You are on page 1of 14

Skrypt na egzamin poprawkowy z Polityki Gospodarczej.

Opracowa: Adam Grka

Cz I zagadnienia teoretyczne.
Zacznijmy od zdefiniowania samej polityki gospodarczej. Istnieje wiele sposobw na okrelenie jej charakteru.
Wedug definicji najbardziej oglnej polityka gospodarcza polega na okrelaniu celw danego systemu gospodarczego
oraz stosowaniu metod, rodkw i sposobw prowadzcych do osigania tych celw zgodnie z reguami nauk
ekonomicznych. Taka oglna definicja nie zawa pojcia polityki gospodarczej jedynie do dziaalnoci pastwa ale
przewiduje te dziaalno podmiotw lokalnych, ponadnarodowych czy prywatnych. Bardziej rozwinita jest ju
definicja prof. Stefana Kurowskiego, zgodnie z ktr polityka gospodarcza to dziaanie pastwa okrelajce cele
gospodarcze i rodki ich realizacji oraz organizujce te rodki w procesie gospodarowania w sytuacji gdy pastwo jest
ograniczone w tym dziaaniu przez inne podmioty gospodarcze wobec ktrych nie ma penej dyspozycji oraz gdy
dziaanie dokonuje si przez wybr celw alternatywnych oraz ograniczonych rodkw substytucyjnych. Definicja ta
nie uwzgldnia istnienia pastwa o gospodarce centralnie sterowanej i pasuje tylko do gospodarek rynkowych. Bardziej
szczegowa i majca raczej charakter przedmiotowy jest definicja prof. Bolesawa Winiarskiego zakadajca, e
polityka gospodarcza oznacza oddziaywanie wadz pastwowych na gospodark narodow na jej dynamik i
struktur, na stosunki ekonomiczne w pastwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranic. W zwizku z du rol
jaka jest w tej definicji przywizywana do organw wadzy, autor zwraca uwag na znaczenie odpowiedniego sposobu
ich powoywania i kontroli. Autorem kolejnej definicji jest prof. Wojciech Roszkowski, ktry stwierdza, e polityka
gospodarcza jest dziaaniem pastwa zmierzajcym do poprawy struktury oraz koniunktury gospodarczej w celu
szeroko rozumianego rozwoju spoeczno ekonomicznego. Tym samym, prof. Roszkowski wie polityk gospodarcz
z polityk spoeczn. Naley zauway, e poprawa struktury, o ktrej mowa nie jest zawsze konieczna. Zastana
struktura gospodarki moe ju by optymalna. Ten element definicji jest znakiem czasu i miejsca, w ktrym powstaa
Polski na pocztku lat 90. XX wieku. Najistotniejsz z punktu widzenia egzaminu jest definicja hybrydowa, czca
elementy powyszych. Zgodnie z ni polityka gospodarcza to oddziaywanie wadz pastwowych na struktur,
dynamik i koniunktur gospodarcz, na stosunki ekonomiczne w pastwie oraz na jego relacje gospodarcze z
zagranic celem szeroko rozumianego rozwoju spoeczno ekonomicznego.
Wiedzc ju czym jest sama polityka gospodarcza, moemy przej do dalszego jej charakteryzowania. Na pocztek
okrelmy cele polityki gospodarczej. Dziel si one na dwie podstawowe grupy: cele o charakterze
makroekonomicznym i cele o charakterze mikroekonomicznym. Do celw o charakterze makroekonomicznym
zaliczamy:
cele systemowe dziaania ukierunkowane na dokonywanie zmian w systemie ekonomicznym. S to dziaania w
zakresie ukadu regulacji gospodarki (regulowana przez centralny plan lub przez smithowsk niewidzialn rk
rynku), oddziaywanie na struktur wasnociow (dominacja wasnoci pastwowej czy prywatnej), struktur
dziaow (zarwno w rozumieniu udziau dziaw w zatrudnieniu jak i ich wkadu do PKB a take bardziej
szczegowego regulowania poszczeglnych gazi gospodarki) oraz struktur podmiotow (udzia maych i
rednich przedsibiorstw w rynku w porwnaniu do udziau przedsibiorstw duych, legalizacja bd zwalczanie
monopoli).
cele redystrybucyjne kontrola podziau rynkowego dokonywana przez pastwo. Pastwo decyduje, ktrym
grupom spoecznym przetransferowa dodatkowe rodki ze wzgldu na pominicie ich lub dyskryminacj przez
mechanizmy rynkowe.
cele stabilizacyjne prowadzona przez pastwo polityka gospodarcza powinna prowadzi do stabilizacji w
czterech wymiarach:
1. maksymalnego wykorzystania czynnikw wytwrczych
2. poziomu cen (zwalczanie nadmiernej inflacji)
3. budetu pastwa
4. zrwnowaonego wzrostu gospodarczego (aby nie nis nadmiernych skutkw ubocznych)
Cele o charakterze mikroekonomicznym dotycz tylko okrelonych podmiotw lub grup podmiotw jak zakady
przemysowe, gospodarstwa rolnicze czy przedsibiorstwa handlowo usugowe. Moemy wymieni kilka
przykadowych grup celw o charakterze mikroekonomicznym:
cele przemysowe
cele rolnicze
cele gospodarki mieszkaniowej
cele handlowe
cele transportowe
cele z zakresu systemu bankowego
cele edukacyjne
Narzdziami realizacji celw polityki gospodarczej s poszczeglne polityki szczegowe polityki gospodarczej, takie
jak: polityka systemowa, polityka strukturalna, polityka redystrybucyjna, polityka stabilizacyjna i tym podobne. Tak
samo jak w wymienionych politykach szczegowych powizanych z celami makroekonomicznymi, moemy tworzy

nazwy polityk szczegowych okrelanych w celu realizacji celw o charakterze mikroekonomicznym.


Pozostajc przy podziale na makro- i mikroekonomi, moemy zwrci uwag na poszczeglne polityki szczegowe
polityki makroekonomicznej, do ktrych zaliczamy:
polityk monetarn (pienin) polega ona na regulowaniu stopy wzrostu poday pienidza
polityk kursu walutowego ustala reguy ksztatowania ceny jednostki pieninej danego pastwa w stosunku do
jednostek patniczych innych pastw)
polityk fiskaln okrela wysoko danin publicznych
polityk budetow okrela reguy redystrybucji oraz przeznaczenie publicznych rodkw finansowych
Poza czterema powyszymi, niektrzy ekonomici wymieniaj dwie kolejne polityki szczegowe:
polityk handlu zagranicznego
polityk dochodow oddziaywanie pastwa na ksztatowanie si dochodw nominalnych i realnych
spoeczestwa
Trudniejsza do zdefiniowania i scharakteryzowania jest polityka mikroekonomiczna ze wzgldu na kontrowersje
zwizane z ujmowaniem tej kwestii.
Polityka makroekonomiczna oraz polityka mikroekonomiczna powizane s z jedn z funkcji polityki gospodarczej
funkcj stabilizacyjn. Skoro pojawi si ten wtek, scharakteryzujmy teraz funkcje polityki gospodarczej. Pierwsza z
nich to funkcja stabilizacyjna. Jej istot jest zapewnienie takiego adu ekonomicznego, ktry bdzie gwarantowa
efektywne funkcjonowanie systemu gospodarczego. Ten z kolei ma prowadzi do wzrostu dochodw indywidualnych i
zbiorowych a cao ma mie charakter dugookresowy. W ramach funkcji stabilizacyjnej pastwo ma doprowadza do
zapewnienia przewagi cinienia nad ssaniem w systemie gospodarczym (w uproszczeniu chodzi o to, eby konkurencja
wystpowaa midzy producentami a nie nabywcami i eby nie wystpoway niedobory rodkw produkcji, czyli ma
by mniej wicej tak jak w IIIRP a nie jak w PRL sklepy maj bi si o klientw a nie klienci o dostp do sklepw i
towaru). Funkcja stabilizacyjna dotyczy stabilizacji w wymiarach wymienionych powyej, w zwizku z charakterystyk
celw stabilizacyjnych polityki gospodarczej. Kolejne dwie funkcje polityki gospodarczej to funkcja alokacyjna i
redystrybucyjna, ktre omwione zostan cznie. Dotycz one udziau wadz w podziale dochodw w celu realizacji
zada sektora publicznego. Chodzi o opacane przez obywateli w sposb poredni dziaanie pastwa w celu
zapewnienia obywatelom dostpu do dbr publicznych. Innymi sowy pastwo pobiera od obywateli daniny publiczne,
z ktrych finansuje usugi i przedsiwzicia takie jak: publiczna suba zdrowia, publiczna edukacja, budowa drg,
obrona narodowa, system pomocy spoecznej i wiele innych. Istniej dwie podstawowe paszczyzny realizacji funkcji
alokacyjnej i redystrybucyjnej: korygowanie rynkowego podziau wytworzonych w systemie gospodarczym dochodw
oraz kreowanie dbr publicznych i odnowa rodkw oglnodostpnych.
Naley zauway, e skuteczno realizacji jednej funkcji, zaley od realizacji innej. Efektywno funkcji alokacyjnej i
redystrybucyjnej zaley od podjtych w ramach funkcji stabilizacyjnej decyzji dugoterminowych. Z kolei realizacja
funkcji stabilizacyjnej musi by poparta prawidow realizacj funkcji alokacyjnej i redystrybucyjnej.
Charakteryzujc funkcje polityki gospodarczej natknlimy si na pojcie dobra publicznego, ktre naley wyjani.
Jest to takie dobro, ktre finansowane jest z funduszy publicznych i oferowane odbiorcom na zasadzie kryterium
nieodpatnoci. Obywatele nie pac za dobra te bezporednio ale porednio, w formie danin publicznych (darmowe
szkolnictwo nie jest rzeczywicie darmowe ale opacane przez kadego obywatela w podatkach). Dobra publiczne w
przeciwiestwie do dbr prywatnych mog by uytkowane przez dan jednostk bez jednoczesnego uniemoliwiania
korzystania z nich innym jednostk (po prywatnej dziace moe chodzi tylko jej waciciel, po publicznym chodniku
wiele osb).
Nastpne zagadnienie to instrumenty polityki gospodarczej. Podzielone s one na cztery grupy, zaczynajc od
charakterystycznych dla systemw gospodarczych o najwikszej swobodzie gospodarczej, koczc na
charakterystycznych dla systemw gospodarczych scentralizowanych i opartych na narzuconym przez organy pastwa
planie. Grupa pierwsza to instrumenty klasyczne. Stosowane s one w pastwach od pocztku ich istnienia a po dzie
dzisiejszy. Instrumenty klasyczne wi si z klasyczn szko ekonomii zaoon przez Adama Smitha. Nale do
nich:
podatki
ca (bdce w zasadzie rwnie podatkiem)
opaty stemplowe (skarbowe)
sterowanie poda i kursem pienidza (w zasadzie jest to ju instrument interwencyjny, jednak przedstawiciele
neoklasycznej chicagowskiej szkoy ekonomii zaliczaj go do klasycznych)
Kolejna grupa to instrumenty interwencyjne. Przy ich pomocy pastwo ingeruje w procesy gospodarcze i mechanizmy
rynkowe. Jest ich bardzo wiele. Niektre to:
roboty publiczne (najstarszy z instrumentw interwencyjnych)
zasiki dla bezrobotnych
wiadczenia socjalne
ustalenie pacy minimalnej i pacy maksymalnej w sektorze publicznym
wpywanie na ceny np. przez organizowanie skupu interwencyjnego
ograniczenia wejcia do systemu gospodarczego (wymaganie w niektrych dziedzinach dziaalnoci koncesji,

licencji i zezwole)
limity produkcyjne
kwoty wwozowe
dopaty eksportowe
Grupa trzecia to instrumenty etatystyczne bdce de facto podgrup grupy instrumentw interwencyjnych wchodzcych
w zakres stosunkw wasnociowych. Etatyzm polega na wystpowaniu pastwa w roli podmiotu gospodarczego. Jego
przejawy to:
przejmowanie przez pastwo przedsibiorstw
zagospodarowanie przez pastwo gazi gospodarki, ktre nie s dochodowe ale niezbdne pod wzgldem
gospodarczym, spoecznym lub politycznym
wystpowanie pastwa w roli wierzyciela (gdy przedsibiorstwo zaduone jest w banku pastwowym)
Ostatnia grupa to instrumenty nakazowo rozdzielcze (administracyjne). Charakterystyczne s dla gospodarek
centralnie planowanych pastw socjalistycznych i su gbokiej ingerencji pastwa w mechanizmy rynkowe.
Przykadem moe by reglamentacja ywnoci. Instrumenty administracyjne sprawdzaj si te w pastwach
demokratycznych w sytuacjach nadzwyczajnych jak okres wojny.
Przejdmy teraz do funkcji pastwa w gospodarce. Podzielone s one na dwie grupy. Pierwsza z nich uznawana jest
zarwno przez zwolennikw doktryny liberalnej jak i etatystycznej. Funkcje z drugiej grupy natomiast uznawane s
jedynie przez etatystw. Do funkcji powszechnie uznawanych nale:
1. utrzymywanie istniejcego adu ekonomicznego z niego wynika ad polityczny. Konstytucja RP mwi w tej
kwestii o zabezpieczeniu prawa wasnoci i dziedziczenia.
2. ochrona rodowiska i zdrowia czowieka hamowanie nadmiernego rozwoju i rozprzestrzeniania si
gospodarki, ktre mogyby zagrozi rodowisku (np. zakaz nadmiernej emisji gazw cieplarnianych)
3. organizacja systemu pieninego pastwo ustala reguy dziaania instytucji finansowych
Wicej jest funkcji nieuznawanych przez liberaw. Nale do nich:
1. gospodarowanie dobrami publicznymi niemieszczcymi si w funkcjach wymienionych wyej problemem
pozostaje jednak wyznaczenie granicy midzy dobrami publicznymi a prywatnymi
2. stabilizacja systemu gospodarczego
3. pobudzanie aktywnoci gospodarczej naley w tym miejscu jednak nawiza do funkcji stabilizacyjnej.
Wzrost gospodarczy nie moe by zbyt duy poniewa prowadzi to do wysokiej skokowoci cyklu
koniunkturalnego.
4. protekcjonizm gospodarczy polega na wspieraniu okrelonych grup podmiotw gospodarczych (nastpuje to
zawsze kosztem innych podmiotw). Moe polega na przykad na wspieraniu rozwoju gospodarki w danym
regionie przez tworzenie specjalnych stref ekonomicznych jednak jest w pierwszym rzdzie kojarzony z
wywodzc si z XVII wiecznej Francji doktryn merkantylizmu na arenie midzynarodowej.
5. protekcjonizm socjalny skierowany jest do okrelonych podmiotw. Realizacji tej funkcji towarzyszy czsto
progresywny system podatkowy. Do instrumentw protekcjonizmu socjalnego nale: podatki, subsydia,
dotacje, kredyty o niskim oprocentowaniu itp.
6. protekcjonistyczna polityka handlowa (w stosunkach z zagranic) jej narzdziami s ca, kwoty importowe i
eksportowe, kartelizacja organizacji zajmujcych si obrotem zagranicznym
7. utrzymywanie sektora przedsibiorstw pastwowych
Kolejne zagadnienie to gospodarka rynkowa. Rozumiemy przez ni taki system gospodarczy, w ktrym istniej rynki
na wszystkie czynniki produkcji cznie z finansowymi a decyzje podejmowane s przez suwerenne podmioty
gospodarcze kierujce si wasnym interesem. Rynek to z kolei og podmiotw reprezentujcych poda i popyt, ktre
dokonujc transakcji zakupu i sprzeday decyduj o poziomie cen.

Cz II zagadnienia czce cz teoretyczn z czci historyczn.


Kryteria konwergencji okrelone w Traktacie o Unii Europejskiej, podpisanym 7 lutego 1992 roku w Maastricht:
deficyt nieprzekraczajcy 3% PKB
dug publiczny nieprzekraczajcy 60% PKB
inflacja wiksza maksymalnie o 1,5 punktu procentowego od redniej stopy inflacji 3 pastw czonkowskich o
najstabilniejszym poziomie cen
stopy procentowe na kredyty rednio- i dugoterminowe nie mog przekroczy o wicej ni 2 punkty procentowe
redniej tego wskanika w pastwach wymienionych w kryterium dotyczcym inflacji
zasada niedewaluowania walut wzgldem siebie pasmo waha kursowych powinno zawiera si w przedziale <2,25%; 2,25%>
maksymalne wykorzystanie czynnikw wytwrczych, podane bezrobocie w okolicach 4%
Podstawy konstytucyjne polityki gospodarczej w IIIRP:
I. Zasady o charakterze oglnym:
1. zasada demokratycznego pastwa prawa dziaanie wadzy publicznej oparte jest na prawie. Konstytucja
jest nadrzdna w stosunku do wszystkich pozostaych aktw prawa. Szczeglna jest rola ustawy.

Obowizuje zasada vacatio legis, dziki ktrej podmioty gospodarcze nie s zaskakiwane nowym stanem
prawnym. Chronione s prawa nabyte i budowana jest zaufanie obywateli do pastwa.
2. zasada pastwa spoecznego w zwizku z tym, e celem pastwa jest stworzenie wszystkim warunkw
do godnego ycia, nie naley tak samo traktowa podmiotw penosprawnych i niepenosprawnych.
Zasada ta powinna by rozpatrywana razem z zasad rwnoci a w przypadku zaistnienia sprzecznoci
mie nad ni prymat.
3. zasada pomocniczoci wszelka dziaalno publiczna ma by prowadzona jak najbliej obywatela a
jeeli jednostka nisza nie radzi sobie z realizacj danego zadania, obowizek pomocy ma jednostka
wysza.
4. zasada rwnoci przewiduje rwno praw, ochrony prawnej i rwno wobec prawa. Poza tym,
wszystkie podmioty maj by tak samo traktowane przez aparat administracyjny, mie rwny dostp do
rynku, na ktrym z kolei nikt nie jest szczeglnie uprzywilejowany.
II. Zasady o charakterze szczegowym:
1. zasada spoecznej gospodarki rynkowej opiera si na tezie o niedoskonaoci wolnego rynku, ktry
prowadzi do konfliktw spoecznych. W zwizku z tym pastwo ma tworzy reguy co do funkcjonowania
rynku i przez to chroni spoeczestwo. Zasada ta moe by pojmowana w sposb liberalny jako samo
ustalanie przez pastwo regu rywalizacji na rynku lub w inny sposb jako zliberalizowana wersja
pastwa opiekuczego. Orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego wspiera ten drugi tryb rozumowania.
2. zasada wolnoci gospodarczej nieingerowanie pastwa w sfer podejmowania i prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej. W praktyce nie jest to wolno absolutna. Ograniczeniem jest choby
wymaganie koncesji na niektre rodzaje dziaalnoci, konieczno spenienia wymogw BHP czy
przeciwpoarowych.
3. zasada wasnoci prywatnej jest to jeden z filarw spoecznej gospodarki rynkowej. Wasno prywatna
ma by podstaw caego systemu gospodarczego.
4. zasada solidarnoci, dialogu i wsppracy partnerw spoecznych podkrela si gwnie dwa ostatnie
elementy tej zasady, solidarno uznajc jedynie za etyczne wskazanie przy rozwizywaniu konfliktw
spoecznych. Wyrazem realizacji tej zasady jest powstanie i dziaalno Komisji Trjstronnej.
5. uznanie rodzinnych gospodarstw rolnych za podstaw struktury agralnej kraju przy konstruowaniu
postulatw polityki gospodarczej pastwa, interes rodzinnych gospodarstw rolnych powinien by
szczeglnie brany pod uwag. Za rodzinne gospodarstwo rolne uznaje si takie, ktre spenia nastpujce
warunki:
praca w gospodarstwie stanowi gwne rdo utrzymania dla czonkw rodziny
w gospodarstwie nie pracuj dodatkowi pracownicy najemni
gospodarstwo daje prace wszystkim czonkom rodziny
waciciel gospodarstwa posiada kwalifikacje rolnicze
6. zasada niezalenoci banku centralnego od rzdu Narodowy Bank Polski ma wyczno na emisj
pienidza i prowadzenie polityki pieninej. Zdanie rzdu nie musi by przy tym brane pod uwag.
Niezaleno NBP zabezpieczona jest przez sposb powoywania jego organw.
7. konstytucyjny katalog praw gospodarczych zawarty jest w dwch pierwszych rozdziaach, z naciskiem
na rozdzia II.

Cz III zagadnienia historyczne.


Ostatnia dekada PRL, reforma gospodarcza, rzd Mieczysawa Rakowskiego, obrady Okrgego Stou.
Gospodarka PRL bya niewydolna. Cyklicznie pojawiay si kryzysy gospodarcze prowadzce do kryzysw spoeczno
politycznych. Najpowaniejszy by kryzys z przeomu lat 70. i 80. Wtedy to po raz pierwszy mona byo mwi o
recesji. Od roku 1979 do 1982 dochd narodowy systematycznie spada i nie osign poziomu z roku 1978 a do koca
PRL. Kolejny kryzys wywoa tendencje reformistyczne wewntrz PZPR. 25 wrzenia 1981 roku uchwalone zostay
dwie wane ustawy o przedsibiorstwach pastwowych oraz o samorzdzie pracowniczym. By to pocztek I etapu
reformy gospodarczej, ktrej cz dotyczca przedsibiorstw nazywana bya trzy S (samodzielno, samorzdno,
samofinansowanie). Miaa ona doprowadzi do decentralizacji gospodarki i zastpienia centralnego planowania
zarzdzaniem przedsibiorstwami za pomoc narzdzi gospodarczych. Pastwo miao utrzyma jednak rol dominujc
jeeli chodzi o wasno rodkw produkcji. Reforma nie zostaa wdroona gwnie z powodu wprowadzenia stanu
wojennego. Bezporednio po jego zakoczeniu pojawi si wzrost gospodarczy jednak nie wiadczy on tyle o poprawie
sytuacji gospodarczej ale o jej tragicznym wczeniejszym pooeniu. Utrzymanie wzrostu okazao si bardzo trudne.
Pomimo niezrealizowanego I etapu reformy gospodarczej wadze zdecydoway si na rozpoczcie II etapu reformy
gospodarczej. Miaa ona stworzy rwne warunki ekonomiczne dla wszystkich sektorw wasnoci oraz wspiera mae
firmy prywatne. W celu zdobycia legitymacji spoecznej dla zmian rozpisano referendum. Odbyo si ono 29 listopada
1987 roku i chocia wikszo gosujcych opowiedziaa si za reformami to wynik nie by wicy. Mimo to
przystpiono do wprowadzania zmian. W ramach reformy gospodarczej miaa miejsce administracyjna podwyka cen
co wywoao niezadowolenie spoeczne i doprowadzio do zastpienia rzdu Messnera gabinetem Mieczysawa

Rakowskiego. Za jego czasw akcentowane byo coraz mocniej haso porozumienia narodowego co miao na celu
podzielenie si win za sytuacje gospodarcz przez PZPR z innymi podmiotami. Istotnym dokumentem jaki powsta za
czasw rzdu Rakowskiego bya ustawa z 23 grudnia 1988 roku o dziaalnoci gospodarczej, ktra znosia Komisj
Planowania przy Radzie Ministrw i wprowadzaa zasad wolnoci gospodarczej ograniczon jedynie koniecznoci
zdobycia koncesji na dziaalno w nastpujcych dziedzinach gospodarki:
przemys wydobywczy
przetwrstwo i obrt kamieniami i metalami szlachetnymi
przemys farmaceutyczny
przemys zbrojeniowy
produkcja alkoholu i wyrobw tytoniowych
transport morski i lotniczy
usugi lotnicze
usugi z zakresu ochrony osb i mienia
usugi detektywistyczne
prowadzenie biur paszportowych
obrt dobrami kultury sprzed 9 maja 1945 roku
obrt zagraniczny okrelonymi towarami
Urzdowanie gabinetu Mieczysawa Rakowskiego to take czas dialogu z opozycj demokratyczn, ktry doprowadzi
do rozmw Okrgego Stou.
Obrady Okrgego Stou rozpoczy si 6 lutego 1989 roku w Warszawie. Powoano wtedy trzy zespoy robocze: do
spraw gospodarki i polityki spoecznej, do spraw pluralizmu zwizkowego i do spraw reformy politycznej. Obrady
trway do 5 kwietnia 1989 roku. W ramach polityki gospodarczej interesuj nas postanowienia pochodzce z zespou
roboczego do spraw gospodarki i polityki spoecznej, na ktrego czele stali Wadysaw Baka (z ramienia rzdu) i
Witold Trzeciakowski (z ramienia opozycji). Mona je podzieli na dwie zasadnicze grupy: postanowienia dotyczce
zmian systemowych polskiej gospodarki jakie miay nastpi po Okrgym Stole oraz postanowienia dotyczce zmian
w biecej polityce gospodarczej pastwa. Do postanowie tworzcych nowy ad ekonomiczny zaliczamy:
rozwj samorzdnoci i partycypacji pracowniczej
swobodne ksztatowanie si struktury wasnociowej
rozwj stosunkw rynkowych i konkurencji
likwidowanie pozostaoci systemu nakazowo rozdzielczego i ograniczanie centralnego planowania
jednolita polityka finansowa wobec wszystkich przedsibiorstw niezalenie od panujcych w nich stosunkw
wasnociowych
podporzdkowanie systemu selekcji kadr kierowniczych w przedsibiorstwach kryterium kompetencji fachowych
(w miejsce klucza partyjnego)
pluralizm wasnociowy
prywatyzacja
Jeeli natomiast chodzi o postanowienia zwizane z biec polityk gospodarcz to wymieni moemy:
popraw warunkw zaopatrywania rynku i warunkw ycia ludnoci
Miao to nastpowa przez dostosowanie produkcji do popytu, przeprofilowanie produkcji zbrojnej na
konsumpcyjn, zmniejszenie udziau w gospodarce sektora paliwowo energetycznego oraz racjonalizacj
eksportu.
stabilizacj gospodarki i ograniczenie inflacji
Naleao ograniczy popyt i zwikszy poda a take zmniejszy deficyt budetowy. Urealniono (podwyszono)
ceny oraz podniesiono stopy procentowe co miao zachci spoeczestwo do skadania depozytw zamiast
ponownego wprowadzania pienidza na rynek.
ochrona ludnoci przed skutkami inflacji i polityki rwnowaenia
Gwnym narzdziem bya indeksacja pac ustalona na poziomie 0,8 co oznacza, e na kady 100% wzrostu
inflacji gwarantowano 80% wzrostu pac.
ochrona warunkw pracy i zatrudnienia
Lepsze warunki ksztatowano przez odpowiednie programy szczegowe dotyczce na przykad pracy w nocy czy
limitu godzin nadliczbowych.
Po wyborach z 4 czerwca 1989 roku, rzd Rakowskiego nadal dziaa. Przygotowa w porozumieniu z ekspertami z
Midzynarodowego Funduszu Walutowego oraz Banku wiatowego program gospodarczy na lata 1989 1992. Do
dymisji poda si 4 lipca 1989 roku jednak zostaa ona przyjta przez Sejm 1 sierpnia 1989 roku jednak w obliczu
nieudanej prby sformowania rzdu przez Czesawa Kiszczaka, gabinet Rakowskiego urzdowa do 12 wrzenia 1989
roku, kiedy to powoano rzd Tadeusza Mazowieckiego.
Rzd Tadeusza Mazowieckiego (12 wrzenia 1989 12 stycznia 1991)
Misja tworzenia rzdu zostaa powierzona Tadeuszowi Mazowieckiemu ju 24 sierpnia 1989 roku w odpowiedzi na

nieudan misj stworzenia rzdu przez Czesawa Kiszczaka. Pocztkowo mia on duo problemy z obsadzeniem
stanowiska wicepremiera do spraw gospodarczych i ministra finansw. Ostatecznie funkcja ta zostaa obsadzona przez
Leszka Balcerowicza. Zaprzysienie Rady Ministrw w skadzie zaproponowanym przez Mazowieckiego nastpio
ostatecznie 12 wrzenia 1989 roku. Ju nastpnego dnia odbyo si pierwsze posiedzenie.
Prace rzdu w 1989 roku w zakresie polityki gospodarczej koncentroway si na dwch grupach spraw:
rozwizywaniu biecych problemw gospodarczych oraz przygotowywaniu podstaw reform jakie miay by
realizowane od pocztku 1990 roku.
Do spraw biecych moemy zaliczy w pierwszej kolejnoci kwestie zwizane z budetem pastwa na rok 1989.
Dokument odziedziczony po rzdzie Mieczysawa Rakowskiego nie przystawa do rzeczywistoci. Przystpiono wic
do przygotowania prowizorium na padziernik oraz nowelizacji budetu na ostatnie dwa miesice 1989 roku. Oba
dokumenty opieray si na tych samych zaoeniach. Zaoono wyszy od pierwotnego deficyt budetowy, ktry sign
5 200 000 000 000 (5,2 biliona) wczesnych zotych. Okrelono te rda dodatkowych wpyww do budetu:
opodatkowanie kantorw wymiany walut, wzrost opat celnych oraz automatyczne ciganie nalenych podatkw z
przedsibiorstw przemysu spirytusowego. Prowizorium na padziernik zostao przyjte przez Sejm 29 wrzenia 1989
roku, natomiast nowelizacja budetu na 1989 rok 30 padziernika 1989 roku. Kolejn kwesti z zakresu spraw
biecych bya regulacja pac. W obliczu zagroenia hiperinflacj, indeksacja automatyczna wywalczona przez zwizki
zawodowe przy Okrgym Stole zastpiona zostaa indeksacj wyrwnawcz. Oznacza to, e wskanik ustalany by
teraz w stosunku do pac na kocu a nie jak wczeniej na pocztku kwartau. Taka decyzja wskazywaa na to, e rzd
nie bdzie dostosowywa swojej polityki gospodarczej do nierealnych da spoeczestwa. Na postaw to wskazywa
take kolejny element z zakresu spraw biecych, to jest podnoszenie cen. Podwyki dotyczyy: paliw silnikowych,
alkoholu, taryf pasaerskich w PKP i PKS, wyrobw przemysu farmaceutycznego, usug pocztowych i
telekomunikacyjnych, energii (elektrycznej i cieplnej) a take produktw ywnociowych. Kolejn kwesti jak
regulowa rzd w zakresie spraw biecych byo wstrzymywanie prywatyzacji. Moe si to wydawa niekonsekwentne
w porwnaniu z oglnym profilem polityki rzdu Mazowieckiego, jednak chodzi to o nieuregulowan jeszcze w
dostateczny sposb dzik prywatyzacj, na ktrej bogacili si dotychczasowi kierownicy przedsibiorstw pastwowych,
a wic osoby zwizane z wadz komunistyczn.
Przejdmy teraz do dziaa przygotowujcych reform gospodarcz Polski, jakie podejmowa rzd Tadeusza
Mazowieckiego jeszcze w 1989 roku. Dziaania te moemy podzieli na trzy nurty. Pierwszy z nich to prace nad
dokumentem programowym okrelajcym generalne kierunki polityki gospodarczej rzdu. Chodzi tu w zasadzie o plan
Balcerowicza jaka to nazwa jest najbardziej znana czy te plan Sachsa Balcerowicza Gomuki jak okrelany jest
przez niektrych, w tym prof. Stefana Stpnia. Za pierwsz wersj planu mona uwaa expos premiera
Mazowieckiego. Druga wersja zostaa ustalona w Waszyngtonie przez Leszka Balcerowicza w porozumieniu ju z
Midzynarodowym Funduszem Walutowym oraz Bankiem wiatowym. Wersja trzecia zostaa przedstawiona na
konferencji prasowej 5 padziernika 1989 roku i opublikowana w Rzeczpospolitej. Czwarta wreszcie wersja to
dokument rzdowy zatytuowany Zaoenia polityki gospodarczo spoecznej przedstawiony do zaakceptowania przez
Sejm wraz z pakietem ustaw reformatorskich 17 grudnia 1989 roku. Drugi nurt dziaa rzdu w ramach przygotowania
reformy to wanie samo przygotowanie projektw ustaw reformatorskich zmieniajcych zasadniczo system
gospodarczy pastwa. Sejmowi przedstawiono ich 17 grudnia 11, jednak uchwalone zostao tylko 10 z nich z powodu
niedopracowania ustawy o praktykach antymonopolistycznych. Ostatecznie ustawy uchwalone przez Sejm 27 grudnia
1989 roku i podpisane przez prezydenta Wojciecha Jaruzelskiego 30 grudnia 1989 roku to:
ustawa o gospodarce finansowej przedsibiorstw pastwowych
ustawa o prawie bankowym
ustawa o kredytowaniu
ustawa o podatku od wzrostu wynagrodze
ustawa o nowych zasadach opodatkowania
ustawa o dziaalnoci gospodarczej prowadzonej przez inwestorw zagranicznych
ustawa o prawie dewizowym
ustawa o prawie celnym
ustawa o zatrudnieniu
ustawa o szczeglnych warunkach zwalniania pracownikw
Trzecim nurtem dziaa reformatorskich rzdu w 1989 roku byo opracowanie projektu budetu na rok 1990. By on
oparty na identycznych zaoeniach, jak te ustalone z Midzynarodowym Funduszem Walutowym. Planowany by
wzrost cen i spadek produkcji, pac realnych oraz spoycia.
Polityka gospodarcza w 1990 roku bya przez rzd Tadeusza Mazowieckiego prowadzona w sposb, ktry pozwala na
podzielenie jej na dwa zasadnicze rodzaje polityki gospodarczej polityk stabilizacyjn i polityk systemow.
W ramach polityki stabilizacyjnej najwaniejszym celem jaki stawia przed sob rzd bya walka z inflacj, ktr
uznano za najwikszy problem polskiej gospodarki. W ramach teje, stosowano wysokie stopy procentowe, ktre miay
doprowadzi do zahamowania wydatkw ludnoci i zachcenia jej do zwikszenia oszczdnoci w zotych. Za jedn z
gwnych przyczyn inflacji uznawano nadmierny wzrost pac. Rzd postanowi wic o cisej kontroli wzrostu pac
przez polityk fiskaln wobec przedsibiorstw, a konkretniej podtrzymanie popiwku (PPWW podatek od

ponadnormatywnych wypat wynagrodze). Hamowaniu inflacji pomaga te miaa polityka staego kursu walutowego.
Od 1 stycznia 1990 roku zacz obowizywa sztywny kurs zotwki do dolara amerykaskiego. Kurs ustalono na
poziomie 9 500 zotych za jednego dolara. Kolejnym narzdziem walki z inflacj byo zmniejszanie deficytu
budetowego. W tym celu, rzd zaprzesta przekazywania subsydiw nierentownym przedsibiorstwom. Aby zagodzi
skutki reform gospodarczych dla spoeczestwa, po raz pierwszy od II wojny wiatowej wprowadzono system zasikw
dla bezrobotnych.
W skutek reform gospodarczych z pocztku 1990 roku, rozwizane zostay w duej mierze problemy z zaopatrzeniem
rynku. Pojawi si handel uliczny a aktywno importerw przyniosa niedostpne dotd towary z Zachodu. Znikno
zjawisko gigantycznych kolejek i pustych pek sklepowych. Problemem by jednak brak pienidzy w spoeczestwie.
Byo to rdem duego niezadowolenia. W ramach prac rzdu w drugim kwartale 1990 roku przewaay trzy grupy
zagadnie: moliwo zwikszenia wydatkw budetowych, liberalizacja handlu zagranicznego (obnienie ce do
poziomu 5%) oraz restrukturyzacja wielkich przedsibiorstw. Efektem byo obnienie inflacji w sierpniu do poziomu
1,8%. Bya to jednak zmiana krtkotrwaa, we wrzeniu stopa inflacji urosa znw do 6,8%.
Jeeli chodzi o polityk systemow w roku 1990 to opieraa si ona na zamienianiu systemu gospodarki
scentralizowanej w spoeczn gospodark rynkow. Dziaania rzdu w tym zakresie nastpoway na piciu gwnych
obszarach. Pierwszym byo ograniczenie zakresu centralnych parametrw regulacyjnych co oznaczao po prostu nie
ingerowanie w gospodark, uwolnienie wskanikw aby rynek sterowa nimi sam. Jak wiemy jednak rzd nie
prowadzi takiej polityki na caej linii. Cay czasz sterowa przecie kursem waluty. Drugi obszar to zmiany
instytucjonalne upodabniajce gospodark do systemu rynkowego. Chodzi tu gwnie o reform systemu bankowego,
zapocztkowan jeszcze przez gabinet Mieczysawa Rakowskiego, ktry dokona podziau NBP na dziewi
pastwowych bankw komercyjnych oraz central NBP majc z czasem nabra w peni charakteru banku centralnego.
Mazowiecki mia zamiar umocni pozycj NBP jako banku centralnego, usprawni dziaanie pastwowych bankw
komercyjnych oraz promowa procesy tworzenia nowych bankw. Trzeci obszar dziaania w ramach polityki
systemowej to przemiany wasnociowe. W poowie marca 1990 roku Rada Ministrw przyja dwa projekty ustaw z
tego zakresu ustaw prywatyzacyjn i ustaw o powoaniu Ministra Przeksztace Wasnociowych. Stanowisko to
obj jako pierwszy Waldemar Kuczyski. Jeszcze w 1990 roku udao mu si sprywatyzowa metod kapitaow pi
przedsibiorstw i opracowa zaoenia pierwszego programu powszechnej prywatyzacji. Dwa pozostae obszary
dziaania Rady Ministrw to prba zagwarantowania warunkw konkurencji oraz likwidacja centralnego systemu
zasilania podmiotw gospodarczych.
Tadeusz Mazowiecki zoy dymisj 25 listopada 1990 roku z powodu swojej poraki ju w I turze wyborw
prezydenckich. Zostaa ona przyjta przez Sejm 14 grudnia 1990 roku, jednak gabinet dziaa a do powoania rzdu
Jana Krzysztofa Bieleckiego 12 stycznia 1991 roku. W tym czasie udao si midzy innymi przygotowa projekt ustawy
budetowej na rok 1991.
Rzd Jana Krzysztofa Bieleckiego (12 stycznia 1991 23 grudnia 1991)
Pocztkowo drugim premierem IIIRP zosta mia Jan Olszewski. To on otrzyma misj utworzenia rzdu od prezydenta
elekta Lecha Wasy, jednak 18 grudnia 1990 roku oficjalnie ogoszono, e zakoczya si ona niepowodzeniem. 26
grudnia 1990 roku kolejna misja sformowania rzdu powierzona zostaa szerzej dotd nieznanemu politykowi z
Gdaska, ktrym by Jan Krzysztof Bielecki.
Gabinet zosta powoany przez Sejm 12 stycznia 1991 roku. Stanowisko ministra finansw obj ponownie Leszek
Balcerowicz, co wskazywao na plan kontynuacji polityki gospodarczej zapocztkowanej przez Tadeusza
Mazowieckiego. Musiao to spowodowa napicia spoeczne, poniewa w kraju dominoway gosy oczekujce odejcia
od reform. Przejawem tego by wynik wyborw prezydenckich z 1990 roku, a konkretniej spektakularna poraka
Tadeusza Mazowieckiego w pierwszej turze.
Protesty spoeczne z jakimi spotka si nowy gabinet dotyczyy w pierwszej kolejnoci popiwku. O ile zwizkowcy
dali jego zniesienia to rzd uwaa go za jedno z istotniejszych narzdzi prowadzonej przeze polityki
antyinflacyjnej. Z protestujcymi rozpoczto negocjacje, w ktrych stanowisko rzdu byo jednak nieugite. Konflikt
podgrzewany by przez informacj, e ekonomici z otoczenia prezydenckiego s przeciwnikami popiwku. Na pocztku
lutego 1991 roku doszo jednak do spotkania Lecha Wasy z Leszkiem Balcerowiczem, po ktrym prezydent
publicznie popar ca polityk gospodarcz rzdu.
Wiosn 1991 roku pojawia si kolejna grupa protestujcych, obok przeciwnikw popiwku. Byli to rolnicy, ktrych
wystpienia zmusiy rzd do zajcia si polityk roln pastwa. System wyniesiony z PRL by nieefektywny i po
rozpoczciu ksztatowania wolnego rynku doprowadzi do problemw ze zbytem produktw rolnych, wzrostu cen
rodkw produkcji rolniczej oraz podwyki kosztw kredytw rolniczych. Protestujcy domagali si taszych kredytw
i wprowadzenia polityki protekcyjnej w handlu zagranicznym podami rolnymi. Rzd Bieleckiego ugi si i
wprowadzi wysze stawki celne na importowan ywno i zaostrzon jej kontrol. Takie dziaanie pogbiao tylko
nieefektywn struktur rolnictwa.
W kwietniu rzd zdecydowa, e w obliczu negatywnych wskanikw ekonomicznych oraz rosncego niezadowolenia
spoecznego, nie da si utrzyma dotychczasowego kursu polityki gospodarczej. Rozpoczto prace nad zaoeniami
polityki antyrecesyjnej. Jej owocem by skierowany do Sejmu 18 maja 1991 roku dokument pod tytuem Zadania
rzdu w dziedzinie restrukturyzacji gospodarki. Skupia si on na kwestiach prywatyzacji, poniewa za gwn

przyczyn niepowodzenia reform uznano nieprzystosowanie przedsibiorstw pastwowych do nowych warunkw


gospodarczych.
Istotnym momentem w czasie urzdowania gabinetu Bieleckiego bya nocna dewaluacja zotwki, ktra nastpia o
pnocy z 16 na 17 maja 1991 roku. Taka naga zmiana w rodku nocy podyktowana bya chci uniknicia spekulacji.
Sama za dewaluacja konieczna bya z powodu osabienia si dolara (z ktrym zotwka bya sztywno powizana) na
rynkach wiatowych. Nowy kurs wynis 11 000 zotych za dolara.
W drugiej poowie 1991 roku rzd nie mg cieszy si silnym oparciem w Sejmie z powodu zbliajcej si kampanii
wyborczej. Czonkowie izby zamiast zajmowa si reformami i popraw kondycji pastwa, byli raczej zainteresowani
zapewnieniem sobie sukcesu wyborczego. Mimo to udao si przegosowa ustaw o podatku od osb fizycznych, ktra
zacza obowizywa od 1 stycznia 1992 roku. Wprowadzia ona trzy stawki podatkowe: 20%, 30% i 40%.
W czasie urzdowania gabinetu Bieleckiego powstaa Gieda Papierw Wartociowych w Warszawie. Akt jej
zaoenia podpisano 22 kwietnia 1991 roku. Wzorem dla nowej giedy warszawskiej by gieda w Lyonie. Jednoczenie
z otwarciem giedy, powoano Komisj Papierw Wartociowych.
Jeeli chodzi o kwestie zwizane z budetem to omawiany rzd rozpocz dziaalno bez budetu na rok, w ktrym
przyszo mu obj wadz. Istnia jedynie projekt, ktry zdya uchwali poprzednia Rada Ministrw i to on sta si
przyczkiem do prac nad nowym dokumentem. Do uchwalenia budetu przez Sejm doszo ju w poowie lutego 1991
roku jednak pojawi si problem deficyt wymagajcy korekty budetu. Wynika on gwnie z bdnych prognoz
gospodarczych. W marcu ju byo wiadomo, e budet jest niewykonalny. Pierwszy projekt jego nowelizacji jednak
pojawi si dopiero pod koniec sierpnia. Kampania wyborcza powodowaa jednak, e debata nad projektem bya
nieefektywna. Na jesieni rzd nadal siedzia nad nowelizacj budetu na 1991 rok. Do tego jeszcze zosta zobowizany
do przygotowania prowizorium na pierwszy kwarta 1992 roku, co pocigao za sob przygotowanie Zaoe polityki
gospodarczej i spoecznej na 1992 rok. Prace nad tymi dokumentami trway, chocia w midzyczasie odbyy si wybory
parlamentarne, ktrych wynik jasno wskazywa na brak moliwo przetrwania rzdu. 5 grudnia przyjta zostaa
dymisja Bieleckiego a misja utworzenia rzdu przypada ponownie w udziale Janowi Olszewskiemu. Istniejcy rzd
dziaa mia do sformowania nowego. W tym czasie udao si midzy innymi uchwali 12 grudnia 1991 roku projekt
prowizorium budetowego na pierwszy kwarta kolejnego roku.
Urzdowanie gabinetu Jana Krzysztofa Bieleckiego uzna naley za nieudane ze wzgldu na niewypenienie
podstawowego zadania kadego rzdu przygotowania budetu na kolejny rok. Co ciekawe, nieistniejcy ju rzd
uzyska mimo to absolutorium od Sejmu w padzierniku 1992 roku.
Rzd Jana Olszewskiego (23 grudnia 1991 5 czerwca 1992)
Rzd Jana Olszewskiego rodzi si w blach. Chocia ju 16 grudnia 1991 roku premier przedstawi prezydentowi jego
skad, to ten stwierdzi, e nie jest on zdolny do wypenienia swojej misji. W zwizku z tym, dwa dni pniej Olszewski
poda si do dymisji, ktra nie zostaa jednak przyjta przez Sejm. Ta groba okazaa si skuteczna rzd zosta
powoany 23 grudnia 1991 roku. Ministrem finansw zosta Karol Lutkowski, chocia obsadzenie tego stanowiska nie
naleao do atwych zada. Piastowa on swoje stanowisko tylko do 28 lutego 1992 roku, kiedy to zosta zastpiony
przez Andrzeja Olechowskiego.
Zaoenia polityki gospodarczej przedstawione przez Jana Olszewskiego w sejmowym expos byy bardzo
oglnikowe poniewa rzd ten skupi si chcia nie na gospodarce a na dekomunizacji pastwa. Jednym z ciekawszych
postulatw dotyczcych gospodarki bya zapowied zniesienia popiwku, chocia nie podano adnej konkretnej daty
kiedy miaoby to zosta wprowadzone w ycie.
Chocia gabinet Olszewskiego odziedziczy po swoich poprzednikach prowizorium budetowe na pierwszy kwarta
1992 roku, to wci brak byo ustale co do oglnych zaoe polityki gospodarczej na kolejny rok. W ramach
tworzenia takiego caociowego dokumentu, powstaway programy odcinkowe, jak kierunki polityki rolnej (ustalenie
sytuacji PGRw, zwikszenie udziau rolnikw w przetwrstwie i handlu ywnoci, przywrcenie spdzielczoci) czy
zagadnienia prywatyzacji (przypieszenie, powoanie organu do uporzdkowania stosunkw wasnociowych,
zachcanie kapitau polonijnego do napywu do kraju). Ostateczny i caociowy dokument Zaoenia polityki
gospodarczo spoecznej na 1992 rok zosta zatwierdzony przez rzd 14 lutego 1992 roku.
Budet na rok 1992 nie istnia, a jedyne czym nowy rzd dysponowa to projekt prowizorium budetowego na pierwszy
kwarta 1992 roku odziedziczony po poprzedniej ekipie. 2 stycznia 1992 roku zosta on przedstawiony do przyjcia
Sejmowi bez adnych poprawek ze strony gabinetu Olszewskiego. Razem z nim wniesiono projekty czterech ustaw: o
zasadach gospodarki finansowej pastwa, o zmianie ustawy prawo budetowe, o podatku dochodowym i o zmianie
kodeksu pracy. Wszystkie te ustawy, wraz z prowizorium uzyskay akceptacj Sejmu 25 stycznia 1991 roku, jednak
dopiero po wniesieniu poprawek. Ostateczn wersj budetu rzd przyj 20 marca 1992 roku. Zosta on jednak
uchwalony przez Sejm dopiero po dymisji gabinetu.
Rzd Jana Olszewskiego by tym, za ktrego urzdowania nastpi pierwszy konflikt z NBP. Objawi on si krytyk
projektu zaoe polityki pieninej na 1992 rok przez Jerzego Eysymontta (kierownika Centralnego Urzdu
Planowania). Konflikt ten zosta zaegnany jednak w cigu dwch tygodni. Zwraca si na niego uwag ze wzgldu na
to, e w PRL bank centralny by podporzdkowany rzdowi i takie konflikty byy niemoliwe.
Rzd Olszewskiego odszed czciowo od zapocztkowanej przez Bieleckiego polityki protekcjonizmu luzujc bariery

celne dla importu, gwnie surowcw i dbr inwestycyjnych.


Istotnym projektem ustawy opracowanym przez omawiany rzd by zatwierdzony 19 maja 1992 roku projekt ustawy o
podatku VAT i akcyzowym.
Rzd Jana Olszewskiego upad w nocy z 4 na 5 czerwca 1992 roku z powodw niezwizanych z gospodark a wyniku
polityki lustracyjnej i dekomunizacyjnej. W zwizku z tym, nie bdziemy si w bezporednie przyczyny upadku
zagbia.
Nieudana misja utworzenia rzdu przez Waldemara Pawlaka (5 czerwca 1992 2 lipca 1992)
Chocia pierwsza misja utworzenia rzdu przez Waldemara Pawlaka zakoczya si niepowodzeniem, warto
wspomnie o jej przebiegu.
Pawlak deklarowa ch stworzenia takiego programu, ktry mgby zyska poparcie wikszoci ugrupowa
Sejmowych. W swoim wystpieniu sejmowym za najwaniejsze uzna 3 sprawy:
stworzenie moliwoci efektywnego funkcjonowania tym przedsibiorstwom, ktre miay szans dostosowania si
do nowych warunkw gospodarczych i konkurencji midzynarodowej
stworzenie gwarancji minimum socjalnego
integracj Polski z Uni Europejsk
Rzd, gdyby powsta, mia realizowa obowizujcy budet odziedziczony po gabinecie Jana Olszewskiego.
Niewykluczona bya jednak jego nowelizacja jesieni.
Uruchomiony mia zosta program ratunkowy dla rolnictwa i gospodarki ywnociowej.
Wystpienie Waldemara Pawlaka nie zostao zaakceptowane przez parlament, w zwizku z czym wystpi on do
prezydenta o zwolnienie z misji tworzenia rzdu.
Rzd Hanny Suchockiej (11 lipca 1992 26 padziernika 1993)
Hanna Suchocka zostaa powoana przez Sejm 11 lipca 1992 roku na stanowisko premiera. Zostaa pierwsz kobiet w
historii Polski, ktra obja to stanowisko.
W swoim programie Suchocka nawizywaa do expos Tadeusza Mazowieckiego, mwic o deniach do
wprowadzenia spoecznej gospodarki rynkowej jako ustroju ekonomicznego. Oglnie jednak w programie Suchockiej
trudno byo dostrzec spjn koncepcj polityki gospodarczej.
Mwic o skadzie osobowym gabinetu Suchockiej naley zwrci uwag na wystpowanie tzw. resortw
prezydenckich, to jest obsadzenia przez Lecha Was ministerstwa obrony narodowej, ministerstwa spraw
wewntrznych i ministerstwa spraw zagranicznych. Ministrem finansw zosta Jerzy Osiatyski.
Sytuacja spoeczna w momencie obejmowania przez Suchock urzdu bya trudna. Po pierwsze, przez kraj przelewaa
si fala strajkw oraz grb podjcia strajkw na tle pacowym. Po drugie, 75% kraju dotkna susza niszczca zbiory
rolnikw, co doprowadzio do podwyek cen ywnoci.
W dziedzinie rozadowywania napicia strajkowego, Suchocka podja rozmowy ze zwizkami zawodowymi. W ich
wyniku zapowiedziano midzy innymi stopniowe odchodzenie od popiwku. Innym charakterystycznym zagadnieniem
zwizanym ze zwizkami zawodowymi w tym okresie jest powstawanie dokumentu zatytuowanego Pakt o
przedsibiorstwie pastwowym. Miaa to by podstawa do szerokich rozmw na temat przedsibiorstw pastwowych i
gospodarki. Powstawanie tego dokumentu byo jednym wielkim problemem. Do prac zaproszono oprcz
przedstawicieli rzdu, pracodawcw i 11 zwizkw zawodowych. To wanie zwizkowcy byli tam rdem wszelkiego
za. Pocztkowo powoano trzy zespoy robocze, jednak w obliczu zastrzee ze strony zwizkw, zdecydowano si
ostatecznie na negocjacje w formie plenarnej. Prace nad dokumentem uznano za zakoczone 14 listopada 1992 roku,
jednak ju 20 listopada 1992 roku zwizkowcom co si odwidziao i siedem central zwizkowych odmwio
parafowania dokumentu z powodu niespenienia przez rzd wymogw formalnych. wiateko w tunelu zabyso znowu
9 grudnia 1992 roku, kiedy OPZZ ogosi, e pakt podpisze. Niestety 21 grudnia 1992 roku wadze zwizkowe zmieniy
zdanie argumentujc to kontynuowaniem przez rzd polityki wywoujcej masowe protesty. 4 stycznia 1993 roku rzd
rozpatrywa moliwo skierowania do Sejmu czci aktw prawnych powizanych z Paktem... jeszcze przed jego
podpisaniem, poniewa istniaa obawa, e do takiego podpisania moe w ogle nie doj. W kocu jednak, 22 lutego
1992 roku, doszo do podpisania dokumentu ze zwizkowcami. Co prawda dokumenty rnej treci podpisano z NSZZ
Solidarno, OPZZ i 7 centralami branowymi ale kto by si czepia takich szczegw. 20 kwietnia 1993 roku rzd
zdecydowa si na skierowanie do Sejmu szeciu ustaw z Paktu o przedsibiorstwie pastwowym.
Polityka budetowa w czasach rzdu Suchockiej okazaa si bardzo trudna do realizacji. Ju w lipcu 1992 roku
okazao si, e istniej ogromne zalegoci w ciganiu podatkw. Najwikszymi dunikami byy due
przedsibiorstwa jak PKP, zakady Ursus czy PLL LOT. Rwnie wpywy z tytuu prywatyzacji i sprzeday obligacji
byy nisze od oczekiwanych. Istniaa groba powikszenia deficytu budetowego o kolejne 20 bilionw zotych.
Konieczna bya oczywicie nowelizacja budetu. Rzd przyj jej projekt 10 padziernika 1992 roku. Deficyt
budetowy mia by powikszony o 25%. Po wprowadzeniu poprawek przez komisje sejmowe, projekt nowelizacji
budetu na rok 1992 zosta przyjty 6 listopada 1992 roku.
Rwnolegle z pracami nad nowelizacj budetu, prowadzone byy prace nad budetem na rok 1993. Wraz z nim
opracowywano Zaoenia polityki spoeczno gospodarczej, zgodnie z ktrymi podniesiona miaa by skala

podatkowa, przyspieszona dewaluacja zotwki i wprowadzony podatek VAT. Zaoenia te zostay przyjte przez Sejm
w nocy z 10 na 11 padziernika 1992 roku. Na uchwalenie przez Sejm budetu na rok 1993, z licznymi
wprowadzonymi poprawkami, czeka trzeba byo a 12 lutego 1993 roku.
Istotn decyzj podjt przez gabinet Hanny Suchockiej byo prowadzenie polityki protekcyjnej. Ju 16 lipca 1992
roku wydano rozporzdzenie o wprowadzeniu kontyngentw celnych w imporcie. W rolnictwie powodem zastosowania
protekcjonizmu bya susza. Wbrew temu, e susza oznacza mniejsze plony i deficyt podw rolnych na rynku
krajowym, rzd nie zdecydowa si na promowanie importu ale na polityk antyimportow. Na ywno pochodzc z
zagranicy naoono wysz stawk podatku obrotowego. Zdecydowano si te na wprowadzenie preferencyjnych
kredytw dla rolnictwa oraz subsydiowanie paliwa dla rolnikw. W ramach polityki protekcyjnej wprowadzono od 1
stycznia 1993 roku podatki na wszystkie importowane do Polski towary. 8 kwietnia 1993 roku, w zwizku z epidemi
pryszczycy, zakazano importu do kraju towarw, ktre mogy by skaone chorob. 13 kwietnia natomiast, po
protestach rybakw, zablokowano import ryb do Polski.
Urzdowanie gabinetu Suchockiej to te okres wzrostu cen. Podwyki dotkny midzy innymi lekw, benzyny,
biletw PKP i PKS, energii cieplnej oraz energii elektrycznej.
W dziedzinie przeksztace wasnociowych Suchocka kontynuowaa polityk Bieleckiego. Trwaa prywatyzacja
PGRw. 16 listopada 1992 roku PLL LOT, ktry przynosi pastwu ogromne straty, zosta przeksztacony w
jednoosobow spk Skarbu Pastwa. 29 sierpnia 1992 roku do Sejmu trafi projekt ustawy o powszechnej
prywatyzacji i Narodowych Funduszach Inwestycyjnych. Prace nad nim jednak znacznie si przecigay aby w kocu
18 marca 1993 roku Sejm ustaw odrzuci. Mimo to, rzd nie wycofywa si z programu powszechnej prywatyzacji. Ju
30 marca 1993 roku Rada Ministrw zaakceptowaa zmieniony projekt ustawy, noszcej tym razem tytu Ustawa o
narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji. 29 kwietnia 1993 roku ustawa zostaa uchwalona. 6 kwietnia
1993 roku rozpocz si proces prywatyzacji bankw komercyjnych wydzielonych z NBP. Doszo do zakupu pierwszej
emisji akcji Wielkopolskiego Banku Kredytowego S.A.
W omawianym okresie umacniaa si niezaleno NBP od rzdu. Z jednej strony byo to zjawisko pozytywne,
nieodczny element przeksztace w dziedzinie gospodarki. Z drugiej jednak dochodzio do sytuacji, w ktrych
polityka NBP bya sprzeczna z planami rzdu. Przykadem moe by samodzielna decyzja NBP z pocztku listopada
1992 roku o ustaleniu redniego kursu dolara na ponad 15 000 zotych, podczas gdy wedug zaoe rzdu kwota ta
miaa nie by przekroczona.
Na styku polityki gospodarczej i polityki zagranicznej, w pierwszej poowie lutego 1993 roku, rzdowi udao si po
dwuletniej przerwie wznowi negocjacje z Klubem Londyskim (banki komercyjne bdce wierzycielami Polski) na
temat obsugi i redukcji dugu. Od 1 marca 1993 roku zaczo obowizywa rodkowoeuropejskie Porozumienie o
Wolnym Handlu (CEFTA), ktre podpisane byo 21 grudnia 1992 roku w Krakowie pomidzy Polsk, Wgrami,
Czechami i Sowacj (wtedy w zasadzie jeszcze Czechosowacj).
28 maja 1993 roku doszo do przegosowania w Sejmie wotum nieufnoci dla gabinetu Hanny Suchockiej.
Prezydentowi jednak nie spodobaa si wizja dymisji rzdu wic zdecydowa si na rozwizanie parlamentu i polecenie
dotychczasowemu rzdowi dalszego dziaania a do wyonienia jego nastpcw. W tym czasie rzd zaj si
przygotowaniem listy 200 przedsibiorstw, ktre miay jako pierwsze zosta objte programem powszechnej
prywatyzacji. Poza tym, w okresie dziaania rzdu bez parlamentu, wesza w ycie ustawa o podatku od towarw i
usug z 12 maja 1993 roku. Tym samym od 5 lipca 1993 roku zacz w Polsce obowizywa podatek VAT. W sierpniu
rzd prowadzi prace nad budetem na rok 1994. Od 1 wrzenia 1993 roku weszy w ycie przepisy o banderolowaniu
importowanych wyrobw tytoniowych i spirytusowych. Towary wyprodukowane w kraju miay by objte tym
obowizkiem od 1 stycznia 1994 roku.
Ostatecznie rzd poda si do dymisji 15 padziernika 1993 roku a pracowa do 26 padziernika 1993 roku, kiedy to
wadz przej gabinet Waldemara Pawlaka.
Rzd Waldemara Pawlaka (26 padziernika 1993 1 marca 1995)
Rzd Waldemara Pawlaka by wynikiem koalicji Sojuszu Lewicy Demokratycznej, Polskiego Stronnictwa Ludowego i
Unii Pracy. Koalicyjni eksperci wrd zada nowego rzdu wymieniali: uzdrowienie finansw publicznych,
zwikszenie konkurencyjnoci polskiej gospodarki przez inwestycje i promowanie eksportu, walk z bezrobociem i
szar stref, agodzenie rnic dochodowych spoeczestwa, stopniowe obnianie inflacji i deficytu budetowego.
Waldemar Pawlak na stanowisko premiera zosta desygnowany 18 padziernika 1993 roku i rozpocz dobieranie
odpowiednich osb do swojego gabinetu. Stanowisko ministra finansw obj Marek Borowski, chocia ju wtedy
rozwaana bya kandydatura Grzegorza Koodki. Ostatecznie zastpi on Borowskiego na tym stanowisku 28 kwietnia
1994 roku (w midzy czasie kierownikiem resortu finansw od 8 lutego 1994 roku do 28 kwietnia 1994 roku by
Henryk Chmielak). Wotum zaufania rzd otrzyma 10 listopada 1993 roku.
Waldemar Pawlak nie zamierza kontynuowa polityki poprzedniego rzdu, czego wyrazem byo wycofanie z Sejmu 55
projektw ustaw rzdu Suchockiej tu po objciu wadzy. Wyrazem braku zaufania do poprzedniego gabinetu bya te
polityka budetowa. Nowy rzd mia sam wypracowa projekt budetu, w zwizku z czym by zmuszony o zwrcenie
si do Sejmu z prob o przesunicie terminu przygotowania projektu ustawy. Ostateczn wersj projektu ustawy
budetowej na rok 1994 rzd przyj 27 grudnia 1993 roku. 5 marca 1994 roku zostaa ona uchwalona przez Sejm.

10

Istotne byy te ustawy okoobudetowe. 9 grudnia 1993 roku Sejm znowelizowa ustaw o podatku od towarw i usug
i podatku akcyzowym. 16 grudnia 1993 roku natomiast znowelizowana zostaa ustawa o podatku od osb fizycznych.
W myl nowelizacji wprowadzone zostay nowe stawki podatkowe 21%, 33% i 45%.
Od maja 1994 roku Ministerstw Finansw przyspieszyo prace nad projektem ustawy budetowej na rok 1995. Zostay
one zakoczone 4 listopada 1994 roku. Wszystko szo gadko do momentu, gdy prezydent Wasa zgosi weto w
stosunku do ustawy podatkowej. Co prawda zostao ono 2 grudnia 1994 roku odrzucone przez Sejm, jednak prezydent
zdecydowa si 9 grudnia 1994 roku wysa ustaw do Trybunau Konstytucyjnego. Ten odroczy rozpraw na 12
stycznia 1995 roku, skutkiem czego nowe stawki podatkowe nie mogyby obowizywa ju od stycznia 1995 roku.
Rada Ministrw wybrna z tej sytuacji wprowadzajc autopoprawk do budetu zostay do niego wpisane
najwaniejsze postanowienia ustawy podatkowej a take ustawy o wynagrodzeniach sfery budetowej. Jednake i tym
razem si nie udao. Sejm przyj budet na rok 1995 ju 29 grudnia 1994 roku, jednak wczeniej wprowadzi poprawki
odrzucajce autopoprawk rzdu. Desperack reakcj ministra finansw Grzegorza Koodki byo wydanie tego samego
dnia obwieszczenia, wedug ktrego od pocztku 1995 roku miay obowizywa stawki PIT 21%, 33% i 45%. Jak si z
czasem okazao, obwieszczenie to byo sprzeczne z konstytucj i ustawami.
Za czasw rzdu Pawlaka powrcia kwestia Paktu o przedsibiorstwie pastwowym. 26 listopada 1993 roku Sejm
zaakceptowa propozycj rzdu w sprawie odrzucenia projektu ustawy prywatyzacyjnej pochodzcego z Paktu.... Byo
to powizane z wspominan wczeniej niechci rzdu do kontynuowania polityki swoich poprzednikw. 20 grudnia
1993 roku doszo do nieoczekiwanego spotkania midzy premierem Waldemarem Pawlakiem a przewodniczcym
NSZZ Solidarno Marianem Krzaklewskim. Ten drugi domaga si realizacji Paktu... a w szczeglnoci powoania
komisji trjstronnej oraz konsultacji ze zwizkami zawodowymi w sprawach projektw ustaw pochodzcych od rzdu.
10 stycznia 1994 roku doszo do nawizania interesujcej wsppracy midzy NSZZ Solidarno a Konfederacj
Pracodawcw Polskich. Organizacje miay teraz wsplnie naciska na rzd w sprawie wdroenia Paktu....
Kwesti powizan z Paktem o przedsibiorstwie pastwowym by popiwek, a konkretniej jego zniesienie. Miao to si
odby 31 marca 1994 roku. Rzd Pawlaka nie chcia jednak cakowicie uwolni wzrostu pac a jedynie wprowadzi
now ustaw go kontrolujc. Plany rzdu zostay poparte przez Sejm uchwaleniem odpowiedniej ustawy 17 grudnia
1993 roku. W miejsce popiwku, rzd zaproponowa regulacj nazywan przez niektrych popiwkiem bis lub
neopopiwkiem. Odpowiedni ustaw przyjto 18 marca 1994 roku. Problem pojawi si gdy prezydent ustawy nie
podpisa. Na horyzoncie pojawio si widmo niekontrolowanego wzrostu pac od pocztku kwietnia. W zwizku z tym,
ju 12 kwietnia 1994 roku rzd przyj nowy projekt ustawy neopopiwkowej, ktra zostaa ostatecznie przegosowana
przez Sejm 9 czerwca 1994 roku.
Rzd Waldemara Pawlaka nie unikn konfliktu z NBP, jednak bardziej istotnym wydarzeniem na tej linii jest decyzja o
denominacji zotego. Zostaa przyjta przez Rad Ministrw 31 maja 1994 roku. Denominacja zostaa zaplanowana na
1 stycznia 1995 roku. Sejm bez problemu przyj ustaw i od pocztku kolejnego roku rozpocza si wymiana po
kursie 10 000 starych zotych za 1 nowy zoty.
Rzd Pawlaka kontynuowa program powszechnej prywatyzacji. 29 marca 1994 roku do programu zakwalifikowane
byo ju 367 przedsibiorstw a lista kolejnych 110 bya gotowa. 13 kwietnia 1994 roku Ministerstwo Przeksztace
Wasnociowych przedstawio premierowi program komercjalizacji przedsibiorstw pastwowych, zakadajcy szybkie
przeksztacenie ich w efektywnie dziaajce spki skarbu pastwa. Dokumentem, ktry mia wyznacza drog
prywatyzacji byy Kierunki prywatyzacji na 1995 rok.
Naley wspomnie o wydarzeniach w polityce zagranicznej z czasw rzdu Pawlaka. 1 lutego 1994 roku w ycie
wszed ukad stowarzyszeniowy Polski ze wsplnotami europejskimi, podpisany 16 grudnia 1991 roku. 1 lutego 1994
roku rwnie, Polska zoya wniosek o przyjcie do Organizacji Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). 11
marca 1994 roku w wyniku negocjacji Klub Londyski umorzy 45,2% polskiego zaduenia. 8 kwietnia 1994 roku,
Polska zoya wniosek o czonkostwo w Unii Europejskiej. 14 kwietnia 1994 roku przynis pozytywny fina
negocjacji z Klubem Paryskim, ktry umorzy 50% polskiego dugu.
Chocia premier Waldemar Pawlak pochodzi z Polskiego Stronnictwa Ludowego a wic partii agrarnej, to polityka
rolna jego gabinetu nie bya bardzo rozbudowana czy rewolucyjna. Najistotniejszym jej elementem byo powoanie 18
kwietnia 1994 roku Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ktra miaa zaj si sprawami kredytowania
rolnikw oraz budowania infrastruktury (wodocigi, kanalizacja, telekomunikacja) na terenach wiejskich.
Bardzo istotnym dokumentem, ktry sta si podstaw polityki gospodarczej rzdu bya Strategia dla Polski
sporzdzona i przedstawiona 27 maja 1994 roku przez ministra Grzegorza Koodk. Dokument skada si z czci
oglnej oraz dziesiciu programw:
1. Partnerskie stosunki i negocjacyjny mechanizm regulacji pac
2. Reforma systemu zabezpieczenia spoecznego
3. Przeciwdziaanie bezrobociu
4. Rozwj obszarw wiejskich
5. Inwestowanie w kapita ludzki
6. Zarzdzanie majtkiem pastwowym oraz procesy przeksztace wasnociowych
7. redniookresowa strategia finansowa
8. Rozwj i reforma sektora finansowego

11

9. Bezpieczestwo obrotu gospodarczego oraz absorpcja szarej strefy


10. Midzynarodowa konkurencyjno polskiej gospodarki
24 czerwca 1994 roku Sejm przyj program rzdowy. Bya ona bardzo wysoko oceniana przez przedsibiorcw a take
wsplnoty europejskie.
Rzd Waldemara Pawlaka zosta odwoany w drodze konstruktywnego wotum nieufnoci wyraonego przez Sejm 1
marca 1995 roku. Premiera z PSL zastpi reprezentant drugiej partii koalicyjnej Jzef Oleksy z Sojuszu Lewicy
Demokratycznej.
Rzd Jzefa Oleksego (1 marca 1995 8 lutego 1996)
Rzd Jzefa Oleksego mia zamiar kontynuowa polityk gospodarcz rzdu Waldemara Pawlaka. Wyrazem tego byo
zatrzymanie na stanowisku ministra finansw Grzegorza Koodki.
Dziaania z zakresu polityki budetowej Oleksy zacz od apelu do prezydenta Wasy o podpisanie budetu. Premier
otrzyma te w tej sprawie poparcie Sejmu. Pod takim naciskiem prezydent ugi si i 7 marca 1995 roku wycofa z
Trybunau Konstytucyjnego i podpisa ustaw. Kolejn komplikacj byo orzeczenie Trybunau Konstytucyjnego z 15
marca 1995 roku o niekonstytucyjnoci ustawy o podatku dochodowym na 1995 rok z powodu uchwalenia nowych
stawek ju w trakcie roku podatkowego. Mimo tego orzeczenia rzd postanowi przeforsowa ustaw. Doszo do
gosowania w Sejmie nad odrzuceniem orzeczenia Trybunau. W jego wyniku stawki podatkowe zostay utrzymane na
poziomie 21%, 33% i 45%.
Prowadzone byy te prace nad budetem na rok 1996. 12 czerwca 1995 roku okazao si, e pomimo deficytu na
poziomie 9,7 miliarda zotych, budet nie dopina si na kolejne 5 miliardw zotych. Poszukiwano wic wyjcia z
zaistniaej sytuacji. Drog jaka poparta zostaa przez Sejm bya zmiana systemu podatkowego i wprowadzenie
szeciostopniowej skali podatku od osb fizycznych. 13 padziernika 1995 roku uchwalona zostaa odpowiednia
nowelizacja ustawy, ktra jednak spotkaa si z prezydenckim wetem 25 listopada 1995 roku. Z tej sytuacji skorzysta
minister finansw, wydajc rozporzdzenie zgodnie z ktrym obowizywa miay trzy stawki 21%, 33% i 45%. Co
prawda weto prezydenckie zostao 1 grudnia 1995 roku odrzucone ale ju 8 grudnia ustawa trafia do Trybunau
Konstytucyjnego, ktry 28 grudnia 1995 roku stwierdzi jej niezgodno z konstytucj. Budet na rok 1996 zosta w
kocu uchwalony 11 stycznia 1996 roku, dziki czemu rzd mg rozpocz prac nad budetem na rok 1997.
Rzd Oleksego by tym, ktry rozpocz reform tzw. centrum gospodarczego, to jest zmian struktury rzdu. Midzy
innymi Urzd Rady Ministrw mia by zastpiony przez Ministerstwo Administracji Publicznej i Kancelari Premiera.
Poniewa ostateczny postanowienia reformy ulegy zmianie podczas urzdowania kolejnego gabinetu, nie naley si na
razie w nie zagbia.
Kolejn reform planowan przez rzd Oleksego bya reforma ubezpiecze spoecznych. Nie podjto jednak zbyt
konkretnych krokw na drodze do jej wprowadzenia. Zapowiedziano jedynie, e konieczne bdzie przygotowanie
okoo 20 ustaw w tym celu co moe nastpi w okolicach 1998 roku.
Pozostawienie w rzdzie Grzegorza Koodki na stanowisku ministra finansw wskazywao jasno, e kontynuowana
bdzie Strategia dla Polski. Jednym z filarw tego dokumentu bya polityka antyinflacyjna. W ramach pakietu
antyinflacyjnego, ktry przyjty zosta przez Rad Ministrw 6 czerwca 1995 roku ustanowiono kontyngenty na
pszenic, cukier i sery, podniesiono ca na 19% importowanych artykuw ywnociowych a na 45% tych artykuw je
obniono. Dodatkowo postanowiono o zwikszeniu kontroli cen u monopolistw. Pierwsze analizy skutecznoci
Strategii dla Polski wskazyway na sukces wikszy od przewidywanego.
W ramach polityki wasnociowej omawiany gabinet zapowiedzia wznowienie i przyspieszenie prac nad ustaw
prywatyzacyjn. Rzeczywicie taka ustawa powstaa bardzo szybko jednak najpierw zostaa zawetowana przez
prezydenta a po odrzuceniu weta przez Sejm, Trybuna Konstytucyjny orzek, e jest ona niezgodna z konstytucj.
Nie sposb te nie zwrci uwagi na inne istotne wydarzenie, jakie miao miejsce na koniec marca 1995 roku 15
Narodowych Funduszy Inwestycyjnych zostao wpisanych do rejestru handlowego i otrzymao osobowo prawn. 4
lipca 1995 roku ustalono, e w programie tym udzia bra bdzie 413 spek. 26 wrzenia 1995 roku liczba ta urosa do
514. Kolejn kwesti zwizan z polityk wasnociow bya prywatyzacja bankw komercyjnych zwizanych z NBP.
Zgodnie z postanowieniem rzdu miay zosta sprywatyzowane do koca 1995 roku. Na koniec warto wspomnie o
koncepcji referendum uwaszczeniowego, jaka zrodzia si w gowie prezydenta Lecha Wasy. Do rozpisania
referendum prezydent potrzebowa zgody Senatu. Otrzyma j po drugim wniosku. Referendum miao si odby 18
lutego 1996 roku. W zwizku z tym, jego wynik zostanie omwiony przy nastpnym rzdzie.
Jeeli chodzi o stosunki rzdu z NBP to naley pamita, e wci cign si konflikt powstay midzy prezes Hann
Gronkiewicz Waltz a ministrem Grzegorzem Koodk jeszcze w czasie rzdu Waldemara Pawlaka. Jzef Oleksy
chcia konflikt ten zaagodzi. W zwizku z tym, 25 kwietnia 1995 roku doszo do spotkania obu stron, w czasie
ktrego udao si porozumie w sprawie przedziau waha kursu zotego oraz zasad interwencji NBP. W maju 1995
roku, NBP wprowadzi system pynnego kursu walutowego sterowanego przez bank centralny. Oznacza to, e kurs
zotego by ustalany przez banki ale ramach wytyczonych przez NBP. W lipcu znw pojawi si spr. NBP nie chcia
zgodzi si z koncepcj rzdu, zakadajc powoanie niezalenej instytucji zajmujcej si nadzorem bankowym
(pniej pomys wykiekowa w Komisj Nadzoru Bankowego). Sejm nie by zadowolony z konfliktu, czemu da wyraz
w czasie rozpatrywania sprawozdania z dziaalnoci NBP w 1994 roku, dokonujc zastrzeenia, e wsppraca NBP z

12

rzdem, nie jest satysfakcjonujca.


Dymisja Jzefa Oleksego nastpia 24 stycznia 1996 roku, po tym gdy prokuratura wojskowa wszcza przeciwko
niemu postpowanie. Mia on jednak sprawowa obowizki a do powoania nowego rzdu, czyli jak si okazao do 8
lutego 1996 roku. Jeszcze po dymisji trway istotne prace nad nowym dzieem ministra Grzegorza Koodki Strategia
dla Polski Pakiet 2000.
Rzd Wodzimierza Cimoszewicza (8 lutego 1996 31 padziernika 1997)
Wodzimierz Cimoszewicz otrzyma od prezydenta misj tworzenia rzdu ju 1 lutego 1996 roku. Na stanowisko
ministra finansw powoany zosta ponownie Grzegorz Koodko. Jednak nie dotrwa on do koca urzdowania
gabinetu. 4 lutego 1997 roku zosta zastpiony przez Marka Belk. W swoim expos wygoszonym 13 lutego 1996
roku, Cimoszewicz zapowiedzia utrzymanie dyscypliny finansowej pastwa, wspieranie maych i rednich
przedsibiorstw, wzmacnianie konkurencyjnoci polskiej gospodarki, przyspieszenie restrukturyzacji podstawowych jej
dziedzin oraz ograniczenie fiskalizmu. Wskazywa te na utrzymanie kursu polityki prywatyzacyjnej. Wotum zaufania
rzd otrzyma 15 lutego 1996 roku.
Konsekwencj dziaa poprzednikw Cimoszewicza byo referendum uwaszczeniowe, ktre odbyo si 18 lutego
1996 roku. Okazao si ono niewice ze wzgldu na nisk frekwencj. Mimo to, rzd zapowiedzia uwzgldnienie
woli tych obywateli, ktrzy w gosowaniu wzili udzia. Pyta w referendum zadano pi. Dotyczyy one samego
pomysu powszechnego uwaszczenia, jak i sposobu jego dokonania.
W dziedzinie polityki fiskalnej zarwno premier w expos, jak i minister finansw w Pakiecie 2000 przewidywali
obnienie podatkw. Wedug przyjtego projektu ustawy, stawki podatku dochodowego od osb fizycznych miay spa
do poziomu 20%, 30%, 40%. Z kolei stawka CIT miaa spa do poziomu 38%. Kosztem obnienia stawek miaa by
jednak rezygnacja z wielu ulg. Nowa ordynacja podatkowa zostaa w kocu uchwalona dopiero 3 sierpnia 1997 roku.
Zgodnie z ni stawki miay spa do poziomu 19%, 30%, 40% ale dopiero od 1998 roku.
Rzd Cimoszewicza dokona reformy centrum gospodarczego i administracyjnego. Opieraa si ona na ustawach
uchwalonych przez Sejm 21 czerwca 1996 roku. Charakterystyczne byo wprowadzenie do nich przez Sejm ponad 100
poprawek. Reforma centrum zakadaa likwidacj:
Urzdu Rady Ministrw
Ministerstwa Spraw Wewntrznych
Ministerstwa Przeksztace Wasnociowych
Ministerstwo Przemysu
Ministerstwo Wsppracy Gospodarczej z Zagranic
Ministerstwo Budownictwa
Centralny Urzd Planowania
W ich miejsce powoano:
Kancelaria Premiera
Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Administracji
Ministerstwo Gospodarki
Rzdowe Centrum Studiw Strategicznych
Centralny Urzd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast
Jeszcze pod koniec okresu urzdowania poprzedniego gabinetu minister Grzegorz Koodko opracowa program
Strategia dla Polski Pakiet 2000. Jednak to dopiero rzd Wodzimierza Cimoszewicza program ten przyj. Miao to
miejsce 16 kwietnia 1996 roku. Pakiet 2000 by prognoz oraz planem picioletnim, obejmowa lata 1996 2000.
W zakresie polityki zagranicznej miao miejsce istotne wydarzenie 22 listopada 1996 roku w Paryu Polska zostaa
oficjalnie przyjta do Organizacji Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).
Rzd Cimoszewicza zliberalizowa polityk celn. Na lata 1996 i 1997 zawieszono ca na wiele produktw rolnych.
Podyktowane byo to chci uniknicia wzrostu cen artykuw spoywczych.
W czerwcu 1996 roku pojawiy si oznaki zapowiadajce problemy rzdu z realizacj budetu. Jednak bardzo szybko
ministerstwo finansw zapewnio, e adnych zagroe nie ma. Przyspieszono rwnie prace nad budetem na rok
1997. Zakoczyy si one w listopadzie, chocia cay czas niepewna bya sytuacja dotyczca stawek podatkowych.
Projekt zosta przyjty przez Sejm 24 stycznia 1997 roku. Jednak ju w pierwszej poowie 1997 roku pojawiy si
problemy z jego wykonaniem. 18 lipca 1997 roku Sejm przegosowa nowelizacj budetu, w ktrej znacznie
ograniczono wydatki budetowe a cz rodkw przeznaczono na likwidacj skutkw powodzi w poudniowo
zachodniej czci Polski.
Rzd Wodzimierza Cimoszewicza dotrwa do koca kadencji parlamentarnej. Premier poda swj gabinet do dymisji
17 padziernika 1997 roku (pierwszy dzie obowizywania nowej Konstytucji) jednak prezydent powierzy mu
penienie obowizkw zaprzysienia nowego skadu Rady Ministrw, to jest do 31 padziernika 1997 roku.
Rzd Jerzego Buzka (31 padziernika 1997 19 padziernika 2001)
Wybory parlamentarne w 1997 roku przyniosy zmian koalicji rzdzcej. Stery obja Akcja Wyborcza Solidarno
w porozumieniu z Uni Wolnoci. Misja tworzenia rzdu powierzona zostaa 17 padziernika 1997 roku Jerzemu

13

Buzkowi, ktry mia si okaza pierwszym premierem III RP, ktry utrzyma swoje stanowisko przez ca kadencj
parlamentu. 10 listopada 1997 roku premier wygosi expos, natomiast dzie pniej, 11 listopada 1997 roku otrzyma
od Sejmu wotum zaufania. Przez gabinet Buzka przewino si trzech ministrw finansw. Pierwszy stanowisko to
zaj Leszek Balcerowicz. 8 czerwca 2000 roku zastpiony zosta przez Jarosawa Bauca. Ten z kolei ustpi 28 sierpnia
2001 roku miejsca Halinie Wasilewskiej Trenkner.
Najwaniejsz decyzj Jerzego Buzka jako premiera byo wprowadzenie czterech reform. Pierwsza z nich, reforma
emerytalna, zmienia zastany system umowy midzypokoleniowej oparty o ZUS (nazwany I filarem) uzupeniajc go o
kapitaowe ubezpieczenie emerytalne skadajce si z czci obowizkowej (II filar) i fakultatywnej (III filar). Druga
reforma dotyczya szkolnictwa. Zmienia ona jego struktur majc na celu upowszechnienie wyksztacenia redniego,
podniesienie jego poziomu, zintegrowanie szkolnictwa zawodowego i zwikszenie mobilnoci zawodowej Polakw.
Trzeci bya reforma administracyjna. Zmienia ona podzia terytorialny Polski oraz stworzya struktur samorzdu
odpowiadajc postanowieniom Europejskiej Karty Samorzdu Terytorialnego. Ostatni reform bya reforma suby
zdrowia. Wprowadzia ona zdecentralizowane jednostki ubezpieczeniowe zwane Kasami Chorych. Reformy niestety si
nie uday. Emeryci mieli by bogatsi, uczniowie mdrzejsi, administracja tasza i sprawniejsza a suba zdrowia lepiej
dotowana. Wyszo mniej wicej odwrotnie.
Kalendarium rzdu Jerzego Buzka:
23 lutego 1998 roku ratyfikacja konkordatu z Watykanem
31 marca 1998 roku rozpoczcie rozmw akcesyjnych z Uni Europejsk
8 lutego 1999 roku zakoczenie porozumieniem negocjacji z rolnikami protestujcymi przeciwko nieopacalnoci
produkcji ywnoci
12 marca 1999 roku przyjcie Polski do NATO
6 czerwca 2000 roku opuszczenie rzdu przez Uni Wolnoci (rzd nabiera charakteru mniejszociowego)
4 listopada 2000 roku TVP wyemitowaa pierwszy odcinek serialu M jak Mio
22 grudnia 2000 roku objcie stanowiska prezesa NBP przez Leszka Balcerowicza
Rzd Jerzego Buzka ustpi 19 padziernika 2001 roku po przegranych wyborach parlamentarnych.

Cz IV zestawienia statystyczne.
Przyrost PKB:
1989 0,99%
1994 5,20%
1990 0,88%
1995 7,00%
1991 0,93%
1996 6,00%
1992 2,60%
1997 6,80%
1993 3,80%
1998 5,00%
Udzia sektorw w tworzeniu PKB:
Sektor\Rok
1989
1990
prywatny

29,0%

30,9%

1999 4,50%
2000 4,30%
2001 1,20%
2002 1,40%
2003 3,90%

2004 5,30%
2005 3,60%
2006 6,20%
2007 6,60%
2008 4,80%

1992

1993

1997

2002

2006

2008

47,2%

53,0%

64,4%

72,0%

75,0%

78,0%

28,0%

25,0%

22,0%

publiczny
71,0%
69,1%
52,8%
47,0%
33,6%
Udzia sektorw w strukturze zatrudnienia:
Sektor\Rok
1989
1990
1993
1997
2001
2005
prywatny

2006

2007

2008

29,7%

47,9%

58,9%

67,7%

73,7%

71,6%

72,2%

73,3%

74,4%

publiczny
70,3%
Stopa bezrobocia:
1990 6,5%
1991 12,2%
1992 14,3%
1993 16,4%
1994 16,0%

52,1%

41,1%

32,3%

26,3%

28,4%

27,8%

26,7%

25,6%

1995 14,9%
1996 13,2%
1997 10,5%
1998 10,6%
1999 13,9%

2000 15,1%
2001 17,4%
2002 18,1%
2003 20,0%
2004 19,1%

2005 17,6%
2006 14,9%
2007 11,4%
2008 9,5%
2009 11,4%

14

You might also like