat pniej, odkrylimy jak wana jest kora
mzgowa.

34

Tak wic Grecy pierwsi starali si opisa fizyczne, przeciwstawne duchowym,

podstawy dziaania ludzkiej pamici i rozwinli pierwsze naukowe teorie, tworzc rwnie
struktury jzykowe umoliwiajce ten rozwj. Dzieem ich myli jest hipoteza tabliczki
woskowej, w myl ktrej pami i zapominanie to przeciwstawne strony tego samego
procesu.

RZYMIAIE
To ciekawe, ale myliciele rzymscy wzbogacili nasz wiedz o funkcjonowaniu
pamici w zadziwiajco maym stopniu. Najwiksi z nich, zajmujcy si t tematyk Cyceron (pierwszy wiek pne) i Quintylian (pierwszy wiek ne) bez zastrzee przyjli
hipotez tabliczki woskowej i waciwie nie wyszli poza jej ramy.
Zdecydowanie rozwinli natomiast mnemotechnik i systemy pamiciowe. Rzymianie
pierwsi opisali na przykad acuchow Metod Skojarze i zastosowanie zakadek
mieszkaniowych (o czym przeczytasz dokadniej w nastpnych rozdziaach).

WPYW KOCIOA KATOLICKIEGO

Kolejny autorytet swego czasu, ktry prbowa dociec istoty pamici i stworzy wasn
teori, to wasny lekarz z drugiego wieku ne, Galen (?). Uczony ten umiejscowi i opisa
rozmaite organy i czci ciaa ludzkiego i bada dziaanie i budow systemu nerwowego.
Podobnie jak pni Grecy, zakada, e pami i procesy mylowe s czci niszego
porzdku, tj. zwierzcego ducha, ktry rodzi si w obu pkulach mzgu i tam ma siedlisko.
Galen wierzy, e mzg zasysa powietrze i miesza je z duchami witalnymi i e z tej
mieszaniny powstaje duch zwierzcy, ktry wchodzi w gb systemu nerwowego i pozwala
czowiekowi na odbir wrae zmysowych.

35

Koci, ktrego wpyw w tym czasie stawa si coraz wikszy, bardzo szybko
zaakceptowa i potwierdzi teorie Galena w formie doktryny, co praktycznie zahamowao
rozwj wiedzy o mechanizmach pamici na blisko 1.500 lat. Niemiae prby w tym zakresie
tumiy wielkie umysy epoki, uznajce autorytet Kocioa. W czwartym wieku ne w.
Augustyn podziela pogld Kocioa, e zapamitywanie jest funkcj duszy, mieszkajcej w
mzgu i nigdy nie wyszed poza anatomiczne aspekty tej teorii.
Od czasw w. Augustyna a po pny wiek siedemnasty nie powstaa waciwie
adna znaczca teoria na temat pamici. Nawet tak wielki umys jak Descartes akceptowa
gwn myl Galena, aczkolwiek uwaa, e duch zwierzcy rodzi si w szyszynki, po czym
specjalnymi kanaami kry w mzgu, a dochodzi do tej jego czci, gdzie wyzwalaj si
mechanizmy pamiciowe. Im bardziej czyste, przejezdne s te kanay, tym atwiej popynie
w nich duch zwierzcy. W ten wanie sposb Descartes wyjania moliwoci poprawy
pamici i tworzenie ladw pamiciowych w dzisiejszym rozumieniu tego terminu. lad, albo
cieka pamiciowa, to fizyczna zmiana w ukadzie nerwowym, ktra tworzy si dopiero po
okresie uczenia si i dziki ktrej moemy odtworzy to, co zapamitalimy.
Kolejny autorytet naukowy, ktry popyn z prdem to Thomas Hobbes. Jego teoria
pamici praktycznie nie poszerzya wiedzy na ten temat w stosunku do wczeniejszych
hipotez. Hobbes podziela pogldy Arystotelesa, odrzuca co prawda niefizyczne wyjanienia
funkcjonowania pamici, ale nie prbowa wyjani jej rzeczywistej natury, ani te nie
poczyni znaczcych krokw, aby zlokalizowa orodki pamici w mzgu.
Teorie mylicieli i naukowcw 17 wieku wydaj si w oczywisty sposb potwierdza
zdecydowanie hamujc rol Galena i filozofw Kocioa, ktrzy jako wielcy intelektualici
swego czasu akceptowali bez wyjtku prymitywne teorie na temat pamici.

OKRES PRZEJCIOWY - WIEK 18.

36

Jednym z pierwszych mylicieli, ktrzy znaleli si pod wpywem idei Renesansu i

Newtona by Dawid Hartley - twrca rozwinitej wibracyjnej teorii pamici. Wykorzystujc
korpuskularn teori Newtona Hartley zaoy, e jeszcze przed urodzeniem w mzgu oseska
pami zaczyna wibrowa. Pniejsze wraenia zmysowe modyfikuj te wibracje,
zmieniaj je co do wielkoci, rodzaju, miejsca i kierunku, ale po ich ustpieniu wibracje to
szybko wracaj do poprzedniego stanu. Jeli jednak bodziec zmysowy zadziaa powtrnie,
ten powrt bdzie ju nieco duszy, przy kolejnym nawrocie jeszcze duszy, a ustali si
nowy stan, tzn. powstanie lad pamiciowy.
Z kolei pierwszym, ktry poczy zjawiska elektryczne z funkcjonowaniem mzgu by
Zanotti. W jego lady poszed rwnie Bonnet. Ten ostatni poaczy teorie Hartley z
elastycznoci wkien nerwowych. Przyj, e im czciej uywamy wkien nerwowych,
tym atwiej one wibruj i tym lepiej zapamitujemy. Jak wida, teorie te, bardziej
rozbudowane ni poprzednie, uwzgldniay wyniki bada w dziedzinach pokrewnych, co dao
podstaw do opracowania kilku nowoczesnych koncepcji na temat pamici.

WIEK DZIEWITASTY
Rozwj nauki, szczeglnie w Niemczech, przyczyni si do znaczcych postpw w
interesujcej nas dziedzinie. Wiele teorii uznawanych jeszcze od czasw staroytnych
Grekw, zostao odrzuconych, a do gosu doszy teraz nauki biologiczne.
Jerzy Prochaska, czeski fizjolog, ostatecznie odrzuci star teori duchw
zwierzcych jako nie majc podstaw naukowych ani dowodw przemawiajcych za jej
susznoci. Uwaa rwnie, e cigle zbyt maa wiedza czyni wszelkie spekulacje na temat
lokalizacji pamici w mzgu zwyka strat czasu. Dopiero 50 lat po nim prby
umiejscowienia orodkw pamici okazay si bardziej owocne.

37

W tym samym czasie pojawia si jeszcze jedna znaczca teoria podana przez
francuskiego lekarza Pierra Flourensa, wedug ktrego miejscem pamici jest kada cz
mzgu. A wic mzg dziaa jako cao. Inaczej mwic efekt tego dziaania nie jest prost
interakcj mniejszych podzespow.

TEORIE DZISIEJSZE
Wysiki zmieniajce do poznania istoty pamici wspar w ogromnym stopniu postp
technologiczny i metodologiczny 20. wieku. Prawie bez wyjtku naukowcy zajmujcy si t
tematyk umiejscawiaj orodki pamici w obszernej korze mzgowej, ale gdzie dokadnie
le te miejsca, a i jak dziaa sam mechanizm pamici pozostaje cigle w sferze domysw.
Pierwsz godn wzmianki teori na ten temat opracowa na pocztku dwudziestego wieku
Herman Ebbingaus, ktremu zawdziczamy krzywe uczenia si i zapominania ( patrz rozdzia
11 , str. ) oraz podstawy pniejszych, bardziej skomplikowanych opracowa.
Badania i prace teoretyczne na tym polu mona podzieli na trzy gwne grupy:
biochemia dziaania mzgu, prace ktre prbuj dowie, e zapamitywanie nie jest
procesem jednostkowym, ale trzeba je rozbi na etapy i badania kliniczne Widera Penfielda,
wykorzystujce stymulacje mzgu.
Badania nad biochemi pamici zapocztkowane w latach 50. doprowadziy do teorii,
w myl ktrej zoona czsteczka RNA (kwasu rybonukleinowego) dziaa jak chemiczny
porednik w procesach zapamitywania. RNA wytwarzany jest przez DNA (kwas
dezoksyrybonukleinowy), odpowiedzialny za nasze cechy dziedziczne (np. kolor oczu).
Szereg eksperymentw rzeczywicie potwierdza znaczcy udzia RNA w procesie
zapamitywania. Na przykad w niektrych komrkach zwierzt poddanych tresurze
stwierdzono zmiany RNA. Co wicej, jeli powstrzyma lub zmieni produkcj RNA w
organizmie zwierzcia, zwierz to nie jest w stanie uczy si, czyli pamita. Jeszcze bardziej

38

fascynujce dowiadczenie pokazuje, e jeli wstrzykn RNA z komrek jednego szczura

drugiemu, ten drugi pamita to co pierwszy, chocia nigdy przedtem si tego nie uczy.
Aczkolwiek prace badawcze w tych kierunkach intensyfikuj si coraz bardziej, inna
grupa naukowcw sugeruje, aby przesta bada zapamitywanie, a zaj si bardziej
zapominaniem. Wedle ich opinii nie tyle zapamitujemy, ile stopniowo zapominamy. Tez
t najlepiej wyraa dupleksowa teoria zapamitywania i zapominania, wedug ktrej
zatrzymujemy w mzgu nowe informacje na dwch poziomach, tj. w pamici krtkotrwaej i
dugotrwaej. Na przykad sam zapewne pamitasz, e zupenie inaczej przypominasz sobie
swj wasny numer telefonu i telefon, ktry kto poda ci przed chwil. W pierwszym
przypadku posugujesz si pamici krtkotrwa, dziki ktrej now informacj masz w
gowie, ale jeszcze nie zakodowan, a wic podatn na szybsze zapomnienie. W pamici
dugotrwaej natomiast nowa informacja jest kodowana waciwie i do koca, tzn. mzg j
skutecznie archiwizuje i moe przechowa na bardzo dugo, nawet na zawsze.
Eksperymenty z bezporedni stymulacj mzgu zapocztkowa prof. Wilder Penfield.
Wykonujc liczne kraniotonie (usuwanie niewielkich czci mzgu), Penfield pierwszy zdj
fragmenty czaszki tu nad bocznymi patami mzgu. Przed operacj Penfield systematycznie
pobudza otwarty mzg impulsami elektrycznymi, a pacjent, ktry pozostawa przytomny,
opisywa wraenia po kadym bodcu. W czasie pierwszych dowiadcze Penfield
stymulowa pat skroniowy i stwierdzi, e pacjent przypomina sobie dokadnie fakty z
dziecistwa.
Co ciekawe, profesor stwierdzi, e podobne reakcje s wynikiem pobudzania rnych
obszarw kory mzgowej, ale tylko stymulacja patw skroniowych uruchamia cig
wspomnie znaczcych, spjnych, i caociowych w tym sensie, e zawieraj one
oryginalne wraenia koloru, dwiku, ruchu i emocji.

39

Szczeglnie interesujce w tych badaniach jest to, e niektrych wspomnie

wywoanych stymulacj elektryczn pacjent nie by w stanie przypomnie sobie w zwyky
sposb. Co wicej, wspomnienia te bya bardziej szczegowe i dokadne, podczas gdy te
zwyke stanowiy raczej uoglnienia. Penfield doszed wiec do wniosku, e mzg rejestruje
kad informacj, ktr wiadomie zauwaa i e ta rejestracja ma zasadniczo charakter trway,
chocia moe ulec zapomnieniu w codziennym yciu.
W ostatnim okresie daje si zauway powrt do koncepcji Florensa, w myl ktrych
kada cz naszego mzgu moe pamita wszystko. Model ten jest bliski idei hologramu.
Ujmujc rzecz w skrcie; jeli przez pytk szklan przejd dwie wizki laserowe pod ktem
prostym, na pytce tej powstanie nierzeczywisty, ale widoczny obraz trjwymiarowy.
Fascynujce jest jednak to, e kiedy tak pytk rozbi np. na 100 czci, to kada z nich po
przewietleniu tymi dwoma wizkami wiata laserowego odtworzy w caoci ten sam obraz
oryginalny, chocia nie tak ostry. Innymi sowy kada cz hologramu przechowuje obraz
caoci.
Grupa brytyjskich uczonych z Davidem Bohmem na czele zasugerowaa, e nasz mzg
dziaa tak samo. Innymi sowy, kady z wielomiliardowej rzeszy neurotransmiterw moe by
mini mzgiem, rejestrujcym w jaki zupenie fantastyczny sposb wszystkie nasze
dowiadczenia yciowe, czego nie moemy wykry naszymi cigle niedoskonaymi
przyrzdami. Ale nawet ta niezwyka teoria nie pozwala jeszcze wyjani, jak to si dzieje, e
w snach moemy sobie tak dokadnie przypomnie wydarzenia z przeszoci, e rwnie na
jawie przypadkowo przypominamy sobie szczegy zdarze przeszych, e spotykamy
przypadki pamici doskonaej, e takie a nie inne s dane statystyczne prof. Rosensweiga,
wyniki bada prof. Penfielda, obliczenia prof. Anokhina i relacje ludzi, ktrzy przeyli stan
miertelnego zagroenia.

40

Wydaje si, e w tym wzgldzie mimo osigni techniki i cywilizacji cigle jeszcze
stoimy na progu niezwykej, fascynujcej wiedzy, podobnie jak pierwsi odkrywcy, ktrzy
ruszyli na morski szlaki, gdy tylko przekonali si, e mona zbudowa statek.

ILE MZGW?
Wspczesne badania nad pamici wsparo niedawne odkrycie. e tak naprawd
mamy dwa mzgi, nie jeden. Stwierdzi to prof. Roger Sperry, laureat nagrody Nobla, autor
przeomowych prac w tej dziedzinie. Sperry odkry, e mzg kadego czowieka skada si z
dwch czci, dziaajcych na wyszych poziomach fizjologicznych, z ktrych kada
charakteryzuje si innymi funkcjami mentalnymi.
W latach 80-tych badania Sperryego kontynuowa prof. Eran Zaidel, ktry wykaza,
e zakres funkcji kory mzgowej jest znacznie szerszy, ni uwaano poprzednio i udowodni,
e obie pkule, niezalenie od siebie mog przejmowa funkcje caego mzgu. Te
moliwoci drzemi w kadej z nich. Trzeba je tylko obudzi.
To, czym zajmuje si caa kora mzgowa moemy dzisiaj przyporzdkowywa lewej i
prawej pkuli mzgu w nastpujcy sposb:
Lewa pkula przetwarza nowe informacje na poziomie:
1. logiki,
2. sw,
3. zbiorw,
4. liczb,
5. kolejnoci,
6. liniowoci,
7. analizy.
Natomiast prawa, w wikszoci przypadkw, posuguje si:

41

1. rytmem,
2. wyobrani,
3. snem na jawie,
4. barw,
5. wymiarami,
6. relacjami przestrzennymi,
7. obszarem caoci (Gestalt) czyli syntez.
Sperry i inni wykazali, e im czciej obie pkule mzgowe pracuj jednoczenie,
tym bardziej kada z nich korzysta na tej wsppracy. Na przykad studiujc muzyk lepiej
poradzisz sobie z matematyk - i odwrotnie. Z kolei jeli uczysz si taczy, lepiej pjdzie ci
nauka jzykw, a uczc si jzykw bdziesz mia wiksz kontrol nad ruchami ciaa. Jeste
dobry w matematyce, wic zapewne lepiej odtwarzasz stosunki przestrzenne i na odwrt, itd.
I, co jest pewne, im bardziej wykorzystujesz wszystkie te moliwoci, tym bardziej chonna
staje si twoja pami, i tym przyjemniejszy i atwiejszy staje si sam proces zapamitywania.

42

Podpis pod rysunek.

Tak wyglda Twj fantastycznie pofadowany mzg, widziany okiem aparatu
Roentgena od strony lewego barku. Spogldasz wic na lew pkul, odbierajc wiat
na poziomie logiki, sw, zbiorw, liczb, kolejnoci, liniowoci i analizy. Pkula prawa
(widzisz tylko jej tyln cz), w przetwarzaniu rzeczywistoci posuguje si rytmem,
wyobrani, marzeniami, barw, wymiarami, relacjami przestrzennymi i syntez.
Synergia obu pkul zapewnia niezwykle efektywne dziaanie pamici.

43

Rozdzia 4.
Sekrety dziaania pamici doskonaej
Staroytni Grecy przywizywali tak wielk wag do roli pamici w yciu, e oddawali
jej cze jako bogini - bogini Mnemozynie. To wanie od jej imienia pochodzi termin
mnemonika, rozumiany jako zbir technik pamiciowych, ktre za chwil zaczniesz
poznawa. W wczesnej Grecji czonkowie Rady Sarszych, a pniej senatorowie w
staroytnym Rzymie posugiwali si tymi metodami, aby wywrze wraenie przede
wszystkim na plebsie i politykach, imponowa im fenomenalnymi mozliwociami wasnej
pamici.
Dziki tym szutucznym zdawaoby si sposobom rzymscy mowie stanu byli w
stanie zapamitywa bezbdnie tysice informacji, w tym danych statystycznych dotyczcych
Cesarstwa i, dziki temu, rzdzi skutecznie tym ogromnym pastwem.
Na dugo zanim odkryto fizjologi funkcjonowania lewej i prawej pkuli mzgu,
Grecy intuicyjnie rozumieli, e pamici doskona rzdz dwa podstawowe czynniki,
mianowicie:

wyobrania i
skojarzenia.
W dzisiejszych czasach wiele si robi, i to niestety skutecznie, aby ograniczy prac
naszej wyobrani, zahamowa jej rozwj; w konsekwencji bardzo niewiele wiemy o naturze
mylowych

skojarze.

Natomiast

Grecy podkrelajc

ogromn

rol

tych

dwch

fundamentalnych skadnikw naszego mylenia otworzyli nam drog do niezwykle

skutecznego doskonalenia pamici.

44

Mwic najprociej, jeli chcesz co zapamita, musisz skojarzy, poczy now

informacj z czym sobie ju znanym, czyli zapamitanym wczeniej, wykorzysujc si
wasnej wyobrani.
Systemy pamiciowe, o ktrych przeczytasz tej ksice pokazuj jak atwe jest to
zadanie.

ZASADY ZAPAMITYWAIA CZYLI ELEMETY YWEGO OBRAZU

Sposoby skutecznego zapamitywania opisane przez Grekw zgadzaj si w caej
peni z dzisiejsz wiedz na temat wykorzystania lewej i prawej pkuli mzgu. Bez naukowej
podbudowy Grecy odkryli, e aby mie dobr pami, trzeba wykorzysta wszystkie
moliwoci, jakimi dysponuje nasz umys. I tym zajmiemy si teraz dokadnie.
Pami doskonaa wymaga, aby twoja wyobrania tworzya ywe obrazy i
skojarzenia, ich gwne elementy i zasady tworzenia to:
1. Obrazy pozytywne
W wikszoci wypadkw pozytywne i przyjemne obrazy lepiej su wiczeniu
pamici, poniewa umys chtnie do nich powraca, atwiej je sobie przypomina. I
odwrotnie, skojarzenia negatywne, nawet jeli zawieraj pozostae elementy ywego
obrazu s, jako przykre, blokowane przez pami.
2. Barwa
Tam, gdzie to tylko moliwe wykorzystuj pen gam barw i odcieni. Niech twoje
obrazy wibruj kolorem, mieni si, lni - szybciej je wtedy zapamitasz.
3. Ruch
W kadym obrazie pamiciowym ruch, akcja, daj znakomite moliwoci do
dokonywania skojarze, uatwiajcych kodowanie nowych informacji. Oywiaj wic
swoje obrazy we wszystkich wymiarach, wykorzysuj rwnie rytm, jako wany skadnik

45

ruchu. Im wicej rytmu, im wicej zmian tego rytmu, im akcja bardziej gwatowna i
dynamiczna, tym bardziej obrazy mylowe stan si niecodzienne, tym atwiej je
zapamitasz.
4. Absurdalno i humor
Twrz obrazy zabawne, mieszne, absurdalne, surrealistyczne, gdy przez to
zapamitasz je lepiej. Zacznij bawi si z wasnym umysem i wyobrani.
5. Zwizki
Bez wzgldu na to, co chcesz zapamita, zawsze cz, kojarz now informacj z
czym znanym, staym, zakodowanym w twojej przestrzeni mentalnej. Bardzo
przydatny staje si tu system zakadek w rodzaju: jeden - owek, dwa - abd itp. (patrz
str. ). Porwnaj rwnie MS (rozdzia 5, str. ). Wykorzystuj take symbolik. Jeli
zamienisz zwyk, stereotypow lub abstrakcyjn informacj na bardziej znaczcy dla
twojego umysu obraz, zwikszasz prawdopodobiestwo przypomnienia jej sobie. Chodzi
o takie obrazy jak znak stopu, arwka, dom, samochd itp.
6. Przesada
Lepiej zapamitasz obrazy przesadne co do wielkoci (due lub mae), iloci (bardzo
mae lub duo), ksztatu (deformacja) i dwiku (bardzo gonie, ciche).
7. Liczby / numeracja
Numeracja jako szczeglna forma uszczegowienia wzmacnia obrazy mentalne i
wspomaga dziaanie zasady porzdku i kolejnoci (pkt 11).
8. Uszczegowienie
Im bardziej szczegowe sywe obrazy, tym atwiej je sobie przypomnie.
Wielka czarna kdka moe by kwadratowa lub okrga, stara lub nowa, zardzewiaa lub
pokryta smarem, z kluczem w rodku lub bez itd.

46

9. Synestezja / wraenia zmysowe

Synestezja to przenoszenie jednych wrae zmyslowych na inne. Wikszo z
naturalnych mnemotechnikw i gigantw pamici rozwino w ogromnym stopniu
wraliwo kadego ze zmysw, dziki czemu, zastpujc je pniej wzajemnie,
mieszajc je ze sob atwo odtwarzali zapamitywane informacje.
Ksztacenie pamici wymaga uwraliwienia wszystkich zmysw, tzn.

wzroku

suchu

wchu

smaku

dotyku i

aparatu kinestycznego (dziki ktremu masz wiadomo pooenia i ruchu swojego ciaa
w przestrzeni.

10. Amor czyli erotyka

Wszyscy wyrniamy si wietn pamici w tym wzgldzie. Wykorzystuj to!
11. Kolejno / porzdek
W poaczeniu z innymi metodami grupowanie, ustawianie w szereg lub klasyfikacja
tworz bardzo skuteczne cza pamiciowe i zwikszaj prawdopodobiestwo
przypadkowego dostpu do potrzebnej informacji. Np. poczenia duego z maym,
podzia wg koloru, kategorii, hierarchii itp.
12. Codzienno / niecodzienno
Im bardziej niezwyke, niecodzienne s twoje skojarzenia, tym lepiej. Umys nie
zapamituje rzeczy szarych, codziennych, a wic nudnych!
13. JA w obrazach mentalnych
Wczaj siebie w swoje skojarzenia, gdy to budzi emocje, a te zapamitujemy bardzo
47

szybko. Orodki pamici znajduj si bardzo blisko centrw w mzgu limbicznym

rzdzcych naszymi emocjami.
14. Aktywna wyobrania
Wyobrania to elektrownia twojej pamici. Einstein utrzymywa, e wyobrania jest
waniejsza ni wiedza. Wiedz mamy ograniczon, podczas gdy wyobrania obejmuje
cay wiat - i to jej zawdziczamy postp i nieprzerwany bieg ewolucji. Im ywsz masz
wyobrani, im bardziej wykorzystujesz j w procesie zapamitywania, tym bardziej
usprawniasz pami. Wyobrania to niezwyky fundament pamici. wicz j nieustannie.
Te podstawowe elementy ywego obrazu i zasady jego tworzenia daj si atwo
zapamita dziki pewnemu akronimowi, zostay bowiem tak uporzdkowane na poprzednich
stronach, aby utworzy zdanie OBRAZ PLUS AKCJA, ktre ma ci przypomnie swoiste
rwnanie - kondensat wiedzy o dziaaniu pamici6:

OBRAZ + AKCJA = PAMI.

PAMICIOWE SOWA-KLUCZE
Kady system pamiciowy uywa sw-kluczy. Pod tym pojciem naley rozumie
stae zakadki lub haki, z ktrymi moesz zwiza dowolnie wiele rych informacji.
Sowa-klucze musz by poza tym obrazowe, tzn. atwe do zobaczenia na ekranie umysu
osoby, ktra posuguje si danym systemem. Std wanie okrelenie pamiciowe:
sowa-klucze.

Czysto skojarze
W miar poznawania kolejnych systemw mnemotechnicznych przekonasz si, jak
wane jest tworzenie obrazw zawierajcych tylko te informacje, ktre chcesz zapamita i

Wykorzystaem tu technik lokacji literowej trzeciego typu. Porwnaj: G. A. Dudley Jak podwoi skuteczno
uczenia si. Wydawnictwo Medium, 1994 (przyp. tum.)

48

czenie ich ze sowami-kluczami. Chodzi rwnie o to, aby zwizek ten by moliwie
najprostszy i najbardziej bezporedni. Stanie si to moliwe, jeli w swojej wyobrani to, co
chcesz zapamita i obrazy-klucze:
1. zderzysz ze sob
2. skleisz ze sob
3. postawisz jedno na drugim
4. umiecisz jedno pod drugim
5. wstawisz jedno w rodek drugiego
6. zamienisz jedno na drugie
7. umiecisz w innych sytuacjach
8. spleciesz ze sob
9. zawiniesz jedno w drugie
10. sprawisz, aby mwiy
11. sprawisz, aby taczyy
12. sprawisz, aby wzajemnie wymieniy si kolorem, zapachem, akcj.
Chyba nabierasz ju przekonania, e systemy pamiciowe opracowane przez
staroytnych Grekw, odrzucane przez blisko 2.000 lat jako zwyke sztuczki, w
rzeczywistoci oparte s na mechanizmach, wedug ktrych dziaa masz umys. Staroytni
doceniali wag sw, porzdku, kolejnoci i numeracji, o ktrych wiemy, e s domen lewej
pkuli mzgu, wykorzystywali rwnie wyobrani, kolor, rytm, zmian wielkoci i iloci i
marzenia na jawie, czym zawiaduje pkula prawa.
W mitologii greckiej Mnemozyna to najpikniejsza z bogi, co potwierdza fakt, e
kochliwy Zeus spdzi wicej czasu w jej ou ni z jakkolwiek inn kobiet ziemskiej czy
boskiej proweniencji. W cigu dziewiciu dni i nocy ojciec bogw spodzi z Mnemozyn
dziewi Muz, opiekunek poezji miosnej i epickiej, muzyki, taca, komedii i tragedii.

49

hymnw (pieni), historii i astronomii. A wic u Grekw poczenie energii sprawczej (Zeus)
z pamici (Mnemozyna) zrodzio ludzk kreatywno i wiedz.
Mieli racj. Jeli waciwie wykorzystujesz techniki pamiciowe, nie tylko poprawisz
pami w rozmaitych dziedzinach, o czym pisz w tej ksice, ale zwikszysz rwnie wasny
potencja twrczy. Z kolei lepsza pami i wiksza kreatywno fantastycznie szybko
polepszaj ogln sprawno umysu i przyspieszaj przyswajanie nowej wiedzy. Ten proces
to po prostu dynamiczna synergia lewej i prawej pkuli mzgu na innym, wyszym
poziomie.
W kolejnych rozdziaach poznasz krok po kroku rne metody pamiciowe, od
najprostszych po bardziej skomplikowane, cznie z Mapami Myli, gwnym narzdziem
wszystkich mnemotechnikw, dziki ktrym bdziesz mg zapamitywa dosownie tysice
informacji. Aby zachowa te nowo nabyte niezwyke umiejtnoci, w ostatnim rozdziale
poka ci jak kontrolowa i wiczy wasn pami na przyszo.

50

Rozdzia 5.
acuchowa Metoda Skojarze (MS)
W tym rozdziale przekonasz si, e mona nie tylko poprawi pami, ale wiczc si
wyobrani odblokowa rwnie wasny potencja twrczy. MS to podstawowa technika
pamiciowa, swoisty fundament, dziki ktremu opanowanie bardziej zaawansowanych
metod stanie si naprawd atwe. Techniki tej uywa si do zapamitywania na og krtkiego
szeregu rnych informacji, a wic ich kolejnoci, np. listy zakupw lub spraw do
zaatwienia, czc, kojarzc kady element tego szeregu z nastpnym. Istotne staje si tu
wykorzystanie moliwie najwikszej iloci elementw ywego obrazu i zasad jego
tworzenia, ujtych w znan ci ju regu OBRAZ PLUS AKCJA, a wic:

Obrazy pozytywne
Barwa
Ruch
Absurdalno
Zwizku
Przesada
Liczby
Uszczegowienie
Synestezja
Amor czyli erotyka
Kolejno
Codzienno - niecodzienno
Ja
Aktywna wyobrania.

51

Wan rol w tym procesie odegraj rwnie zmysy, tj.

smak
dotyk
wch
wzrok
such
kinestetyka (poczucie rytmu / ruchu).
Wykorzystanie tych zasad i elementw w praktyce wymaga tworzenia dynamicznych
zwizkw midzy lew i praw pkul mzgu a wiatem Twoich zmysw, a to prowadzi do
zwikszenia oglnej sprawnoci umysowej.
Powiedzmy, e masz w planie zrobi nastpujce zakupy:
srebrna yeczka
sze szklanek do whisky
banany
szare mydo
jajka
biologiczny proszek do prania
pasta do zbw
razowy chleb
pomidory
re.
Wikszo ludzi w takiej sytuacji na og miota si wokoo w poszukiwaniu dugopisu
lub kawaka papieru, maca si w desperacji po kieszeniach albo w ostatecznoci prbuje
zapamita jako t list przez wielokrotne powtarzanie (zapominajc w konsekwencji co
najmniej par elementw). A przecie wystarczy wykorzysta twrcz si wyobrani i

52

zbudowa cig takich oto ywych obrazw, ukadajcych si w niezwyk, ale barwn
histori:
Wyobra sobie, e wychodzisz z domu i na ulicy zaczynasz pokazywa niezwyk,
icie cyrkow sztuk: ot trzymajc w zbach ogromna, dug srebrn yk (poczuj teraz
dotyk i smak metalu w ustach) ustawiasz na niej sze rwnie duych, piknych, wykonanych
z rnitego krysztay szklanek. Zobacz refleksy soca na szkle, zobacz, jak wszystkie dr
delikatnie na kocu yki, jak dwicz cicho, uderzajc o siebie. I oto dramat! Fantastycznie
balansujesz caoci, to prawda, ale nagle nadeptujesz na ogromnego, tego banana, ktry z
mlaniciem usuwa ci si spod stopy. Hej! - rozpaczliwie prbujesz zapa rwnowag,
szukasz podparcia drug nog, stawiasz j, wydaje si w bezpiecznym miejscu, ale okazuje si
e jest to mokry, pokryty pian kawaek szarego myda! To zdecydowanie za duo, nawet dla
takiego mistrza jak Ty. Ryms! Lecisz jak koda do tyu i, jakby tego byo mao, przewracasz
si na ogromn stert jaj, toniesz w tych jajach, skorupki pkaj, tko wycieka, czujesz
biako na rkach, twarzy, czujesz jak ubranie przesika ci t ca mazi (patrz kolorowa
ilustracja 1) - po prostu fuj!
Poniewa w wyobrani moliwe jest wszystko, przyspieszasz teraz swj film i oto w
kilka sekund po tym wypadku jeste z powrotem w domu, cigasz ubranie i pierzesz
wszystko w biologicznym proszku do prania (zobacz jak z pralki wypywa idealnie czysta
woda). Po czym znowu wychodzisz na ulic Te przygody troch ci ju zmczyy, wic
wsiadasz na podjedajc wanie wielk jak tramwaj tubk pasty do zbw. Zobzacz to.
Czujesz lekki gd i oto dolatuje ci wspaniay zapach wieo pieczonego chleba. Z nosem
wysunitym do przodu i ustami penymi liny podasz za tym zapachem i trafiasz do
piekarni, gdzie ku swemu zdumieniu widzisz na pkach ogromne bochny razowca i tkwice
w nich dojrzae, wspaniae pomidory - rynkowy przebj przemysu piekarniczego!

53

Wychodzisz z piekarni, apczywie jesz te pomidory, a sok cieka ci po brodzie, ale to

nie koniec niespodzianek, bo nagle widzisz idce w twoj stron zjawisko, niezwykle
atrakcyjn osob pci przeciwnej (tak, tu twoja wyobrania ma ogromne pole do popisu!).
Instynktownie rozgldasz si za kwiatami, ach! - jest kwiaciarnia, wic wpadasz do rodka,
patrzysz - same re! Bez wahania kupujesz ogromn wizank przepiknych, wieo
citych czerwonych r, zachwycasz si zieleni lici, ksztatem kwiatw, ich zapachem,
czujesz delikatne ukucia kolcw na palcach
A teraz zamknij oczy i przypomnij sobie w wyobrani ca t niezwyk histori, od
pocztku do koca. Po czym na nastpnej stronie odtwrz zapamitan dziki niej list 10.
zakupw.
Jeli przywoanie z pamici wszystkich scen sprawia ci trudno, przeczytaj ten
rozdzia raz jeszcze i raz jeszcze obejrzyj, zobacz na ekranie umysu ca t histori tak
szczegowo, jak tylko potrafisz, krok po kroku.
Myli, e zapamitae teraz wszystkie zakupy bez adnych trudnoci.

TEST PAMICI
Zapisz poniej list zapamitanych zakupw
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________

54

______________________________________
______________________________________
(jak w oryg. str. 50)
Jeli zapamitae 7 lub wicej artykuw, znajdujesz si ju w gronie 1% ludzi,
ktrym si to udaje. I, co najwaniejsze, masz w rku klucze otwierajce nieograniczone
moliwoci twojego mzgu.
Wymyl sam kilka podobnych wicze i nabieraj wprawy w posugiwaniu si
acuchow Metod Skojarze. Pamitaj, e im bardziej ywe bd twoje skojarzenia, im
bardziej szczegowe, niezwyke, mieszne i dynamiczne, tym lepiej.
Nie czytaj dalej, zanim nie poznasz istoty tej metody w zadawalajcym stopniu.

55

Rozdzia 6.
Zakadki obrazkowe
W poprzednim rozdziale poznae zasady posugiwania si acuchow Metod
Skojarze, w ktrej wykorzystuje si wszystkie elementy ywego obrazu, z wyjtkiem
porzdku

numeracji.

Przejdziemy

teraz

do

omwienia

Zakadkowej

Metody

Zapamitywania, ktra tym rni si od poprzedniej, e gwn rol odgrywaj w niej

specjalnie skonstruowane, stae pamiciowe obrazy-klucze, z ktrymi mona poczy,
skojarzy dowoln zapamitywan informacj. Systemy zakadek mona porwna do szafy,
w ktrej wisi jaka skoczona liczba wieszakw. Te wieszaki nigdy si nie zmieniaj, ale
ubrania, ktre na nich wieszasz tak - i moe ich by nieskoczenie wiele. W systemie
zakadek obrazkowych, albo cyfropodobnych liczba, jej ksztat (lub symbolika) to wanie
te wieszaki, a ubrania, ktre na nich wieszasz to rzeczy do zapamitania. System ten jest
atwy i obejmuje tylko liczby od 1 do 107.
Wana uwaga: najlepszy system to taki, ktry wymylisz sam, a nie narzucony przez
czyj wyobrani. Nasze umysy rni si nieskoczenie, twoje skojarzenia, obrazy, praca
twojej wyobrani z zaoenia bd rne ni moje, czy kogo innego, co wicej, to co
stworzysz we wasnej wyobrani zapamitasz o wiele szybciej i na duej ni obrazy
zainplantowane z zewntrz. Dlatego opisz tu przede wszystkim na czym polega istota
systemu i jak go uywa w praktyce.
Aby zbudowa system zakadek obrazkowych wymylasz po prostu sowa-obrazy,
ktre przypomn ci cyfry / liczby od 1 do 10, z racji podobiestwa ksztatu lub symboliki. Np.
dla wikszoci ludzi takim pamiciowym obrazem-kluczem dla cyfry 2 jest abd, poniewa
cyfra 2 przypomina abdzia, a wic abd to jakby elegancka, oywiona wersja cyfry 2.

Mona je atwo rozszerzy do co najmniej 20-tu (przyp. tum.)

56

Podpis pod rys. na str. 52 oryginau:

W systemie zakadek obrazkowych obrazy, ktre wygldaj
jak cyfry to swoiste wieszaki lub haki, na ktrych zawieszasz
to, co chcesz zapamita. Np. zakadk obrazkow dla cyfry 2
najczciej jest abd.

Poniej znajdziesz ponumerowane od 1 do 10 puste linie. Wpisz w nie sowa, ktre w

twoim mniemaniu najlepiej oddaj ksztat (obraz) tych liczb. Wybieraj sowa najbardziej
obrazowe, barwne i ywe, takie aby pniejsze czenie z nimi nowych informacji wedug
zasady OBRAZ PLUS AKCJA byo i atwe, i proste, i przyjemne.
Oto kilka przykadowych rozwiza:
1. pdzel, kij, owek, piro, penis, somka, wieca, drzewo
2. abd, kaczka, g
3. serce, piersi, podwjna broda, koniczyna
4. jacht, st, krzeso
5. hak, kobieta w ciy, bben, cymbay
6. so, kij golfowy, winia, rura
7. klif, chorgiewka, kosa, dzib statku
8. bawan, klepsydra, krga kobieta, okulary
9. balon na kijku, rakieta tenisowa, plemnik, kijanka, fajka
10. Flip i Flap, komplet do baseballa.
Powi na to zadanie nie wicej ni 10 minut. Nawet jeli trudno ci bdzie zamieni
jak liczb z tej dziesitki na sowo-obraz, nie martw si i czytaj dalej.
Twoje liczbopodobne sowa-obrazy:
1. ________________________________
2. ________________________________
3. ________________________________

57

4. ________________________________
5. ________________________________
6. ________________________________
7. ________________________________
8. ________________________________
9. ________________________________
10. ________________________________

Skoro zapisae ju swoje pomysy i pamitasz o moich, wybierz te sowa, ktre s dla
ciebie najbardziej przekonujcymi obrazowymi odpowiednikami liczb od 1 do 10, po czym
narysuj je kolejno na nastpnej stronie. Nie chodzi o artystyczne dziea, rysuj jak potrafisz
(potrzebuje tego prawa pkula twojego mzgu), a im wicej uyjesz kolorw, tym lepiej.
Po tym wiczeniu wyprbuj jako swoich skojarze. Zamknij oczy, przebiegnij w
mylach liczby od 1 do 10 i przy kadej z nich zobacz na ekranie umysu sowo, ktre
wybrae i narysowae wykorzystujc/dodajc jak najwicej znanych ci ywych elementw,
zwaszcza przesad, kolor i ruch, akcj. Powiniene naprawd widzie wszystkie obrazy
pod zamknitymi powiekami, moesz je take sysze, czu ,smakowa i dotyka.
A potem zrb dokadnie tak samo, ale w porzdku odwrotnym, czyli znowu ogldaj
ywe skojarzenia dla liczb od 10 do 1, a potem zrb to raz jeszcze, ale na wyrywki. Baw si
moliwociami swojej wyobrani, sprawdzaj jak szybko podsunie ci stosowne obrazy. I
wreszcie odwr ca zabaw. Na ekranie umysu wywietlaj teraz tylko obrazy i sprawd,
jak szybko przydasz im dobrane uprzednio liczby. Zrb to teraz.

58

59

10
wietnie! Poradzie sobie z czym, co jest trudne dla wikszoci ludzi. Wprowadzie

wanie na stae do pamici i twrczej wyobrani system zakadek, z ktrych bdziesz mg

korzysta do koca ycia, i ktre stworzye dziki wsppracy lewej i prawej pkuli mzgu.
Stosowanie tego systemu jest proste i przyjemne, gdy uruchamia podstawowe i
naturalne mechanizmy zapamitywania, jakimi s: dokonywanie pocze poprzez
skojarzenia oraz praca wyobrani. Jeli masz na przykad dziesi rzeczy do zapamitania, ale
nie w kolejnoci, jak robilimy to w rozdziale poprzednim, lecz wedug dowolnego porzdku
numerycznego, czy to odwrconego, czy na wyrywki, zakadki obrazkowe nadaj si do tego
idealnie.
Zamy, e chcesz zapamita tak list:
1. symfonia

6.

promie soca

2. modlitwa

7.

szarlotka

3. arbuz

8.

kwiaty

4. wulkan

9.

statek kosmiczny

5. motocykl

10.

an zboa

Aby upora si z takim zadaniem pocz, skojarz, poprzez ywy obraz kady
element tej listy ze stosown zakadk obrazkow (czyli obrazem liczby); i im bardziej
twrczo zatrudnisz tu wyobrani, tym lepiej. Daj sobie nie wicej ni 3 minuty na
zapamitanie caoci, po czym wypenij rubryki poniej. Przy kadej liczbie zapisz zarwno
sowo-zakadk obrazkow, jak i rzecz / pojcie, ktre zapamitae. Jeli wierzysz w swoje
siy, zacznij ju teraz, jeli nie, przeczytaj najpierw przykadowe komentarze na str. ,
ilustrujce sposb wykorzystania zakadek obrazkowych.

Zakadka
1. _____________________________

rzecz / pojcie
___________________________

60

2. _____________________________

___________________________

3. _____________________________

___________________________

4. _____________________________

___________________________

5. _____________________________

___________________________

6. _____________________________

___________________________

7. _____________________________

___________________________

8. _____________________________

___________________________

9. _____________________________

___________________________

10. _____________________________

___________________________

1. Symfonia. Wyobra sobie, e z pasj dyrygujesz orkiestr symfoniczn wielkim pdzlem,

machasz tym pdzlem z takim zapaem, e farba pryska na muzykw. Albo zobacz
skrzypkw grajcych przy pomocy somek zamiast smykw, itp. Skojarzenia mog by
rne, ale niech bd ywe.
2. Modlitwa. Utar si mylcy pogld, e pojcia abstrakcyjne trudno zapamita. Ale - do
czego pewnie sam ju doszede - nie wtedy, kiedy stosuje si waciw technik
pamiciow. Wystarczy zobaczy t abstrakcj w konkretnej formie. Moesz np.
wyobrazi sobie abdzia, kaczk czy g ze skrzydami zoonymi jak do modlitwy, albo
zapenij wyimaginowany koci tumem wyimaginowanych abdzi, kaczek lub gsi,
suchajcych mszy, odprawianej przez kapana, te ptaka
3. atwe!
4. Obserwujesz erupcj ogromnego podwodnego wulkanu z pokadu jachtu. Czerwone jzyki
lawy i piropusze kamieni, popiou i pary wrcz unosz twj jacht z wody. Albo zmniejsz
ten wulkan i postaw go na krzele, na ktrym masz zamiar usi (poczuby skutki na
pewno!). Albo zobacz gigantyczny st, ktrym zatykasz krater dymicego wulkanu.

61

5. Jedziesz motocyklem, a tu z nieba opuszcza si wielki hak i unosi ci w gr. Albo z

rykiem silnika hamujc gwatownie wjedasz do sklepu muzycznego i walisz w cymbay
i bben. Albo zobacz siedzc okrakiem na motocyklu ogromn kobiet w ciy.
6. Promienie soca mog wybiega ze sonia, albo wyrzucasz w gr kij golfowy, ktry
zapltuje si w promienie soca i odlatuje w niebo, albo promie soca pada jak wizka
laserowa na wini, ktra urasta do gigantycznych rozmiarw tu przed twymi oczami.
Wgryzasz si w pyszny owoc, wysysasz misz, sok cieka ci po brodzie
7. Wielki, skalisty klif tak naprawd uformowany jest z szarlotki albo dzib statku rozbija
si o wielk szarlotk jak o ska, albo chorgiewkami ozdabiasz wielk szarlotk, wbijasz
w ni cay las chorgiewek.
8. Twj bawan moe by przystrojony w przepikne rowe kwiaty albo w klepsydrze
przesypuje si nie piasek, ale miliony drobniutkich kwiatkw, albo krga kobietka
przechadza si prowokujco po bujnie ukwieconej ce.
9. Pomniejsz statek kosmiczny i ka mu lata wewntrz balonu na patyku albo pomniejsz go
jeszcze bardziej do wymiaru plemnika, tu przed zapodnieniem jaja, albo niech ta rakieta
opuszcza atmosfer ziemsk z wielk fajk w miejsce silnika.
10. Grasz w baseballa na wielkich polach zb albo Flip i Flap wyczyniaj swoje numery
stojc po pas w zbou.
To oczywicie tylko przykady, ktre maj pokaza ten rodzaj przesady, swoistego
nonsensu, niezwykoci i zabawy z wyobrani, dziki ktrym moesz wykreowa ywe
czniki midzy zakadk obrazkow a zapamitywan informacj.
Podobnie jak w MS, tak i tu najwaniejsza jest praca wasnej wyobrani. Przed
lektur kolejnego rozdziau wymyl sam i zrb przynajmniej jedno podobne wiczenie.
Znakomicie mona bawi si w ten sposb z przyjacimi lub czonkami rodziny. Ka
im wymyla dowoln 10-cio punktow list, po czym niech ci j czytaj w odstpach 5 - 10

62

sekund. Kad kolejn informacj (rzecz / pojcie) cz z zakadk w moliwie najbardziej

szalony, niezwyky, barwny, przesadny - sowem ywy - sposb i zatrzymaj ten obraz lub
obrazy choby przez chwil na ekranie umysu. To wystarczy, aby je skutecznie zapamita.
Wszyscy i ty, i oni bdziecie zdumieni, z jak atwoci odtworzysz potem ca list, rwnie
- co zasuguje na szczeglne oklaski - od tyu i na wyrywki.
I nie bj si, e pomylisz stare listy z nowymi. Jak wspomniaem na pocztku tego
rozdziau, zakadki pamici przypominaj wieszaki na ubrania - po prostu zdejmujesz jeden
garnitur (skojarzenie - obraz) i zawieszasz drugi.
W nastpnym rozdziale opisz jeszcze jeden system zakadek od 1 do 10, oparty o
sowa - rymy. Te dwa systemy mona czy, dziki czemu zapamitasz 20 rnych
informacji z t sam atwoci, o 10. A w dalszej czci ksiki poznasz systemy bardziej
rozbudowane, pomocne w zapamitywaniu dosownie tysicy informacji, i to na czas
dowolnie dugi, gdy wprowadzisz je do pamici dugoterminowej (dostpnej). Zakadki
obrazkowe i zakadki - rymy, ktrymi zajmiemy si za chwil, to narzdzia pamici
krtkoterminowej, umoliwiajce zapamitanie tego, co chcesz na nie duej ni par godzin.
Powi dzie, dwa na nabranie wprawy w posugiwaniu si technikami, ktre
poznae do tej pory. Dopiero potem przejd do lektury nastpnego rozdziau.

63

Rozdzia 7.
Rymowanki liczbowe
Rymowanek liczbowych nauczysz si bardzo szybko, poniewa w swej istocie system
ten jest identyczny z zakadkami obrazkowymi. Do czego moesz ich uywa? Do
zapamitywania niewielkich porcji informacji na krtko 8 . Podobnie jak w poprzednim
systemie zajmiemy si liczbami od 1 do 10, ale zamiast znajdywa dla nich ksztatopodobne
obrazowe sowa - klucze, poszukamy sw, rwnie obrazowych, ale rymujcych si

brzmieniem tych liczb. Np. dla wikszoci ludzi takim rymowanym obrazem dla sowa
cztery s rowery, mae, due, cay peleton, itp.
Tak jak w MS i ZMZ, bardzo wane bdzie posugiwanie si ywym obrazem, a
wic moliwie najbardziej kolorowym, niezwykym, dynamicznym, miesznym, z pen gam
szczegw i wrae zmysowych. Poniej znajdziesz znowu rubryki oznaczone liczbami 1
-10, w ktre wpiszesz za chwil sowa - rymy najbardziej obrazowe dla kadej liczby, sowa,
ktre uznasz za najlepsze wasne zakadki. Moesz skorzysta rwnie z moich pomysw na
str.
Poniewa poprzednie wiczenia uruchomiy siy twojej wyobrani i zdolno
dokonywania obrazowych skojarze, daj sobie na to zadanie nie 10, a 6 minut.
Oto wic twoja wstpna lista rymowanek liczbowych:

Liczba

wybrane przez ciebie sowa - rymowanki

1.

________________________

2.

________________________

3.

________________________

4.

________________________

5.

________________________

64

6.

________________________

7.

________________________

8.

________________________

9.

________________________

10.

________________________
Jak poprzednio podam ci kilka przykadowych rozwiza. Porwnaj je ze swoimi i

wybierz te, ktre oka si najlepsze, najbardziej przekonujce.

1. zraz (raaz), Eden
2. Wda, drwa
3. wszy, krzyk, my, gzy
4. rowery, sery
5. pi, grz
6. zjec, cze
7. wsie-dym
8. Zosie, prosi
9. dziegie, dziew-jk
10. dzieci, kiesze
Jeli to zrobie, w polach zaznaczonych poniej narysuj teraz, podobnie jak
poprzednio, wybrane zakadki - rymowanki. Uyj caej swojej wyobrani i wszystkich kredek,
jakie posiadasz:

dlatego czsto stosuje si okrelenie: zakadki dorane (przyp. tum.)

65

10
A teraz sprawdzian. Zamknij oczy, przebiegnij w mylach liczby od 1 do 10 i ogldaj

na ekranie umysu ywy obraz kadej zakadki. Zrb to pniej w kolejnoci odwrotnej,
potem na wyrywki, a wreszcie przypomnij sobie sowa - obrazy i przyporzdkuj im waciwe
liczby. wicz i powtarzaj to tak dugo, a twj umys zacznie reagowa byskawicznie,

66

podsuwajc w uamku sekundy stosown par: obraz - liczba lub liczba - obraz. Powi na to
co najmniej 5 minut.
Skoro opanowae ju system zakadek - rymowanek, przekonasz si, e mona je
wykorzysta w dokadnie ten sam sposb, co zakadki obrazkowe.
Co ciekawe, tak naprawd znasz teraz nie tylko dwa systemy dla liczb od 1 do 10, ale
jeden wikszy, ktry pozwoli ci zapamitywa 20 informacji w dowolnej kolejnoci i na
wyrywki. Wystarczy przyj, e jeden z nich to wanie liczby 1 - 10, a drugi 11 - 20.
Zdecyduj, ktry bdzie pierwszy i od razu przystp do wicze.
Daj sobie najwyej 5 minut na zapamitanie poniszej listy, po czym odtwrz j
czytajc dalszy cig komentarza.
1. atom

11. dywan

2. drzewo

12. grzaka

3. stetoskop

13. szyny

4. wersalka

14. zapalniczka

5. aleja

15. brodawka

6. dachwka

16. gwiazda

7. wycieraczka

17. pokj

8. mid

18. guzik

9. szczotka

19. d

10. pasta do zbw

20. pompa

TEST

A

POSUGIWAIE

SI

ZAKADKAMI

OBRAZKOWYMI

RYMOWAKAMI LICZBOWYMI
Poniej znajdziesz trzy kolumny z liczbami 1 - 20. W pierwszej w kolejnoci
normalnej, w drugiej - odwrotnej i w trzeciej - wyrywkowej. Wypenij kolejne rzdy w kadej

67

z nich, zasaniajc poprzednie kartk papieru, po czym sprawd z oryginaem jak ci poszo.
Postaw sobie 2 punkty za kad waciwie zapamitan par.
1.

20.

11.

2.

19.

15.

3.

18.

10.

4.

17.

5.

16.

17.

6.

15.

20.

7.

14.

4.

8.

13.

9.

9.

12.

5.

10.

11.

11.

10.

3.

19.
8.

12.

9.

13.

8.

14.

7.

15.

6.

16.

5.

17.

4.

18.

3.

19.
20.

2.
1.

13.
1.
18.
7.
16.
6.
12.
2.
14.

Ilo punktw na 60 moliwych _________________

68

Jeli pocztkowo nie szo ci atwo

Myl, e sam jeste zaskoczony iloci zdobytych punktw, ale moe si zdarzy, e
znajdywanie niektrych zwizkw i skojarze cigle sprawia ci pewne trudnoci. Wr wic
do pierwotnych obrazw raz jeszcze, odtwrz je na ekranie umysu i spytaj, gdzie tkwi bd,
dlaczego nie zapamitae? Czsto bywa tak, e stworzye skojarzenia, ktrych nie lubisz,
ktre byy zbyt logiczne lub narzucajce si, e zabrako przesady i nonsensu, koloru, ruchu
czyli akcji, wrae zmysowych, czy wreszcie humoru. Praktyka dowodzi, e im wicej
wiczysz, tym atwiej twoja wyobrania zacznie wyszukiwa ywe zwizki, szybciej
przestawi si na tory innego mylenia, szybciej zapomnisz o skojarzeniach zbyt logicznych,
nudnych i bezbarwnych. Dzisiaj i jutro wicz, wicz jak najczciej, pro znajomych,
przyjaci, czonkw rodziny, aby wymylali dla ciebie kolejne listy, kolejne sowa,
przedmioty, artykuy, kolejne zadania pamiciowe.
Na pocztku na pewno bdziesz popenia bdy, ale i tak - poniewa znasz ju metod
- uzyskasz wyniki ponad przecitn. Wszystkie bdy i pomyki to okazja do zmian i ulepsze,
do cigego doskonalenia systemu, wiczenia wyobrani i nabywania coraz wikszej wprawy i
biegoci. Wytrwao zadecyduje, e wkrtce zaczniesz radzi siebie z podobnymi zadaniami
bez adnego wysiku. Twoja pami okae si niezawodna. Nabierzesz penej ufnoci do
systemu - a zadania pamiciowe stan si przyjemnoci, zabaw i cigym doskonaleniem
pamici - nie mwic o korzyciach praktycznych dnia codziennego.
W miar nabierania coraz wikszej biegoci rozszerzaj pole zastosowa dla
poznawanych technik, wyszukuj dla nich nowe dziedziny i w yciu osobistym, i zawodowym.
A w rozdziale nastpnym zapoznam ci z bardzo wan technik pamiciow, ktr
stworzyli i rozwinli pierwsi znani mistrzowie mnemotechniki - staroytni Rzymianie.

69

Rozdzia 8.
Rzymski pokj, czyli zakadki mieszkaniowe
Staroytni Rzymianie, chocia nie wzbogacili wiedzy teoretycznej na temat pamici,
byli jednak wielkimi praktykami mnemotechniki. Ich najbardziej znana metoda to system
zakadek mieszkaniowych, znany rwnie pod nazw: rzymski pokj. Bardzo atwo
opracowa go samemu, rwnie atwo stosowa w praktyce. A wic co robili Rzymianie? Jak
posugiwali si pamici? Wyobraali sobie wymylony, wymarzony dom i poczwszy od
przedpokoju wszystkie kolejne pomieszczenia wypeniali meblami, rzeczami, ozdobami wedug upodoba i w maksymalnej iloci. Starali si przy tym unika mylowego baaganu,
wszystko musiao by na swoim miejscu, porzdnie ustawione i w okrelonej kolejnoci
(logika lewej pkuli gra istotn rol w tym systemie).
Rzymianin mg na przykad ozdobi wejcie do swego wyimaginowanego domu
dwiema kolumnami, po jednej i po drugiej stronie drzwi, w ktrych zamiast klamki widniaa
np. gowa lwa. W przedsionku po lewej sta posg grecki, a obok wygodna sofa przykryta
skr upolowanego przez gospodarza zwierza. Za sof kwita jaka egzotyczna rolina, a
siadae przy duym, marmurowym stole, na ktrym stay kielichy, amfora z winem, patera z
owocami itd.
Powiedzmy, e nasz Rzymianin chcia teraz zapamita, e ma kupi w miecie
sanday, potem naostrzy miecz, kupi nowego niewolnika, obejrze swoj winnic,
wyczyci hem, wreszcie kupi prezent synowi. W wyobrani obwiesza wic jedn kolumn
u drzwi swego wyimaginowanego domu tysicami sandaw, widzia jak skrzane paski lni
w socu, czu w nozdrzach zapach skry. Z kolei o drug kolumn ostrzy miecz, sysza
zgrzyt metalu o marmur, czu dotyk ostrza pod palcem, niewolnika natomiast sadza na
grzbiet ryczcego lwa. O winnicy pamita widzc w wyobrani grecki posg cakowicie

70

opltany winn latorol, uginajc si pod kiciami dorodnych winogron, tak, e a linka
cieka na sam ich widok. I dalej: kwitnc rolin przesadza do swojego hemu, a na sofie
siada i bawi si ze swoim synem, ktremu mia kupi prezent (patrz rysunek ).
Wymylone przez Rzymian zakadki mieszkaniowe pozwalaj znakomicie
wykorzysta moliwoci lewej i prawej pkuli mzgu, zwaszcza jak chodzi o tworzenie
ywych obrazw, gdy mamy tu i kolejno, i porzdek, i prac wyobrani z
przywoywaniem bogactwa wrae zmysowych. Swoista rado z posugiwania si tym
systemem polega na tym, e ten rzymski pokj moe by cakowicie wymylony, e moesz
tam wstawi dowolny mebel, rzecz, zawiesi kad najwspanialsz ozdob, obraz, postawi
owoce, kwiaty, sowem wszystko co ci si po prostu zamarzy, co zaspokoi twoje poczucie
estetyki i pikna. Co wicej, bawic si w ten sposb z umysem i wyobrani sprawisz, e
twoja pami i kreatywna inteligencja zaczn wsppracowa ze sob na poziomie
podwiadomym w sposb, ktry moe doprowadzi do urzeczywistnienia tego marzenia, e
po prostu kiedy bdziesz mia ten pokj i te meble, obrazy, wszystkie przedmioty. Wszak
nasze myli maj tendencj do urzeczywistniania si
System zakadek rzymskich znosi wszelkie granice dla twojej wyobrani i pozwala
zapamitywa dowoln ilo informacji. Na pustej stronie obok () moesz teraz zapisa
pierwsze pomysy, jak miaby wyglda twj wymarzony pokj, co chciaaby tam mie itp. A
pniej na kolejnej na kolejnej stronie narysuj ten pokj jak potrafisz, moe to by rysunek
artystyczny lub rzut architektoniczny, jeli meble i inne przedmioty zaznaczasz
schematycznie, podpisz je.
Najpierw wybierz 10 konkretnych miejsc dla wybranych zakadek mieszkaniowych,
rozszerz pniej t list do 20, 30, 50 i wicej, dodajc kolejne pokoje, pomieszczenia, zbuduj
cay zamek, wie, miasto, zabuduj cay kraj, galaktyk, Wszechwiat

71

Dla wielu ludzi to ulubiony system pamiciowy, z dosownie tysicami zakadek w

jednym gigantycznym pokoju, ktre zapisuj najpierw na niezliczonych kartkach papieru.
Jeli moesz to zrobi - zrb to. Bardzo do tego namawiam.
A potem pochod kilkakrotnie w wyobrani po tym swoim pokoju i zapamitaj
dokadnie kolejno, miejsce i liczb wszystkiego, co tam widzisz, co wczeniej stworzye w
mylach. Wcz do tego zadania moliwie wszystkie zmysy, a wic ogldaj kolory, suchaj,
dotykaj, smakuj, wykorzystuj peny zakres moliwoci obu pkul mylowych.
Tak jak w poprzednich technikach, wicz posugiwanie si zakadkami rzymskimi tak
czsto, jak tylko moesz, sam lub z przyjacimi, a zapamitasz je dokadnie i zaczniesz
stosowa z pen swobod.
Pierwszy mistrz wiata w zapamitywaniu, Dominik OBrien posugiwa si wanie
takimi mapami pamiciowymi - bo tak te mona nazwa te wybrane przez niego swoiste
trasy pamiciowe, prowadzce do setek pokoi midzy tysicami zakadek mieszkaniowych.

72

Rozdzia 9.
Zakadki alfabetyczne
W tym rozdziale opiszemy jeszcze jeden, ju ostatni, system zakadkowy, w swej
istocie bardzo podobny do zakadek obrazkowych i liczb-rymowanek, z t tylko rnic, e
zamiast liczb uyjemy tu liter polskiego alfabetu. Niezmienna pozostanie rwnie zasada
posugiwania si ywym obrazem. W jaki sposb stworzymy zakadki alfabetyczne, bo o
nie to chodzi? Po prostu wykorzystujc bogactwo jzyka polskiego dobierzemy dla kadej
litery naszego alfabetu sowo moliwie proste i zaczynajce si na dan liter, a zarazem atwe
do wyobraenia, do zobaczenia na ekranie umysu, z wic dziki temu atwe do zapamitania.
Jeli takich sw znajdziesz wicej, wybierz pierwsze wedug sownika. Np. dla litery
/goski L moesz wypisa sowa: elegia, elka, Eldorado, elementarz itd. Sprawd w sowniku i
wybierz pierwszy obrazowy, najbardziej przekonujcy odpowiednik, wic moe elka (jak
futro z elek)? I to od dzi bdzie twoja zakadka alfabetyczna dla litery L.
Mona przyj rwnie inna zasad: poszukaj mianowicie sw moliwe
bliskobrzmicych i atwych do wyobraenia, jak po przednio. Np. dla litery J bdzie to sowo
jod (jak buteleczka jodyny), dla H - hak, itp. Na str. znajdziesz litery polskiego alfabetu.
Poniewa wiesz ju na czym polega ta metoda, wpisz obok swoje propozycje zakadek
alfabetycznych. W wyborze moe pomc ci przykadowa lista ze str.

Litera

zakadka alfabetyczna

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

73

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________

____________________________
Zauwa, e wybrane sowa powinny zaczyna si od goski zgodnej brzmieniowo z

wymow danej litery. A wic takie sowa jak brama, crka, dach, fagot nie bd waciwymi
zakadkami, nie speniaj tego warunku. Musisz sysze wyranie be, ce, de itd. A wic
przejrzyj ponisze przykady, porwnaj je ze swoimi i wybierz ostateczn list wasnych
zakadek alfabetycznych.

74

A - as
B - bez
C - cep
D - dek
E - echo
F - Ewka
G - giez
H - hak
I - If
J - jod
K - ka
L - elka
- Ek
M - emu
N - Ent
O - oko
P - pet
R - R-ka
S - S-ka
T - Tell
U - ucho
W - wuj
Y - Yma
Z - Zetor
- eton

75

Lista ta wymaga kilku komentarzy. Dek to pokad okrtu, If - wysepka u brzegw

Marsylii ze synnym wizieniem, w ktrym przebywa hrabia Monte Christo (przypomnij
sobie wietn powie Aleksandra Dumasa). Jeli If ci nie przekonuje, wybierz I jako
Informacj na znanym ci dworcu). Ent to stwr z Trylogii Tolkiena, a Yma to imi synnej
piewaczki peruwiaskiej z lat 50-tych, ktra zadziwiaa niezwyk skal gosu (Yma Sumac;
rwnie dobrze, chocia nie tak dokadnie, moesz odda t zaleno kombinacj Ygrek =
Grek, jeli potrafisz wyobrazi sobie Greka). Zetor to dawna marka czeskich traktorw (a
moe wolisz przyj Zet - jak radio ZET?).
Skoro poradzie sobie z tym zadaniem, narysuj teraz, jak poprzednio, wybrane
zakadki alfabetyczne w postaci najprostszych ideogramw:

76

77

Z
78


Teraz przewicz znajomo zakadek alfabetycznych w znany ci ju sposb, tj.
przegldaj je w mylach w kolejnoci alfabetycznej, pniej odwrotnej, wreszcie na
wyrywki. wicz sam lub przy pomocy przyjaci i rodziny.
Tak wic poznae ju dwa absolutne podstawowe systemy pamiciowe MS i ZMZ
oraz warianty tej ostatniej. W dalszych rozdziaach, po krtkim podsumowaniu, poznasz
bardziej zaawansowane i rozbudowane techniki, dziki ktrym zaczniesz zapamitywa daty,
dowcipy, obce sowa, nazwiska i twarze, ksiki, sny, wiedz do egzaminw i tysice innych
informacji.

79

Rozdzia 10.
Jak zwikszy o sto procent wiedz, ktr zdobye do tej pory
Jak na razie, poznae zasady piciu oddzielnych systemw pamiciowych: MS,
zakadki obrazkowe, rymowanki liczbowe, zakadki mieszkaniowe i alfabetyczne. Kady z
nich daje si zastosowa osobno lub w powizaniu z innymi. Moesz rwnie wybra jeden
lub dwa systemy do celw specjalnych, np. do zapamitywania informacji szczeglnie
wanych lub potrzebnych, o ktrych chcesz pamita przez rok lub duej.
Zanim przejdziemy do bardziej rozbudowanych technik pamiciowych, chc najpierw
przedstawi ci niezwykle prosty i skuteczny sposb na podwojenie moliwoci kadej z
poznanych do tej pory metod. Ot kiedy np. wykorzystae ju wszystkie zakadki
obrazkowe, a informacji do zapamitania masz wicej, wr do pocztkowych zakadek i w
nastpnych skojarzeniach ogldaj je tkwice - powiedzmy - w duym bloku lodu. To
zdecydowanie zmieni charakter skojarze i rzeczywicie w dwjnasb powikszy skuteczno
metody, gdy bdziesz mia i oryginaln list zakadek i jeszcze jedn, tyle e w nowym
kontekcie.
Wemy przykad. Jeli w systemie zakadek obrazkowych za cyfr jeden przyje
owek, teraz wyobra go sobie w ogromnej bryle lodu, albo jak owki wystaj z kadego
rogu wielkiej kostki lodu. W systemie rymowanek liczbowych moge przyj np. cztery rowery, zobacz wic teraz rowery jedce po wielkiej bryle lodu. Podobnie dla zakadek
alfabetycznych, asa np. przyklejasz do jednej ze cian lodowego szecianu. Gdyby mia teraz
z tym asem poczy np. zapamitywan papug, zobacz jak ptak dziobem i pazurami
zdrapuje tego asa z lodu, drze si przy tym jak optany itp.
Tak wic w tej chwili, dziki MS i zakadkom mieszkaniowym, potrafisz ju
zapamitywa kolejno dowolnych przypadkowo dobranych informacji, dwie listy po 10

80

pozycji kada i 25 rnych elementw powizanych z zakadkami alfabetycznymi. I w kadej

chwili moesz podwoi t ilo, wykorzystujc technik bloku lodu.

81

Rozdzia 11.
Jak dugo pamitasz?
Oprcz znanych ci ju zasad tworzenia ywego obrazu ujtych w regule OBRAZ
PLUS AKCJA s jeszcze dwa inne obszary dziaa, zrozumienie ktrych pozwala podwoi
skuteczno zapamitywania. Te obszary to: (1) odtwarzanie informacji w trakcie nauki i (2)
odtwarzanie informacji po zakoczeniu nauki.

ODTWARZAIE W CZASIE UCZEIA

Funkcjonowanie pamici w czasie typowego okresu nauki moesz najlepiej sprawdzi
sam, w oparciu o ponisze wiczenie. Przeczytaj podan niej dug list sw, tylko raz,
sowo po sowie, bez stosowania adnych technik pamiciowych. Po prostu czytajc staraj si
zapamita moliwie najwicej sw w zadanej kolejnoci. Zacznij czyta te trzy kolumny ju
teraz, po czym na str. sprawd jak je zapamitae.
byem

kiedy

daleko

gdzie

zakres

lewy

poniej

gdzie

dwa

Leonardo da Vinci

co

jego

ktry

co

kiedy

jeszcze

kiedy

musz

gdzie

z boku

co

chodzi

gdzie

gdzie

pokj

do

mogem

palec

tamten

kiedy

may

82

zmiana

ZAPAMITYWAIE W TRAKCIE UCZEIA SI

Jeli przeczytae sowa z poprzedniej strony, zapisz je teraz, tyle, ile zapamitae.

Wynik tego testu moe by bardzo pouczajcy, pokazuje bowiem, jak pracuje twoja
pami. Zdecydowana wikszo ludzi zapamituje to, czego uczya si na pocztku i pod
koniec jednostki lekcyjnej, rwnie lepiej to, co daje si ze sob poczy, skojarzy i zawsze
to, co jest niezwyke, niecodzienne, co jako odbiega od normy.
Tak wic w powyszym tecie zapamituje si zwykle pierwsze 3 - 5 sw i ostatnie 2
- 3, dalej sowa: co, gdzie, kiedy (poniewa powtarzaj si i mona je atwo ze sob poczy,
np. pytaniem co si wydarzyo, gdzie i kiedy) oraz Leonardo da Vinci, ktry w ogle nie

83

pasuje do caoci. By moe zapamitae rwnie sowa lub grup sw, ktre wyrnie z
tej listy z racji specyficznych dla ciebie skojarze i znacze.
Wane jest rwnie to, czego nie zapamitae; a wic rodek jednostki lekcyjnej
(ani koniec ani pocztek), to co nie dao si poczy, skojarzy z innymi sowami i to, co w
aden sposb nie wybija si z ta, nie zaskakuje innoci. Gdyby przyj teraz w dalszych
rozwaaniach czynnik czasu, zastanw si chwil nad odpowiedzi na nastpujce pytanie:
uczysz si trudnego tekstu przez 40 min., rozumiesz go raczej kiepsko, ale stwierdzasz, e
idzie ci nieco lepiej w ostatnich 10 minutach czytania. W tej sytuacji, czy:
a) przerywasz nauk, stwierdzajc, e skoro zacze wanie rozumie, to moesz chwil
odpocz?
b) uczysz si dalej, przyjmujc, e skoro zacze rozumie, to nie ma co teraz przerywa
nauki, a przerw zrobisz sobie pniej?
Wikszo ludzi wybiera drugie rozwizanie, wychodzc z zaoenia, e jeli nauka
zaczyna im i lepiej, to tak bdzie dalej. Ale, jak potwierdzaj wyniki ostatniego testu i
osobiste dowiadczenia - zrozumie wcale nie znaczy zapamita, te dwie sprawy rni si
ilociowo i to bardzo. Czynnik, ktry okrela t rnic to organizacja czasu nauki.
To co rozumiesz, niekoniecznie musisz zapamita, co wicej, w miar upywu czasu
bdziesz przypomina sobie coraz mniej z tego, co zrozumiae, jeli nie rozwiesz problemu
zaamania si krzywej trwaoci pamici w poowie jednostki lekcyjnej (patrz wykres na str.
). Krzywa ta ma zawsze taki sam ksztat, bez wzgldu na przedmiot uczenia si; dotyczy to
rwnie technik pamiciowych.
Szukamy rozwizania, w ktrym nastpi pena synergia midzy zapamitywaniem a
rozumieniem, kiedy te dwa czynniki zaczn si nawzajem wspiera. Jest to moliwe tylko
wtedy, kiedy tak zorganizujesz czas nauki, aby rozumienie tekstu pozostawao stale na
wysokim poziomie, co spyci, lub wrcz powstrzyma spadek na krzywej trwaoci pamici w

84

poowie jednostki lekcyjnej. Nie jest to trudne. Wystarczy nauczy si dzieli lekcje na
najbardziej efektywne jednostki. Jak wynika z dowiadczenia, jednostki te powinny liczy 10
- 50 min., np. 30 - jak na wykresie na strone nastpnej. Taka organizacja czasu nauki daje od
razu widoczne korzyci.
1. Kade nieuniknione zaamanie krzywej trwaoci pamici bdzie pytsze, ni gdyby uczy
si bez przerwy,
2. Zamiast dwch wartoci maksymalnych (najbardziej efektywne zapamitywanie na
pocztku i kocu nauki) zanotujesz a 8 takich punktw na krzywej trwaoci pamici,
3. Poniewa stosujesz przerwy, bdziesz bardziej wypoczty w trakcie nauki, co dodatkowo
wpynie na lepsze rozumienie i przyswajanie zapamitanego materiau.
4. Dziki przerwom w nauce bdziesz nie tylko bardziej wypoczty, ale te zapamitasz
lepiej wynikajce z podziau krtsze partie materiau. Kad z nich zrozumiesz i
przyswoisz lepiej na bazie lepiej zapamitanej poprzedniej. Uczc si bez przerwy stajesz
si nie tylko bardziej zmczony, ale i gorzej zapamitujesz. Kad kolejn porcj
informacji coraz gorzej rozumiesz i sabiej czysz z poprzednim materiaem nie
zapamitanym waciwie. wiadomo niepowodzenia zwiksza stres.
5. Chocia sprzeciwia si to zdrowemu rozsdkowi, ilo i jako przyswojonego materiau
ronie w czasie przerwy, a nie spada, jak by si mogo wydawa. Tu po przerwaniu nauki
lewa i prawa pkula mzgu zaczynaj porzdkowa zapamitane informacje na
poziomie podwiadomym. Po przerwie wiesz wic wiadomie wicej, ni gdyby nie
przerywa nauki, co ma rwnie szczeglne znaczenie w eliminacji tego czsto gbokiego
poczucia winy, ktre by moe znasz z wasnego dowiadczenia, e oto przerywasz nauk,
a powiniene ry dalej (patrz rwnie Rusz gow, rozdzia 9).
Przerwy, ktre sobie wyznaczasz, nie powinny trwa duej ni 2 - 10 min., w
czasie ktrych pozwl umysowi odpocz. Id na krtki spacer, napij si soku, powicz
85

troch, posuchaj spokojnej muzyki. Bardzo korzystna moe okaza si chwila medytacji
poczonej z autosugesti9.
Jeszcze lepsze zapamitanie i ugruntowanie nowego materiau zapewnia krtki
przegld tego, czego ju si nauczye i co jeszcze jest przed tob. Warto to zrobi
odpowiednio na pocztku i kocu kadej jednostki lekcyjnej. Taki cykliczny przegld,
wgld wstpny, przyspiesza dokadniejsze przetrawienie naszej wiedzy, zwiksza
pewno siebie i daje poczucie skutecznoci uczenia si, poza tym ukierunkowuje umys
na kolejne cele i pozwala spojrze z lotu ptaka na cay materia, ktrego si uczysz.
Jeli poczysz wiedz o tym, jak zachowuje si twoja pami w procesie uczenia si,
jakie s jej cykle, z reguami zapamitywania i prac wyobrani, zwizan z tworzeniem
ywych cznikw i skojarze, zastpisz krzyw trwaoci pamici prawie poziom
prost.

Oznaczenia na wykresie na str. 80

Tytu: Przyswajanie zapamitywanego materiau w
funkcji czasu.
1. maksymalne zapamitywanie
2. krzywa trwaoci pamici, jeli stosujesz przerwy
w nauce
3. materia zapamitany
4. 1 godzina
5. 2 godziny; koniec okresu nauki
6. pocztek okresu nauki
7. krzywa trwaoci pamici, jeli uczysz si 2
godziny bez przerwy
8. krzywa trwaoci pamici, jeli uczysz si bez
przerwy ponad 2 godziny.

Np. madytacja dynamiczna w metodzie Silvy lub podobne (przyp. tum.)

86

ODTWARZAIE PO ZAKOCZEIU AUKI

Lepsze zapamitywanie nowego materiau w trakcie nauki to dopiero poowa zadania.
Potrzeba ci tego samego rwnie po jej zakoczeniu. Krzywe trwaoci pamici w tym
ostatnim przypadku kryj dwie niespodzianki. Po pierwsze zapamitujesz wicej i lepiej
kilka minut po zakoczeniu nauki, po wtre: zapominasz 80% szczegw nowego materiau
po pierwszych 24 godzinach (ten dramatyczny spadek ma swoje plusy, gdy moe pomc ci
np. zdj nowe informacje z hakw pamici, opisywanych w rozdziale 6.).
Wzrost jest korzystny, warto go wykorzysta, spadek moe by katastrofalny i lepiej,
aby si nie zdarza.
Sposb na jedno i drugie, to przegldanie i powtarzanie.
Jeli uczysz si przez godzin, najskuteczniejsze zapamitanie nowego materiau
przypadnie mniej wicej 10 min. pniej. To najlepszy czas na pierwsz powtrk, ktrej
zadaniem jest ugruntowanie, gbsze osadzenie zapamitanej wiedzy w pokadach pamici.
To pierwsze maksimum na krzywej trwaoci pamici, i jej dlaszy przebieg ulega teraz
zmianie, szczegy, ktre by moe by zapomnia zostan w pamici, co pokazuje wykres na
str.
Dla tego samego przykadu nastpn powtrk powiniene zrobi po 24 godzinach, a kolejne
jak na wykresie na str. Oglnie materia powtarzasz w jednostkach kalendarzowych, tzn.
w systemie dni, tygodni, miesicy i lat, a wic druga powtrka powinna wypa na drugi
dzie, o czym ju mwilimy, nastpna po tygodniu, po miesicu, potem po roku itd.
Nie jest to wcale zadanie czasochonne. Pierwsza powtrka to tak naprawd
przejrzenie mapy myli (patrz rozdzia 22, str. ), co nie zajmuje wicej ni 10 min. (dla
1-godzinnego okresu nauki), a w kadej nastpnej wystarczy, jeli wynotujesz szybko
najwaniejsze rzeczy z interesujcej ci dziedziny i porwnasz je z notatkami zasadniczymi.

87

To, co zapomniae, uzupenij, dodajc rwnie wszystko, o co wzbogacie swoj wiedz

midzy kolejnymi powtrkami. Dziki tej metodzie nigdy niczego nie zapomnisz.
Pouczajce jest porwnanie sprawnoci umysowej tych, ktrzy konsekwentnie
powtarzaj z tymi, ktrzy tego nie robi. Ci, ktrzy rezygnuj z powtrek nieustannie ucz si
na nowo i na nowo zapominaj. Z trudnoci zapamituj nowe informacje, poniewa baza fundament, ktrego potrzebuj, aby zrozumie te informacje, dawno ulecia z pamici. Tacy
ludzie zawsze ucz si z trudnoci, kiepsko rozumiej, sabo przypominaj sobie nowy
materia; cay ten proces jest dla nich mudny i mczcy.
Ludzie, ktrzy naprawd powtarzaj, przekonuj si, e w miar nabywania coraz
wikszej wiedzy, nowe informacje zapamituj coraz szybciej. Tworzy si swoiste koo
napdowe - procesy uczenia si, rozumienia i zapamitywania wspomagaj si wzajemnie.
To naprawd zadziwiajce - im wicej si uczysz, tym atwiej si uczysz. Tak jak w biblijnym
cytacie: Albowiem temu, ktry ma, bdzie dodane, a temu, ktry nie ma, zostanie i to co ma
odebrane10.
Wiedz o tym, jak dziaa pami po zakoczeniu nauki moesz wykorzysta rwnie
do rozwizania biecych problemw ze sprawnoci umysow, zwaszcza jak chodzi o
pogarszajc si pami w starszym wieku. Stale uaktualniane statystyki dowodz, e po 24
roku ycia nasza pami stale si pogarsza. Dane statystyczne trudno podway, ale ich
interpretacja kryje jeden powany bd. Ot badane osoby praktycznie nie miay pojcia o
tym, jak zachowuje si nasza pami, jakie s jej mechanizmy i w zwizku z tym nie
przywizyway adnej uwagi do wicze pamiciowych. Innymi sowy, badania statystyczne
potwierdzaj jedynie to, e pami pogarsza si z wiekiem u tych, ktrzy nie znaj ani regu
zapamitywania, ani te nie powtarzaj tego, czego si nauczyli. Nale wic do tych, ktrych
dotyczy druga cz biblijnego cytatu.

10

Ewangelia wg. w. Marka, 4.25

88

Ostatnie dowiadczenia z udziaem ludzi, ktrzy wykorzystuj reguy zapamitywania

i mechanizmy dziaania pamici w procesie uczenia si, potwierdzaj

rzecz zupenie

przeciwn. Jeli stale zatrudniasz lew i praw pkul mzgu, czysz mylenie logiczne i
analityczne, umiejtnoci matematyczne i werbalne z twrcz wyobrani, z kreowaniem
barwnych, niezwykych, dynamicznych obrazw i wyczuciem przestrzeni i muzyki, i
wszystko to wspomagasz reguami zapamitywania i wiedz o rytmach wasnej pamici, jeli
- powtrz, jest to nieprzerwany proces samodzielnego uczenia si - twoja pami nie tylko
nie pogorszy si z wiekiem, ale z upywem czasu moe osign szczyty moliwoci. Im
wicej zapamitujesz, tym gstsza i rozleglejsza staje si sie ywych wyobrae i skojarze
obejmujca kolejne obszary nowej wiedzy, tym atwiej j sobie przypomnie, tym bardziej
pozostaniesz twrczy na dugie lata.
Im wicej dasz swojej pamici, tym szczodrzej ci to wynagrodzi, z korzyci dla obu
stron.

Wykres na str. 84 - oznaczenia

1. 1-sza powtrka po 10 min.
2. 2-ga powtrka po godzinie
3. 3-cia powtrka po tygodniu
4. 4-ta powtrka po miesicu
5. 5-ta powtrka po szeciu miesicach
6. kreatywne mylenie
7. materia zapamitany
8. zakres wiedzy zapamitanej przez osob, ktra nie
dokonuje powtrek
9. w stron pamici dugotrwaej (dostpnej)
10.zakres wiedzy zapamitanej po powtrce po 10-ciu
minutach
11.zakres wiedzy zapamitanej po powtrce po 24
godzinach
12.zakres wiedzy zapamitanej po powtrce po
tygodniu
13.zakres wiedzy zapamitanej po powtrce po
miesicu
14.upyw czasu
89

CZ II. PAMI - GWNY SYSTEM PAMICIOWY

90

Rozdzia 12.
Gwny System Pamiciowy GPS)
Myl, e sam ju spostrzegasz, jak dalece po dotychczasowej lekturze zwikszye
moliwoci swojej pamici i umysu. Zrb wic krok dalej. W wyobrani potrafisz ju z
atwoci tworzy ywe obrazy i niezwyke zwizki, moesz wic szybko i skutecznie
opanowa teraz Gwny System Pamiciowy (GSP), system, dziki ktremu bdziesz mg,
jeli zechcesz, tworzy inne systemy o nieskoczonych moliwociach.
GSP uywano i doskonalono przez ponad 300 lat. Jego zasady pierwszy wyoy
Stanisaw Mink von Wennsshein w poowie 17. wieku. By to o wiele doskonalszy system,
ni poprzednie, umoliwiajcy wczesnym mnemotechnikom zapamitywanie o wiele
wikszej iloci informacji (nie dziesitki, a tysice), i to na czas dowolnie dugi, przy czym w
gr wchodziy rwnie i liczby i daty.
U podstaw tego systemu ley przyporzdkowanie cyfrom od 0 do 9 wybranych
spgosek (polskiego alfabetu11) wg poniszego schematu.
0. - s, z
1. - t, d
2. - n
3. - m
4. - r
5. - l
6. - j
7. - k, g
8. - f, w
9. - p, b

91

Ani samogoski, ani zoenia typu sz, cz, rz, dz itp. nie maj znaczenia w tym
swoistym fonetycznym alfabecie cyfrowym (FAC) i su jedynie jako wypeniacze w
obrazowych sowach-kluczach, ktre ju niedugo sam bdziesz tworzy. Zapewne chcesz
zapyta, skd przy niektrych cyfrach podwjne goski. Ot mwimy o fonetyce. Nasz
aparat mowy pracuje niemal identycznie przy wymowie gosek s i z, k i g, f i w, p i b,
rnica tkwi tylko w mikkoci12.
Aby nie uczy si tych zalenoci tylko przez nieekonomiczne powtarzanie, oto co
uatwia ich szybsze zapamitanie:
0. z to pierwsza goska w sowie zero, a o to ostatnia
1. litery t lub d maj jedn pionow kresk
2. pisane n ma dwie pionowe kreski
3. pisane m ma trzy pionowe kreski
4. dominujc gosk w sowie cztery jest r
5. w rzymskiej cyfrze L (50) kryje si sowo pi, albo jest to otwarta do wzniesiona ku
grze (5 palcw), z kciukiem wycignitym w bok
6. litera j to lustrzane odbicie 6
7. z dwch sidemek mona uoy due K
8. pisana f ma dwie ptelki jedna nad drug, jak cyfra 8
9. litery p i b to lustrzane odbicia cyfry 9.
Podobnie jak dla liczb-rymowanek i zakadek pamiciowych stworzymy teraz zakadki
liczbowe, tj. moliwie krtkie i obrazowe sowa, ktre atwo kojarzyyby si z jedn, i tylko
jedn, cyfr. Na przykad zakadk dla cyfry 1 powinno by jakie atwe do wyobraenia
sowo, zawierajce tylko gosk znaczc t lub d. Moliwoci jest wiele, np. dach, tusz, dusza,
d itd. Kade z tych sw spenia ten podstawowy warunek, a wic odpowiada cyfrze 1.

11

system ten zosta przetransponowany na jz. polski (przyp. tum.)

92

Zakadka dla liczby 34 musi zawiera goski m i r, i w takiej wanie kolejnoci.

Moliwe sowa to: mara, mary, mur, mer, szmer, marsz, chmura. Moesz wybra najlepsze z
nich albo wedug porzdku alfabetycznego, co uatwi rwnie pniejsze przypomnienie, albo
wedug kryterium wyrazistoci obrazu na ekranie umysu (czyli ktre z tych sw najatwiej
moesz sobie wyobrazi). Innymi sowy litery znaczce m i r uzupeniasz

w mylach

samogoskami i innymi goskami nieznaczcymi, i wybierasz najlepsz kombinacj.

Trzymajc si porzdku alfabetycznego mgby przyj np. rozwizanie mer, ale od
ciebie tylko zaley, czy nie lepszy okae si mur. Jeli odtworzysz pniej tok swego
rozumowania, pami sama przypomni ci, ktr zakadk wybrae.
Skoro wic rozumiesz ju na czym polega ta metoda, sprbuj teraz sam wybra,
stworzy stosowne zakadki dla liczb 10 - 19 wykorzystujc znajomo fonetycznego alfabetu
cyfrowego. Swoje pomysy zapisz w tabeli poniej.
Nie przejmuj si, jeli pocztkowo natrafisz na pewne trudnoci, na nastpnej stronie
znajdziesz bowiem pen list zakadek liczbowych od 1 do 100. Traktuj j jednak tylko jako
propozycj. Przyjrzyj si dokadnie kadej zakadce i zastp j wasn, jeli bdzie lepsza
Wybieraj przede wszystkim rzeczowniki lub czasowniki konkretne, barwne i obrazowe.
wiczenie.
Stwrz wasne zakadki:

Liczba

goski znaczce

zakadka

10.

______________________

______________________

11.

______________________

______________________

12.

______________________

______________________

13.

______________________

______________________

14.

______________________

______________________

12

Dokadny opis tego systemu znajdziesz w ksikach Sekrety superpamici i Superpami dla uczcych si
Harry Loraynea, Wyd. RAVI, d 1995 i 1996

93

15.

______________________

______________________

16.

______________________

______________________

17.

______________________

______________________

18.

______________________

______________________

19.

______________________

______________________

GSP - Sto pierwszych zakadek liczbowych:

1. Duch

21. NiT

41. RaDio

61. YeTi

81. WaTa

2. Noe

22. NeoN

42. ReN

62. JeyNa

82. WiNo

3. Mysz

23. NeMo

43. RaMa

63. JaMa

83. WyMi

4. Ry

24. NuR

44 .RuRa

64. JaR

84. WR

5. Li

25. NiL

45. RoLa

65. JeLe

85. FaLa

6. Je

26. NeY

46. RaJa

66. JaJo

86. WiJ

7. Kosz

27.doNKa

47. RaK

67. JasieK

87. WeK

8. Fa

28. NaWa

48. RaFa

68. JaWa

88. WarzyWa

9. Pszczoa

29. NaPa

49. RyBa

69. YuPpi

89. WiePrz

10. TeZeusz

30. MeSa

50. LaS

70. KoS

90. PieS

11. TaTo

31. MaTa

51. LoDy

71. KoT

91. BuT

12. TiNa

32. MiNa

52. LiNa

72. KuNa

92. PioN

13. DoM

33. MaMa

53. LaMa

73. KaMie

93. IBM

14. TiR

34. MuR

54. LiRa

74. KuR

94. BaR

15. TaLerz

35. ML

55. LaLa

75. KoaLa

95. BaL

16. TuJa

36. MiJa

56. LeJ

76. KiJ

96. BoJa

17. TKacz

37. MaK

57. LeK

77. KuK

97. PK

18. ToFfi

38. MeWa

58. LeW

78. KaWa

98. PaW

19. DB

39. MaPa

59. LeP

79. KaPe

99. PaPa

94

20. NoS

40. RoSs

60. JaZ

80. WZ

100. DZeuS

Tak wic znasz ju istot bardzo specyficznej metody pamiciowej - zakadki

liczbowe od 1 do 100; wiesz jak je tworzy i atwo zapamita. Oczywicie, zakadek tych
moe by nieskoczenie wiele, bo jeli znasz goski znaczce dla zakadek 1 - 100, mona t
list atwo rozszerzy do 1.000 i wicej. Opisuj to dokadnie w swojej ksice Master your
Memory, w ktrej system ten nazwaem SEM - Self-Enhancing Memory Matrix
(Samopowielajc Matryc Pamiciow). W metodzie alternatywnej wykorzystujesz
fonetyczny alfabet cyfrowy, a wic kad liczb zamieniasz na goski znaczce i tworzysz
stosowne sowa - zakadki, zawierajce te goski.
Na nastpnych stronach znajdziesz przykadowe zakadki liczbowe od 100 do 1.000.
Obok niektrych trudniejszych sw znajdziesz:
1. sugestie jak oglda dan zakadk na ekranie umysu
2. definicj sownikow danego sowa, co moe uatwi prac wyobrani lub
3. inne znaczenia uytych sw, niezwyke lub humorystyczne, uatwiajce ich zapamitanie.
W miejsca obok zakadek moesz wpisa wasne pomysy i skojarzenia. Tam, gdzie
znalezienie jednego sowa byo niemoliwe, niektre zakadki s wielowyrazowe, np. 333 mumia myszy. Jeszcze inne zaczynaj si na samogosk, np. 421 - oranada, a s rwnie i
takie, w ktrych licz si tylko pierwszy trzy goski znaczce, np. 759 - Galapagos.
Tak wic jeli chcesz powikszy Gwny System Pamiciowy do 1.000, przejrzyj
teraz dokadnie wszystkie proponowane zakadki. Oczywicie nie jest to zadanie na jedno
posiedzenie, sugeruj wic, aby pracowa dziesitkami. Codziennie naucz si 10 zakadek sprawd je, zobacz na ekranie wyobrani i zapamitaj. I niech to bd mocne, ywe obrazy.
Pamitaj, e o skutecznoci zapamitania caej listy decyduje uywanie obu pkul
mzgowych, czyli przegldajc w mylach kolejne zakadki wg pewnego porzdku
jednoczenie wiczysz wyobrani, zwikszasz potencja twrczy i wyostrzasz zmysy.

95

Jeli trafisz na zakadk bdc pojciem abstrakcyjnym, wtedy trzeba j jako

ukonkretni, np. 556 - Alleluja! (czyt. Aleluja). Zobacz na przykad siebie w charakterze
liliputa na baranku wielkanocnym, jak wcinasz wielkanocne jajo i wykrzykujesz radonie:
Alleluja!
Inaczej mwic staraj si, aby twoje zakadki byy moliwie ywe, co jak wiesz
zdecydowanie uatwia zapamitanie. A wic pamitaj o kardynalnej zasadzie opisanej w
rozdziale 5: OBRAZ PLUS AKCJA. Poza tym rnicuj swoje obrazy, jeli zakadka jest w
liczbie mnogiej, ogldaj rzeczywicie ogromne iloci czego, a nie pojedyncze due co.
Opanowanie tysica zakadek to nie tylko atwo zapamitywania tysica informacji w kolejnoci i na wyrywki - co ju samo w sobie jest umiejtnoci niezwyk, ale te wietne
wiczenie wyobrani i siy skojarze, tak wanych w sztuce zapamitywania.
Sama ilo sw, ktrych uywasz w tym systemie te nie jest bez znaczenia. Uczc
si ich na pami miej pod rk sownik i zagldaj do niego jeli co jest niejasne. By moe
rozszerzysz dziki temu swoje sownictwo. Jeli masz moj ksik Speed (and Range)
Reading, pocz wiczenia jzykowe tam opisane z nauk GSP.

96

Rozdzia 13.
Jak zwikszy o tysic procent wiedz, ktr zdobye do tej pory
Dziesi bardzo prostych operacji wystarczy, aby pobudzajc wyobrani, stworzy
1.000 zakadek z bazowych 100 i 10.000 z bazowych 1.000.
Metoda jest niemal ta sama, jak w rozdziale 10, tzn. zakadki podstawowe w co
wkadasz, czym pokrywasz, smarujesz, barwisz itp. Dla pierwszej setki zakadek
podstawowych uycie tego swoistego powielacza moe wyglda tak:
100 -

199 - w wielkim bloku lodu

200 -

299 - pokryte gstym olejem

300 -

399 - pal si w snopach iskier

400 -

499 - pulsuj w intensywnym wietle purpury

500 -

599 - zrobione z delikatnego zamszu

600 -

699 - cakowicie przezroczyste

700 -

799 - pachnce twoim ulubionym zapachem

800 -

899 - na rodku autostrady

900 - 1.000 - na bkitnym niebie.

Dokadnie w ten sam sposb moesz powieli bazowe 1.000 zakadek do 10.000. Na
przykady wykorzystujc kolory tczy, przydajesz zakadkom z podstawowego zestawu
kolejno rne barwy. Ale rwnie dobrze mog mie rny wygld, smak, zapach, mog
wydawa rne dwiki, mie rn powierzchni - zaley to jedynie od ciebie, od tego, co
najatwiej zobaczysz, poczujesz, usyszysz i co najszybciej potem sobie przypomnisz.
Zainteresowanych tymi Megasystemami pamiciowymi odsyam do moich ksiek
Master your Memory i Memory Visions, w ktrych opisuj dokadnie wspomnian ju
Samopowielajc Matryc Pamiciow (SEM), obejmujc 10.000 zakadek oraz jak je

97

wykorzystywa w takich dziedzinach, jak sztuka, muzyka, literatura, jzyki obce, geografia,
historia, nauki cise i astronomia.
wicz posugiwanie si GSP jak poprzednio, z przyjacimi i czonkami rodziny.
Zapewne zaczynasz ju rozumie, e zapamitywanie ksiek, przygotowywanie si do
egzaminw itp. moe by bardzo proste. Ilo moliwych zastosowa tego systemu jest
praktycznie nieograniczona, podobnie jak sam system. W nastpnych rozdziaach dowiesz si
jak zapamitywa dziki niemu rozkad kart, liczby wielocyfrowe, numery telefonw, daty i
fakty historyczne, dni urodzin i rocznice, i wiele, wiele innych informacji.

101.

117.

133.

102.

118.

134.

103.

119.

135.

104.

120.

136.

105.

121.

137.

106.

122.

138.

107.

123.

139.

108.

124.

140.

109.

125.

141.

110.

126.

142.

111.

127.

143.

112.

128.

144.

113.

129.

145.

114.

130.

146.

115.

131.

147.

116.

132.

148.

98

149.

174.

199.

150.

175.

200.

151.

176.

201.

152.

177.

202.

153.

178.

203.

154.

179.

204.

155.

180.

205.

156.

181.

206.

157.

182.

207.

158.

183.

208.

159.

184.

209.

160.

185.

210.

161.

186.

211.

162.

187.

212.

163.

188.

213.

164.

189.

214.

165.

190.

215.

166.

191.

216.

167.

192.

217.

168.

193.

218.

169.

194.

219.

170.

195.

220.

171.

196.

221.

172.

197.

222.

173.

198.

223.

99

224.

249.

274.

225.

250.

275.

226.

251.

276.

227.

252.

277.

228.

253.

278.

229.

254.

279.

230.

255.

280.

231.

256.

281.

232.

257.

282.

233.

258.

283.

234.

259.

284.

235.

260.

285.

236.

261.

286.

237.

262.

287.

238.

263.

288.

239.

264.

289.

240.

265.

290.

241.

266.

291.

242.

267.

292.

243.

268.

293.

244.

269.

294.

245.

270.

295.

246.

271.

296.

247.

272.

297.

248.

273.

298.

100

299.

324.

349.

300.

325.

350.

301.

326.

351.

302.

327.

352.

303.

328.

353.

304.

329.

354.

305.

330.

355.

306.

331.

356.

307.

332.

357.

308.

333.

358.

309.

334.

359.

310.

335.

360.

311.

336.

361.

312.

337.

362.

313.

338.

363.

314.

339.

364.

315.

340.

365.

316.

341.

366.

317.

342.

367.

318.

343.

368.

319.

344.

369.

320.

345.

370.

321.

346.

371.

322.

347.

372.

323.

348.

373.

101

374.

399.

424.

375.

400.

425.

376.

401.

426.

377.

402.

427.

378.

403.

428.

379.

404.

429.

380.

405.

430.

381.

406.

431.

382.

407.

432.

383.

408.

433.

384.

409.

434.

385.

410.

435.

386.

411.

436.

387.

412.

437.

388.

413.

438.

389.

414.

439.

390.

415.

440.

391.

416.

441.

392.

417.

442.

393.

418.

443.

394.

419.

444.

395.

420.

445.

396.

421. oranada

446.

397.

422.

447.

398.

423.

448.

102

449.

474.

499.

450.

475.

500.

451.

476.

501.

452.

477.

502.

453.

478.

503.

454.

479.

504.

455.

480.

505.

456.

481.

506.

457.

482.

507.

458.

483.

508.

459.

484.

509.

460.

485.

510.

461.

486.

511.

462.

487.

512.

463.

488.

513.

464.

489.

514.

465.

490.

515.

466.

491.

516.

467.

492.

517.

468.

493.

518.

469.

494.

519.

470.

495.

520.

471.

496.

521.

472.

497.

522.

473.

498.

523.

103

524.

549.

574.

525.

550.

575.

526.

551.

576.

527.

552.

577.

528.

553.

578.

529.

554.

579.

530.

555.

580.

531.

556. Alleluja!

581.

532.

557.

582.

533.

558.

583.

534.

559.

584.

535.

560.

585.

536.

561.

586.

537.

562.

587.

538.

563.

588.

539.

564.

589.

540.

565.

590.

541.

566.

591.

542.

567.

592.

543.

568.

593.

544.

569.

594.

545.

570.

595.

546.

571.

596.

547.

572.

597.

548.

573.

598.

104

599.

624.

649.

600.

625.

650.

601.

626.

651.

602.

627.

652.

603.

628.

653.

604.

629.

654.

605.

630.

655.

606.

631.

656.

607.

632.

657.

608.

633.

658.

609.

634.

659.

610.

635.

660.

611.

636.

661.

612.

637.

662.

613.

638.

663.

614.

639.

664.

615.

640.

665.

616.

641.

666.

617.

642.

667.

618.

643.

668.

619.

644.

669.

620.

645.

670.

621.

646.

671.

622.

647.

672.

623.

648.

673.

105

674.

699.

724.

675.

700.

725.

676.

701.

726.

677.

702.

727.

678.

703.

728.

679.

704.

729.

680.

705.

730.

681.

706.

731.

682.

707.

732.

683.

708.

733.

684.

709.

734.

685.

710.

735.

686.

711.

736.

687.

712.

737.

688.

713.

738.

689.

714.

739.

690.

715.

740.

691.

716.

741.

692.

717.

742.

693.

718.

743.

694.

719.

744.

695.

720.

745.

696.

721.

746.

697.

722.

747.

698.

723.

748.

106

749.

774.

799.

750.

775.

800.

751.

776.

801.

752.

777.

802.

753.

778.

803.

754.

779.

804.

755.

780.

805.

756. Galapagos

781.

806.

757.

782.

807.

758.

783.

808.

759.

784.

809.

760.

785.

810.

761.

786.

811.

762.

787.

812.

763.

788.

813.

764.

789.

814.

765.

790.

815.

766.

791.

816.

767.

792.

817.

768.

793.

818.

769.

794.

819.

770.

795.

820.

771.

796.

821.

772.

797.

822.

773.

798.

823.

107

824.

849.

874.

825.

850.

875.

826.

851.

876.

827.

852.

877.

828.

853.

878.

829.

854.

879.

830.

855.

880.

831.

856.

881.

832.

857.

882.

833.

858.

883.

834.

859.

884.

835.

860.

885.

836.

861.

886.

837.

862.

887.

838.

863.

888.

839.

864.

889.

840.

865.

890.

841.

866.

891.

842.

867.

892.

843.

868.

893.

844.

869.

894.

845.

870.

895.

846.

871.

896.

847.

872.

897.

848.

873.

898.

108

899.

924.

949.

900.

925.

950.

901.

926.

951.

902.

927.

952.

903.

928.

953.

904.

929.

954.

905.

930.

955.

906.

931.

956.

907.

932.

957.

908.

933.

958.

909.

934.

959.

910.

935.

960.

911.

936.

961.

912.

937.

962.

913.

938.

963.

914.

939.

964.

915.

940.

965.

916.

941.

966.

917.

942.

967.

918.

943.

968.

919.

944.

969.

920.

945.

970.

921.

946.

971.

922.

947.

972. pokon

923.

948.

973.

109

974.

983.

992.

975.

984.

993.

976.

985.

994.

977.

986.

995.

978.

987.

996.

979.

988.

997.

980.

989.

998.

981.

990.

999.

982.

991.

1000.

110

Rozdzia 14.
Jak zapamita rozkad kart
Mnemotechnicy i prestidigitatorzy pamiciowi czsto bawi i zadziwiaj publiczno
niezwyk wydawaoby si umiejtnoci zapamitywania kart, nawet wielu talii. Potrafi
rwnie bez adnych trudnoci wymieni karty, ktre odoono, a wic te, ktrych nie
widzieli. Chocia tak niezwyke, popisy te wcale nie s trudne, jeli tylko wykorzystasz znane
ci ju systemy pamiciowe. Co wicej, moesz nauczy tego innych, zwaszcza sceptykw,
podejrzewajcych, e wrd publicznoci masz pomocnika, karty s znaczone lub e to w
ogle zwyke oszustwo.
Sekret zapamitywania talii kart polega na czeniu stosownych zakadek
obrazkowych ze znanymi ci ju zakadkami liczbowymi. Aby stworzy zakadk karty
potrzebna ci bdzie pierwsza litera koloru i cyfra odpowiadajca jej walorowi.
Przyjmijmy stare nazewnictwo polskie, tj. odzie, dzwonki, wina i serca
(czerwienie), gdy wtedy kady kolor zaczyna si na inn liter. Tak wic dla odzi na
przykad poszukamy sw zaczynajcych si na (lub rz), dla dzwonkw na d itd.
Natomiast drug spgosk w sowie zakadce wemiemy z fonetycznego alfabetu cyfrowego.
Powiedzmy, e chodzi nam o 5-tk pik (wino). Zakadka dla tej karty powinna wic zaczyna
si na w a koczy na l, gdy 5 to l. Bez specjalnego wysiku wyobrania moe ci
podrzuci sowo wal (wieloryb), krtkie i atwe do zobaczenia, a wic wal to zakadka dla
5-tki pik.
Dla 3-ki karo (dzwonek) zakadka musi zaczyna si na d a koczy na m (3).
Moesz wic przyj np. dom, swj dom itp.
Poniej znajdziesz propozycje zakadek dla caej talii. Zanim nauczysz si ich na
pami, przeczytaj jeszcze kilka niezbdnych komentarzy.

111

Trefle / odzie

Kara / Dzwonki

A - yto

D A - d ud y

2 - ona

D 2 - DA

3 - Rzym

D 3 - d om

4 - ar

D 4 - dory

5 - el

D 5 - Dyl

6 - ujec

D 6 - d uj

7 - uk

D 7 - d ok

8 - w

D 8 - drzwi

9 - rzep

D 9 - db

10 - rzsa

D 10 - DOS

Walet - ty duch

D Walet - DDT

Dama - eton

D Dama - Dydona

Krl - odzie

D Krl - dzwonek

Kiery / Serca

Pik / Wino

S A - sad

W A -wata

S 2 - San

W 2 - Wania

S 3 - sam

W 3 - wymi

S 4 - ser

W 4 - w r

S 5 - sl

W 5 - wal

S 6 - sieja

W 6 - w ij

S 7 - sak

W 7 - wek

S 8 - Sawa

W 8 - warzywa

S 9 - sp

W 9 - wieprz
112

S 10 - SOS

W 10 - wz

S Walet - Sadat

W Walet - wideta, wedeta

S Dama - sutan

W Dama - wszcy szatan13

S Krl - serce

W Krl - wino (butelka wina)

W tym systemie as ma warto 1, walet 11, dama 12, a dziesitka - 0. Natomiast

zakadk dla krla jest obraz jego koloru. Zauwaye zapewne, e niektre zakadki dla kar
i pikw s identyczne, jak zakadki liczbowe w przedziale od 1 do 12-tu i powyej 80, ale nie
martw si tym, zakadki z jednej albo drugiej listy nigdy ci si nie pomyl.
Jak teraz magicy pamiciowi zadziwiaj swoj publiczno? Bardzo prosto: kad
wywoywan kar cz, kojarz z kolejn zakadk liczbow z Systemu Gwnego. Jeli np.
pierwsz pokazan kart jest 7-ka karo, ktrej zakadk jest dok, cz j, oczywicie
ywym obrazem, z zakadk liczby 1, czyli duchem. Moe np. w doku, w stoczni razem z
duchami zwodowalicie statek? By chrzest, pijecie szampana, wystraszona publiczno
wpada do wody Staraj si we wszystkich skojarzeniach jak zawsze sysze, dotyka,
smakowa itd. Jeli nastpn wywoywan kart bdzie as kier, czysz zakadk tej karty,
czyli sad, z zakadk cyfry 2, czyli obrazem Noego, np. sdziwy Noe wnosi kwitnce drzewa
owocowe na ark (a deszcz ju leje, wody wzbieraj, zwierzta rycz a Noe nic, tylko sadzi
ten sad na pokadzie). Moesz te drzewa owocowe wnosi ty osobicie w prezencie dla
Noego, itd. Jeli kolejna karta to dama pik, pocz ywym obrazem wszcego szatana z
mysz lub myszami, co moe by bardzo proste, itd.
Zauwa, e kiedy w ten wanie sposb na 52 zakadkach liczbowych wieszasz jak na
hakach 52 karty z caej talii, wykorzystujesz obie pkule mzgu; lew analityczn, logiczn i
chronologiczn i praw - twrcz, pen fantazji i barwnych, ywych skojarze. Mam
nadziej, e tych kilka przykadw przekonao ci, i zapamitanie rozkadu czy kolejnoci
113

dowolnych kart jest w istocie sztuk bardzo prost, a jednoczenie bardzo spektakularn, jeli
demonstrujesz j przed szersz publicznoci.
Zabawy pamiciowe z kartami mona uatrakcyjni jeszcze bardziej. Kto np. pokazuje
ci kolejne karty z potasowanej talii, z wyjtkiem szeciu lub siedmiu, ktre ty potem
wymienisz bez adnych trudnoci. Masz tu dwie metody do wyboru. Pierwsza jest identyczna
z technik opisywan w rozdziale 5., a wic kad wywoywan kart, cilej jej zakadk,
czysz jako np. z blokiem lodu. Kiedy pokazano ci ju wszystkie karty, przebiegasz teraz w
mylach kolejne zakadki i znajdujesz te, ktrych nie poczye z blokiem lodu (to bd te
odoone). Jeli np. syszysz 4 trefl moesz wyobrazi sobie, e oto taczysz z ar-ptakiem
na bryle lodu, ld topnieje i ptak si sam ugasi. Taki obraz raczej trudno zapomnie.
Natomiast kiedy nie usyszae 4-ki trefl, nie pokazano ci tej karty, pami nie podsunie ci
adnego skojarzenia z lodem, nie zobaczysz adnego obrazy, a wic 4-ka trefl zostaa
schowana.
Drugi sposb to zmiana, znieksztacenie, uszkodzenie zakadki wywoywanej karty.
Syszysz np. 10 pik. Wiesz, e zakadk tej karty jest sowo wz, a wic zobacz jak od tego
wozu odpadaj koa. Syszysz krl karo - aha, czyli dzwonek, wic urwij mu serce na
przykad, itp.
Techniki opisane w tym rozdziale to podstawa zapamitywania kart. Nietrudno
zauway, jak przydatna to umiejtno np. w brydu. Ile to ludzi powtarza mechanicznie to
co zeszo lub co ich partner ma jeszcze w rku, po czym z jkiem przyznaj, e znowu si
pogubili. Ale ty przecie znasz ju metod, dziki ktrej zadanie takie moe by nie tylko
atwe i przyjemne, ale rwnie bardzo rozwijajce wyobrani, pami i twrcze moliwoci
twego mzgu, bez wzgldu na to, czy grasz w karty na powanie, czy te bawisz si tylko
karcianymi sztuczkami.

13

jeli nie boisz si brykajcej wyobrani, zobacz tu wszy szatyna (przyp. tum)

114

Ilustracja I. acuchowa Metoda Skojarze: wyobrania,

przesada, niecodzienno, skojarzenia, kolorPatrz str.
Ilustracja II. Przykad wykorzystania zakadek rzymskich.
Patrz str.
Ilustracja III - patrz rysunek odrczny
Ilustracja IV. Przykad zapamitania snu, pokazujcy gwne
obrazy marzenia sennego. Patrz str.
UWAGA! trzeba wykona zupenie inn ilustracj,
odpowiadajc tekstowi tumaczenia, str. !!!

115

Rozdzia 15.
Jak podwyszy wspczynnik inteligencji (II) dziki
zapamitywaniau duych liczb.
Zapamitanie liczb wielocyfrowych w tecie na str. sprawio ci zapewne najwicej
trudnoci, ale nie powiniene si tym przejmowa, gdy wikszo ludzi w testach na
inteligencj zapamituje najwyej liczby 7 - 8 cyfrowe. Majc na przykad do zapamitania
liczb 95862190377 najczciej robimy to tak: powtarzamy kilkakrotnie pierwsz cyfr,
potem pierwsz i drug, pierwsz, drug i trzeci, i tak dalej, ale i tak gubimy si przy
powtrce caoci; czasem dzielimy ca liczb na grupy 2 - 3 cyfrowe, ale zapominamy potem
w jakiej szy kolejnoci i co zawieray; szukamy rwnie matematycznych zalenoci miedzy
kolejnymi cyframi, co komplikuje spraw jeszcze bardziej, lub prbujemy wreszcie
zobaczy t liczb, zwizualizowa po kolei kad jej cyfr, chocia obraz caoci blednie
ju po kilku sekundach.
Zapewne tak wanie wykonywae ten test, uywae jednego z tych sposobw lub ich
kombinacji. Mona jednak inaczej. Wykorzystaj GSP. Wystarczy lista zakadek od 1 do 100 i
znajomoci MS, aby zapamita liczb dowolnej dugoci.
Jeli bdzie to liczba, ktr zajmowalimy si ju na pocztku tego rozdziau, moesz
rozbi j na grupy 2-cyfrowe, a co za tym idzie na cig takich oto zakadek - obrazw:
95 - pal
86 - wij
21 - nit
90 - pies
37 - mak
7 - kosz.

116

Aby zapamita tego tasiemca wystarczy teraz stosujc MS poczy kolejno

wszystkie te sowa w jak prost, ale niezwyk fantazyjn histori. Na przykad: po wielkim
palu a gromady wijw, kady z nitem w grzbiecie, na ktrym skacze pies z makiem w
pysku a ty te maki zbierasz garciami do kosza.
Zobaczye to? Utrzymae ten film chocia przez chwil na ekranie wyobrani? W
takim razie odtwrz teraz t histori, przypomnij sobie kolejno wszystkie kluczowe obrazy,
czyli zakadki i zamie je na cyfry wedug gosek znaczcych, co ju przecie umiesz.
Powiniene otrzyma:
p-9
l-5
w-8
j-6
n-2
t-2
p-9
s-0
m-3
k-7
k -7
czyli 95862190377.
Zauwa, e nie musisz rozbija liczby oryginalnej koniecznie na grupy 2-cyfrowe.
Czasami atwiej jest utworzy zakadki 3-cyfrowe. Na przykad dla liczby 741797539957
moesz uoy cig:
kret

- 741

kubek - 797

117

lampa - 539
plecak - 957
Aby zapamita t nawet dusz ni poprzednio liczb, robisz dokadnie to samo:
tworzysz niecodzienn, absurdaln, yw histori czc te cztery zakadki, ktre potem, po
odtworzeniu zamienisz z powrotem na cyfry (wg gosek znaczcych). Na przykad kret moci
si w wielkim kubku, w ktrym zapala lamp, na ktrej zawiesza plecak. Jeli zobaczye
chocia przez chwil t histori w wyobrani, moesz odtworzy j teraz raz jeszcze i
zamieni znaczce goski zakadek na cyfry. Powiniene otrzyma:
k-7
r-4
t-1
k-7
b-9
k-7
l-5
m-3
p-9
p-9
l-5
k - 7,
a wic 741797539957.
Moesz wykorzysta jeszcze jeden sposb, zwaszcza kiedy nie znasz zakadek
liczbowych, ale pamitasz fonetyczny alfabet cyfrowy. Sposb ten polega na tworzeniu
zakadek 4-cyfrowych, Np. 16-cyfrow liczb 3947147107471582 da si zamieni na cig:
3947 - imbryk

118

1471 - terakota
0747 - zegarek
1582 - telefon.
Czy widzisz jak wielki jak p pokoju, imbryk wykadasz terakot i kady kafelek
ozdabiasz zegarkiem, ale bardzo specjalnym, bo zamiast cyfr stoj na nim telefony?
Zobacz jak najwyraniej t, albo wymylon przez siebie inn, histori, po czym
zapisz poniej w wolnym miejscu waciwe sowa - zakadki a potem cyfry:

Jeli zapamitanie kolejnoci wybranych sw - zakadek sprawia ci trudno, moesz

zamiast MS wykorzysta zakadki obrazkowe lub liczby - rymowanki. Np. dla pierwszej
liczby w tym rozdziale 95862190377 pocz po prostu pal z zakadk obrazkow 1, wija z
zakadk obrazkow liczby 2, nit z liczb 3 itd.
Moesz rwnie uy tu zakadek mieszkaniowych (rzymskich) albo zakadek
alfabetycznych, oznaczajc sowa - zakadki dla liczby oryginalnej albo alfabetycznie, albo
umieszczajc je kolejno w swoim mieszkaniu. Po prostu wybierz ten system, ktry

119

odpowiada ci najbardziej. A potem wr do testu pocztkowego na str. Zdziwisz si, z jak

atwoci dasz sobie z ni teraz rad. Naprawd, zauwaysz rnic!
Dziki tej technice nie tylko poprawisz pami i zwikszysz jeszcze bardziej potencja
twrczy wasnej wyobrani, ale podwyszysz rwnie wspczynnik inteligencji. Testy na
inteligencj zawsze zawieraj zadania zwizane z zapamitywaniem liczb. Przecitnie
zapamitujemy liczby 6 - 7-cyfrowe. Wynik powyej 9-ciu osigaj ludzie o wspczynniku
inteligencji powyej 150.

120

Rozdzia 16.
Jak zapamitywa numery telefonw
Zamiast zakotwiczy je mocno w pamici, wikszo numerw telefonw bazgrolimy
na skrawkach papieru, karteczkach, karteluszkach, pudekach papierosw, biletach
tramwajowych, wpychajc je potem chaotycznie do kieszeni, szuflad, w aktwki, notesy - i we
wszystkie inne miejsca, ktre nazywam pamiciowym czycem.
A zapamita numery telefonw mona uzupeni atwo, jeli wykorzystasz znowu
GSP. Zasada jest prosta: kad cyfr numeru, ktry chcesz zapamita, zamieniasz najpierw
na liter - gosk znaczc w przyjtym przez ciebie fonetycznym alfabecie cyfrowym, a
potem tworzysz z nich ywe obrazowe sowa lub zdania, ktre przypomn ci potem dany
numer i jego waciciela.
Jako przykad wemy dziesi telefonw i ich wacicieli, co prbowae zapamita
w tecie pocztkowym na str.

UMERY TELEFOW
Sklep ze zdrow ywnoci

7857953

Twj partner od tenisa

8407336

Hydraulik

6910262

Str na parkingu

7812702

Kwiaciarnia

7185739

Kasa teatralna

8679521

Lekarz domowy

2429111

Dyskoteka

6441616

Ulubiona restauracja

3546350

Radny

4570100

121

Dane te moesz zapamita w nastpujcy sposb (Pamitaj, e s to rozwizania

przykadowe):
Sklep ze zdrow ywnoci - 7857953. Po zamianie otrzymujesz cig liter k f l k p l m,
ktre dadz si zoy w kombinacj sw: kafelek - plama (zwr uwag, e odpowiednimi
goskami znaczcymi s rwnie g w l g b l m - porwnaj FAC str. Ta uwaga dotyczy
take pozostaych przykadw). Jakie obrazy moe podsun teraz wyobrania? Zobacz znany
ci sklep ze zdrow ywnoci, cay wyoony kafelkami, ale kady kafelek brudny, z jak
plam (moe po zdrowych pomidorach)
Twj partner od tenisa - 8407336: f r s k m m j. Moe freski - mama - je? Przyjaciel
maluje na korcie freski, a twoja mama wypuszcza na nie jee
Hydraulik. 6910262 - j p t s n j n . Na przykad jee - pety - Synaj - Noe. Twj
hydraulik nakada jeom na kolce pety i prowadzi je pod gr Synaj, skd pozdrawia
wszystkich i wygasza kazanie patriarcha Noe.
Str na parkingu: 7812702, co mona przeoy na k f t n k s n i sowa: kaftan kasyno. Zobacz, jak str z parkingu zakada kaftan bezpieczestwa i idzie do kasyna.
Do kwiaciarni dzwonisz: 7185739 - k t f l k m p, wic np. katafalk - mapa. Kwiaty z
tej kwiaciarni stawiasz na katafalku, a cao pokrywasz map
Kasa teatralna - 8679521: w j k p l n t. Wujek - Planty. W kasie teatru pracuje twj
wujek, w pewnej chwili zamyka wszystko i biegnie sobie na (krakowskie) Plany.
Lekarz domowy 2429111, czyli n r j b t t t. Noe - ren - but - tato. Noe wsiada na rena,
ktry wskakuje do buta twojego taty.
Dyskoteka 6641611 - j j r d j d j. Jaja - radio - jod - jee. Nieza zabawa! Na dyskotece
rzucasz jajami w radio, polewasz wszystko jodyn (jod to dla mnie zawsze buteleczka jodyny)
i ca t mieszank smakowicie zajadaj taczce jee!

122

Restauracja: 3546300. M l r j m l s. Mole - ryj - melasa. W tej restauracji mole z

dugimi ryjami wcinaj melas.
Radny: 4570100 - r l k s d s z. Rolka - sedesy - zoo. Radny wrzuca rolk papieru
toaletowego za rolk do sedesw stojcych w znanym ci zoo
Powtrz raz jeszcze: powysze przykady to jedynie ilustracja metody. Jak j
wykorzystasz w szczeglnych przypadkach, tj. do zapamitania twoich numerw telefonw
zaley ju od ciebie. Z praktyki wiem, e zdarzaj si czasem takie numery, ktrych
przeoenie na sowa/zdania - obrazy jest bardzo trudne lub wrcz niemoliwe. Pomoc wtedy
okazuj si zakadki liczbowe. Rozwizanie jest bardzo proste. Trudny numer telefonu
dzielisz na liczby dwucyfrowe i przy pomocy MS czysz jego waciciela z cigiem
stosownych zakadek. Np. twoja ksigowa ma numer 4814276, albo - wedug naszej metody 48 14 27 6. Zobacz wic, jak ta kobiecina siedzi na rafie, po ktrej jedzi rozpdzony TIR, z
donk (na przyczepie), ca oblepion jeami. Moesz oczywicie wykorzysta zakadki dla
liczb powyej stu, wtedy posad ksigow na rafie (48), ka jej popija tran (142) i onglowa
kijami (76).
Skoro poznae ju istot tej metody, pora aby zacz wykorzystywa j w praktyce.
W miejsca poniej wpisz nazwiska i numery telefonw co najmniej 10 osb, z ktrymi
bdziesz si kontaktowa i zapamitaj je w opisany wyej sposb. Zrb to zanim przejdziesz
do lektury nastpnego rozdziau. Pamitaj o twrczym wysiku wyobrani i zasadzie OBRAZ
+ AKCJA; im bardziej twoje skojarzenia bd zabawne, dynamiczne i niezwyke, tym szybiej
i lepiej zapamitasz wane dla siebie telefony.

DZIESI WAYCH UMERW TELEFOW

1. _______________________________________
2. _______________________________________
3. _______________________________________

123

4. _______________________________________
5. _______________________________________
6. _______________________________________
7. _______________________________________
8. _______________________________________
9. _______________________________________
10. _______________________________________

124

Rozdzia 17.
Jak zapamitywa terminy i godziny spotka
Wielu ludzi uwaa, e terminy i spotkania s rwnie trudne do zapamitania jak
numery telefonw i najczciej aby sobie z tym poradzi uywaj podobnych rodkw, tzn.
kalendarzy i notesw. Niestety, nie zawsze mamy je przy sobie. W tym rozdziale opisz dwa
sposoby, jeden aby zapamita terminarz dzienny, drugi - na cay tydzie.
Pierwszy wymaga znajomoci podstawowych zakadek liczbowych, obrazkowych,
alfabetycznych i innych. Wtedy wiesz po prostu godzin spotkania z zakadk. Poniewa
doba ma 24 godziny, w przypadku krtszych systemw pocz wybrane dwa ze sob (czego
nie musisz robi korzystajc z GSP).
Powiedzmy, e masz dzisiaj nastpujce sprawy do zaatwienia:
7.00 - poranny trening lekkoatletyczny z przyjacimi
10.00 - wizyta u dentysty
13.00 - lunch
18.00 - posiedzenie zarzdu
22.00 - pny seans filmowy.
Zanim wyjdziesz z domu, przejrzyj po prostu t list i zbuduj stosowne czniki skojarzenia.
7-ma rano, a wic kosz. Zobacz jak kosz wiczy razem z tob, biega, skacze albo jak
wiczysz w wielkim koszu.
O 10-tej (Tezeusz) idziesz do dentysty. Tezeusz grozi mu mieczem, w rezultacie czego
otrzymujesz najlepszy rodek znieczulajcy. Nie czujesz adnego blu, umiechasz si przy
borowaniu, chtnie podsuwasz kolejne zby pod ostrze Interesujce jest to, e wyobraajc
sobie tak sytuacj moesz rzeczywicie zmniejszy ewentualny bl a nawet polubi dentyst!

125

O 13-tej jesz lunch. Zobacz, jak siedzisz przy posiku razem z gomi, na dachu swego
domu (13). Ogldasz panoram, podziwiasz widoki
O 18-tej posiedzenie zarzdu. 18 to cukierki toffi, a wic rozdajesz je w duych
ilociach czonkom zebrania, obsypujesz nimi cay zarzd.
Wreszcie o 22-giej idziesz do kina, ale na sali siedz same wiecce neony (22) a ty z
ulubion neonwk w ostatnim rzdzie
A sam kolejno tych spotka moesz zapamita albo przy pomocy MS, albo
wykorzystujc zakadki obrazkowe lub liczby - rymowanki.
Drugi sposb pozwoli ci zapamita sprawy i terminy spotka na cay tydzie.
Najpierw oznacz, ponumeruj dni tygodnia w tradycyjny sposb:
poniedziaek - 1
wtorek

-2

roda

-3

czwartek

-4

pitek

-5

sobota

-6

niedziela

- 7.

Natomiast godziny spotka traktuj tak, jak w systemie pierwszym, tj. od 1-szej w nocy
(0100) do 24-tej pod koniec dnia. Wtedy kady dzie tygodnia i dowoln godzin moesz
przedstawi w postaci 2- lub 3-cyfrowej liczby, i w takiej wanie kolejnoci, tj. najpierw
dzie, potem godzina. Jeli teraz znajdziesz sowo-zakadk dla takiej liczby i poczysz je z
dan spraw lub terminem - zadanie masz ju z gowy. Zamy wic, e we wtorek o 9-tej
rano idziesz zobaczy samochd, ktry zamierzasz kupi. Wtorek oznaczye jako numer 2,
ktremu odpowiada goska n wg FAC, a 9-t rano przekadasz na gosk p lub b. W

126

zakadkach GSP znajdujesz 29 - napa. Aby zapamita, co masz zrobi we wtorek o 9-tej rano
wyobra sobie samochd, cay oblepiony wielkimi napami, albo z napami przy kierownicy.
Kolejny przykad. W rod (dzie nr 3) o godz. 17-tej masz lekcj gry na gitarze. T
informacj moesz zawrze w liczbie 317, dajcej atwo zamieni si na motyk. Wyobra
wic sobie, e grasz motyk na gitarze, albo e motyka sama gra na gitarze lub z tob w
duecie. Ludzie suchaj, bij brawo Pamitaj, aby wspiera wyobrani zasad OBRAZ
PLUS AKCJA, a wic czuj dotyk tej motyki, odbieraj dwik gitary, ogldaj publiczno itd.
By moe technik t uznasz za do trudn w praktyce, gdy wymaga do dobrej
znajomoci zakadek wielocyfrowych. Mona z tego wybrn zawajc ilo godzin do tych,
w ktrych zwyczajowo masz najwicej spotka, moesz wic np. przyj przedzia od 10-tej
rano, ktr oznaczysz wtedy jako 1. W rezultacie wszystkie twoje terminy w cigu dnia
moesz przeoy na zakadki 2-cyfrowe (wg. GSP).
Dowiadczenie uczy, e dobrze jest najpierw nauczy si zapamitywa w ten sposb
plan dnia, a potem rozkad zaj w tygodniu.

127

Rozdzia 18.
Jak zapamitywa daty z caego stulecia
Kiedy skoczysz lektur tego rozdziau, bdziesz w stanie okreli dzie tygodnia dla
dowolnej daty midzy 1.900 a 2.000 rokiem!
Zapoznam ci z dwoma systemami. Pierwszy, prostszy i szybszy, pozwoli ci okreli
daty w dowolnym roku, drugi - nieco trudniejszy - daty z caego stulecia. Oba opracowa
Harry Lorayne, wybitny ekspert od spraw pamici mieszkajcy w Stanach Zjednoczonych.
Powiedzmy, e interesuj ci daty z 1971 r. Uywajc pierwszego systemu trzeba
jedynie zapamita ponisz liczb:
377428415375
Tylko to? - zapytasz z niedowierzaniem - to niemoliwe. Za chwil przekonasz si jednak, e
istota metody jest bardzo prosta, podobnie jak jej wykorzystanie w praktyce. Ot ta
powysza 12-cyfrowa liczba to pierwsze niedziele kolejnych miesicy 1971 r. Pierwsza
niedziela kwietnia przypada 4-go, pierwsza niedziela grudnia to 5-ty dzie tego miesica itd.
Zapamitanie tej liczby pozwoli ci okreli dzie dla dowolnej daty tego wanie roku.
Jeli masz jeszcze kopoty z zapamitywaniem duych liczb, wr przedtem do
rozdziau powiconego temu tematowi.
Najlepiej wyjani cao na przykadzie. Powiedzmy, e obchodzisz urodziny 28
kwietnia i chcesz wiedzie, jaki to by dzie w 1971 r. Sprawdzasz czwart cyfr w swojej
12-cyfrowej liczbie - jest to 4 i dodajesz do tej pierwszej niedzieli kolejne tygodnie, a wic
druga niedziela kwietnia - to 11-ty, trzecia 18-ty, czwarta - 25-ty, a wic szukany dzie
wypadnie 3 doby pniej, czyli bdzie to roda. W 1971 r. obchodzie imieniny w rod.
Zamy teraz, e chcesz wiedzie jakiego dnia zakoczy si ten rok. Postpujesz
dokadnie tak samo. Poniewa wiesz, e pierwsz niedziel grudnia jest 5-ty, dodajesz do niej

128

3 nastpne tygodnie, czyli wiesz, e 26-ty grudnia to te niedziela. I teraz liczysz ju same
dni: 27-my poniedziaek, 28-my wtorek, 29-ty roda, 30-ty czwartek, 31-wszy pitek. Koniec
roku 1971 wypad w pitek.
Jak wida metoda ta nadaje si dla kadego roku, ktrego daty / dni chcesz
zapamita. Ukadasz po prostu pamiciow liczb - baz, ktrej cyfry to pierwsze niedziele
kolejnych miesicy roku (albo pierwsze poniedziaki lub wtorki, jak wolisz)., a po wyborze
odpowiedniej niedzieli dodajesz tyle sidemek, aby znale si najbliej danej daty, po
czym ju bardzo szybko okrelasz szukany dzie.
Ciekawa z praktycznego punktu widzenia jest zaleno pamiciowej liczby - bazy
danego roku od podobnych w latach ssiednich. Ot w kolejnym roku pocztek kadego
miesica cofa si o dob, z wyjtkiem lat przestpnych, dla ktrych ten skok w roku
nastpnym wynosi dwa dni (z racji jednego dnia wicej). Tak wic na przykad dla lat 1969,
1970, 1971 pierwsza niedziela stycznia wypadnie odpowiednio 5-go, 4-go i 3-go.
Druga zapowiedziana technika pozwala okreli dzie dla dowolnej daty w latach
1900 - 2000. W technice tej kady miesic roku ma swj stay numer. Musisz wic
zapamita 12 poniszych cyfr:
stycze

-1

lipiec

-0

luty

-4

sierpie

-3

marzec

-4

wrzesie

-6

kwiecie

-0

padziernik

-1

maj

-2

listopad

-4

czerwiec

-5

grudzie

-6

Niektrzy zapamituj te pary wedug skojarze: stycze to pierwszy miesic roku,

wic 1, luty ma cztery litery, wic 4 itp. Mona te wyj od pochodzenia nazw miesicy i

129

zwiza je z obrazami odpowiednich zakadek liczbowych, co dokadnie opisa H. Lorayne w

swojej ksice Sekrety superpamici14.
Myl jednak, e wystarczy zapamita liczb
144025036146
Jak? Dobierajc zakadki: TIR, Rysy, Niels, majty, rj, ktre mona poczy w niezwyka
histori w rodzaju: TIR wjeda na Rysy, na ktrych Niels (np. Bohr lub inny Skandynaw)
zmienia majty pene brzczcych pszcz (rj). W ten sposb atwo znajdziesz odpowiednie
goski - cyfry, czyli zakadki dla kolejnych miesicy.
Oprcz tego musisz jeszcze zna zakadki roku, niestety kad inn, chocia
pogrupowane w pewien sposb, dla caego stulecia. Podaj je niej:

14

1900

1901

1902

1903

1909

1904

1905

1906

1907

1913

1908

1915

1910

1911

1917

1912

1919

1914

1920

1921

1916

1923

1918

1924

1925

1926

1927

1922

1928

1929

1930

1931

1937

1932

1933

1934

1935

1941

1936

1943

1938

1939

1945

1940

1947

1942

1948

1949

1944

1951

1946

1952

1953

1954

1955

1950

1956

1957

1958

1959

1965

1960

1961

1962

1963

1969

1964

1971

1966

1967

1973

1968

1975

1970

1976

1977

1972

1979

1974

1980

1981

1982

1983

1978

1984

1985

1986

1987

1993

1988

1989

Wydawnictwo RAVI, d 1995

130

1990

1991

1997

1996

1992

1999

1994

1998

1995
2000

To prawda, tabel t nie jest atwo zapamita, ale po pewnej praktyce zaczniesz
posugiwa si ni bez trudu. Caa metoda dziaa w sposb nastpujcy: jeli masz podany
dzie, miesic i rok w postaci numerycznej, do dnia dodajesz zakadk miesica i zakadk
roku, a od sumy odejmujesz najwiksz moliw wielokrotno siedmiu. Rnica jest ju
szukanym dniem tygodnia (liczonym w systemie: niedziela - 1, poniedziaek -2 itd.). Jeli
wynik wynosi 7 lub 0, szukanym dniem tygodnia jest oczywicie sobota.
Posugiwanie si tym systemem zilustruj kilkoma przykadami. Poszukajmy 19-go
marca 1969 r. Jaki to by dzie? Do 19 dodajemy zakadk marca, czyli 4, otrzymujemy 23,
dodajemy dalej zakadk roku - szukamy w tabeli, znajdujemy 2 - mamy wic 23 + 2 = 25.
Odejmujemy teraz 3 x 7, czyli 21 (wicej si nie da), zostaje 4, czyli czwarty dzie tygodnia
poczynajc od niedzieli. Wypada roda.
Kolejna data: 23 sierpnia 1972 r. Znowu 23 plus zakadka sierpnia (3), otrzymujemy
26. Dodajemy 6, mamy 32. Odejmujemy (4 x 7) 28, zostaje 4, a wic 23 sierpnia 1972 r.
przypada rwnie w rod.
Od tej reguy jest tylko jeden wyjtek, ale bardzo atwy do zapamitania. Ot dla dat
ze stycznia i lutego w roku przestpnym uzyskany wynik jest o dob wczeniejszy. I to
wszystko.
Pewno w posugiwaniu si oboma omwionymi tu systemami daje tylko praktyka, a
wic wicz, wicz jak najczciej. Zacznij od metody prostszej, dopiero pniej przejd do
techniki bardziej zaawansowanej, czyli drugiej.

131

Rozdzia 19.
Jak zapamita daty i wydarzenia historyczne
Dwie techniki, ktre poznae w poprzednim rozdziale pozwol ci ustali dzie dla
dowolnej daty biecego stulecia. Dziki kolejnej metodzie zaczniesz z atwoci
zapamitywa znaczce daty i wydarzenia historyczne. W rozdziale 2. jeden z testw pamici
dotyczy 10-tki takich dat. Byy to:
1. 1770

urodziny Beethovena

2. 1815

bitwa pod Waterloo

3. 1808

wynalazek teleskopu

4. 1905

opublikowanie teorii wzgldnoci Einsteina

5. 1775

amerykaska Deklaracja Niepodlegoci

6. 1789

Rewolucja Francuska

7. 1146

pocztek panowania Bolesawa Kdzierzawego w Polsce

8. 1772

Roggeveen (czyt. Regewen) odkrywa Wysp Wielkanocn

9. 1605

bitwa pod Kircholmem

10. 44 pne

mier Cezara z rk zamachowcw

Metoda, ktra pozwala zapamita te i podobne daty jest prosta, i tak naprawd
przypomina zapamitywanie numerw telefonw. Chodzi wic o stworzenie sowa lub kilku
sw w oparciu o goski znaczce, bdce odpowiednikami kolejnych cyfr w danej dacie. W
wikszoci wypadkw mona zapomnie o 1, czyli tysicu, poniewa oglna wiedza
historyczna wystarcza, aby zgrubnie umiejscowi dane wydarzenie w czasie. Wyprbujmy
wic ten system na poniszych przykadach:
1. znany z temperamentu Beethoven ciska kokosy (1770) w faszujcych muzykw,

132

2. mimo przegranej Napoleon zajada czekolad Wedla (1815) na pobojowisku pod

Waterloo,
3. zobacz jak wynalazca teleskopu Hans Lippershey (czyt. Liperszi) pokazuje go znanemu ci

Jzefowi (1608), (nazwisko wynalazcy moesz zapamita dziki sowom zastpczym

Li-Pershing; Chiczyk Li strzela rakiet Pershing w teleskop, przy ktrym stoi twj
Jzef15),
4. Einstein wypisuje PESEL (1905) na rachunku za Teori Wzgldnoci
5. Amerykanie wchodz do koszy (7), takich na bielizn na przykad, i wygraaj Anglikom

kijami (76), ogaszajc oczywicie Deklaracj Niepodlegoci,

6. Krl Francji pijc kaw (78) wypuszcza pszczoy (9) na zbuntowanych ludzi,
7. Bolkowi (temu z Dobranocki) przydaj kdzierzawe wosy i ka mierzwi je Mewom (38),
8. Taczysz reggae w przezroczystej, wielkiej literze  na Wyspie Wielkanocnej i czstujesz
krajowcw kokain (772) lub mwisz do niech cockneyem.
9. Zobacz jak husaria polska szaruje na jee (6), na ktre zamieniaj si ze strachu Szwedzi
i sypie im sl (05) na ogony (1605). Kircholm zapamitaj dziki sowom zastpczym
Kir-hol-emu,
10. Zobacz, jak Brutus umierca Cezara nie noem, a wielk rur (44), upstrzon pinezkami,
co ma ci przypomnie, e stao si to przed nasz er (pne = pinezki).

15

porwnaj rozdzia 23. - przyp. tum.

133

Rozdzia 20.
Jak zapamitywa daty imienin, urodzin, rocznice, jubileusze itd.
Kolejna technika pamiciowa jest bardzo atwa, poniewa wykorzystuje to, co ju
poznae do tej pory. Jest nawet atwiejsza ni poprzednie suce podobnym celom,
poniewa dzie i miesic oznacza si w niej przy pomocy zakadek liczbowych (GSP), a nie
sw, ktre trzeba dopiero tworzy, jak w innych technikach.
System dziaa w sposb nastpujcy: miesice maj numery od 1 do 12, mona wic
przyda im konkretne zakadki, takie jak niej:
stycze

- duch

lipiec

- kosz

luty

- Noe

sierpie

- Fa

marzec

- mysz

wrzesie

- pszczoa

kwiecie

- ry

padziernik

- Tezeusz

maj

- li

listopad

- tato

czerwiec

- je

grudzie

- don (Tina)

Aby zapamita czyje urodziny, jak rocznic, jubileusz itp. wystarczy teraz poczy
ywym skojarzeniem zakadki miesica i dnia z dat (wydarzeniem), ktre chcesz zapamita.
Np. urodziny twojej dziewczyny przypadaj 17-go czerwca. Zakadka dla czerwca to je (6),
dla 17 -tkacz. Zobacz wic na przykad, jak twoja dziewczyna na przyjciu urodzinowym
przyjmuje w prezencie jea utkanego na zamwienie przez tkacza.
Chcesz zapamita, e rocznic lubu twoi rodzice obchodz 25 lutego? Zakadka
lutego Noe (2), dla 25 - Nil. Zobacz jak Noe pynie swoj ark po Nilu ze szczliwymi
rodzicami na pokadzie, moe w podry polubnej?!
Rwnie atwo zapamitasz rocznic wydarze historycznych. Na przykad ONZ
powoano do ycia 24 padziernika. Zakadka padziernika - Tezeusz (10), 24 - nur. Zobacz

134

inauguracyjne posiedzenie Zgromadzenia Oglnego ONZ, na ktrym Tezeusz z nurem na

ramieniu wygasza uroczyste przemwienie (albo to nury go suchaj).
Zapamitywanie urodzin, rocznic i dat wanych wydarze historycznych bardzo
uatwia swoisty dziennik - pamitnik, tzw. Universal Personal Organizer, czyli Uniwersalny
Organizator Danych Pamiciowych 16 pozwalajcy wykorzysta wszystkie poznane techniki
pamiciowe, rwnie do zapamitania tego, o czym pisaem w tym rozdziale.
Ale ten system ma jedn ma wad. Tak, zapamitasz dat urodzin, rocznic
historyczn itp., ale jak zapamita, aby o tym pamita?? Warto wic wyrobi w sobie nawyk
regularnego przegldania swoich obrazw pamiciowych na cay tydzie lub dwa. Technik
pamiciow opisywan w tym rozdziale mona atwo poczy z poprzedni, ktrej uywae
do zapamitywania dat historycznych w ogle (tzn. cznie z rokiem). W ten sposb zaczniesz
zapamitywa absolutnie wszystkie daty, jakie bdziesz chcia.

16

O tym jak kontaktowa si z Instytutem Buzana w sprawie tych i innych materiaw czytaj na kocu ksiki.

135

Rozdzia 21
Jak zapamitywa sowa obcego pochodzenia i uczy si jzykw
obcych.
Pisaem o tym w swoich ksikach Speed (and Range) Reading i Master your
Memory: sownik, zasb sw, ktre znamy warunkuje nie tylko sprawne i szybkie czytanie,
ale decyduje rwnie o sukcesach w nauce i interesach. Nie ma w tym nic dziwnego - zakres
naszej wiedzy ludzie oceniaj podug iloci i rodzaju sw, jakich uywamy. Sowa to
podstawowy budulec jzyka, materia, ktra go wiczy, rozwija i poszerza, warto wic i trzeba
zna metody, jak szybko je zapamitywa i przyswaja.
Jedna z lepszych to znajomo prefiksw (czstek sownych, ktre stawiamy przed
rdzeniem), sufiksw (czstek sownych dolepianych do rdzenia) i samych rdzeni (czstek,
od ktrych pochodzi wikszo sw w jzyku, ktrego si uczysz). Wyczerpujc list tych
elementw jzykowych znajdziesz w sowniku pomieszczonym we wspomnianej ju ksice
Speed (and Range) Reading.
Oto jak jeszcze moesz poprawi swoj pami jzykow:
1. czsto przegldaj dla zabawy dobry sownik i sprawdzaj w jaki sposb funkcjonuje system
prefiksw, sufiksw i rdzeni w danym jzyku. Gdzie tylko to moliwe buduj ywe
skojarzenia, uatwiajce zapamitanie
2. za sobie, e codziennie poznasz kilka nowych sw. Jak wyjaniaem ju wczeniej,
wymaga to powtrze, a wic uywaj tych nowych sw w rnych kontekstach tak
czsto, jak tylko moliwe
3. konsekwentnie szukaj nowych sw w danym jzyku. Takie ukierunkowanie uwagi, zwane
po prostu nastawieniem umysu, to wicej hakw pamiciowych, na ktre atwiej zapiesz
kolejn jzykow zdobycz.

136

Tak, ujmujc w skrcie, wygldaj oglne zasady uczenia si jzyka, co odnosi si

zarwno do jzyka polskiego, ktrego uczymy si przecie przez cae ycie, nieustannie
wzbogacajc sownictwo, jak i do kadego innego jzyka obcego. Poznae wic pewn baz,
fundament poszerzania zasobu sw, co oczywicie obejmuje niezliczon ilo przypadkw
szczeglnych. Pora wic na przykady. Podobnie jak w innych technikach pamiciowych
najwaniejsze bd ywe obrazy, a zwaszcza podobiestwa, poniewa niektre jzyki
mona pogrupowa w rodziny, w ktrych wiele sw wykazuje wyrane pokrewiestwo.
Aby zilustrowa te zwizki rozwamy kilka sw angielskich, francuskich, aciskich i
niemieckich. Powiedzmy, e chcesz zapamita angielskie sowo vertigo, co znaczy zawrt
gowy, a wic stan, w ktrym czowiekowi wydaje si, e wszystko wok niego wiruje. Aby
zapamita to sowo i jego znaczenie, zamie je na bliskobrzmic, ale atw do zobaczenia
na ekranie wyobrani kombinacj: Verdi (kompozytor) i go (japoska gra przypominajca
warcaby); vertigo = Verdi-go. Verdi gra w go, ale wszystkie pionki wiruj mu wokoo
gowy (Anglicy syszc orygina zamieniaj go na pytanie where to go? cakiem zasadne,
kiedy czujesz, e wszystko koo ciebie si krci).
Jzyki obce atwiej wchodz do gowy, jeli zdamy sobie spraw, e mona je
pogrupowa, poczy w rodziny. W zasadzie wszystkie jzyki europejskie (z wyjtkiem
fiskiego, wgierskiego i baskijskiego) wywodz si z pnia indoeuropejskiego, a to znaczy, e
wystpuje w nich wiele podobnych sw, i co do wymowy i znaczenia. Na przykad sowo
ojciec, to po angielsku father, po niemiecku Vater, po acinie pater, po francusku pere, po
wosku i hiszpasku padre. Znajomo aciny ogromnie pomaga w uczeniu si pokrewnych
sobie sw. aciskie amor znaczy kocha. Spokrewnione z nim angielskie sowo amorons
brzmi podobnie i znaczy kochliwy. Zwizek jest oczywisty. Podobnie aciskie sowo bg,
czyli Dzeus, znajduje si w angielskim swoje odpowiedniki w postaci deity i deify, co znaczy
odpowiednio bosko i ubstwia.

137

Francuski zrodzi si z jzyka, ktrym mwili rzymscy legionici. Rzymianie gow

nazywali testa, dzisiaj po francusku to tete. Podobnie rami to brachium po acinie, a po
francusku bras, itd. Blisko 50% sw w jzyku angielskim przeszo (porednio lub
bezporednio)z aciny (i greki) przez jzyk francuskich Normanw, czego konsekwencj jest
dzisiaj wiele uderzajcych podobiestw midzy francuskim i angielskim.
Oprcz podobiestw rodzinnych midzy rnymi jzykami zapamitywanie swek
uatwia jeszcze jedna metoda, cakiem inna ni w przypadku uczenia si sw obcego
pochodzenia w jzyku rodzimym. Trzymajmy si jeszcze jzyka francuskiego i zilustrujmy t
metod dwoma przykadami. Po francusku ksika to livre. Skojarz brzmienie tego sowa z
Luwrem, gdzie te jest duo ksiek (Anglicy wykorzystuj tu podobiestwo do library biblioteka, co brzmi jeszcze bardziej przekonujco). Piro po francusku to plum. Anglik
skojarzy to ze swoim plume, co znaczy piro ptasie; zwaszcza due, ozdobne, a to
natychmiast prowadzi do pira gsiego.
My moemy sobie poradzi innym bliskobrzmicym sowem - plum. Plume - plum.
Wystarczy wyobrazi sobie, e wrzucasz do wody piro: plum!
Oprcz aciny, greki i jzyka francuskiego pozostae sowa angielskie wykazuj
podobiestwo przede wszystkim do jzykw anglo-saksoskich, gwnie do niemieckiego.
Podobiestwo bywa niekiedy dosowne, np. will, hand, arm, bank, halt, wolf itd., lub co
najmniej uderzajce: light (Licht), night (Aacht), book (Buch), stick (Stock), ship (Schiff)
house (Haus) itp.
A jak wykorzystywa metody pamiciowe w nauce sw obcego pochodzenia
zilustruj dwa ponisze przykady.
Akrofobia to chorobliwy lk wysokoci, natomiast agorafobia to rwnie chorobliwy
lk otwartej przestrzeni. jak zapamita rnice znaczeniowe obu tych sw mimo
podobiestw brzmieniowych?

138

Przedrostek akro- wakrofobii skojarz sobie z akrobat, cyrkowcem wiczcym na

duych wysokociach, natomiast agora- w agorafobii moe przypomnie ci agrotechnik,
polityk agrarn, agronoma itp. i przywoa obrazy szerokich, otwartych pl - rozlegej, pustej
przestrzeni (chocia greckie sowo agora znaczy rynek, plac zebra).
Jak widzisz uczenie si jzykw - wasnego lub obcych - naprawd nie musi by
zajciem tak frustrujcym i beznadziejnie trudnym, za jakie czsto uchodzi. Wystarczy tylko
inaczej organizowa, przetwarza informacje jzykowe, tak aby pami miaa moliwie
najwicej zaczepw, hakw, aby wykorzystywa wszystkie jej moliwoci.
Pocztek nauki uatwi ci zapewne wiadomo, e a 50% rozmw w wikszoci
jzykw obcych to zaledwie 100 sw. Inaczej mwic, jeli je opanujesz, bdziesz w stanie
rozumie poow prostych dialogw.
Aby ci to uatwi, poniej znajdziesz owych 100 podstawowych sw angielskich (a
dalej ich odpowiedniki polskie). Jeli porwnasz je z tymi samymi sowami - powiedzmy z
francuskiego, niemieckiego, szwedzkiego, woskiego, hiszpaskiego, portugalskiego,
rosyjskiego, chiskiego, japoskiego i esperanto, stwierdzisz, e prawie 50% z nich brzmi
niemal tak samo jak po angielsku, wykazujc tylko pewne rnice w budowie i akcencie (?).
Takie pene porwnanie znajdziesz we wspomnianej ju ksice Master your Memory.

100 PODSTAWOWYCH SW, POZWALAJCYCH ZROZUMIE 50% ROZMW

W DOWOLYM JZYKU.
1. a, an

6. also

11.big

2. after

7. always

12.but

3. again

8. and

13.can (I can)

4. all

9. because

14.come (I come)

5. almost

10.before

15.either/or

139

16.find (I find)

41.me

66.so

17.first

42.more

67.some

18.for

43.most

68.sometimes

19.friend

44.much

69.still

20.from

45.my

70.such

21.to go (I go)

46.new

71.tell (I tell)

22.good

47.no

72.thank you

23.goodbye

48.not

73.that

24.happy

49.now

74.the

25.have (I have)

50.of

75.their

26.he

51.often

76.them

27.hello

52.on

77.then

28.here

53.one

78.there is, there are

29.how

54.only

79.they

30.I

55.or

80.thing

31.I am

56.other

81.think (I think)

32.if

57.our

82.this

33.in

58.out

83.time

34.know (I know)

59.over

84.to

35.last

60.people

85.under

36.like (I like)

61.place

86.up

37.little

62.please

87.us

38.love

63.same

88.use (I use)

39.make (I make)

64.see (I see)

89.very

40.many

65.she

90.we

140

91.what

95.who

99.you

92.when

96.why

100.your

93.where

97.with

94.which

98.yes

ODPOWIEDIKI POLSKIE DLA POWYSZEJ LISTY

1. albo

20.inny

39.mniej

2. ale

21.i

40.moje

3. bardzo

22.ja

41.mc

4. cigle

23.jak

42.my

5. czasem

24.jaki

43.na

6. czsto

25.jego

44.nad

7. cz

26.jej

45.najwicej

8. dla

27.jestem

46.nam

9. dlaczego

28.jeli

47.nas

10.do

29.kiedy

48.nasze

11.dobry

30.kocha

49.nic

12.do widzenia

31.kto

50.nie

13.duo

32.lub

51.nowy

14.duy

33.lubi

52.od

15.dzikuj

34.ludzie

53.on

16.gdzie

35.mao

54.ona

17.i

36.mie

55.oni

18.ich

37.miejsce

56.ostatni

19.im

38.mnie

57.pewien

141

58.pierwszy

73.rzecz

88.wewntrz

59.po

74.szczliwy

89.widzie

60.pod

75.tak

90.wiedzie

61.poniewa

76.taki

91.wiele

62.potem

77.taki sam

92.wic

63.powiedzie

78.ten

93.wicej

64.prawie

79.teraz

94.wszystko

65.prosz

80.to

95.wy

66.przed

81.tu

96.z

67.przedtem

82.twoje

97.zawsze

68.przy

83.ty

98.zewntrz

69.przyjaciel

84.tylko

99.zy

70.przyj

85.uy

100.znw

71.robi

86.w

101.rodzajniki

72.rwnie

87.wasze

Jak widzisz list t uzupeniem o nr 101 - rodzajniki okrelone i nieokrelone,

nieznane w jzyku polskim, ale czsto spotykane w innych jzykach europejskich, jak
angielskie: a, the, niemieckie: die, der, das, hiszpaskie: la, le, los, les, itp.
Jeli przy pomocy znanych ci ju technik zaczniesz inaczej, skuteczniej zapamitywa
te i inne sowa przekonasz si, e nauka jzyka obcego moe by atwym, radosnym i
ekscytujcym zajciem. Tak wanie ucz si dzieci i tak powinni uczy si doroli, gdy
dzieci maj tylko umys bardziej otwarty, bardziej uczulony na materia jzykowy i nie boj
si popenia bdw. Suchaj uwaniej, powtarzaj i kojarz nowe sowa z tymi, ktre ju
znaj, naladuj je, przekrcaj i, co wane, znakomicie si przy tym bawi. Zauwa - bez

142

specjalnej pomocy ani wskazwek, ktrych rol w swoim przypadku doroli zdecydowanie
przeceniaj.

143

CZ III. PAMI A MAPY UMYSU.

144

Rozdzia 22.
Mapy myli - notuj, aby zapamita
Wikszo ludzi nie pamita tego, co zanotowali, poniewa w trakcie robienia notatek
wykorzystuje tylko niewielk cz swego umysu. Na system tradycyjnego notowania
skadaj si zdania, zwroty, pisane liniowo lub w kolumnach oraz wszelkiego rodzaju liczby.
Ten system wykorzystuje tylko lewomzgowe mechanizmy pamici, w ktrych gwn rol
odgrywaj sowa, tabele, logika, porzdek, kolejno i liczby. Zupenie pominite zostaj:
wyobrania, skojarzenia, przesada, humor i absurd, kolor, rytm, seksualno i wraenia
zmysowe.
Nowy sposb notowania wymaga zerwania z dotychczasow tradycj i wykorzystania
lewej i prawej pkuli, a wic i wyobrani z jednoczesnym uyciem podstawowych technik
pamiciowych. W tym systemie notujesz na kartce czystego papieru, na rodku ktrej
zaznaczasz najpierw sowo-klucz (prawa pkula), bdce obrazowym skrtem, kondensatem
gwnego tematu. Od tego centrum prowadzisz szereg czcych si ze sob linii (lewa
pkula), wzdu ktrych piszesz (lewa pkula) lub rysujesz (prawa pkula) kolejne
obrazowe sowa-klucze lub znaki-symbole oddajce poboczne myli i wtki. Z tymi liniami
czysz nastpne, jeli trzeba, i oznaczasz je podobnie. W ten sposb dla kadego tematu
moesz zbudowa wielowymiarow, wielopoczeniow, twrcz i kolorow map myli notatki pamiciowe.
Notujc w ten sposb po pierwsze zapamitasz niemal od razu cao zapisanego
materiau, poniewa wielowymiarowo takiej mapy uatwia wykorzystanie technik
pamiciowych, a po wtre - bdziesz mia wicej czasu, aby analizowa i myle krytycznie o
tym, co piszesz, utrzymujc jednoczenie uwag na sowach wykadowcy lub czytanej

145

ksice. Wicej o tej technice i jej zastosowaniach znajdziesz w moich ksikach The Mind
Map Book, Radiant Thinking, Use your Head i Make the Mast of your Mind.
Jako przykad zobacz Map Myli na kolorowej planszy III, przy pomocy ktrej jeden
z redaktorw odpowiedzialnych za korekt tej ksiki przeorganizowa i podsumowa ca jej
tre. Wida na niej naturalne gwne wtki: informacje podstawowe, techniki oglne i
szczegowe oraz mapy myli i ich zastosowanie w praktyce.
Dziki sowom-kluczom i obrazom-kluczom Mapa Myli pozwoli ci zapamita ca
ksik po jednym przeczytaniu, w jednym przejrzystym obrazowym ujciu, a dziki
technikom pamiciowym i zasadom twrczego mylenia z atwoci uzupenisz j o wane
dla ciebie elementy. Masz sposb aby zdawa egzaminy piewajco!
W nastpnych rozdziaach dowiesz si jak wykorzysta mapy myli w nabyciu tak
potrzebnych umiejtnoci, jak zapamitywanie nazwisk i twarzy, przypominanie sobie
zapomnianej liczby, numeru, miejsca, sprawy, skuteczne uczenie si do egzaminw,
zapamitywanie przemwie, dowcipw, wierszy, ksiek i tak ulotnych - zdawaoby si snw.

146

Rozdzia 23.
Zapamitywanie nazwisk i twarzy.
Zapamitywanie nazwisk i twarzy to jedna z najbardziej przydatnych w yciu
umiejtnoci, a zarazem jedna z najtrudniejszych do opanowania. Przyczyna ley w tym, e w
wikszoci przypadkw nazwiska w aden bezporedni sposb nie cz si z twarz. W
dawnych czasach byo dokadnie odwrotnie - system wedug, ktrego ludziom przydawano
nazwiska

lub

przydomki

wykorzystywa

obrazowe

skojarzenia

mechanizmy

zapamitywania: czowieka stale utytanego w mce i z bochenkiem chleba w rkach

nazywae po prostu Piekarzem, a na tego, ktry bez przerwy krzta si w swoim, lub
cudzym, ogrodzie zaczynae mwi pan Ogrodnik. Ten, kto cay dzie spdza przy
miechach kujc elazo zostawa panem Kowalem itd.
Z biegiem czasu zmieniay si generacje i nazwiska rodowe traciy zwizek ze swoimi
pierwowzorami, zapamitywanie nazwisk i twarzy stawao si coraz trudniejsze, co ma
miejsce i dzisiaj, kiedy nazwisko jako sowo nie kojarzy nam si w aden bezporedni sposb
z twarz.
Problem ten rozwizuj dwie techniki, wzajemnie si wspierajce. Pierwsza to swoisty
savoir-vivre, zasady Etykiety Towarzyskiej Buzana, a druga to Metoda Mnemotechniczna.

ZASADY ETYKIETY TOWARZYSKIEJ BUZAA (ZETB)

Jeli poznasz t metod, gwarantuj, e nigdy wicej nie znajdziesz si w sytuacji, w
ktrej pospiesznie przedstawiasz si, powiedzmy, 5 nowym osobom, 5-ciokrotnie powtarzajc
posusznie: bardzo mi przyjemnie, bardzo mi przyjemnie, ale tak naprawd poznajesz tylko
5 par butw, w ktre gapisz si z zaenowaniem, bo wiesz, e nowe nazwiska prawie
natychmiast wylec ci z gowy (co istotnie ma miejsce).

147

ZETB wymagaj od ciebie jedynie dwch prostych rzeczy:

1. zainteresowania ludmi, ktrych spotykasz
2. grzecznoci,
co w wielu wypadkach przypomni ci podstawowe zasady dobrego wychowania opisywane w
podrcznikach savoir-vivreu. Jednak co ciekawe, nawet ich autorzy nie zawsze zdaj sobie
spraw z tego, e zasady te wymylono nie tylko po to, aby sformalizowa kontakty
towarzyskie, nada im ramy pewnej etykiety, ale stworzy rwnie podstawy przyjaznych
interakcji, aby ludzie mogli si spotyka, poznawa i zapamitywa jedni drugich.
Z poniszych regu, moliwych do wykorzystania w yciu towarzyskim, wybierz te,
ktre uznasz za najbardziej przydatne.

ZETB - KROK PO KROKU

1. Nastawienie mentalne.
Zanim znajdziesz si w sytuacji, w ktrej spotkasz nowych ludzi, przygotuj si
psychicznie na sukces. Wielu z nas wicie przekonanych, e nie ma pamici do nazwisk i
twarzy robi wszystko, aby to sobie udowodni. Natomiast jeli wiesz, e twoja pami
staje si coraz lepsza, e upora si z kadym zadaniem, rezultaty mog przyj niemal
natychmiast. Przed spotkaniem z nowymi ludzi wypocznij, rozlunij si, uspokj umys i,
jeli czas pozwoli, zapewnij sobie 2 - 5 min. na przygotowanie.
2. Obserwuj.
W rozmowie z ludmi patrz im prosto w oczy. Nie rozgldaj si naokoo, nie patrz na
ziemi, nie spogldaj w dal. W twarzy rozmwcy szukaj charakterystycznych rysw i cech.
Swoisty przewodnik fizjonomiczny na str. uatwi ci tak wdrwk po ludzkiej
twarzy, od czubka gowy a po podbrdek. Znajdziesz w nim zgrupowane i opisane
dokadnie cechy ludzkich twarzy. Im bardziej rozwiniesz swoj sztuk obserwacji, tym

148

wyraniej zaczniesz dostrzega, jak bardzo nasze twarze rni si midzy sob.
Jeli wyostrzysz zmys obserwacji, uczynisz gigantyczny krok na
drodze do poprawy pamici. Saba pami to wynik przede wszystkim tego, e patrzysz a
nie widzisz.

Umiejtno bystrej, uwanej obserwacji moesz naby poprzez

wiczenia w miejscach publicznych. Ustal sobie plan, e kadego dnia wiadomie

zwracasz uwag na kolejne fragmenty ludzkich twarzy. A wic jutro na przykad ogldaj
nosy, pojutrze brwi, potem uszy, jeszcze pniej zainteresuj si ksztatem gowy itd.
Zdziwisz si, jak bardzo rne s nasze twarze, a jak bardzo samo wiczenie siy
obserwacji uatwia zapamitywanie nowych twarzy.
3. Suchaj.
wiadomie suchaj, staraj si moliwie najdokadniej usysze nazwisko osoby, ktra
ci si przedstawia. To kluczowy moment wzajemnej

prezentacji, ktry wielu z nas

lekceway, poniewa bardziej przejmujemy si tym, e pewnie zaraz zapomnimy nowe

nazwisko, a nie tym jak ono w ogle brzmi.
4. Pro o powtrzenie.
Nawet jeli nazwisko swego rozmwcy usyszae dobrze, popro grzecznie o
powtrzenie. Jak wiesz, powtarzanie to czynnik, od ktrego zaley jako zapamitania.
Kada powtrka nowej informacji to wiksze prawdopodobiestwo szybszego jej
odtworzenie.
5. Sprawd, czy dobrze wymawiasz.

Jak

tylko usyszysz nazwisko rozmwcy, upewnij si, e dobrze je wymawiasz. Potwierdzisz

dziki temu swoje zainteresowanie osob partnera i raz jeszcze powtrzysz now
informacj, przyspieszajc jej zapamitanie.
6. Pro o przeliterowanie.
Jeli masz jakie wtpliwoci co do wymowy, popro grzecznie lub z humorem o

149

przeliterowanie nazwiska swego rozmwcy, czym znowu potwierdzisz swoje nim

zainteresowanie i powtrzysz je w bardzo naturalny sposb.
7. Twoje nowe hobby - pochodzenie nazwisk.
ywo i z przekonaniem wyjanij, e od jakiego czasu interesujesz si pochodzeniem
nazwisk i ich histori, i zapytaj rozmwc, czy znane mu s jakie szczegy dotyczce
jego nazwiska (warto mie w zanadrzu histori wasnego nazwiska przy okazji!). To
zadziwiajce, ale co najmniej 50% ludzi nie tylko zna, przynajmniej w czci, histori
swego rodu, ale z entuzjazmem wdaje si w rozmow na ten temat! Czym znowu
potwierdzasz, e interesujesz si rozmwc i po raz kolejny powtrzysz jego nazwisko.
8. Wymiana wizytwek.
Japoczycy wypracowali cay ceremonia wymiany wizytwek, dostrzegajc w tym
skuteczne narzdzie wspomagajce pami. Jeli naprawd chcesz zacz zapamitywa
nazwiska, spraw sobie naprawd adne wizytwki. W wikszoci wypadkw sam zaczniesz
otrzymywa wizytwki lub ludzie zaczn zapisywa ci swoje najwaniejsze dane.
9. Powtarzaj nazwisko w rozmowie.
Doceniajc rol zainteresowania rozmwc i kolejnych powtrze nowego nazwiska, i
trzymajc si zasad grzecznoci i dobrego tonu, staraj si moliwie czsto powtarza nowe
nazwisko w rozmowie, dziki czemu wprowadzasz je coraz gbiej do pamici
dugotrwaej dostpnej. Uatwia to rwnie sam rozmow, polepsza jej nastrj. Ludzie
reaguj przyjaniej na sowa: jak wanie pan Janusz (pan Brzczyszczykiewicz) by
askaw powiedzie ni na suche jak mj przedmwca stwierdzi.
10.Powtrka w mylach.
Wykorzystuj nawet mae przerwy w rozmowie, aby przyjrze si uwanie i z
zainteresowaniem wszystkim, z ktrymi lub o ktrych rozmawiae i powtrz w mylach
nowe nazwiska. Ten zwyczaj szybko stanie si twoj drug natur.

150

11.Powtrka w duszych przerwach.

Jeli na przyjciu idziesz po drinka dla siebie lub dla kogo z goci, lub z innych
powodw przez dusz chwil pozostajesz sam w tumie, wykorzystaj t przerw i
przypomnij sobie ludzi, ktrych tu spotkae, ich nazwiska, jak si je wymawia i literuje,
skd si wziy i wszystkie ciekawostki, jakie zrodziy si w czasie rozmowy. W ten
sposb zwiesz z kadym nazwiskiem szereg skojarze i obrazw, umiecisz je na kocu
wielu acuchw o znanych ogniwach, zwikszajc prawdopodobiestwo przyszego
przypomnienia (porwnaj i wykorzystaj tu tre rozdziau 24.).
12.egnanie po nazwisku.
Wychodzcych nowych znajomych egnaj po nazwisku. W ten sposb dokonujesz
powtrki pod koniec jednostki lekcyjnej i zapamitujesz wedug optymalnej krzywej
trwaoci pamici, opisanej w rozdziale 11.
13.Dalsza powtrka.
a) mylowa. Po wyjciu z przyjcia przebiegnij szybko w mylach wszystkie nazwiska i
twarze osb dopiero co poznanych,
b) z wykorzystaniem fotografii. Tam, gdzie to moliwe (np. wanie na przyjciach) staraj si
zdoby zdjcia, formalne i/lub niepozowane, pokazujce ludzi, ktrych poznae,
c) z wykorzystaniem dziennika nazwisk i twarzy. Jeeli rzeczywicie chcesz zosta mistrzem
w zapamitywaniu ludzi, za specjalny dziennik, w ktrym przy pomocy Map Myli
(patrz rozdzia 22) opisuj twarze napotkanych ludzi, ich nazwiska i wszelkie inne stosowne
informacje. Obrazuj wszystko sowami-kluczami. Do takich wicze bardzo nadaje si
notatnik typu Uniwersalny Organizator Danych Pamiciowych,
d) klaser na wizytwki. Spraw sobie wizytownik i na kadej wizytwce zapisuj godzin,
dat i miejsce spotkania jej waciciela. Jeli te dane wprowadzisz do Mapy Myli,
zwaszcza z uyciem koloru i rysunkw, skuteczno tej metody wzronie niepomiernie,

151

e) Mapy Myli. Notuj na schemacie oglnym wszystkie sukcesy w zapamietywaniu nazwisk

oraz te zasady i mechanizmy pamiciowe, ktre w twoim przypadku okazay si skuteczne.
W miar nabierania wprawy tak Map Myli moesz tworzy rwnie w pamici.

14.Procedura odwrotna.
Tam, gdzie to moliwe odwracaj zasad prezentacji. na przykad, kiedy kto ci si
przedstawia, powtrz wasne nazwisko, przeliteruj je, a kiedy czujesz, e wypada,
przedstaw jego histori i pochodzenie. Podobnie pierwszy wrczaj wizytwk. W czasie
rozmowy, jeli wspominasz o sobie, uywaj rwnie wasnego nazwiska. W ten sposb nie
tylko sprawisz, e ludzie ci atwiej zapamitaj, ale omielisz ich aby w rozmowie
uywali rwnie swoich nazwisk, a nie zaimkw. Poza tym metoda ta czyni rozmow
bardziej osobist, przyjazn i przyjemn.
15.Nie spiesz si.
W stresie wywoanym pierwszym kontaktem z nowymi osobami wolimy raczej
prezentacj skrci ni wyduy. Mistrzowie w sztuce zapamitywania ludzi, mistrzowie
ceremonii wiadomie przeduaj pierwsze spotkanie i staraj si kademu z obecnych
powiedzie przynajmniej jedn mi rzecz, czego znakomitym przykadem jest krlowa
Elbieta.
16.Baw si.
Zapamitywanie nazwisk i twarzy to zadanie oczywicie powane, ale moe by
rwnie zabawn gr z wasnym umysem i wyobrani. Prawa pkula twego mzgu
poczuje si wtedy bardziej swobodnie, szybciej otworzy si na barwne, obrazowe
skojarzenia i zwizki, warunkujce dobr pami. Dzieci o wiele lepiej ni doroli
zapamituj ludzi nie dlatego, e maj lepsz pami, ale dlatego, e w sposb naturalny
wykorzystuj mechanizmy pamiciowe opisywane w tej ksice.

152

17.Zasada o jedno wicej.

Jeli spotykasz 30 ludzi zapamitujesz 2 do 5 z nich (czyli miecisz si w przecitnej).
Przyjmij zasad, e nastpnym razem zapamitasz jedno nazwisko wicej. Zakotwiczysz w
ten sposb w swoim umyle zasad sukcesu i pozbdziesz si stresu wynikajcego z
zaoenia wszystko od razu.
Przy kadym nastpnym spotkaniu zapamituj po prostu jedno nazwisko wicej, a
wkroczysz na drog mistrzostwa w sztuce zapamitywania ludzi.
Dobrym wiczeniem - zabaw pod koniec tych rozwaa moe by prba uoenia
akronimu (lub akrostychu), zoonego z pierwszych liter wszystkich podanych wyej 17
Zasad Etykiety Towarzyskiej Buzana. Wykorzystaj przykad znanego ci ju akronimu:
OBRAZ PLUS AKCJA!17

MEMOTECHIKA ZAPAMITYWAIA AZWISK I TWARZY

Zasady podane niej s identyczne jak te opisane w rozdziale 4., zwaszcza jak chodzi
o
1. prac wyobrani
2. tworzenie skojarze.
Zwra uwag na nastpujce kroki:
1. stwrz wyrany, ywy obraz mylowy zapamitywanego nazwiska
2. powtrz i zapamitaj brzmienie nowego nazwiska
3. bardzo uwanie przyjrzyj si nowej twarzy i zanotuj w pamici jak najwicej
charakterystycznych rysw i szczegw opisanych na str.
4. szukaj szczegw wyranie innych i nietypowych

17

By moe bdziesz musia przeredagowa niektre zasady tak, aby nie gubic sensu, zaczynay si na inn
liter (przyp. tum.)

153

5. mylowo, w wyobrani, przebuduj, przerysuj now twarz tak, jak to robi karykaturzyci,
wydobywajce najbardziej charakterystyczne cechy fizjonomii
6. uywajc wyobrani, przesady i oglnych zasad pamiciowych pocz jedn z tych cech z
nazwiskiem poznawanej osoby.
Najatwiej i najszybciej nauczysz si wykorzystywa te zasady w praktyce
przystpujc od razu do wicze. Na kilku kolejnych stronach podwoiem ilo nazwisk i
twarzy, w stosunku do tych, ktre miae zapamita w pierwszym tecie pamiciowym na str.
Jak sobie radzi z takim zadaniem wyjaniam niej na przykadzie piciu wybranych osb.
Przyjrzyj si im uwanie a potem pozostaym 15, zapamitaj jak najwicej szczegw,
wymie waciwe nazwiska i sprawd odpowiedzi na str.

ZAPAMITYWAIE TWARZY
Aby zapamita nazwiska i twarze podane na str. wystarczy zastosowa opisane
wyej techniki. A wic przypatrz si uwanie wszystkim twarzom i znajd wyrniajce si,
charakterystyczne cechy, ktre pocz z nazwiskiem jakim ywym obrazem. Stworzy to
bardzo trway lad pamiciowy.
Na przykad pan Mapka (nr 9) ma twarz pooran bruzdami, pen zmarszczek, rwnie
jego wosy s lekko pofalowane, co daje podstaw do skojarzenia z map - a wic Mapka.
Pan Suzuki (rys. 12) ma bardzo wyranie osadzone brwi, ktre mog ci przypomina
kierownic motocykla Suzuki.
Pani Rycyrz (nr 15) atwo zapamita czc jej dugie, pikne wosy, ktre mog w
twej wyobrani spywa z baszty zamku, ze wspinajcym si po nich rycerzem.
Pan Wypaka (nr 19) ma szczecink na gowie. Wyobra sobie, e jego twarz to pole, i
e takie wanie wosy to wynik wielkiego poaru, ktry wypali ca rolinno.

154

Pani Szyneka (nr 10), aczkolwiek wyglda na typow blond-pikno, ma rwnie

do charakterystyczn szczk, ktra moe ci przypomina najsmakowitsz wisk nog,
czyli szynk!
Jeszcze jedna rzecz jak chodzi o zapamitywanie ludzi. Jeli jeste pewien, e
spotykasz dan osob tylko raz i e nie musisz w jej przypadku zatrudnia pamici
dugotrwaej, wystarczy wtedy wykorzysta jaki rzucajcy si w oczy fragment garderoby,
mimo e dla pamici dugotrwaej to za mao, bo przecie nastpnym razem osoba ta moe
przyj inaczej ubrana. Podobn doran zakadk wizualn moe by fryzura (uczesanie) i
broda.
A teraz sprawd, jakie zrobie postpy i wr jeszcze raz d otestu pocztkowego na
str.

CHARAKTERYSTYKA LUDZKICH GW I TWARZY

1. Gowa.
Zanim zajmiemy si dokadniej rysami twarzy, ktr zwykle widzimy najpierw,
przyjrzyjmy si ludzkiej gowie jako caoci. Jaki ma ksztat? Jaka jest budowa czaszki?
Stwierdzisz po krtkiej obserwacji, e gowa moe by a) dua, b) rednia, c) maa, i e
bez wzgldu na wielko bywa te a) kwadratowa, b) prostoktna, c) okrga, d) owalna,
e) trjktna (z podstaw przy podbrdku i wierzchokiem na szczycie czaszki), f) trjktna
(z podstaw przy szczycie czaszki i wierzchokiem przy brodzie), g) szeroka, h) wska, i)
grubokocista, j) cienkokocista.
Jeszcze przed bezporedni prezentacj moesz zobaczy gow nieznanej osoby z
profilu. Bdziesz zdumiony, jakie tu s rnice. Zobaczysz wic gow: a) kwadratow, b)
prostoktn, c) owaln, d) szerok, e) wsk, f) okrg, g) pask z przodu, h) pask z

155

wierzchu, i) pask z tyu, j) wypuk z tyu, k) zaman, z wystajcym podbrdkiem i

pochylonym czoem, l) zaman, z cofnitym podbrdkiem i wysunitym czoem.
2. Wosy.
W dawniejszych czasach, kiedy fryzury byy bardziej trwae i jednolite, wosy mogy
by lepsz zakadk pamici ni dzisiaj. Era barwnikw, lakierw, peruk i niemal
nieskoczonej rnorodnoci stylw t rol wosw bardzo osabia. Co jednak zostao, a
mianowicie:
Mczyni maj wosy: a) grube, b) delikatne, c) tuste, d) proste, e) rzadkie, f) nad
wysokim czoem, g) bardzo krtkie, , h) rednie, i) dugie, j)krcone. W widocznych
przypadkach mona rwnie odrni kolor wosw, s rwnie ysi.
Kobiety maj wosy: a) grube, b) drobne, c) delikatne.
Rnorodno damskich fryzur sprawia, e uczesanie nie jest dzi przekonujcym
wyrnikiem kobiecych twarzy.
3. Czoo
Na og spotyka si haso: wysokie, szerokie, niskie, wskie (midzy lini wosw i
brwiami), wskie (midzy skroniami), gadkie, pomarszczone pionowo i poziomo.
4. Brwi
a) grube, b) cienkie, c) dugie, d) krtkie, e) stykajce si, f) oddzielone od siebie, g)
rwne, h) ukowate, i) krzaczaste, j) zwajce siku kocowi, k) zakrcone do gry.
5. Rzsy
a) grube, b) cienkie, c) dugie, d) krtkie, e) proste, f) podwinite
6. Oczy
a) due, b) mae, c) wyupiaste, d) gboko osadzone, e) osadzoneblisko nosa, f)
osadzone szeroko, g) skone na zewntrz, h) skone do wewntrz, i) danego koloru, j)
tczwk wida ca, k) tczwka moe by czciowo przesonita grn lub doln

156

powiek. Warto te zwrci uwag na grn powiek i worki pod oczami. Oba te
elementy mog by mae, due, gadkie lub pomarszczone, napuchnite lub wiotkie.
7. os
Patrzc od przodu nos moe by: a) duy, b) may, c) wski, d) redni, e) szeroki, f)
zakrzywiony; z kolei nos z profilu jest: a) prosty, b) paski, c) spiczasty, d) zaokrglony, e)
zadarty, f) rzymski lub orli, g) grecki, tzn. w jednej linii z czoem lub h) z wgbieniem w
rodku. Same nozdrza te mog by: a) proste, b) wskie, c) szerokie, d) rozdte, e)
delikatne.
8. Koci policzkowe
Koci policzkowe to na og bardzo charakterystyczny element twarzy
ogldanej

z przodu. Najczciej wyrniamy trzy typy: a) wysoko pooone, b)

wystajce, c) cofnite.
9. Uszy
Na uszy zwracamy na og mao uwagi, a jednak ta cecha twarzy moe by bardziej
charakterystyczna ni inne. Uszy mog by: a) due, b) mae, c) gadkie, d)
zdeformowane, e) okrge, f) dugie, g) trjktne, h) przylegajce, i) odstajce, j)
owosione, k) za mym, duym lub cakiem bez patka.
Poniewa kobiety czciej ni mczyni przykrywaj uszy wosami, ten
element jest bardziej znaczcy dla twarzy tych ostatnich.
10. Wargi
a) duga grna warga, b) krtka grna warga, c) mae, d) grube, e) szerokie, f) cienkie,
g) wywinite do gry, h) wywinite do dou, i) piknie wykrojone, j) zdeformowane, k)
zmysowe.
11. Broda
Patrzc en face: a) duga, b) krtka, c) spiczasta, d) kwadratowa, e) okrga, f)

157

podwjna, g) z dokiem w rodku, h) rozszczepiona.

Patrzc z profilu: a) wystajca, b) prosta, c) podwjna, d) cofnita.
12. Skra
a) gadka, b) szorstka, c) ciemna, d) jasna, e) plamista lub z innymi znakami, f) tusta,
g) sucha, h) krostowa, i) ziemista, j) pomarszczona, k) pobrudona, l) opalona, m)
piegowata.
Inne charakterystyczne cechy twarzy, zwaszcza mskich, to rozmaity zarost od
krtkich bokobrodw po pen brod i wsy. Nie ma sensu tworzy tu adnej listy. Wystarczy
pamita, e spotyka si takie ozdoby twarzy, i e tak jak uczesanie, mog one znikn lub
zmieni si nawet nastpnego dnia.

Podpisy pod twarze na str. 150 -153 oryginau:

1. Harasymowicz
11. Grzdal
12. Suzuki
2. Wijura
3. Laskowik
13. Muzaj
14. Tragiczny
4. Michalski
5. Gut
15. Rycyrz
6. Kalinowski
16. Galiska
17. Kwaniewska
7. Kowalewski
8. Karpiska
18. Porbski
19. Wypaka
9. Mapka
10. Korycki
20. Szyneka
Str. 154 - 157 rysunki jak w oryginale

Skoro poznae ju pamiciow Etykiet Towarzysk i podstawowe zasady

mnemotechniki uatwiajce

zapamitywanie nazwisk i twarzy, stwrz teraz swoisty

Obrazkowy Sownik najczciej spotykanych nazwisk. Przyporzdkowane im obrazowe sowa

zastpcze szybciej poczysz wtedy z charakterystyczn cech lub szczegem danej twarzy
postaci. Ponisze przykady traktuj jako pocztek przyszej listy.

158

Adamski - zobacz goego faceta z listkiem figowym18,

Batkiewicz - bat - Kijw-(bicz). Strzelasz batem nad panoram Kijowa, oplecionym biczem
(tu: -icz = bicz),
Cichocka - cichooo mwi Cichocka (z palcem na ustach), bo si przewrc klocki,
Dbrowski - dbrowa pena pieskw,
Cielak - zobacz jak ciela ciosa siekier wielk liter K. Cielak = ciela-K
Drobniewska - drb, mnstwo drobiu, dziobie tygodnik NIE na wielkiej desce. Drobniewska
= drb-NIE-(de)ska (kocwka -ski to staa zakadka deska).
Elertowicz - alert - owicz. Zobacz alert, wielki harcerski miting w owiczu. Albo
ekler-toffi-(b)icz (tu -icz = bicz).
Figarska - figa-Rysy-(de)ska. Figa wchodzi na Rysy po desce.
Gajda - gaj-dach. Gaj ronie na dachu.
Hyak - Hy-hy-hy! mieje si ak.
Igantowicz - Iga (np. Cembrzyska)-NATO-(b)icz. Iga na posiedzeniu NATO strzela na
postrach z bicza.
Jaciubek - Ja-Cif-ubek. Ja polewam Cifem jakiego okropnego ubeka.
Kosiorowski - Kos-sio!-rowy-(pie)ski. Patrzysz: kos leci sio!, woasz do niego, a on wpada do
roww, gdzie zaczyna baraszkowa z pieskami (-ski = pieski).
Lorenc - LO (liceum oglnoksztacce)-ren-C. W twoim liceum chodz reny, dosiadane przez
wielkie litery C.
uczak - uk-krzak. Zobacz uk w krzaku.
Matusik - Mat-TU-sik. Mat w samolocie TU (104) robi siusiu

18

W przypadku nazwisk polskich duym uatwieniem mog by stae sowa-obrazy dla typowych kocwek,
-ski=pieski, -cki=klocki, -icz=bicz, -czyk=stroczyk itp.., ktre po prostu dodajesz do cigu skojarze gwnych.
Np. Adamski to goy facet z listkiem figowym, ktrego prbuj dosign skaczce piwski itd. (przyp. tum.)

159

Nowicka - Novi (Singers)-(ma)cka. Novi piewaj na macce omiornicy. Nie lubisz

omiornic? Zobacz nw, ksiyc w nowiu, ktry wdycha wick - i mwi z ulg a!
(nw-wick-a!)
Ostulski - ost - tuli - (pie)ski. Bez komentarza
Pucis - buk-cis - dwa drzewa. Nie gruszki na wierzbie, ale buk na cisie. A jeszcze lepiej Puk
(ten z Pukowej Grki Kiplinga) wazi na cisa.
Rozwadowicz - jeli znasz Rozwadw, zobacz jak na tej stacji strzelasz z bicza (-icz = bicz).
Albo rosa-wata (wat lepiej sobie wyobrazi ni wad)-(b)icz. A moe rosa-VAT-toffi-(b)icz?
Skruczaj - sok-ruczaj. atwe.
Tyc - jak tyci. Albo kcisz si z wielk liter C, grozisz jej palcem i mwisz Ty!-C!19
Ugorski - ugr - (pie)ski. Zobacz skaczce po ugorze tysice pieskw.
Woche - Woch-Henio. Stwrz w wyobrani obraz typowego (dla ciebie) Wocha i pocz go
ze znanym ci Heniem.
Zygmunciak - Zygmunt (np. ten z kolumny), ktry robi ciach! swoim mieczem.
arek - ar i rech - jak aba. Pan arek na przykad chodzi boso po rozarzonych wglach i z
zadowoleniem mwi rech (rech-rech).
Powtrz raz jeszcze: stosujc pamiciowy savoir-vivre, zasady mnemotechniki i
wasny obrazkowy sownik nazwisk znajdziesz si rycho na drodze do mistrzostwa w
zapamitywaniu nazwisk i twarzy.
Musz tu jeszcze wspomnie o pewnym wydarzeniu, ktre zmienio moje ycie, i
dziki ktremu tak naprawd zajem si sztuk zapamitywania. Wydarzenie to miao
miejsce na pierwszym wykadzie w pierwszym dniu zaj na pierwszym roku moich
studiw By to wykad z angielskiego, o smej rano, wic wszyscy przyszli nieco ospali,
mimo piewnego podniecenia, e po raz pierwszy przychodz na uniwersytet. Obudzi nas, i to

19

W przypadku krtkich nazwisk mona skutecznie wykorzysta zakadki alfabetyczne. W tym przykadzie np.
Tell-Yma-cep.

160

w niezwyky sposb, wykadowca. Wszed na sal z aktwk, bez adnych notatek, ksiek
ani dziennika. Stan na rodku, przedstawi si i powiedzia, e sprawdzi na pocztek list
obecnoci. I tak z zaoonymi na plecach rkami zacz wymienia nasze nazwiska w
porzdku alfabetycznym - Adams, Alexander, Berlow, Bossy; a my odpowiadalimy
typowymi pomrukiwaniami jestem albo obecny. Kiedy doszed do Camburna nie byo
odpowiedzi. Nasz wykadowca odczeka chwil, po czym powtrzy pan Barry Camburn, a
kiedy i tym razem nikt si nie odezwa, z tym samym wyrazem twarzy powtrzy Barry
Camburn, zamieszkay 29 West Street, tel. 2727376, urodzony 24 czerwca 1943 roku, imi
ojca Frank, matki Mary. Jedyn odpowiedzi byy nasze coraz szerzej otwierajce si oczy i
usta. A on sprawdza dalej list i kiedy trafia na kogo nieobecnego, wymienia jego imi,
adres, numer telefonu, dat urodzenia i imiona rodzicw.
Zdalimy sobie spraw z tego, e nie mg zwyczajnie przewidzie, kto bdzie
nieobecny, a wic musia pamita te wszystkie szczegy przed przyjciem na zajcia.
Kiedy sprawdzi w ten sposb ca list obecnoci, szybko wymieni raz jeszcze przed
oniemia klas wszystkich nieobecnych i z krzywym umiechem doda taaak, kiedy sobie o
nich przypomn.
Chocia nie widzia nas przedtem ani razu, zapamita jednak bezbdnie nasze
nazwiska i dane personalne. Posugujc si wiedz zdobyt w tej ksice, zastanw si, jak
by sam upora si z podobnym zadaniem, a kiedy okrelisz ju metod, zastosuj j w
praktyce.

161

Rozdzia 24.
Jak przypomnie sobie to, co pozornie wyleciao z gowy.
Uczestniczyem niedawno w miym, spokojnym obiedzie z kilkoma biznesmenami,
wrd ktrych znalaz si rwnie nowo wybrany prezes jednej z organizacji Treningu i
Doskonalenia. Zanim podano przystawki czowiek ten powiedzia, e musi co z siebie
wyrzuci, bo za chwil eksploduje. Okazao si, e wanie wamano mu si do samochodu,
przedni szyb diabli wzili, a w dodatku skradziono mu teczk z dziennikiem i bardzo
wanymi dokumentami.
Po aperitifie i przekskach nasz przyjaciel unika rozmowy i wyranie ucieka gdzie
mylami, co jaki czas robic pospiesznie jakie notatki na kawakach papieru. W kocu
poirytowany stwierdzi, e ma wieczr zmarnowany, poniewa moe przypomnie sobie tylko
cztery rzeczy, ktre mia w skradzionych materiaach, a wie e byo ich znacznie wicej, e
musi zoy meldunek o kradziey na policji w cigu 2 godzin, i e im bardziej stara si sobie
co przypomnie, tym bardziej mu si to nie udaje.
Co mona zrobi w takiej sytuacji, aby odblokowa pami? Jak mona wtedy sobie
(lub innym) pomc?
Dla kilku z nas siedzcych przy stole mechanizmy dziaania pamici nie byy
tajemnic, zaproponowalimy wic prezesowi nastpujce wiczenie: chodzio o to, aby
przesta skupia si na tym, czego nie mg sobie przypomnie, a zaj si tym, co nazywam
mdrze Uwolnieniem Zdarze Skorelowanych. Zapytalimy wic, kiedy ostatni raz otwiera
teczk. Odpowiedzia, e tu przed wyjciem z biura i wtedy przypomnia sobie, e do pliku
znajdujcych si w teczce papierw dooy dwa wane artykuy z jakiego magazynu.
Zapytalimy wic dalej, kiedy ostatnio mia otwart teczk przed wyjciem z domu. Okazao
si, e poprzedniego wieczoru po kolacji, co przypomniao mu, e woy wtedy do teczki

162

dwa inne artykuy oraz magnetofon i kalkulator, ktrych potrzebowa nastpnego dnia w
biurze. Wreszcie poprosilimy, aby powiedzia, jak jego teczka wyglda w rodku. W miar
jak opisywa dokadnie wszystkie przegrdki i kieszenie przypomnia sobie piro, owki,
listy i szereg innych przedmiotw, ktrych w aden sposb nie mg sobie przedtem
przypomnie!
Po 20 minutach przyjemnej, eby nie powiedzie, radosnej zabawy z przypominaniem
sobie ostatnich 24 godzin na twarzy prezesa zagoci szeroki umiech, znikno poprzednie
napicie, a do tych zaledwie 4 pozycji, ktre z takim trudem i blem przypomnia sobie przez
godzin i dwadziecia minut, dopisa jeszcze 18.
Sekret tej swoistej techniki przywoujcej ley w swobodnym buszowaniu po
wszystkich ladach pamiciowych, bez prb przypominania sobie konkretnych rzeczy. Z kolei
sekret tego sekretu polega na tym, aby zapominajc o tym, co chcesz sobie przypomnie,
otoczy t dziur w pamici jak najwiksz iloci moliwych skojarze i pocze (patrz
rysunek poniej). Najatwiej to zrobi odtwarzajc jak najwicej faktw zwizanych,
skorelowanych jako z zapomnian informacj. Ta metoda jest niezawodna praktycznie
zawsze i tak naprawd przybiera form tworzonej w mylach lub na papierze mapy Myli
wok pustego centrum.

Rys. jak na str. 162 oryginau.

Napis w rodku: To, co zapomniae.

W tych rzadkich przypadkach, kiedy pami nie zadziaa od razu, po zakoczeniu serii
pyta opisanych wyej daj polecenie swojemu mzgowi, aby zapomnia o szukanej informacji
na poziomie wiadomym i przekaza zadanie do podwiadomoci. Przekonasz si, e po takim
zaprogramowaniu, kiedy minie zaledwie kilka godzin (najwyej dni), pami prawdziwie

163

ci zaskoczy i to dosownie - przypomnisz sobie bowiem to, co chciae w najmniej

spodziewanym momencie: w czasie jazdy samochodem, kiedy stoisz pod prysznicem, jeste
na przyjciu, zasypiasz lub wanie si obudzie.
Ta technika, podobnie jak inne, nie tylko usprawnia pami i zwiksza potencja
twrczy twojego umysu, ale daje szczeglne poczucie pewnoci, e bez wzgldu na to, co
zapomnisz, gdzie w lewej i prawej pkuli mzgu, w pokadach podwiadomoci czuwa twj
prywatny Sherlock Holmes, gotowy do rozwizania kadej pamiciowej zagadki, z ktr
nie moesz sobie poradzi.

164

Rozdzia 25.
Jak uczy si do egzaminu.
Czy znasz:
ten strach przedegzaminacyjny trwajcy cay rok i narastajcy z upywem kolejnych
miesicy, jak burzowa chmura za horyzontem?
te dramatyczne, stresujce, niekiedy wrcz paniczne, tygodnie i dni przed sesj
egzaminacyjn?
peen napicia popiech, w jakim wpadasz do sali egzaminacyjnej, aby zaoszczdzi kad
sekund na odpowied?
nerwowe, chaotyczne i pospieszne czytanie pyta i czytanie raz jeszcze, eby w ogle
zorientowa si o co w nich chodzi?
uczucie, e stracie 1/4, a czsto i poow czasu przeznaczonego na egzamin na
chaotyczne notatki i przypadkowe pomysy, drapic si nerwowo w gow, gryzc owek i
marszczc czoo, i prbujc w narastajcej panice przypomnie sobie to co wiesz, a czego
wanie w tym momencie nie moesz sobie przypomnie?
uczucie frustracji, kiedy prbujesz wydoby jak esencj z chaotycznie zapamitanej
wiedzy?
bl odka ze strachu, e na pewno zapytaj o to, czego nie umiesz?
uczucie cakowitej, wszechogarniajcej pustki w gowie?

DOBRA WIADOMO: po lekturze tego rozdziau nie musisz ju tego dowiadcza!

Ten czsto spotykany scenariusz, ujty w seri powyszych pyta, znaj nie tylko ci,
ktrzy przychodz na egzamin nie przygotowani, ale i ci, ktrzy naprawd duo wiedz.
Pamitam co najmniej trzech studentw z mojego roku, ktrzy w niektrych przedmiotach
165

wrcz imponowali niezwyk wiedz, udzielali korepetycji, pomagali innym, sabszym, a

mimo to paradoksalnie - tym wyjtkowym studentom zawsze brakowao czasu na egzaminach
pisemnych, jakby nie byli w stanie wybra z tej swojej ogromnej wiedzy potrzebnych
fragmentw, ktrych najwidoczniej nie mogli sobie przypomnie w chwili prby.
Wszystkich tych trudnoci mona unikn wykorzystujc w przygotowaniach do
egzaminu technik czytania i uczenia si opisanych w ksikach Use your Head i Speed (and
Range) Reading i technik pamiciowych jak Mapy Myli (opisanych w rozdziale 22.), a
zwaszcza GSP w poczeniu z MS. Powiedzmy, e studiujesz psychologi i bdziesz
zdawa egzamin z tego przedmiotu. W miar jak przybywa ci notatek w cigu roku,
organizujesz je w podstawowe kategorie i grupy - klasyfikacja, rodzaj, klasa, typ (podobnie
jak przy zapamitywaniu dowcipw (patrz str. ), ktre dzielisz jeszcze ewentualnie na
podgrupy, tak, aby w caoci uj w ten sposb wszystkie potrzebne ci informacje.
Taka organizacja materiau z przedmiotu Psychologia mogaby wyglda
nastpujco:
1. gwne zagadnienia
2. gwne teorie
3. waniejsze eksperymenty
4. znaczce wykady
5. wane ksiki
6. wane artykuy
7. najwaniejsze wnioski i punkty szczeglne
8. wasne pomysy i teorie.
Wykorzystujc GSP poszczeglne tytuy jak wyej moesz teraz powiza z
wybranymi zakadkami liczbowymi i z kad poczy kluczowe sowo-obraz, zwizane z
danym zagadnieniem. Na przykad jeli zakadki 30-50 przeznaczasz na zapamitanie

166

wanych eksperymentw w psychologii, a pity z nich to dowiadczenie B.F. Skinnera, w

ktrym gobie ucz si dzioba wybrane miejsce, otrzymujc nagrod w postaci karmy,
moesz wyobrazi sobie mole (35), przed ktrymi ogania si skin wielk liter R (Skinner),
siedzcy na wielkim gobiu. Gob dziobie soce i z nieba lec w d cae tony ziarna,
strumienie ziarna. Dziki takiej metodzie w cigu zakadek od 1 do 100 moesz zawrze cay
rok studiw, a potem popisywa si tak zorganizowan i przetrawion wiedz w pynnie
udzielanych odpowiedziach na egzaminie. Jeli na przykad trafisz na pytanie: motywacja a
uczenie si w psychologii behawioralnej, znajdujesz w tym pytaniu sowa - klucze, po czym
przebiegasz w mylach matryc wybranych zakadek i wyszukujesz informacj, ktra wie
si z tym pytaniem. Oglna forma twojej odpowiedzi mogaby wyglda tak:
Omawiajc zagadnienie: motywacja a uczenie si w psychologii behawioralnej, chc
przedstawi najpierw gwne dziay psychologii bla, bla, bla, omwi trzy dowiadczenia,
ktre potwierdzaj hipotez A, bla, bla, bla, dwa dowiadczenia na potwierdzenie hipotezy B
bla, bla, bla i pi eksperymentw, ktre potwierdzaj hipotez C, bla, bla, bla
W tych rozwaaniach wykorzystam opinie autorw poniszych ksiek bla, bla, bla i
materiay z artykuw bla, bla, bal oraz wykadw profesora bla, bla, bla na temat bla, bla, bla.
I wreszcie we wnioskach i rozwaaniach kocowych przedstawi kilka wasnych myli
i idei na temat poniszych problemw bla, bla, bla.
Jak widzisz gwarantujesz sobie dobr ocen ju w tym pocztkowym etapie. Po prostu
dajesz wietne wprowadzenie.
Warto podkreli, e bez wzgldu na przedmiot, ostatni kategori ujt w twoim
Systemie Pamiciowym powinny by wnioski, wasne myli i twrcze przemylenia. One
wanie decyduj o rnicy midzy ocen dobr a celujc.
Jak dokadnie przygotowywa si, jak czyta, jak studiowa do egzaminw
przeczytasz w stosownych rozdziaach innych moich ksiek, zwaszcza: The Mind Map

167

Book, Radiant Thinking i Use your Head, w rozdziaach powiconych tzw. Organicznej
Technice Uczenia si z wykorzystaniem Mapy Myli (oryg. Mind Map Organic Study
Technique - MMOST), a jak wykorzystywa t technik w szkoleniu grup rodzinnych i
biznesowych poczytaj w rozdziaach ksiek Make the Mast of your Mind i Harnessing the
Para Brain.
Oprcz umiejtnoci przygotowywania si do egzaminw, dziki opisywanym w tej
ksice technikom pamiciowym zwikszysz rwnie potencja twrczy wasnego mzgu, co
jest najpewniejsz drog do kocowego sukcesu.

168

Rozdzia 26
Jak zapamitywa przemwienia, dowcipy, role, wiersze oraz tre
artykuw i ksiek.
PRZEMWIEIA
Najlepsza droga aby zacz zapamitywa przemwienia to zda sobie spraw z tego,
e w 90% przypadkw nie trzeba uczy si ich na pami. Uwiadomienie sobie tego faktu
niemal natychmiast pomaga pokona gwne przeszkody, przed ktrymi stoj ci, ktrzy
uwaaj pisanie i wygaszanie przemwie za funkcj pamici. Jakie to przeszkody?
1. Ogromna ilo czasu, ktrej wymaga nauczenie si tekstu na pami. Na opanowanie na
pami 1-godzinnego przemwienia tracisz rednio cay tydzie, w czasie ktrego piszesz
i przepisujesz, i jeszcze raz, i jeszcze, aby nada tekstowi form uatwiajc zapamitanie,
a potem przecie musisz znale jeszcze czas na mudne powtarzanie;
2. Due obcienie umysu i stres emocjonalny;
3. Stres fizyczny zwizany z pkt 2;
4. Wyrana nienaturalno, sztuczno prezentacji wynikajca z wygaszania tekstu
dokadnie sowo w sowo;
5. Znudzenie suchaczy, ktrzy szybko orientuj si, e zamiast spontanicznego, ywo
reagujcego na kontakt z publicznoci mwcy suchaj zestresowanej maszyny;
6. Nastrj nerwowego napicia, ktry udziela si i mwcy, i publicznoci, w tych strasznych
dugich chwilach, gdy zapomniane sowo nie pozwala mwcy znale zgubionego wtku;
7. Brak kontaktu wzrokowego midzy mwc a suchaczami, gdy ten pierwszy patrzy w
siebie na mechanicznie zapamitany materia.
Sekret wygaszania dobrego przemwienia polega nie na uczeniu si tekstu na pami,
sowo w sowo, ale na zapamitaniu cigu sw-kluczy, do ktrego mona sprowadzi kade

169

przemwienie. Cay proces przygotowania, zapamitania i wygoszenia mowy moe sta si

zajciem i atwym, i przyjemnym, jeli bdziesz pamita o kilku prostych zasadach:
1. Szukaj, uzupeniaj, poszerzaj. Interesuj si moliwie w peni tematem przemwienie.
Zapisuj pomysy, cytaty, rda, ktre mog ci si przyda, najlepiej w formie Map Myli,
omwionych oglnie w rozdziale 22, a dokadniej w ksikach The Mind Map Book,
Radiant Thinking i Use your Head.
2. Mapa Myli - oglny ksztat przemwienia. Po tych wstpnych przygotowaniach, sid i
zaplanuj, rwnie w formie Mapy Myli, jak ma wyglda podstawowy zrb tego, co
chcesz powiedzie.
3. Mapa Myli - struktura szczegowa.
Majc oglny ksztat przemwienia (bazow Map Myli) przed sob, wpisz na teraz
wszystkie wane szczegy. Pracuj lew i praw pkul mzgu, twrz niezwyke
skojarzenia, zatrudniaj wyobrani, a stworzysz penowartociow mylow map
caoci. Zwykle nie powinna ona zawiera wicej ni 100 sw.
4. wicz. W oparciu o te specyficzne notatki przewicz teraz jak i co bdziesz mwi.
Szybko przekonasz si, e opracowany plan jest bardzo przejrzysty, e moesz policzy i
wymieni gwne tematy i wszystkie podtytuy, i e ju same wstpne przemylenia,
potem poszukiwania, wreszcie opracowanie caej konstrukcji mylowej w formie planu
pozwolio ci zapamita wikszo tekstu. Oczywicie na pocztku w niektrych
miejscach bdziesz si waha, moe nawet zgubisz wtek, ale po kilku powtrkach okae
si, e nie tylko znasz cae przemwienie od pocztku do koca, ale te o wiele lepiej ni
inni mwcy przedstawiasz realne zwizki, skojarzenia, podstawy swoich rozwaa,
sowem po prostu wiesz o czym i co masz powiedzie. To ostatnie jest szczeglnie wane
i znaczy po prostu, e mwisz swobodnie, bez lku, e pomylisz kolejno sw.
Poruszasz kolejne wtki uywajc sw takich, jakie s ci potrzebne w danej chwili. Nie

170

trzymasz si krpujcej kolejnoci wyuczonych wczeniej zda. Twoja mowa staje si

twrcza i dynamiczna.

Znakomit ksik dla wszystkich, ktrych interesuje

sztuka oratorska i chc pogbi wiedz na ten temat jest Present Yourself Michaela J.
Gelba20. Autor opisa w niej szczegowo i wszystkie kanony dobrego mwcy i wiczenia
praktyczne, rozwin rwnie wtki pamiciowe, o ktrych pisz w swoich ksikach
Rusz gow i Pami na zawoanie.
5. Stosuj zakadki. To swoisty manewr rezerwowy. Zawsze moesz wspomc dziaanie
pamici wykorzystujc jeden z gwnych systemw zakadek pamici. Wybierz 10, 20, 30
sw-kluczy, ktre w caoci ujmuj twoje przemwienie i pamitajc o zasadzie
OBRAZ PLUS AKCJA pocz je z wybranymi zakadkami, dziki czemu nawet jeli si
zgubisz, szybko odnajdziesz wtek. I nie martw si, e czasem na krtko przerwiesz
przemwienie. Kiedy suchacze wyczuj, e wiesz o czym mwisz, chwile ciszy jakie
mog ci si zdarzy zrobi wicej dobrego ni zego, gdy publiczno zobaczy mwc,
ktry przy nich myli i tworzy. A to uprzyjemnia suchanie, sprawia, e przemwienie
staje si bardziej osobiste i naturalne. Niektrzy wielcy mwcy wrcz traktuj takie
elektryzujce chwile ciszy jako stay element techniki oratorskiej, przeduajc je nawet
do penej minuty!
W

tych nielicznych przypadkach, kiedy rzeczywicie musisz nauczy si

przemwienia na pami, sowo w sowo, moesz uatwi sobie to zadanie wykorzystujc to

wszystko, co mwilimy do tej pory, a potem cyzeluj cao przy pomocy specjalnych technik,
uatwiajcych rwnie uczenie si rl i wierszy, o czym dalej.

DOWCIPY
Trudnoci z przypominaniem sobie dowcipw i wynikajcych z nich kopotliwych
sytuacji waciwie nie da si zliczy. Z przeprowadzanych ostatnio wrd biznesmenw i
20

Godne polecenia s ksiki na ten temat wydane juw jzyku polskim.

171

studentw bada wynika, e na tysic badanych osb blisko 80% uwaao, e nie potrafi
opowiada dowcipw, wszyscy chcieliby to robi lepiej, rwnie wszyscy podawali sab
pami jako gwn przeszkod w nabyciu tej sztuki.
W istocie rzeczy o wiele atwiej zapamita dowcipy ni przemwienia, poniewa ca
kreatywn cz tego zadania dowcip zrobi ju za ciebie. Metoda jest dwustopniowa: po
pierwsze ustalasz podstawowe rodzaje dowcipw, co uatwia uchwycenie i zaszeregowanie
pointy i po drugie zapamitujesz gwne szczegy.
Swoist kartotek dowcipw stwarzasz przy pomocy zakadek liczbowych. Wszystkie
dowcipy mona podzieli na kategorie oglne i to jest nasze pierwsze zadanie. Bd wic np.
dowcipy:
o zwierztach
intelektualne
o dzieciach
narodowe (irlandzkie, szkockie itd.)
rymowanki
erotyczne
o sportowcach
abstrakcyjne
gra sw
inne.
Zapisz sobie t list w jakim porzdku a potem kadej pozycji przyporzdkuj
wybrane zakadki liczbowe, np. od 1 do 19 to dowcipy erotyczne, od 20 do 40 - abstrakcyjne
itd.
Krok drugi jest rwnie atwy. Wykorzystaj tu MS. Powiedzmy, e chcesz zapamita
dowcip o facecie, ktry przychodzi do baru, zamawia piwo, ale nagle przypomina sobie, e

172

musi wykona pilny telefon. Wie jednak, e jeli odejdzie do telefonu, to kto mu te piwo
wypije. Pisze wic na karteczce: jestem mistrzem wiata w karate i idzie dzwoni, pewien,
e jego piwa nikt nie ruszy. Wraca, zastaje kufel pusty, a pod tym swoim napisem czyta:
Dziki za piwo! Jestem mistrzem wiata w sprincie.
Aby zapamita ten dowcip wybierz z jego treci kluczowe sowa-obrazy i stwrz z
nich krtki kondensat caoci. Wystarczy zapamita kufel, telefon, mistrz karate, mistrz w
sprincie.
Pocz teraz kolejnym ywym obrazem pierwsze z tych sw z wybran dla tego
rodzaju dowcipw zakadk liczbow i docz pozostae trzy sowa przy pomocy MS.
Korzyci ze stosowania tego systemu s dwojakie: po pierwsze zaczniesz rzeczywicie
wietnie zapamitywa dowcipy, po drugie zaangaowanie prawej pkuli mzgu w t zabaw
sprawi, e bdziesz wietnie je opowiada, z wiksz wyobrani i polotem. Unikniesz w ten
sposb czego, co tak mczy u wszystkich miernych opowiadaczy kawaw (i ich samych) nudy.

ROLE TEATRALE I WIERSZE

To zadanie pamiciowe bywa dla wielu ludzi niekiedy najtrudniejsze. Borykaj si z
nim i uczniowie, i studenci, i aktorzy zawodowi, i amatorzy. Najczciej zalecana i stosowana
metoda polega na wielokrotnym czytaniu: najpierw jedna linijki, kiedy umiesz j ju na
pami, czytasz nastpn, kiedy i j zapamitasz, czysz te dwie razem, zapamitujesz obie i
tak dalej a do mdoci, dopki nie zapomnisz, jaki by pocztek
System oparty o techniki pamiciowe i uywany z powodzeniem przez wielkich
aktorw i aktorki, jest zupenie odwrotny: polega na szybkim, kilkakrotnym zczytaniu tekstu
od 5 do 10 razy z penym rozumieniem w cigu pierwszych 4 dni(patrz Speed (and Range)
Reading). Pracujc w ten sposb zapamitasz t rol o wiele lepiej ni pod koniec tradycyjnej,

173

20-tej powtrki; rzeczywicie odtworzysz bez trudnoci wikszo caego materiau. Twj
mzg, zwaszcza jeli uyjesz wyobrani i siy prawej pkuli (co jak wiesz zdecydowanie
przyspiesza zrozumienie), zapamita praktycznie 80% nowych informacji. Pami zacznie
dziaa w sposb naturalny, jako skutek waciwego czytania i rozumienia tekstu z uyciem
wyobrani i ywych skojarze.
Ta metoda przynosi o wiele lepsze efekty, ni uczenie si linijka po linijce, co wicej,
jej skuteczno mona zwikszy w nastpujcy sposb: jeszcze raz odwoamy si do
obrazowych sw-kluczy i MS. Na przykad jeli uczysz si na pami wiersza, wybierz i
pocz ze sob kilka sw-kluczy, przy pomocy ktrych twj mzg przypomni sobie
pozostae sowa. Sprawdza si to rwnie w przypadku prozy lub rozbudowanej roli. Swoje
wejcia atwiej zapamitasz, jeli poszczeglne kwestie zamienisz na sowa-klucze, a jeszcze
lepiej, jeli ostatnie sowo kwestii partnera poczysz z pierwszym sowem swojej. To
skutkiem nieznajomoci tej wanie techniki rodzi si chaos na scenie, te dugie chwile ciszy i
rwany dialog, kiedy jeden z aktorw zapomina jakim sowem koczy swoj wypowied, a
drugi nie pamita jak ma zacz.
Wykorzystujc t technik w pracy nad rol zesp teatralny moe oszczdzi co
najmniej poow czasu na przygotowanie sztuki, nie mwic o mniejszym stresie i wikszej
swobodzie na scenie.

ARTYKUY
Czasem musisz zapamita tre artykuu na duej lub krcej. W kadym z tych
przypadkw metoda pamiciowa jest inna. Jeli idziesz na zebranie, na ktrym musisz streci
krtko artyku czytany niedawno, moesz to zrobi nie tylko bezbdnie, ale i zadziwi
obecnych podaniem np. numeracji stronic, ktre omawiasz. Metoda jest prosta: wybierz jeden,
dwa lub trzy sowa-klucze na kadej stronie artykuu, przypominajce ci jej tre i na je

174

na zakadki wybranego systemu. Gdyby mia tylko jedno sowo-klucz dla kadej strony
poczona z nim zakadka nr 5 w wybranym przez ciebie systemie podpowie, e wanie
omawiasz stron 5-t. Gdyby wybra dwa sowa-klucze dla kadej strony swego artykuu,
wtedy bdc przy zakadce nr 7 wiesz, e jeste na stronie 4-tej u gry itd.
Aby zapamita tre artykuu na duej, musisz zagci list sw-kluczy, przyj
stay i obszerniejszy system zakadek (np. zakadki liczbowe) i zastosowa system powtrek,
opisany w rozdz. 11.

KSIKI
Tak, mona zapamita, i to w kadym szczegle, te caej ksiki! Wystarczy
zastosowa t sam technik jak w przypadku artykuu. Najatwiej zrobisz to przy pomocy
GSP i MS. Po prostu wybierz jedno, dwa, trzy sowa-klucze z kadej strony i pocz je
ywym skojarzeniem

z zakadk 1, czyli duchem. Dla nastpnej strony pocz kolejne

dwa-trzy sowa-klucze z zakadk 2, czyli Noem, itd. W ten sposb zapamitasz nie tylko to,
co najwaniejsze z np. 300 stron ksiki, ale te co autor pisze na grze danej stronicy, na jej
rodku czy na dole.

KORZYSTAJ Z MAP MYLI

Inna, bardziej efektywn metod zapamitania caej ksiki, artykuu, roli lub poematu
jest mapa myli. Kady rozdzia lub jego cz, fragment roli lub wiersza, ktre chcesz
zapamita, moe by przecie jakim odgazieniem takiej mapy. Jeli wyrnisz je
konkretnym ideogramem i kolorem, twj umys zapamita i jedno, i drugie oraz pooenie tej
gazi w stosunku do caoci. Budujc poprawn map myli musisz wykorzystywa
wszystkie moliwoci tkwice w korze mzgowej, a to sprawi, e niepomiernie wzronie

175

prawdopodobiestwo tego, e jeli co zapomnisz, wszystkie pobliskie informacje z mapy

myli podsun ci to, co na chwil uleciao z pamici.

wiczenie: jak zapamita wiersz.

Wyprbuj teraz swoje nowe umiejtnoci i naucz sina pami wiersza autora tej
ksiki (na co powinno wystarczy ci 10 minut).
Porwnanie
Ktr godzin zegar Wszechwiata bije.
Jak dugo jeszcze soce wieci bdzie
Jaki blask bije z najjaniejszej z gwiazd
Jaki wielki wstrt budzi najgorszy grzech
Kto by ziemskim Jzefem, kto dupkiem, kto Bogiem
Jak gono krew w yach pulsuje
Jak dugo morska fala yje
Jak bardzo wiatr gitk modo przygina
Jak dobra i agodna bya Ewa z ebra Adama stworzona
Jaka myl granice umysu wyznacza
Gdzie w zakrzywionej przestrzeni rdo Czasu bije
Jak czysty bywa nektar przez pszczoy z kwiecia zebrany

I jakie motyle rodz si z gsienic pocigw.

176

Rozdzia 27
Zapamitywanie snw.
Istniej ogromne rnice w indywidualnych zdolnociach zapamitywania snw.
Niektrzy ludzie tak le pamitaj wasne sny, i uwaaj, e nie ni w ogle. Tak jednak nie
jest. Badania ostatnich 20 lat wykazay, e kada istota ludzka w regularnych odstpach
swego snu oglda marzenia senne. S to tzw. stany REM (Rapid Eye Movement), w ktrych
obserwuje si szybkie ruchy gaek ocznych i drganie powiek, a niekiedy gwatowne ruchy
caego ciaa, odpowiednio do przeywanej we nie fabuy.
Pierwszy krok na drodze do zapamitywania snw to odtworzenie pojedynczego
marzenia sennego. Przede wszystkim chodzi o nastawienie umysu, polecenie mentalne, dane
umysowi tu przed zaniciem. Kiedy zaczynasz zapada w sen, agodnie, ale z
przekonaniem po prostu powtrz w mylach kilkakrotnie: zapamitam mj sen, zapamitam
mj sen, zapamitam mj sen Zaprogramowany w ten sposb umys tu po obudzeniu
przywoa marzenie senne, traktujc jako zadanie priorytetowe. By moe upynie nawet 3
tygodnie zanim ci si to uda, ale metoda jest niezawodna.
Potem moesz zrobi krok dalej. Chodzi o szczegy marzenia sennego. To bardzo
niebezpieczny i delikatny moment, bo jeli ulegniesz zbytniemu podnieceniu, e tak, wanie
hura! zapamitaem sen! - zapomnisz go. Dlaczego? Gdy na tym etapie ten rodzaj
zapamitywania wymaga uspokojenia umysu. Musisz nauczy si utrzymywa umys niemal
w stanie medytacji 21 i spokojnie przeglda gwne wtki snu. Wybierasz nastpnie 2 - 3
najwaniejsze sekwencje, swoiste wtki-klucze i uzupeniasz je w obrazie zakadkami
dowolnego systemu, wykorzystujc rwnie znane ci zasady zapamitywania (ten proces w
swej istocie nie odbiega od marze sennych).

21

cilej: nie przerywajc stanu

(przyp. tum.)

177

Oto przykad. Powiedzmy, e nisz, i jeste Eskimosem, dryfujcym na krze lodowej,

gdzie pod biegunem i ogromnym flamastrem piszesz na niebie wezwanie o pomoc; a
rnokolorowe litery zwisajce na nieboskonie przypominaj migotliwie firany zorzy
polarnej Aby to zapamita wystarcz dwie zakadki, np. z systemu alfabetycznego.
I tak zobacz jak na tej krze lodowej trzsie si wraz z tob As (treflowy na przykad,
albo ten z elementarza) i obaj patrzycie ze zdziwieniem, jak z pisanych na niebie wielkim
flamastrem liter RATUNKU spadaj licie bzu, pachncy i niezwyky nieg!
Uzupenienie w taki wanie sposb najwaniejszych obrazw sennych pozwoli ci
atwo poczy stany o rnych czstotliwociach fal mzgowych: stany, w ktrych pisz,
budzisz si i cakowicie wracasz do rzeczywistoci22. W rezultacie zaczniesz zapamitywa
sny, ktre stanowi przecie bardzo wan i uyteczn cz naszego podwiadomego ycia.
Szczegowe rozmowy z ludmi, ktrym si to udao wykazay, e w cigu kilku
miesicy osoby te stay si spokojniejsze, weselsze, bardziej umotywowane, twrcze

byskotliwe, pene fantazji, a co najwaniejsze - zdecydowanie polepszyy swoj pami! Co

nie powinno dziwi, gdy podwiadomy wiat snw to ruchliwe boisko dla prawej pkuli
mzgu, pole zabaw, na ktrym mechanizmy dziaania pamici mona wiczy do perfekcji.
wiadome zapamitywanie marze sennych automatycznie usprawnia te mechanizmy.
Jeli, podobnie jak wielu innych, zaciekawi ci ten obszar wewntrznej eksploracji i
samodoskonalenia, zalecam prowadzenie dziennika snw przy uyciu Map Mylowych i
sw-kluczy (patrz rozdzia 22.). Dziennik taki to staa praktyka, nieustanne wiczenie
pamici jako takiej i nadzwyczaj skuteczne narzdzie ksztacenia tej twrczych moliwoci
pamici. Bardzo szybko moe okaza si, e np. zaczynasz by znawc literatury i sztuki, e
zaczynasz odkrywa w sobie talenty w dziedzinach, o ktrych nigdy wczeniej by nie
pomyla. Tak byo w przypadku Edgara Allana Poe, ktry zapamitywa, a potem ujmowa w

22

mowa o stanach

i (przyp. tum)
178

form krtkich nowel wikszo swoich snw. Podobnie Salwadore Dali, synny surrealista,
przyznawa, e wikszo swoich obrazw oglda najpierw we nie.
Tak, powiniene ju wiedzie, e wiczenie pamici to nie tylko lepsze
zapamitywanie, ale zwikszenie moliwoci i sprawnoci lewej i prawej pkuli mzgu. W
efekcie rozwijasz nie tylko pami, ale i potencja twrczy, i to zarwno w naukach cisych,
jak i humanistycznych. Zaczynasz rwnie lepiej rozumie siebie, atwiej poruszasz si w
rnych dziedzinach wiedzy oglnej, stajesz si prawdziwie twrcz jednostk, wnoszc
swj wkad w rozwj kultury i cywilizacji planety Ziemia.

179

Rozdzia 28
Wnioski i wiczenia na przyszo.
wiczenia usprawniajce pami:
1. Zacznij uczy si nowego przedmiotu lub nowych jzykw, aby zwikszy pamiciow
baz danych,
2. Jeli odkrye, co ci pomaga w zapamitywaniu, wicz to i doskonal,
3. Zwracaj uwag na sny i zapamituj szczeglnie te obrazy z przeszoci, ktre, wydawao
ci si, zapomniae bezpowrotnie,
4. Co jaki czas wracaj pamici do przeszych okresw twego ycia i przypominaj sobie jak
najwicej szczegw i faktw,
5. Pisz pamitnik, uywajc sw-kluczy, rysunkw i symboli i jak najwicej kolorowych
Map Myli. Doskonale nadaje si do tego Uniwersalny Organizator Danych - patrz str.
6. Stosuj poznane techniki i metody pamiciowe nie tylko w praktyce dnia codziennego, ale
rwnie dla wicze i przyjemnoci.
7. Tak organizuj czas nauki, aby utrzymywa rozumienie i zapamitywanie na najwyszym
poziomie, i aby wypaszcza rodkowe zaamanie na krzywej trwaoci pamici.
8. Powtarzaj wyuczony materia tu zanim zaczniesz go zapomina,
9. wicz moliwie najczciej posugiwanie si praw

pkul mzgu, dziki ktrej

tworzysz barwne, ywe obrazy, uatwiajce zapamitywanie,

10. Prbuj widzie i czu jak najwicej szczegw wszystkiego, co ogldasz. Im wicej
szczegw zapamitujesz, tym atwiej je sobie przypomnisz.

Jeli zrobisz to wszystko, nie zaniechasz lektury ksiek na temat ksztacenia pamici,
zaczniesz zostawia kartki przypominacze we waciwych miejscach, ustalisz plan

180

powtrek i poprosisz innych, aby zadawali ci dorane zadania pamiciowe, coraz

sprawniejsza pami i umys bd ci suy do koca ycia.

WIOSKI
Tak wic przeczytae t ksik, a to znaczy, e wczye wanie potny umysowy
silnik drugiej generacji, swoisty dopalacz, ktry pchnie jako twojego ycia na wyszy
poziom.
Im wicej wiczysz znajomo i posugiwanie si metodami i technikami
pamiciowymi, tym bardziej usprawniasz swoj pami, tym wikszy staje si twj potencja
twrczy i wiksza wraliwo kadego ze zmysw.
A to znaczy, e zaczynasz kroczy w gr, po spirali osobistego rozwoju i wzrostu, e
zaczniesz nie tylko zapamitywa sny i marzenia, ale i je realizowa. Wykorzystujc zasady
pracy umysowej opisane w tej ksice zwikszasz w ogromnym stopniu swoje moliwoci.
Kto wie, moe wic wkrtce staniesz si czonkiem klubu Mnemonistw, a moe
zobaczymy si na Midzyszkolnych lub wiatowych Mistrzostwach w Zapamitywaniu?
ycz, aby dobra i coraz lepsza pami uatwia ci t niezwyk drog, na ktr
wkracza coraz wicej ludzi.
Wszelkie informacje na temat ksiek, kaset magnetofonowych i video, dziaalnoci
Klubw Rusz gow, kursw i materiaw szkoleniowych zwizanych z ksztaceniem pamici
i rozwojem umysu moesz uzyska piszc pod adres:
The Buzan Centres
54 Parkstone Read, Pole
Dorset BH15 ZPX U.K.
tel./fax: 0-044 1202 674676
Email 101737.1141@compuserve.com

181

ZEWNTRZNA STRONA OKADKI

Moliwoci tkwice w ludzkiej pamici s naprawd niezwyke. A jak to wyglda u

Ciebie? Czy posugujesz si swoj pamici waciwie? Wykorzystujesz j najlepiej jak
potrafisz?
W nowym, poprawionym wydaniu ksiki Pami na zawoanie Tony Buzan, autor
bestsellerw Rusz gow i Mapy Myli i wynalazca tych ostatnich, odsania w fascynujcy
sposb sekrety wiczenia pamici i maksymalnego jej wykorzystania. Dziki tej ksice
dowiesz si nie tylko jak szybciej i skuteczniej zapamitywa nazwiska, liczby, daty i tysice
rnych informacji, ale rwnie tre przemwie i artykuw, wiersze i cae ksiki. Co dla
siebie znajd i uczcy si obcych jzykw, i studenci zdajcy egzaminy, i gracze w karty i ci,
ktrzy chcieliby posi intrygujc sztuk zapamitywania snw.
Po Pami na zawoanie powinni sign wszyscy uczniowie i studenci, zwaszcza w
okresie powtrek i przygotowa do egzaminw. T pozycj warto poleci rwnie dorosym,
narzekajcym na pami z upywem lat oraz tym wszystkim, ktrzy doczaj do szybko
rosncej rzeszy specjalistw od amigwek i gier umysowych oraz uczestnikw Mistrzostw
wiata w Zapamitywaniu.
Zainteresowani znajd tu opis wszystkich klasycznych metod i technik pamiciowych,
i oczywicie technik notowania przy pomocy map myli, opracowanych przez Tony Buzana.
Dla kadego kto chce zapamitywa wicej i na duej, ksika ta bdzie bezcenn pomoc i
ekscytujcym przewodnikiem po niezwykym wiecie superpamici.

182

IDEKS
A

Descartes, Rene

alkohol a pami

Diogenes

Anokhin, Piotr

DNA, patrz kwas dezoksyrybonukleinowy

artykuy - zapamitywanie

dowcipy - zapamitywanie

Arystoteles

dowiadczenia Przedmiertne

Augustyn, w.

E
B

Ebbinghaus, Herman

Bohm, Dawid

egzaminy - uczenie si do

Bonnet, Charles

erotyka
Etykieta Towarzyska Buzana

C
Cyceron

F
FAC - Fonetyczny Alfabet Cyfrowy
Flourens, Pierre

D
Dali, Salvador
daty:
dni i miesicy
dni tygodnia

historyczne

Galen

spotka

Grecy

urodzin

Grey, Richard

dni tygodnia - zapamitanie

gowa, charakterystyczne ksztaty

183

GSP - Gwny System Pamiciowy

komrki mzgowe
a alkohol
a pojemno pamici

H
Hartley, David

ksiki, zapamitywanie

Herofilus

kwas dezoksyrybonukleinowy (DNA)

hipoteza tabliczie woskowej

kwas rybonukleinowy

historia wiedzy o pamici

Grecy

Owiecenie

liczby wielocyfrowe

wpyw Kocioa

numery telefonw

Rzymianie

zapamitywanie

teorie nowoczesne

Lorayne, Harry

wiek dziewitnasty

Luria, Aleksander

Hobbes, Thomas
holografia

humor

MS - acuchowa Metoda Skojarze

jzyki obce

Mapy Myli

1.system pamiciowy

metoda powielania, patrz rwnie technika

2.uczenie si

kostki lodu
mnemonika

Mnemozyna

karty - zapamitywanie

mzg

kolejno

funkcje lewej pkuli

184

funkcje prawej pkuli

liczba

moliwych

pamiciowych
stymulacja elektryczna

Prochaska, Jerzy
ladw

przemwienia
przesada
przypadkowe przypomnienia

Muzy

Q
Quintilian


nazwiska i twarze
zapamitywanie

zasady mnemotechniczne

rocznice, zapamitywanie

negatywne nastawienie umysu

role teatralne, zapamitanie

Newton, Izaak

Rosensweig, Mark

notowanie

ruch
rytm

Rzymianie

obrazy pozytywne

rzymski pokj

pami ejdetyczna

Sereszewski

pami fotograficzna

Skinner, B.F.

Parmenides

skojarzenia

Penfield, Wilder

sny

Platon

sprawy do zatwienia, zapamitanie

Poe, Edgar Allan

sto sw skadajcych si na poow

powtrki i powtarzanie

rozmw w obcych jzykach

185

symbolika

zakadki alfabetyczne

synestezja

zakadki liczbowe

systemy pamiciowe
daty historyczne

szybkie ruchy gaek ocznych

lad pamiciowy

daty urodzin
daty w caym stuleciu

dowcipy

technika kostki lodu, patrz rwnie

GSP

metoda powielania

jzyki obce

techniki przywoujce

liczby wielocyfrowe

teoria wibracyjna

MS

testy pamici

metoda kostki lodu

daty

metoda powielania

liczby wielocyfrowe

numery telefonw

MS

role teatralne

numery telefonw

rozkad kart

rozkad kart

rymowanki liczbowe

zakadki pamici

rzymski pokj

twarze

sownictwo

charakterystyczne rysy

sprawy do zaatwienia

test pamiciowy

terminy spotka

zapamitywanie wraz z nazwiskami

tre artykuw

zasady zapamitywania

tre ksiek
uczenie si do egzaminw

wiersze

urodziny, zapamitywanie

186

Uwolnienie Zdarze Skorelowanych

system alfabetyczny
ZMZ

Zanotti, Franciszek

wiek a pami

zapamitywanie

wyobrania

po zakoczeniu nauki

wiersze, zapamitywanie

w funkcji czasu

Wennssehin, Stanisaw Mink

w trakcie nauki
zasady etykiety towarzyskiej Buzana

Zenon

Zaidel, Eran

Zeus

zakadki alfabetyczne

zmysy

zakadki pamici

ZMZ

GSP

Zakadkowa

Metoda

Zapamitywania

liczbowe
MS

obrazkowe

ywy obraz

rymowanki liczbowe

zasady tworzenia i posugiwania si

rzymskie

187