Klasa klasyczna, czyli do czego dzisiaj potrzebna jest acina.

Wydaje si, e odpowiadajc na to pytanie, udzielamy jednoczenie odpowiedzi na pytanie o to, czy jest
nam dzisiaj potrzebna wiedza o naszych korzeniach, dziedzictwie i tradycji. Staroytno i jej dwa coraz bardziej
zapominane jzyki pozwalaj wiadomie poznawa jzyki romaskie, potrzebne s prawnikom, niezbdne
filologom, filozofom i historykom, ci za potrzebni s nam wszystkim; acina ma za szczeglnie wielkie
znaczenie dla kultury polskiej, opartej na kulturze Rzymu. Staroytno jest si ywic kultur europejsk. W
tej sytuacji spytajmy wic, jak to si waciwie stao, e ten jzyk, ktrym od czasw Romulusa posugiwali si
rolnicy i pasterze, zdoby sobie pozycj lingua communis tak jak dzisiaj common language, jzyk angielski?
Waciwie jeszcze nie tak dawno nauka tego jzyka naleaa do kanonu edukacji. By dobrze wyksztaconym
oznaczao zna acin. Do czego zatem potrzebna bya naszym przodkom znajomo tego jzyka i dlaczego
naprawd warto uczy si go dzisiaj?
Kiedy Rzym wkroczy na aren midzynarodow po wygranych wojnach z Kartagin i po dokonaniu
spektakularnych podbojw - acina stopniowo zacza zastpowa grek, ktrej wczeniej w basenie Morza
rdziemnego uywano powszechnie. Rzymianie podbili co prawda Grecj, ale sami zostali zwycieni przez jej
kultur. Nauczyli si greki, ale te narzucili podbitym terytoriom acin jako jzyk urzdowy. Od tej pory
podbity wiat, cho przyjmuje rzymskie wzory, a wrd nich przede wszystkim prawo, to jednak umiejtnie
pielgnuje tradycj greck. acina, czy te latinitas (acisko) oznacza ju nie tylko sam jzyk aciski, ale te
kultur czc elementy greckorzymskie, jak i poczucie przynalenoci do tej kultury.
Z czasem acina staje si lingua universalis - jzykiem uywanym powszechnie w Europie niemal tak,
jak w czasach Imperium Romanum. Do ocalenia aciny przyczynia si znaczco chrzecijastwo, przejmujc j
jako jzyk liturgii i pism. W yciu codziennym acina jest jzykiem listw, pism filozoficznych, literatury, nauki,
polityki, i wielu innych dziedzin, ktrym suya za narzdzie sprawnego, zdyscyplinowanego i logicznego
wyraania myli. W Polsce do koca XVIII w. uchodzia za drugi jzyk narodowy. Znajomo aciny w
wielonarodowej Rzeczypospolitej nobilitowaa, ale te jzyk Rzymian by owym lingua communis, ktry
jednoczy wszystkich. I tak z czasem w Europie i Polsce acina i Latinitas oznaczay dorobek kultury i nauki
wyrosej z antyku greckorzymskiego. W rodzinie narodw Europy stanowiy zapis wsplnego dziedzictwa
depozytu, do ktrego nalea nie tylko jzyk, ale te prawo, myl filozoficzna, wzorce osobowe, cnoty
obywatelskie, obyczaje, tradycje, sztuka i architektura. Poznanie aciny oznaczao moliwo szerokiego
korzystania z owego depozytu, ale te moliwo przegldania si w nim jak w lustrze, aby mc odpowiedzie
na pytanie, jacy jestemy. Bya wic kluczem, ktry pomaga czyta i rozumie otaczajc rzeczywisto,
umoliwia poruszanie si w wiecie znakw jak w dobrze znanym miejscu, otwiera drzwi do wiedzy o
przeszoci, teraniejszoci i przyszoci, ale przede wszystkim uatwia zrozumienie samego siebie. Tak
rozumiana rola aciny nie przestaje by aktualna rwnie dzisiaj. W dynamicznie zmieniajcej si rzeczywistoci
nadal potrzebujemy precyzyjnych narzdzi do czytania i poznawania nie tylko depozytu pozostawionego nam
przez przodkw, ale te otaczajcej nas caej rzeczywistoci.
Dlatego w naszej szkole XI LO im. M. Reja acina i kultura antyczna jest przedmiotem
kierunkowym ju od 28 lat tak dugo bowiem istnieje u nas klasa o profilu klasycznym. Obecnie jestemy
jedn z dwu szk w Polsce obok Liceum Nowodworskiego w Krakowie ktre w poszerzonym zakresie
naucza aciny, elementw greki i kultury antycznej.

Jakie poytki pyn z nauki aciny dzisiaj? Jest ich wiele. Oto niektre z nich.
1. acina pomaga dostrzec cigo pomidzy kultur Grecji i Rzymu a kultur wspczesn. Nasi
uczniowie rozumiej to najlepiej. Zwracaj uwag na to, e antyk powala poszerza wiedz o historii i kulturze,
lepiej rozumie zjawiska kultury, daje lepsz orientacj w kulturze wspczesnej, a lekcje aciny to poszukiwanie
nawiza i wzorcw w dziedzinie sztuki i literatury.
2. acina otwiera drog do arcydzie literatury europejskiej: do nieprzetumaczalnych utworw Cezara,
Wergiliusza, Horacego, Owidiusza, Tacyta, Seneki, w. Augustyna, Petrarki, Sarbiewskiego.
3. wiczenia translatorskie, ktre praktykuje si nagminnie na lekcjach aciny, ucz logicznego
mylenia kada lekcja aciny to lekcja logiki ale te pozwalaj odkry bogactwo leksykalne jzyka polskiego,
doceni jego urod i brzmienie. Nasi uczniowie zwracaj uwag na takie korzyci pynce z nauki aciny w
ankietach, ktrym ich poddajemy. Powtarzaj si opinie, e lekcje te su erudycji, lepszemu rozumieniu jzyka
polskiego, pozwalaj by bardziej oczytanym.
4. acina moe sta si rwnie znakomitym wiczeniem intelektualnym nie tyle w trakcie nauki
podstaw gramatyki, ile wanie w czasie lektury aciskich autorw w oryginale. Najpierw trzeba przenikn
struktur gramatyczn zdania aciskiego i sens wyrae idiomatycznych. Potem w trakcie formuowania
przekadu, trzeba przystpi do zmaga ze struktur gramatyczn i skadniow wasnego jzyka. Mona
oczywicie dla takich wicze uczy si choby popularnego ostatnio jzyka chiskiego, ale wiemy, e jzyk
chiski nie stanie si nonikiem kultury europejskiej.
5. Co wicej, tradycja klasyczna staa si czym neutralnym. Nie budzi zych skojarze, nie prowadzi
do konfliktw, zwaszcza w perspektywie wielokulturowoci. Dzieje si za tak dlatego, e antyk zawiera treci
powszechnie uyteczne, stanowi bowiem klucz do rozumienia dzisiejszej Europy. Jest wany, wsplny i
aktualny. By si o tym przekona, moglibymy przyjrze si testom gimnazjalnym. Antyk jest tam
wszechobecny.
6. Dziki lekcjom aciny i kultury antycznej mona wreszcie wiczy pami, uczy si logicznego
mylenia, wiczy systematyczno, trenowa umys, poszerza wiedz o historii i kulturze, dy do lepszego
rozumienia zjawisk kultury, ksztaci erudycj, odkrywa, e sowa obce dziki acinie przestaj by
niezrozumiae, wzbogaca sownictwo, lepiej rozumie jzyk polski, lepiej orientowa si we wspczesnej
kulturze.
7. I czegokolwiek nie powiedzielibymy jeszcze o acinie to dziki dowiadczeniu naszych przodkw
wiemy: eby by dobrze wyksztaconym i odpowiedzialnie otoczy trosk europejskie, a w tym szczeglnie
polskie dziedzictwo, trzeba zna acin. Oczywicie mona by mwi dugo o wielu sprawach, dla ktrych
wiedza tego rodzaju jest kluczem wystarczy wspomnie:

Czytanie i rozumienie bogatego dziedzictwa pozostawionego nam na Kresach Rzeczypospolitej;

Czytanie i rozumienie caego dorobku i bogactwa literatury polskiej;

Odbir przekazu zawartego w pamitkach zgromadzonych w muzeach w Polsce i na wiecie;

Odpowied na pytanie o istot i korzenie demokracji szlacheckiej szczeglnie, kiedy Polacy mawiali o
sobie nos Poloni sumus vere Romani;

Jak rozumie utwory muzyczne, a przede wszystkim kompozycje oratoryjno- kantatowe, w ktrych
muzyka zostaa skomponowana do aciskich tekstw, co nie pozostaje bez wpywu na waciwe
odczytanie caego przekazu sowno muzycznego;

Jak odpowiedzie na pytanie dlaczego w Stanach Zjednoczonych budynki stanowe s opatrzone na

frontonach aciskimi sentencjami a w Waszyngtonie przed budynkami rzdowymi, ktre wygldaj jak
przeniesione tam z Forum Romanum ustawiono posgi amerykaskich mw stanu w rzymskich togach;

I wreszcie dla Europy przede wszystkim rzecz bardzo wana jak zrozumie przenikanie si antyku i
chrzecijastwa bez aciny i bez odniesie do antyku?
To tylko niektre pytania, na ktre poszukujemy odpowiedzi, uczc si aciny i kultury antycznej w klasie

klasycznej. Trzeba jeszcze doda, e uczniowie klas klasycznych czsto podkrelaj, e nauka aciny jest
przedsiwziciem bardzo trudnym, i e czasami trudno to nawet wytrzyma. W jzyku modzieowym pewnie
trzeba by uy sowa hardcore.
Dlaczego? Najlepiej na to pytanie odpowiedzia dowiadczony nauk aciny Zbigniew Herbert,
powicajc temu jzykowi pikny esej w swoim zbiorze Labirynt nad morzem: Istnieje bdny pogld, e
tradycja jest czym podobnym do masy spadkowej i e dziedziczy si j mechanicznie, bez wysiku, dlatego ci,
ktrzy s przeciw dziedziczeniu i niezasuonym przywilejom, wystpuj przeciw tradycji. A tymczasem, w
istocie kady kontakt z przeszoci wymaga wysiku, pracy, jest przy tym trudny i niewdziczny... Ot to
acina stawia wymagania. Umiejtno logicznego mylenia, dokadno, systematyczno, dociekliwo,
cierpliwo, uporzdkowanie, pracowito to cechy niezbdne do tego, aby z powodzeniem przej przez
drog nauki aciny, ktra jest rwnie ksztaceniem charakteru.
Mwic o tym, do czego dzisiaj jest potrzebna acina, chcemy te zwrci uwag na kopoty
spowodowane coraz powszechniejsz nieznajomoci gramatyki jzyka polskiego dlatego w materiaach
informacyjnych umieszczamy zadania testowe z gramatyki jzyka polskiego, ktrej znajomo jest konieczna,
aby bezpiecznie przej przez kurs nauki aciny. Wrd informacji na temat klasy klasycznej znajduj si
materiay przygotowane nie tyko przez nauczycieli, ale rwnie przez uczniw; zainteresowani znajd tu
najciekawsze wystpienia retoryczne przygotowane przez uczniw klas II i III obecnie najczciej
absolwentw, informacje o wyjedzie naukowym, w ktrym corocznie w Rzymie uczestnicz klasy III.
Chcemy rwnie, eby strona internetowa powicona klasie klasycznej bya stron uczniw i absolwentw
klasy klasycznej oraz ich nauczycieli, aby mogli tutaj przedstawia swoje najciekawsze prace, pomysy i
propozycje. SERDECZNIE ZAPRASZAMY!

Barbara Strycharczyk,
Anna Wojciechowska.