You are on page 1of 14

II.

Konflikty zbrojne XX wieku


2.1 Konflikty zbrojne w Europie
Obecnie gwnym orodkiem, gdzie wystpuje jak najwicej konfliktw jest obszar Europy
rodkowo - Wschodniej. Powodem tych konfliktw s midzy innymi: rozpada bloku
wschodniego, proces transformacji ustrojowej oraz odywanie w tych rejonach starych uprzdze i
konfliktw. Naley wspomnie, e wikszo tych konfliktw ma charakter wewntrzny. Napicia
i konflikty wystpujce w Europie rodkowo Wschodniej s rezultatem wielu przyczyn i
uwarunkowa. Do najwaniejszy spord nich zaliczy mona spory o roszczenia terytorialno
graniczne1.
Konflikty wynikaj rwnie z przesanek o charakterze historycznym, etnicznym i
ekonomicznym bd politycznym. Na wszystkich obszarach objtych konfliktami wystpuj
ugrupowania polityczne, ktre domagaj si rewizji granic. Ich sposb dziaania polega na
przekazywaniu szerszemu krgowi zainteresowanych map, ksiek, folderw pokazujcych jak
wedug tego ugrupowania powinno wyglda sprawiedliwy podzia granic. Przy tym czsto
poruszane s tematy odzyskania witoci przez poszczeglne pastwo. 2
Zjawisko to jest dobrze opisane przez Piotra Eberhardta. Wedug badacza adne z pastw
gdzie, wystpuj konflikty, nie jest cakowicie wolne od mitw na temat siy i wielkoci mocarstwa.
Autor twierdzi, i: Wielkiej Albanii obejmujcej Kosowo z Priszstin, z dua czci Macedonii,
wraz z rejonem Janiny w Grecji, w skad ktrej wchodzi pnocna Gracja z salonikami oraz
Bugarski Pirin, z ca Macedoni, oraz z czci Turcji, w ktrej obok caej Boni i Hercegowiny
znajduj si due rejony chorwackie, w skad ktrej wchodzi rwnie caa Bonia i Hercegowina, z
serbskim rejonem Sremu, w historycznych granicach z Siedmiogrodem, Wojwodin, Sowacj i
Rusi Zakarpack, czy wreszcie Wielk Rumuni, w Granicach z okresu midzywojennego3.
Autor wskazuje na mniejsze emocje w pnocnej czci rejonu, ktre tez nie s cakowicie
wolne od poczucia wasnej wiatoci:
Duo si mwi i pisze o ukraiskim Kubaniu, Polesiu czy Chemszczynie, polskim Lwowie, o
niesprawiedliwych granicach Biaorusi, pozbawionej Biaegostoku, Wilna i Smoleska, lub o
okrojonej Litwie pozbawionej Sejn, Grodna, Lidy lub Oszmiany4.
Prawie jedna czwarta konfliktw w Europie rodkowo Wschodniej wynika ze wsplnych
konfliktw, czy te pretensji. Nie jest to jednak sytuacja wystpujca tylko na tych obszarach, lecz
jest ona przejawem wiatowej tendencji. List aktualnych i potencjalnych sporw bd roszcze
terytorialnych opracowa Ryszard Czarkowski. Wedug autora w spory te s zaangaowane
1
2
3
4

S. Wojciechowski, Napicia i konflikty w Europie rodkowo Wschodniej, [w:] Spory i konflikty


midzynarodowe, Aspekty prawne i polityczne, red. W. Malendowski, Wrocaw 2000, s. 384

nastpujce pastwa:
- Rumunia i Ukraina o Besarabi i pnocn Bukowin, przyczone do ZSSR po drugiej wojnie
wiatowej;
- Rosja, Rumunia i Modawia o obszar etnicznie rosyjsko- ukraiski Republiki Naddniestrzaskiej;
- Polska, Litwa, Biaoru oraz Ukraina o polsk granic wschodni;
- okrg kaliningradzki o status i przynaleno pastwow:
- Rosja i Ukraina o granice;
- Litwa i otwa o granice;
- Rosja i Estonia o granice;
- Bugaria i Grecja i nowa Jugosawia o Macedoni;
- Niemcy i polska o granic zachodni:
- Wgry i Rumunia o Siedmiogrd;
- Sowacja i Ukraina o Ukrain Zakarpack;
- Polska i Czechy o obszar lska Cieszyskiego,
- Albania i Serbia o Kosowo,
- Albania i Grecja o pnocy Epir ;
- Macedonia i Grecja o Macedosk Egejsk;
- Bugaria i Rumunia o Dobrud;
- Czechy i Sowacja o ksztat podzielonej Czechosowacji;
- Serbia i Chorwacja tereny Chorwacji zamieszkane przez Serbw oraz obszary Boni i
Hercegowiny5.
Kolejnym istotnym czynnikiem wpywajcym na konflikty w Europie rodkowoWschodniej s kwestie narodowociowe. Problematyka ta w szczeglnoci dotyczy mniejszoci
narodowych. W Europie mona zaobserwowa stay wzrost liczby mniejszoci narodowociowych
w porwnaniu ze stanem po drugiej wojnie wiatowej. Przyczyn tej sytuacji jest niewtpliwie
rozpad Jugosawi oraz ZSSR oraz skutkiem procesw migracyjnych. Najwiksz mniejszoci
narodow s Rosjanie, ktrych okoo 15 milionw zamieszkuj rne kraje zachodu.
Najwicej Rosjan yje w : Ukrainie (ok. 11355 tys.), Biaorusi(1342 tys.), otwie(905 tys.),
Modawii (562 tys.), na Litwie (344 tys.), W Estonii(334 tys.) w Rumunii(38 tys.), w Polsce (13
tys.)6.
Spord wymienionych najwicej konfliktw dochodzi pomidzy mniejszoci Rosyjsk a
rdzenn ludnoci, szczeglnie na obszarach, ktre niegdy naleay do ZSSR, Na Litwie gwnymi
czynnikami powodujcymi konflikty s spory pomidzy Litwinami a Rosjanami, bd Litwinami a
Polakami. Czsto mona zaobserwowa tam przejawy dyskryminacji zamieszkujcych tam
5
6

mieszkacw, szczeglnie w sferze edukacyjnej, jzykowej czy administracyjnej. Do podobnych


problemw dochodzi te na otwie i Estonii, gdzie problemem jest uzyskiwanie obywatelstwa
estoskiego i otewskiego przez Rosjan7.
Bardziej zoonym procesem jest kwestia mniejszoci wgierskiej zamieszkujcej ssiednie
kraje, gwnie Rumunie, Sowacj, Jugosawia. Bardzo napite relacje narodowociowe wystpuj
na caym obszarze Jugosawii (Kosowo, Macedonia, Bonia i Hercegowina)8.
Do napi o charakterze narodowociowym dochodzi rwnie w Bugarii, Modawii,
Albanii. Kolejnym elementem wywoujcym konflikty jest sytuacja dyskryminacji Romw
szczeglnie na obszarach Wgier, Czech, Sowacji, Rumunii, oraz terenach byej Jugosawii.
Proces asymilacji mniejszoci narodowych moe zachodzi w dwojaki sposb. Pierwszy model
asymilacji wystpuje gdy penia swobd i brak jakichkolwiek elementw dyskryminujcych
stwarza naturalne warunki do asymilacji. Natomiast drugi model pojawia si, gdy wadze za
pomoc ronych metod, staraj si jak najszybciej wypleni wszystko, co jest zwizane z kultura i
tradycj danej mniejszoci lub kraju, zamiast tego wprowadzi nowe wzorce9.
Kolejn przyczyn napi i konfliktw w Europie rodkowo Wschodniej s
uwarunkowania historyczne. Wedug Grayny Michaowskiej dowiadczenia historyczne
przeradzaj si rnego rodzaju przeycia. Tumione antagonizmy, niespenione aspiracje
narodowe lub terytorialne, podwyszona pozycja mocarstwowa, uprzedzenia i negatywne
stereotypy10.
Upadek ZSSR spowodowa, e tumione do tej pory antagonizmy narodowociowe
wyzwoliy si przykadem moe by konflikt albasko - serbski w Kosowie. Czstym czynnikiem
potgujcym konflikty s animozj kulturowe oraz religijne.
Do najwaniejszych konfliktw i sporw o podou religijnym mona zaliczy:
- konflikt w Jugosawii pomidzy wiernymi Serbskiego Kocioa Prawosawnego a wyznawcami
islamu bd wiernymi Kocioa katolickiego.
- spory w Boni i Hercegowinie pomidzy muzumanami wyznawcami islamu, Serbami
prawosawnymi, i Chorwatami Katolikami11
Kosowo jest przykadem gdzie istotnym czynnikiem wywoujcym konflikty s kwestie
dotyczce szowinizmu, ksenofobii, uprzedze narodowociowych czy stereotypw etnicznych.
Wanie w tych prowincjach wzajemna wrogo czy uprzedzenia w znaczcy sposb przyczyniy
si do zwikszenia si konfliktu. Wszystkie te elementy spowodoway, e ugrupowania
nacjonalistyczne bardzo mocno na tych terenach oddziayway pogbiajc przy tym wzajemn
7
8
9
10
11

niech wrd skconych nacji12.


Wanym rdem konfliktw w Europie rodkowo wschodniej jest problem uchodcw,
ktrzy wyniku walk opuszczaj swj kraj. Zjawisko to wystpio podczas walk w Chorwacji, Boni
i Hercegowinie, Kosowie13.
Istotnym powodem konfliktw w Europie s rwnie ambicje przywdcw religijnych lub
politycznych. Osoby te nie patrzc na konsekwencje d do ustalonego celu lub umocnienia swojej
pozycji a w przypadku niepowodzenia do zrzucenia winny na innych np. innych krajw, lub nacji.
Przykadem takiego dziaania mog by poczynania premiera V. Meczira lub prezydenta S.
Miloszevicia14.
Zbigniew Cesarz analizujc konflikty w byym ZSSR ustali, i przyczyn napi i
konfliktw w tych krajach s:
- prby secesji poszczeglnych krajw od ZSSR(np. Czeczenia), odzyskujcych niepodlego(np.
Abchazji od Gruzji), lub nowo powstaych rejonw np. rejonu Naddniestrza od Modawii;
- konfliktw narodowociowych, poniewa w kadym kraju znajduj si mniejszoci narodowe,
ktre czsto kocz si starciami zbrojnymi: np. walki Ormian z Azerami, Modawian z Rosjanami
i Ukraicami;
- sporw terytorialnych;
- chci ingerencji Rosji w sprawy innych Krajw, ktre wczeniej naleay do byego ZSSR;
- konfrontacji religijnych, szczeglnie pomidzy ronymi odamami islamu, ale rwnie pomidzy
wiernymi innych religii;
- prb tworzenia wasnych gospodarek i walki o utrzymanie wadzy nad bogactwami naturalnymi
oraz moliwoci swobodnego i samodzielnego podejmowania decyzji w sprawie wyboru drogi
rozwoju15.
W. Malendowski zwraca uwag, i Ocena wielorakich przyczyn i rde sporw,
konfliktw i napi prowadzi do wniosku, i rnorodne i wielopaszczyznowe stosunki
midzynarodowe rodz sprzeczno i spory, co jest zjawiskiem naturalnym. Natomiast na ocen
patologicznych zasuguj zjawiska przeradzania si sporw w wojny16.
Konflikty w Boni i Hercegowinie
Gwnym rdem konfliktu na terenie Boni i Hercegowiny s spory pomidzy
muzumanami, Serbami i Chorwatami. Konflikt zbrojny na tym terenie trwa od marca 1992 roku,
zakoczy si wraz z podpisaniem w Paryu ukadu pokojowego wynegocjowanego w
Dayton(14.12.1995r.)17.
12
13
14
15
16
17

Konflikt w Boni i Hercegowinie mona uzna za jedno z najbardziej zozonych i


Brutalnych wydarze majcych miejsce podczas procesu, ktry doprowadzi ostatecznie do rozpadu
Socjalistycznej Federacji Republiki Jugosawi (SFRJ). Potraktowa go mona jako klasyczny
przykad eskalacji napicia w obrbie jednego z wci najgroniejszych punktw zapalnych na
kontynencie Europejskim18.
Przebieg walk
Pocztkowo wadze Boni i Hercegowiny chciay utrzyma SFRJ natomiast domagay si
zmian ustrojowych. Natomiast narastajcy konflikt w innych czciach Jugosawii szczeglnie w
Sowenii i Chorwacji, a take zwikszenie si napi o charakterze religijnym i narodowociowym
zmusiy wadze do podjcia stosownych krokw w drodze o niepodlego 19.
15.09.1991r. Zostao zorganizowane specjalne memorandum w sprawie niepodlegoci
republiki. Na zebraniu tym nie byo przedstawicieli serbskich, co spowodowao sprzeciw wrd
boniackiej czci Serbw, ktrzy chcieli utrzymania obecnego porzdku.
W zwizku z tym i Serbowie byli przeciwni radykalnym pogldom niepodlegociowych
reprezentowanych przez Chorwatw i Muzumanw stworzyli oni wasny parlament. Natomiast
9.01.1992 r. ogosili utworzenie Serbskiej Republiki Boni I Hercegowiny ze stolic w Banja
Karadi20. Wedug projektu SRBiH miaa zaj dwie trzecie opowierzchni Boni i Hercegowiny,
rozcigajc si od pnocnej i wschodniej21.
Wadze w Sarajewie widzc co si dzieje w tych krajach rozpisay w dniach 29.02 i
01.03.1992r. referendum w sprawie niepodlegoci republiki. Zdecydowana wikszo
zadeklarowaa ch uzyskania niepodlegoci przez Republik. Wyniku gosowania prezydent Alia
Izetbegovi ogosi jej niepodlego22. Decyzja ta spowodowaa, i pomidzy Serbamui a
Chorwatami i Muzumanami doszo do star. Dziaania te szybko przerodziy si w regularne
dziaania wojenne rozgrywajce si w rnych czciach kraju23.
Od marca 1992 r. na terenach caej Boni i Hercegowiny toczyy si regularne walki, w trakcie tych
walk dochodzio do spotka przedstawicieli trzech nacji. Spotkania te nie przynosiy jednak
wymiernego efektu w postaci porozumienia24.
16. 03.1992r. Serbowie odrzucili plan pokojowego rozwizaqnia konfliktu zaproponowany przez
Europejsk Wsplnot Gospodarcz, ktra zakadaa podzia republiki na kantony. Serbowie w tym
momencie nastawieni byli na jak najwiksze zdobycie terenu: aby przyczy go do pastwa
wieloserbskiego, obejmujcego : obszary w Chorwacji zdobyte w latach 1991 1992, Serbie i
18
19
20
21
22
23
24

Czarnogr, a take tereny kontrolowane przez Serbw w Boni i Hercegowinie25.


W kwietniu konflikt obj prawie cay obszar republiki. Serbowie wraz z armi federaln
przeszli do dziaa defensywnych i szybko zajli ok. 2/3 terytorium byej Jugosawi. Za kolejny
cel obrali stolic Boni i Hercegowiny Sarajewo26.
27.04.1992 r. Serbia wraz z Czarnogr utworzyy Federaln Republik Jugosawii, co
przyczynio si do oficjalnego rozpadu SFRJ. Natomiast republika ta nie uzyskaa akceptacji
midzynarodowej, ktr uzyskay: Sowenia, Bonia i Hercegowina oraz Chorwacja, ktre
22.05.1992 zostay przyjte do ONZ27.
W kwietniu 1992 roku, w Sarajewie stolicy Boni, pojawio si 1200 onierzy ONZ
strzegcych lotniska w tym miecie, na ktrym ldoway samoloty z pomoc humanitarn dla
mieszkacw. W padzierniku tego samego roku, Rada Bezpieczestwa ONZ podja decyzj o
utworzeniu specjalnego trybunau, ktry mia zbada kwestie zbrodni wojennych w Boni i
Hercegowinie[27]. Zarwno przywdca boniackich Serbw, Karadi, jak i dowdca wojsk
serbskich, genera Ratko Mladi, nadal dziaali bezkarnie, co dawao wyraz bezskutecznoci dziaa
ONZ w tym regionie[28]. Wszystkie rozejmy, wypracowywane przez ONZ, byy bardzo szybko
zrywane. Z powodu walk, most powietrzny, ktrym dostarczano do Sarajewa najpotrzebniejsze
towary, by kilkakrotnie zamykany[29].
15.06.1992 r. prezydent Alija Izetbegovi oraz prezydent Franjo Tudjman podjli wspln
decyzj aby kontynuowa dziaania zbrojne przeciwko siom serbskim. Dziaania te miao na celu
pomc w utworzeniu Chorwackiej Wsplnoty Herceg-Boni, obejmujcy tereny kontrolowane
przez te spoeczno. Spowodowao to rozam pomidzy Chorwatami a Muzumanami. Rozam ten
jednak nie potrwa dugo, poniewa w 22.07.1992 prezydenci obu nacji podpisali porozumienie o
nawizaniu stosunkw politycznych i kontynuacj dziaa zbrojnych przeciwko siom serbskim28.
10 lipca NATO w porozumieniu z Uni zachodnioeuropejsk podjo decyzj o wysaniu na
Adriatyk 6okrtw wojennych, zwizane to byo z przeciwdziaaniem przedostania si na tereny
objte walk zakazanych na mocy ustawy towarw. W tym samym czasie Rada Bezpieczestwa
ONZ wyrazia zgod na uycie na terenie Boni i Hercegowiny siy.29
W wojnie w Boni i Hercegowinie, jak si szacuje, zgino ponad 200,000 osb, a ponad poowa
ludnoci Boni zostaa uchodcami. Okoo 130,000 muzumanw byo rwnie wizionych i
przetrzymywanych w nieludzkich warunkach w obozach, zakadanych przez Serbw. Ocenia si,
e w BiH istniao ponad 200 takich obozw30.
25
26
27
28
29
30

Wojna w Boni i Hercegowinie w: http://www.unic.un.org.pl/jugoslawia/?id=wojna_w_bosni_i_hercegowinie

Ju na pocztku kwietnia 1992 roku, cay obszar Boni i Hercegowiny ogarnity by walkami. 5
kwietnia w Sarajewie zorganizowano manifestacj pokojow, ktrej celem by protest przeciwko
walkom i rzdom partii etnicznych. Spontanicznie zebrany tum wdar si do gmachu parlamentu
Herceg-Boni, gdzie ogoszono powstanie Komitetu Ocalenia Publicznego w celu ratowania kraju
przed wojn. W nocy z 6 na 7 kwietnia, bojwki serbskie uderzyy na pozycje muzumaskie,
zorganizowane wok miasta rozpoczo si oblenie Sarajewa[22]. Przywdca boniackich
Serbw, Radovan Karadi, zorganizowa prawie stutysiczn armi, wyposaon w okoo 300
czogw, 600 dzia i 78 samolotw, ktra w bardzo krtkim czasie opanowaa ponad 70%
terytorium Boni i Hercegowiny[23]. Na zajtych przez Serbw obszarach, onierze przystpili do
organizowania czystek etnicznych, polegajcych gwnie na przesiedlaniu ludnoci nie-serbskiej na
inne tereny. W poowie 1992 roku, wiat dowiedzia si o serbskich obozach internowania, w
ktrych przebywao szacunkowo okoo 120 tys. boniackich muzumanw i Chorwatw. Do koca
1992 roku miao w nich zgin z powodu godu, tortur i fatalnych warunkw ycia okoo 17 tys.
osb. W wielu zdobytych przez Serbw miejscowociach dochodzio do mordw, gwatw i
rabunkw. Wikszo z tych zbrodni zostaa popeniona podczas wysiedle ludnoci
muzumaskiej przez zwykych onierzy i oficerw, ktrzy czsto byli pod wpywem alkoholu i
podniecenia wynikajcego ze swojej bezkarnoci[24]. Konflikt w Boni i Hercegowinie
przeksztaci si w wojn totaln, ktrej gwnym celem byo cakowite wyniszczenie wroga. W
najgorszej sytuacji bya ludno muzumaska, ktra mimo tego, e stanowia najwiksz grup
wrd spoecznoci Herceg-Boni, nie potrafia poradzi sobie z niewyobraaln agresj Serbw.
Dodatkowo, na pocztku 1993 roku, doszo do walk midzy muzumanami i Chorwatami. By to
wynik propozycji przedstawicieli Rady Bezpieczestwa ONZ, Cyrusa Vancea i Davida Owena[25].
Walki chorwacko-muzumaskie toczyy si gwnie na terenach z wikszoci muzumask,
przyznanych Chorwacji w myl powyszej propozycji. Serbowie odrzucili plany przedstawicieli RB
ONZ i kontynuowali wojn. W rkach muzumanw pozostao jedynie 10% terytorium Boni i
Hercegowiny[26].
Po uznaniu niepodlegoci Boni i Hercegowiny przez ONZ, wojna domowa na tym obszarze
przeksztacia si w konflikt midzy dwoma suwerennymi pastwami. Cofnite zostay sankcje,
naoone na ca Jugosawi. Boniakw nie obowizywao ju embargo na dostawy broni. Zostao
ono natomiast zaostrzone wobec Nowej Jugosawii (Serbii i Czarnogry)[32].
W czerwcu 1993 roku, RB ONZ postanowia utworzy strefy bezpieczestwa dla cywilnej
ludnoci muzumaskiej. Owe strefy obejmoway: Tuzl, Sarajewo, ep, Biha, Gorade i
Srebrenic[33]. Oprcz tego, NATO miao zapewni wsparcie lotnicze wewntrz wspomnianych

stref bezpieczestwa (operacja Deny Flight). Mandat ONZ upowania siy pokojowe do
powstrzymywania atakw na obszary zdemilitaryzowane oraz, w razie koniecznoci, uycia
przemocy zbrojnej w celu zapewnienia sobie swobody przemieszczania lub osony konwojw
humanitarnych. Efektem tego byo zapocztkowanie w kwietniu 1993 roku natowskiej kampanii
lotniczej nad Boni i Hercegowin, ktrej celem bya egzekucja ogoszonego przez ONZ
cakowitego zakazu lotw nad Boni i Hercegowin, wsparcie si pokojowych UNPROFOR w
zabezpieczaniu stref bezpieczestwa oraz przymuszenie stron konfliktu do wycofania z nich broni
cikiej[34]. Serbowie, nie zwaajc na ukady, atakowali miasta w strefach ochronnych. W
kwietniu 1994 roku, Serbowie zdobyli Gorade i zmasakrowali jego mieszkacw. W odpowiedzi,
NATO zadao od Serbw usunicia cikiej broni, skoncentrowanej wok tego miasta. Gdy
wezwania nie poskutkoway, Sojusz Pnocnoatlantycki zdecydowa si rozwiza problem
si[35].
10 kwietnia 1994 roku, lotnictwo NATO zaatakowao pozycje serbskie wok Gorade.
Spotkao si to z protestami ze strony Rosji, ale atak powtrzono dwa tygodnie pniej, co
doprowadzio do wycofania si Serbw ze zdobytego miasta. Warto doda, e bya to pierwsza
operacja ofensywna sojuszu od momentu jego powstania w 1949 roku[36].
W celu rozwizania tego problemu i zapewnienia wikszej ochrony siom UNPROFOR oraz
obleganym enklawom we wschodniej Boni, 3 czerwca 1995 r., w Paryu, podjto decyzj o
utworzeniu w Boni i Hercegowinie Si Szybkiego Reagowania (RRF)
W lipcu 1995 roku, doszo do najwikszej poraki wojsk ONZ w Boni i Hercegowinie. 8
lipca serbskie czogi i piechota wdary si do Srebrenicy, w ktrej znajdowao si ok. 42 tys.
muzumanw. Siy ONZ w Srebrenicy, czyli liczcy 460 onierzy batalion holenderski, by zbyt
saby, aby powstrzyma atakujcych, przez co nie zareagowa. Po zdobyciu przez Serbw
Srebrenicy, 11 czerwca rozpoczy si egzekucje na muzumaskich mczyznach, zdolnych do
noszenia broni. W rzezi srebrenickiej zgino ok. 5,5 6 tys. cywilw i jecw, ktrych
rozstrzelano w Novej Kasabie, Kravicy, Grbavci, Karakaj i Potocari. Bya to najwiksza zbrodnia w
Europie od czasw II wojny wiatowej[41]. Dziao si to praktycznie na oczach holenderskiego
batalionu Si Ochronnych UNPROFOR, ktry stacjonowa 5 kilometrw od miasta. Dowdca
holenderskiego oddziau nigdy nie zosta pocignity do odpowiedzialnoci za te zdarzenia.
W tym samym czasie, Serbowie po raz kolejny ostrzelali muzumask cz Sarajewa,
powodujc wiele ofiar w ludnoci cywilnej. Zagrozili te nielicznym siom UNPROFOR
stacjonujcym w miecie i pojmali wielu onierzy ONZ, wypuszczajc ich dopiero po
zdecydowanej interwencji NATO. 28 sierpnia 1995 roku, boniaccy Serbowie po raz kolejny
odrzucili w referendum plan pokojowy grupy kontaktowej[42].

Serbowie notorycznie amali zakazy, wprowadzane przez ONZ. Oprcz Gorade, rwnie pod
Sarajewem stacjonoway powane siy Karadicia. Gdy Serbowie zbagatelizowali dania usunicia
cikiej broni spod stolicy Boni, w nocy z 28 na 29 sierpnia, podjto decyzj o rozpoczciu
operacjiDeliberate Force, ktra miaa na celu zniszczenie pozycji serbskich pod Sarajewem i w
trzech innych ocalaych strefach bezpieczestwa. 30 sierpnia 1995 roku, lotnictwo NATO
rozpoczo szereg atakw na serbskie oddziay stacjonujce na terenie Boni i Hercegowiny.
Polityka Karadicia doprowadzia w kocu do izolacji boniackich Serbw, ktrych przesta
popiera nawet sam Belgrad, ustanawiajc blokad granic z Republik Serbsk w Boni. ONZ
zniosa czciowo sankcje ekonomiczne, naoone na Trzeci Jugosawi, a Slobodan Miloevi
zrozumia, e Karadi sta si gronym konkurentem do przewodzenia wszystkim Serbom i nie
mia ju zamiaru w dalszym cigu go popiera[45].
Do zakoczenia wojny w duej mierze przyczyniy si sukcesy wojsk muzumanw i
Chorwatw. Pod koniec wojny, siy muzumaskie liczyy prawie 106 tys. onierzy i okoo 18 tys.
policjantw. W poowie wrzenia 1995 roku, poczone siy muzumasko-chorwackie uderzyy na
pozycje Serbw i odzyskay wiksz cze terytorium, utraconego na pocztku wojny. Dopiero po
tych porakach Serbowie stali si skonni do ustpstw i rokowa pokojowych[46]
21.07 1995 prezydenci Serbii, Chorwacji, Boni i Hercegowiny, A take sekretarz stanu Usa Warren
Christopher, przedstawiciel Unii Europejskiej Carl Bildt oraz Wiceminister spraw zagranicznych
Rosji Igor Iwanow parafowali w Dayton ukad w sprawie przywrcenia pokoju w Boni i
Hercegowinie31.
Gwnymi punktami tego porozumienia byo:
Bonia i Hercegowina pozostana jednym pastwem w obecnych granicach, skadajcym si z
dwch jednostek terytorialnych: Federacja Muzumasko- Chorwacka (51 % teryrorium), i
Republika Serbska ( 49% terytorium) Boni;... Stolica Boni Sarajewo nie bdzie podzielona i
pozostanie pod zarzdem Federacji Muzumasko- Chorwackiej; .Bonia bdzie posiadaa
jednego prezydenta, premiera, jeden dwuizbowy parlament, jeden trybuna konstytucyjny, jeden
bank centralny i jedn walut;...osoby uznane przez Trybuna Midzynarodowy w Hadze za
zbrodniarzy wojennych nie bd mogy sprawowa adnych funkcji politycznych;.... wszyscy
uchodxcy maj prawo powrotu do swoich domw;... w cigu miesica od podpisania porozumienia
zostanie rzomieszcony w Boni 60 tys. onierzy si pokojowych IFOR pod dowdztwem NATO,
ktre zastpia oddziay UNPROFOR;... w cigu 30 dni od daty podpisania porozumienia strony
konfliktu musz uwolni wszystkich jecw wojennych32.
poza tym ustalono rwnie:
31
32

... w cigu szeciu miesicy maj si odby rozmowy rozbrojeniowe stron majce na celu redukcj
wszystkich si zbrojnych do wzajemnie uzgodnionych poziomw. W wypadku niepowodzenia
negocjacji USA zapowiedziay dozbrojenie najsabszej ze stron- armii boniackiej33.
... w cigu roku midzynarodowy arbitra ma zdecydowa o losie Posawiny- przed wojn
chorwackiej czci Boni, kontrolowanej obecnie przez Serbw i majcej dla nich strategiczne
znaczenie34.
23.11.1995r. Rada Bezpieczestwa ONZ podja decyzj o zawieszeniu sankcji
ekonomicznych wopbec FRJ. Natomiast 14.12.1995r. Doszo do oficjalnego podpisania przez
prezydentw: Boni i Hercegowiny Alija Izetbegovicia, Chorwacji Franjo Tudjamana i Serbii
Slobodana milosevica ukadu parafowanego w Dayton35.
Zmiany wprowadzane na tym terenie napotkay szereg utrudnie.
Skutki konfliktu w Boni i Hercegowinie:
konflikt w bioni i hercegowinie mona zaliczy do jednego z najbardziej krwawych konfliktw w
Europie od zakoczenia II wojny wiatowej. Z raportu sporzdzonego przez Urzd ochrony
Zdrowia Boni i Hercegowiny wynika, e do koca 1995r. W wyniku toczcych si walk zgino
ok. 287 tys. osb. Ok. 1370 tys. osb ostao przymusowo wysiedlone a 1250 tys. ucieko z terenw
objtych walkami. cznie 58,2% obywateli Boni i Hercegowiny opucio swoje domy36.
Wedug ocen Midzynarodowego komitetu Czerwonego Krzya na terenie Boni i
Hercegowiny istaniao 41 obozw internowania a w caej Jugosawi 97. wedug rzdu boniackiego,
np. w poowie 1992 r. zanjdowao si tam okoo 120 tys. Muzumanw i chorwatw. Natomioast
wedug opozycji na terenie Muzumanw i chorwatw przetrzymywano 42 tys. Serbw.
Midzynarodowy czerwony Krzy we wrzeniu 1992 roku liczb internowanych szacowa na 8454
osoby. W tym 6718 byo przetrzymywanych przez Serbw, 854 przez Muzumanw a 913 przez
Chorwatw37.
Kolejn skutkiem konfliktu byy masowe gwaty. Komisja dochodzeniowa powoana przez Uni
Europejsk oszacowaa,e od pocztku wojny do stycznia 1993 r. serbowie zgwacili okoo 20 tys.
muzumaskich kobiet . Obie strony konfliktu w walce zachowywali si w sposb bardzo brutalny,
wrcz zwyrodniale, wiadcz o tym przypadki: kastracji nawet niemowlt, obcinania koczyn,
handlu ludmi a przede wszystkim wszelkie czystki etniczne38.
konflikt w Czeczeni
33
34
35
36
37
38

Od pocztku 1994 roku Rosja ponownie zainteresowaa si Czeczeni, wspierajc opozycj wobec
Dudajewa. W listopadzie 1994 roku opozycja przypucia nieudany szturm na stolic Czeczenii
Grozny, w ktrej jak si okazao aktywnie uczestniczyy wojska rosyjskie. 11 grudnia 1994 roku
Jelcyn wyda rozkaz ataku na Czeczeni; tym samym rozpocza si pierwsza wojna
czeczeska, w ktrej zgino okoo 100 tysicy osb, a presti Rosji na arenie midzynarodowej
dozna powanego uszczerbku w zwizku z doniesieniami o masowym amaniu praw czowieka w
Czeczenii oraz upokarzajc dla niedawnego supermocarstwa niezdolnoci do podporzdkowania
sobie jednego z wasnych regionw39.
W czerwcu 1995 roku doszo do spektakularnej akcji oddziau czeczeskiego pod dowdztwem
Szamila Basajewa, ktry zaj szpital w Budionnowsku w okrgu stawropolskim biorc okoo 1800
zakadnikw; w wyniku nieudanej akcji rosyjskich sub specjalnych zgino blisko 150 osb, a
premier Wiktor Czernomyrdin musia zgodzi si na zawieszenie broni i podjcie rozmw
pokojowych; walki jednak trway dalej. W grudniu Moskwa zorganizowaa wybory, w ktrych
zwyciy Dogu Zawgajew; by to jednak akt bez wikszego znaczenia, jako e opr Czeczenw
nie ustawa, czego przykadem by rajd oddziau Salmana Radujewa na Kizlar w Dagestanie, gdzie
wzito za zakadnikw okoo 1500 osb, oraz oblenie w Pierwomajskoje w styczniu 1996 roku.
W kwietniu Dudajew zgin w rosyjskim ataku rakietowym; funkcj prezydenta obj Zelimchan
Jandarbijew, dotychczasowy wiceprezydent40.
6 sierpnia 1996 roku Czeczecy przypucili udany atak na stolic Grozny, po czym 22 sierpnia
rosyjski genera Aleksander Lebied i szef sztabu rebeliantw Asan Maschadow podpisali
porozumienie rozejmowe, a nastpnie 31 sierpnia porozumienie o zakoczeniu wojny w
Chasawjurcie, przewidujce zawarcie porozumienia ukadajcego stosunki midzy Rosj a
Czeczeni do koca 2001 roku. Wojska rosyjskie wycofay si z Czeczenii do grudnia, po czym 27
stycznia 1997 roku odbyy si wybory prezydenckie, w ktrych zwyciy Maschadow. 12 maja
1997 roku Maschadow i Jelcyn podpisali na Kremlu traktat pokoju i wzajemnych stosunkw
midzy Federacj Rosyjsk a Czeczeni, stanowicy de facto uznanie pastwowoci Czeczenii
przez Moskw41.
DRUGA WOJNA CZECZESKA
Wadz Maschadowa w Czeczenii podwaaa dziaalno licznych, cakowicie niezalenych
grup zbrojnych, dokonujcych porwa dla okupu i zamachw terrorystycznych na przylegych
39
40
41

Rosja- Czeczenia w: http://www.stosunkimiedzynarodowe.info/kraj,Rosja,problemy,Czeczenia dostp z dnia


31.01.2011
Rosja- czeczenia w: http://www.stosunkimiedzynarodowe.info/kraj,Rosja,problemy,Czeczenia dostp z dnia
31.01.2011
Tame

terytoriach rosyjskich. W obliczu bezprawia, ktrego szczytowym punktem byo porwanie w maju
1998 roku wysannika Jelcyna Walentyna Wasowa, Maschadow wprowadzi w czerwcu 1998 roku
stan wyjtkowy, co jednak nie przynioso poprawy sytuacji. W marcu 1999 roku w Groznym
porwano czoowego przedstawiciela Rosji w Czeczenii, generaa Giennadija Szpiguna, ktrego w
przeciwiestwie do Wasowa pniej zamordowano. 2 sierpnia 1999 roku rosncy stopniowo w si
fundamentalici islamscy dokonali ataku na Dagestan z myl o ustanowieniu pastwa islamskiego;
zostali wwczas wyparci przez wojska rosyjskie, ale 5 wrzenia jeszcze raz zaatakowali Dagestan
znacznie wikszymi siami. 9 i 13 wrzenia doszo do zamachw terrorystycznych na bloki
mieszkalne w Moskwie, w ktrych zgino ponad 200 osb. Premier Wadimir Putin i prezydent
Jelcyn odpowiedzialno za te zamachy przypisali czeczeskim terrorystom i podjli decyzj o
ponownej interwencji zbrojnej42.
Druga kampania w Czeczenii rozpocza si 1 padziernika 1999 roku. Armia rosyjska bya
do niej znaczenie lepiej przygotowana ni w 1994 roku i korzystaa z duego poparcia
spoeczestwa, domagajcego si rozprawy z terrorystami. 6 lutego 2000 roku Rosjanie ogosili o
zdobyciu Groznego, wojna w Czeczenii przesza w faz partyzanck43.
W poniedziaek 21.02 2000 r. na zgliszczach jednego z najbardziej zniszczonych miast w
historii XX w. minister obrony przyj defilad swoich onierzy, ktrzy za zwycistwo nad
czeczeni zostali mianowani na wyzsze stopnie generaa : Aleksandra Baranowa,Wiktora
Kazancewa, Wadimira Szamanowa i Gienadija Troszewa, kierujcych czeczeska operacj, oprcz
tego zosatli oni nagrodzeni orderem bohatera FR. natomiast za prezydentem Czeczeni zosta
wysany list goczy, w ktrym zarzucano mu organizowanie zbrojnego przewrotu44.
26.03. 2000 r. odbyy si w FR wybory prezydenckie, ktre ju w pierwszej turze wygra
byy agent KGB W. Putin. Autorzy rocznika strategicznego 1999/2000 ... od samego pocztku nie
ulegao wtpliwoci, i rosyjska akcja zbrojna przeciwko Czeczenii bya wczeniej zaplanowan i
staranie przygotowan propagandowo wojna polityczn, ktra miaa na celu posuy
wyniesieniu na stanowisko prezydenta Rosji czowieka zaakceptowanego przez Borysa Jelcyna,
pukownika KGB Wadimira Putina45.
w czerwcu 2000 r. Putin postanowi sformalizowa statut tej republiki. W tym celu
utworzono tymczasow administracje na jej szefa powoany zosta Achmed Kadyrow, popierany
przez dowdce si federalnych , gen. Giennadija Troszew. W rzeczywistoci rzdy sprawowa Putin,
poniewa zastrzeg sobie prawo do powoywania i odwoywania szefa administracji republiki.
42
43
44
45

Tame
Rosja- czeczenia w: http://www.stosunkimiedzynarodowe.info/kraj,Rosja,problemy,Czeczenia dostp z dnia
31.01.2011
Depesza Agencji Interfax z 14.03.2000
Przegld sytuacji strategicznej aspekty globalne i regionalne , [w:] E. Hilak, R. Kuzniar, D. Popawski, H.
Szlajfer, Przegld sytuacji politycznej, gospodarczej i wojskowej w rodowisku midzynarodowym Polski,
Rocznik staystyczny 1999/2000, warszawa 2000, s. 54

Zwizku z tym i walki przybray charakter partyzancki wojska rosyjskie zaczy stosowa bardziej
radykalne. Czeczeni wstrzsny zamachy bombowe wymierzone przeciwko wojskom
okupacyjnym. Czsto koczyy si miercia samobjcza bojownikw. Do zda tych zgaszali si
ochotnicy z oddziau Szamila Basajewa i emira al- Chattaba. W odwecie Rosjanie przeprowadzili
pacyfikacj miejscowoci. Wydarzenia te powodoway, ze obom stronom zaleao na jak
najszybszym zakoczeniu walk46.
Wedug jednego z analitykw Orodka Wschodnich: ... Armii wojna potrzebna jest jako
gwarancja dopywu pienidzy, natomiast bojownikom zaognienie sytuacji gwarantuje utrzymanie
wpywu na wasne spoeczestwo, ktre jest ju wojn zmczone47.
skutki konfliktu w czeczeni
2.2 Konflikty zbrojne XX w. w Ameryce
Czsto przyczyna nieporozumie midzy krajami Ameryki Poudniowej w XX wieku byy
spory o charakterze terytorialnym, czsto odnoszce si do historii XIX wieku, kiedy wikszo
krajw bya niepodlega. Animozje te doprowadziy do kilku konfliktw m.in. wojny kolumbijskoperuwiaskiej o miasto Leticja, boliwijsko- paragwajskiej o prowincj Chaco i legy u podoa
wieloletniego sporu midzy Peru i Ekwadorem , ktry dwukrotnie przerodzia si w otwarty
konflikt pomidzy tymi krajami48.
Poniewa granica pomidzy Peru a Ekwadorem nie zostaa dokadnie okrelona na
obszarach Amazonii, w tych krajach na pocztku 1941 r. wybuch konflikt zbrojny o sporne
prowincje . Armia peruwiaska miaa dwukrotn przewag nad armi ekwadorsk. Po ataku na
Ekwadior armia peruwiaska w cigu kilku tygodni opanowa sporne tereny i zagrozia stolicy
pastwa, dlatego 29.01.1942r. Oba pastwa podpisay porozumienie. Wedug ktrego tereny
zdobyte przez Peru maj do niego naley a granica ma zostac ponownie wytyczona 49
ekwador nie mg pogodzi si ze strat, dlatego gdy granice nie zostay do koca
wyznaczone( pozostao 78 km na granicy w grach Cordilera de Kondor, wykorzystano to jajko
pod aby odrzucic protok z Rio. W 1981 roku wybuch pomiedzy tymi krajamio konfklikt
zbrojny. Oba kraje oskaraj si nawzajem o zapocztkowanie tej interwencji. Natomiast pod
naciskiem pastw poudniowamerykskich w dniu 2. 02.1982 podpisanoporozumienie o
wstrzymaniu ognia i powoaniu komisji zoonej z przedstawicieli pastw gwarantw protokou z
Rio. W kolejnych latach rzd Ekwadoru parokrotnie dawa do zrozumienia, e nie zrezygnuje z
pretensji do okoo 340 km2 terytorium na zboczach Cordillera de Condor, ktre wedug
46
47
48
49

Zbrojne konflikty i spory midzynarodowe u progu XXI wieku . Analiza problemw i studia przypadkw, pod.
Red. W. Malendowski, s. 360.
A. Wilk, terrorystyczna operacja militarna , [w:] biuletyn Specjalny Osrodka Studiw wschodnich- tydzie na
Wschodzie, nr 189, 7.12.2000
J. Odziemkowski, konflikty midzynardowe po 1945, Warszawa 2001, s. 161.
Tame

peruwaczykw naleay do nich50.


W ostatnich dniach 1995 r patrol ekwadorski zatakowal grup onierzy peruwiaskich
budujcych stranic w dolinie Rio Cenepa. 26 stycznia doszo do kolejnego starcia w innych
miejscach w dolinie. 29 stycznia samoloty peruwiaskie zaatakoway dwqa posterunki graniczne
Ekwadoru. Ekwadorczycy odpowiedzieli ogniem i ostrzelali bazy wojsk peruwiaskich. Oba
pastwa przystpiy do koncentracji oddziaw wojska nad sporn granic. 14 lutego Lima
ogosia , e armia peruwiaska wypara przeciwnika z terytorium pastwa i w tym samym moliwe
jest zawieszenie broni. Ekwador zgodzi si na przetrwanie walk, twierdzc przy tym, e nie prawd
jest wygrana Peru. Rozejm zosta podpisany 1.03.1995r51.
Straty
Konflikt pomidzy peru a Ekwadorem kosztowa kzd ze stron od 100 do 400 milionw dolarw i
nie zakoczy si rozstrzygniciem sporu terytorialnego52.
Wojna o Falklandy
Spr o przynalenoc pastwow Falklandw siga pocztkw dziwietnastego wieku. Pretensj do
tego alchipelagu miay takie pastwa jak Argetyna , Wielka Brytania. W 1908 roluLondyn utworzy
w tym rejonie terytorium zalene do ktrego naleay ; Falklandy, Nowa Poudniowa Georgia,
Poudniiowy Sandwich, Poudniowe Szetlandy, Poudniowe Orkady i ziemia Grahama na
Antarktydzie. Falklandy nabray znaczenia strategicznego gdy w 1913 roku, kiedy Brytyjczycy
zaoyli na nich stacj bunkrow i baz floty wojennej. Po zakoczeniu drugiej wojny wiatowej
sprawa Falklandw z inicjatywy Argetynty parokrotnie stawaa na forum ONZ , natomiast decyzje
ONZ nie zadowalay argetyczykw, poniewa nie nakazyway ustanowienia na wyspach
administracji argentyskiej53.

50
51
52
53

J. odziemkowski, konflikty midzynarodowe po 1945 r. warszawa 2011, s. 162


Tame

You might also like