Kombinatoryka1

Uwagi wstpne. Kombinatoryk nazywamy dziedzin matematyki, ktrej zadaniem jest obliczanie
liczby zbiorw, w jakie mona czy w okrelony sposb przedmioty nalece do danego zbioru
skoczonego. Kady przedmiot rozpatrywany w kombinatoryce nazywamy elementem. Zauwamy,
e z m elementw , ,
i n elementw , , mona utworzy par postaci
, ,1
,1 .
Wariacje bez powtrze: wariacj (rozmieszczeniem) bez powtrze z n elementw po k elementw
nazywamy uporzdkowany zbir skadajcy si z k rnych elementw wybrany spord n rnych
elementw. Liczb wariacji bez powtrze z n elementw po k oznaczamy
. Liczba wariacji bez
powtrze z n elementw po k ( ) wyraa si wzorem:
= ( 1)( 2) (

+ 1) = (

)!

Liczba wariacji bez powtrze jest rwna liczbie sposobw, na jaki mona pobra z populacji
generalnej prbk k-elementw bez zwrotu przy kolejnym pobieraniu elementw: pierwszy element
moe by wybrany na n sposobw, drugi na n-1 itd.
Wariacje z powtrzeniami: wariacj (rozmieszczeniem) z powtrzeniami z n elementw po k
elementw nazywamy uporzdkowany zbir skadajcy si z k elementw rnych lub nie rnicych
si od siebie, wybrany spord n elementw. Liczb wariacji z powtrzeniami oznaczamy . Liczb
wariacji z powtrzeniami mona zinterpretowa jako prbk k-elementow pobran z populacji nelementowej ze zwracaniem. Moe si zdarzy, e w skad prby wchodz jednakowe elementy.
Prby uwaamy za rne, jeli rni si skadem lub porzdkiem elementw. Z populacji nelementowej pierwszy element moemy wybra na n sposobw. Po wylosowaniu, zwracamy go do
populacji, a zatem kolejny element prby te moemy wybra na n sposobw. Ostatecznie:
= .
Permutacje bez powtrze: Zbir skadajcy si z n elementw uporzdkowanych i rnych
nazywamy permutacj (przemian) bez powtrze z n elementw. Permutujc, ustawiamy wszystkie
elementy zbioru rnoelementowego w okrelonym porzdku. Dwie permutacje danego zbioru
rni si od siebie tylko kolejnoci elementw (permutacja jest wic wariacj z n elementw po n).
Liczba permutacji =
= ( 1) 1 = !
Kombinacje bez powtrze: Kombinacj bez powtrze z n elementw po k nazywamy zbir
skadajcy si z k rnych elementw wybranych spord n rnych elementw, przy czym obojtne
jest, w jakim porzdku elementy tego zbioru s rozmieszczone. Liczb kombinacji bez powtrze z n
elementw po k elementw oznaczamy symbolem , przy czym
=
.
Zadanie 1. Na konkursie taca spotyka si 5 panw i 8 pa. Kady pan ma zataczy z kad pani 2
rne tace. Ile razy orkiestra musi gra, jeeli rwnoczenie tacz 4 pary?
Zadanie 2. Ile mona wykona trjkolorowych chorgiewek z 6 barw?
Zadanie 3. Ile mona utworzy liczb parzystych czterocyfrowych o nie powtarzajcych si cyfrach?
Zakadamy, e zero nie pojawia si na pierwszym miejscu.
1

Na podst. Gernsternkorn T., rdka T. Kombinatoryka i rachunek prawdopodobiestwa.

Zadanie 3. Ile mona utworzy liczb parzystych czterocyfrowych? Zakadamy, e zero nie pojawia si
na pierwszym miejscu, a cyfry mog si powtarza.
Zadanie 4. Na ile sposobw mona usadzi 5 osb na 5 miejscach A) w jednym rzdzie? B) przy
okrgym stole? Dwa sposoby uwaamy za rne, jeli przynajmniej jedna z osb ma innego ssiada
po lewej lub prawej rce.
Zadanie 5. Pewien biznesmen zapomnia hasa do swojej aktwki. Haso jest liczb 7-cyfrow
zoon z cyfr od 1 do 7 wcznie. Cyfry w hale nie powtarzaj si i 3 ostatnie wybrane s ze zbioru
{5,6,7}. Ile moliwoci trzeba sprawdzi w najgorszym przypadku, aby otworzy zamek?
Zadanie 6. Litery alfabetu Morsea utworzone s z cigu kropek i kresek, przy czym symbole te mog
si powtarza. Ile liter mona utworzy z 4 symboli?
Zadanie 7. Na ile sposobw mona wybra 8 kart (bez zwrotu) z talii 24, jeli kolejno nie jest
wana? Ile z tych ukadw kart zawiera tylko 2 asy?
Zadanie 8. Rzucamy 5 razy monet i 2 razy kostk. Ile jest moliwych wynikw takiego
dowiadczenia?
Zadanie 9. Iloma sposobami mona pooy 12 ksiek na 3 pkach, tak by na pierwszej znajdowao
si 6 ksiek, na drugiej 4, a na trzeciej reszta?

Zadania logiczne
Zadanie 10 (trzy szafy)2
- Zdarzyo si, wielmony Panie rozpocza Szeherezada ze zotnik Abdul mia w swoim domu
trzy szafy, a kada z nich miaa po dwie szuflady. W pierwszej szafie w obu szufladach by rubin. W
drugiej szafie w kadej szufladzie by szmaragd, a w trzeciej szafie jedna szuflada zawieraa rubin, a
druga szmaragd. Przypumy, ze wybrae jedn z szaf i otwierajc jedn szuflad znalaze w niej
rubin. Jakie jest prawdopodobiestwo, e druga szuflada w tej szafie te zawiera rubin?
- Niech pomyl powiedzia krl. Oczywicie. Szansa takiego zdarzenia wynosi 50 procent.
- Dlaczego? spytaa Szeherezada.
- Dlatego, e w szufladzie by rubin, a zatem trzeba wyeliminowa moliwo, e jest to szafa z
dwoma szmaragdami. Jest to wic albo szafa z dwoma rubinami, albo szafa z rubinem i szmaragdem.
S dwie moliwoci, wic szanse s rwne.
Czy krl mia racj?
Zadanie 11 (dziesi szaf) 3
Zotnik Abdul ma 10 szaf, a kada z nich ma 3 szuflady. W kadej szufladzie jest albo diament, albo
szmaragd, albo rubin. Klejnoty s rozmieszczone wedug nastpujcego schematu:
1. DDD
2. DDS
3. DDR
2
3

6.DRR
7.SSR
8.SRR

rdo: Zagadki Szeherezady, R. Smullyan.

Ibidem.

4. DSS
5. DSR

9.SSS
10.RRR

Na przykad, w czwartej szafie znajduje si 1 diament i 2 szmaragdy.

a) Otwieramy dowoln szuflad i znajdujemy w niej diament. Nastpnie otwieramy inn
szuflad w tej samej szafie. Jakie jest prawdopodobiestwo, e znajdzie si tam kolejny
diament?
b) Otwieramy szuflad i znajdujemy w niej diament. Teraz moemy otworzy szuflad w tej
samej szafie, albo w jednej z pozostaych szaf. Jeli znajdziemy diament, moemy go zabra
do domu Czy w takiej sytuacji opaca si otworzy szuflad w tej samej, czy innej szafie?
c) Otwieramy szuflad i znajdujemy w niej diament. Niestety (albo stety), gdy znalelimy ju
diament, kto usun ostatnie 4 szafy, w ktrych nie byo diamentw i powiedzia nam, ktre
szafy usun. Moemy otworzy szuflad w tej samej, albo innej szafie. Co naley zrobi (o
ile oczywicie chcemy mie ten diament)?

Zadanie 12. Kopoty krlewskiego bazna4

Bazen mieszek nie mia atwego losu na dworze krla Ponuraka. Ale dowcip i mdro pomagay
mieszkowi znale wyjcie z najtrudniejszej nawet sytuacji. Zdarzyo si jednak, e krl Ponurak
rozgniewany zbyt zoliwymi artami na temat jego krlewskiej osoby skaza bazna na kar chosty i
pobyt w ciemnicy.
Nic ju nie pomog arty i sztuczki, zmieni twj los moe jedynie szczliwy traf powiedzia
krl. Zrobimy tak prb: sze kul, trzy biae i trzy czarne, rozmiecimy w dwch dzbanach,
greckim i perskim. Potem rzuc moj ulubion zot koci do gry. Jeli wyrzuc nieparzyst liczb
oczek, wycign jedn kul z greckiego dzbana, natomiast jeli wyrzuc parzyst liczb oczek
wycign jedn kul z dzbana perskiego. Wycignita biaa kula uwolni ci od kary, natomiast czarna
skae na chost i ciemnic, co bdzie zasuon kar za tw zuchwao.
Krlu rzek na to bazen niech mi bdzie wolno przynajmniej samemu wybra swj los.
O nie odpar krl sam bd losowa. Jeszcze byby gotw sprbowa jednej ze swoich sztuczek.
Pozwol ci jednak samemu wrzuci kule do dzbanw. Dopilnuj tylko, eby nie wyrzuci gdzie
czarnych kul. Wszystkie musz znale si w dzbanach.
mieszek zrobi aosn min, ale w duchu nie traci nadziei. Krl sdzi, e mam tylko 3 szanse na
6, pomyla, Wyglda jednak na to, e moje szanse przedstawiaj si znacznie lepiej. Musz tylko
zastanowi si, jak najmdrzej rozmieci kule w dzbanach ()
1. Co bdzie myla mieszek jeli wo do greckiego dzbana 2 kule biae, a do perskiego
pozostae?. Naszkicowa model takiego dowiadczenia (drzewko) i obliczy
prawdopodobiestwo wylosowania kuli biaej.
2. Jak powinnimy rozmieci kule w dzbanach, aby mie moliwie najwiksze szanse
wylosowania kuli biaej?
3. Rozmylania mieszka przerwa przyjaciel: Dowiedziaem si od krlewskiego skarbnika, e
zotnik, ktry sporzdzi ko, chcc przypodoba si krlowi, zadba o to, aby zawsze
wypadaa na niej szstka. () Syszc to mieszek przerwa swoje rozmylania i rozemia
si wesoo do przyjaciela. Wiedzia ju, e nie musi obawia si kary.() Dlaczego mieszek
by pewny swego uwolnienia?
4

rdo: Czy umiecie si dziwi? Matematyka i fizyka w otaczajcym wiecie, praca zbiorowa. Wydawnictwo
Alfa, 1984.

Zadanie 13 (koty 1)5

Pewien czowiek ma dwa koty. Co najmniej jeden z nich to samiec. Jakie jest prawdopodobiestwo, e
ma on dwa samce?
Zadanie 14 (koty 2)6
Pewien czowiek ma dwa koty, biaego i czarnego. Biay kot to samiec. Jakie jest
prawdopodobiestwo, e ma on dwa samce?
Zadanie 15 (paradoks petersburski)7
Ali i jego przyjaciel Ahmed postanowili zagra w nastpujc gr: Ali rzuci monet i jeli wypadnie
orze, Ahmed da mu dwie srebrne monety. Jeli wypadnie reszka, Ali rzuci jeszcze raz. Jeli za drugim
rzutem wypadnie orze, Ali dostanie od Ahmeda cztery monety, a jeli wypadnie reszka, Ali rzuci
jeszcze raz. Jeli za trzecim rzutem wypadnie orze, Ali dostanie od Ahmeda osiem srebrnych monet, a
jeli wypadnie reszka, rzuci jeszcze raz i tak dalej. Innymi sowy, Ali bdzie rzuca monet tak dugo,
a wypadnie orze. Wtedy Ahmed da Alemu 2n srebrnych monet, gdzie n oznacza liczb rzutw.
Pytanie brzmi: ile powinien zapaci Ali Ahmedowi na pocztku, aby gra bya sprawiedliwa?
Formuujc je inaczej, jest to pytanie o warto oczekiwan tej gry.
Zadanie 16 (kontrowersyjna zagadka) 8
- To bdzie jedna z moich ulubionych zagadek powiedziaa Szeherezada. Jej rozwizanie
wywouje zawsze duo kontrowersji. Powiedzmy, e pokazaam Ci trzy pudeka oznaczone literami:
A, B i C. W jednym z nich znajduje si nagroda, a dwa pozostae s puste. Ja wiem, w ktrym pudeku
jest nagroda, ale ty tego nie wiesz. Wybierasz losowo ktre z nich, powiedzmy, e A. Zanim je
otworzysz, ja otwieram jedno z pozostaych pudeek, powiedzmy pudeko B, i pokazuj ci, e jest
puste. Moesz teraz otworzy wybrane wczeniej pudeko A lub moesz zmieni wybr i otworzy
pudeko C. Czy zmiana pudeka poprawi twoje szanse znalezienia wygranej?
- Oczywicie, e nie powiedzia krl. Zanim pokazaa mi puste pudeko, prawdopodobiestwo, e
nagroda jest w pudeku A, wynosio 1/3. Teraz wiem, e pudeko B jest puste, a zatem s rwne
szanse, e nagroda bdzie w pudeku A albo w pudeku C. Nie ma zatem rnicy, czy zmieni mj
wybr, czy nie.
- Ale ja otworzyam pudeko, o ktrym wiedziaam, e jest puste powiedziaa Szeherezada.
- To niczego nie zmienia powiedzia krl.
- Wanie, e zmienia odpara Szeherezada.
- Nie powinno powiedzia krl.
- A jednak nalegaa Szeherezada.
Kto z nich ma racj i dlaczego?
Krl i Szeherezada spierali si jeszcze przez jaki czas. Kade z nich przedstawiao rne argumenty
na poparcie swojego rozwizania. W kocu krl si podda, czy przekonany, czy tylko zmczony o
tym historia milczy. W kadym razie przeoy egzekucj o jeszcze jeden dzie.

rdo: Zagadki Szeherezady, R. Smullyan.

Ibidem.
7
Ibidem.
8
Ibidem.
6