Temat : Rne rodzaje cierpienia w literaturze romantyzmu.

Omw zagadnienia, odwoujc

si do celowo wybranych utworw.
Abym mg omwi zagadnienia dotyczce rnych rodzajw cierpienia w literaturze, swoje
rozwaania rozpoczn od zdefiniowania pojcia cierpienia.
Cierpienie to inaczej dolegliwo, przykro, mka i bl. To stan psychiczny blu
emocjonalnego bd fizycznego, nieprzyjemne doznanie wynikajce z dowiadczenia
jakiego za. Osoba cierpica przeywa bl - fizyczny bd moralny. Cierpienie jest
nieodcznym elementem naszego ycia. Towarzyszy nam od momentu narodzin a do
mierci. Przyczyny cierpienia mog by rne: moe by ono spowodowane blem, strachem,
chorob, mierci kogo bliskiego, nieszczliw mioci.
To, czy stanowi ono dla nas jakkolwiek warto i jak do niego podchodzimy zaley w duej
mierze od nas samych, naszego wiatopogldu, przekona religijnych, wczeniejszych
dowiadcze. Dla niektrych cierpienie jest czym cakowicie zbdnym; czym, co
przeszkadza i nie pozwala osign szczcia; czym niechcianym i pozbawionym sensu. Dla
innych ma olbrzymie znaczenie. Nadaje sens ludzkiej egzystencji, pozwala pozna siebie, si
wasnego charakteru i wytrwao. Jeszcze inni nadajc mu gboki, religijny wymiar, traktuj
je jako co, co upodabniajc czowieka do cierpicego Boga, uwica ludzkie, czsto uomne
i pene potkni, ycie. To swoisty paradoks - z jednej strony cierpienie ma wymiar
powszechny i uniwersalny, z drugiej kady z nas nadaje mu niepowtarzalny i indywidualny
charakter. Dowodem wszechobecnoci oraz powszechnoci cierpienia w yciu czowieka jest
literatura. Od pocztku jej istnienia odnajdujemy w niej bogate wiadectwa ludzkich tragedii
i dramatw. Take dla bohaterw literackich cierpienie jest nieodcznym, czsto
niechcianym towarzyszem ycia. Dowodem na potwierdzenie moich sw s m.in. postacie
wykreowane przez twrcw literatury romantycznej, zwizanych z epok romantyzmu.
To jest okres w historii sztuki i literatury, trwajca od lat 90. XVIII wieku do lat 40. XIX
wieku. Romantyzm by ruchem ideowym, literackim i artystycznym, ktry rozwin si
pocztkowo w Europie i wyraa si w poezji, malarstwie i muzyce. Powsta jako reakcja na
zmiany spoeczne i polityczne wywoane rewolucj przemysow i rewolucj francusk
z 1789 roku. By form buntu przeciwko ustalonym reguom spoecznym, ktre rzdziy
spoeczestwami epoki Owiecenia przeciw sztywnym zasadom ycia arystokracji i
mieszczastwa, ustalonym reguom ycia politycznego oraz przeciw naukowemu podejciu
do natury i czowieka. Romantycy uwaali, e nie jest moliwe poznanie rzeczywistoci
tylko dziki rozumowi i dowiadczeniu. Istotna rol

odgrywaj bowiem zmysy

wewntrzne, intuicja, natchnienie oraz sny i wizje. Tym samym podkrelali wag uczucia,
emocji, wiata duchowego. Klasyczne normy i zasady wedug nich to ograniczenie twrczej
wolnoci. Romantycy gloryfikowali to, co irracjonalne, fantastyczne i tajemnicze. Polski
romantyzm mia specyficzny charakter ze wzgldu na sytuacj polityczna kraju. Po utracie
niepodlegoci, szczeglnie wany by wtek narodowowyzwoleczy. ywe byy rwnie
koncepcje historiozoficzne tj. mesjanizm, ktry zakada zmartwychwstanie Polski.
Charakterystyczne byy m.in. motywy poezji i poety, nieszczliwej mioci, cierpienia,
buntu i szalestwa. Pojawi si nowy typ postaci-bohater romantyczny.
Najsynniejszym przedstawicielem polskiego romantyzmu by Adam Mickiewicz, ktry przez
pryzmat swoich bohaterw literackich przedstawia rne rodzaje cierpienia. Mickiewicz
stworzy zupenie nowy typ bohatera romantycznego, ktry przeywa w swoim yciu
metamorfoz i powica swe ycie subie narodowi. Jest nim Jacek Soplica, pniej ksidz
Robak z utworu, pt. : Pan Tadeusz.
Pan Tadeusz to poemat nazwany epopej narodow, ukazujcy urod ziemi rodzinnej .
Jego gwnym motywem fabularnym jest spr o zamek.

Dzieje zatargu Horeszkw z

Soplicami sigaj modoci Jacka Soplicy, ktry wwczas by awanturnikiem i hulak.

Zakocha si w crce stolnika Horeszki, Ewie, ktra odwzajemniaa jego uczucia. Jest to icie
romantyczna uczucie, gdy, mimo e wzajemne, nie doczekao si szczliwego spenienia,
bowiem Jacek obawia si dostania od ojca ukochanej czarnej polewki, a j sam wydano
za ma za Wojewod. Nie zmienio to jednak w niczym uczu szlachcica, o czym moe
wiadczy

fakt,

interesowa

si

dalszymi

losami

ukochanej,

aby

ostatecznie zaopiekowa si jej crk, czyli Zosi.

W tym okresie ycia gwnego bohatera akcentuje si takie cechy jego charakteru jak:
porywczo, but, hardo, a przede wszystkim wybuja dum i ambicj. Wszystkie one
wpdziy go z kolei w poczucie pychy, ktre potgowaa wiadomo oglnego szacunku,
jaki wzbudza. Dlatego te tak ciko byo mu znie upokorzenie, ktrego dozna ze strony
Stolnika. Poczu si, co rwnie znamienne dla bohatera romantycznego, odrzucony
i niedoceniony. To wanie uraona ambicja i chwilowe zaamanie oraz rozgniewanie
popchny go do zbrodni. Przy czym dla sprawiedliwej oceny postpowania naley doda, e
byo to morderstwo w afekcie, a nie zaplanowana z zimn krwi zbrodnia. Jednake na
zawsze

odmienio

losy

Jacka

uznany

za

zdrajc,

postanawia

wyjecha.

Gdy po wielu latach powraca w rodzinne strony jest ju zupenie inn osob. Zazwyczaj do
okrelenia charakteru tej zmiany uywa si terminu ekspiacja, czyli oczyszczenie. Jacek
wstpuje na drog ekspiacji przyjmujc: mnisi kaptur (wyrzeczenie si mioci) oraz imi

Robaka (niszczenie w sobie pychy). W osobie ksidza Robaka niemal nie mona si doszuka
podobiestwa z Wsalem. Takie odczucia ma rwnie Gerwazy, ktry po ujawnieniu
tosamoci przez Jacka mwi takie sowa:
Prawda! prawda! Wic to ty? I tye to, Jacku Soplico? pod kapturem? ye po ebracku!
Po przemianie wewntrznej bohatera, zupenej zmianie ulega jego system wartoci. O ile
kiedy sprawy osobistego szczcia byy najwaniejsze, o tyle teraz pracuje na rzecz ogu,
caego kraju. Uczu patriotycznych nie odmawiano mu take w modoci, ale teraz znamienna
jest pokora, z jak spenia sw misj dawny Jacek Soplica nie omieszkaby pyszni si
swoimi osigniciami. Wanie pokora, tak jak kiedy duma i wybujaa ambicja,
charakteryzuje teraz t posta.
Jacek Soplica to przykad bohatera romantycznego, ktry cierpi z powodu nieszczliwej
mioci, w ktrym dokonuje si swoista przemiana wewntrzna.
Inny przykad

cierpienia spowodowanego nieszczliw mioci moemy odnale

w lekturze, pt. : Cierpienia modego Wertera J. W. Goethego. W opowiedzianej, w formie

listw do przyjaciela historii poznajemy Wertera. Gwny bohater by przystojnym, modym i
delikatnym mczyzn, ktry traktowa mio do swobodnie. Jednak by powodem
miosnej afery- zwizany z jedn z sistr, rozkocha w sobie drug. Wanie dlatego wyjeda
do maego miasteczka Waldheim. Tam upatruje szczcia w samotnoci, odsuwa si od ludzi,
nie chce nawet, by przyjaciel przesya mu jego ulubione ksiki. Wiedzie pustelniczy tryb
ycia, snuje filozoficzne rozmylenia na temat ludzi i przyrody. Nic nie zapowiada wielkich,
uczuciowych uniesie. Wanie w takim stanie ducha poznaje Lott, po czym doznaje
olnienia kobieta okazuje si bosk kochank, bliniacz dusz, o ktrej tyle mwili
romantycy. Ju w czasie pierwszego spotkania maj poczucie absolutnego zrozumienia.
Pocztkowo Werter nie moe uwierzy w swe szczcie, ktre jest tym wiksze, e po kilku
spotkaniach odkrywa, i Lotta odwzajemnia jego uczucie. Jednak jego szczcie nie trwa zbyt
dugo, poniewa wraca Albert- narzeczony Lotty. Werter wiedzia o nim, ale wczeniej nie
chcia pamita, e jego ukochan krpuj jakiekolwiek zwizki. Teraz ju nie mg nie bra
ich pod uwag. Co gorsza, Albert okaza si dobrym, szczerym, uczciwym czowiekiem,
ktry bardzo kocha Lott. Wkrtce te zaprzyjani si z Werterem. Ten za poznaje pieko
romantycznej mioci. Cierpi tak bardzo, e postanawia wyjecha. Jednak wraca z powrotem,
bo nie potrafi y bez ukochanej. Jest zaamany, yje wspomnieniami, rozpacza, godzi si
z losem i zaraz potem buntuje si przeciw niemu. W kocu popenia samobjstwo. Zapewne
wierzy w sowa, ktre kiedy wypowiedzia : zobaczymy si znwodnajdziemy si znw,
rozpoznamy si pod wszystkimi postaciami.

 Cierpienia modego Wertera to przykad ksizki, w ktrej pojawia si motyw cierpienia

wywoanego niespenion i nieszczliw mioci. Gwny bohater nie potrafi znale dla
siebie miejsca w otaczajcym go wiecie, nie jest w stanie dostosowa si do obowizujcych
schematw i konwenansw, a przede wszystkim odczuwa trudny do zrozumienia przez
innych bl istnienia, odbierany jako szalestwo. W kocu wyczerpany sytuacj i swoj
bezsilnoci popenia samobjstwo. Moemy z pewnoci powiedzie, i w utworze
Goethego mamy do czynienia z trzema rodzajami cierpienia, jakimi s nieodwzajemniona
mio ukochanej Lotty, weltschmerz czyli bl istnienia, bl wiata, depresja, smutek, apatia
spowodowana mylami o niedoskonaoci wiata; sentymentalny pesymizm, chandra.
Nie do, e Wertera odrzucia Lotta, to rwnie spoeczestwo. Z tego powodu jest on
ogromnie samotny, i czuje bl istnienia, czuje si niezrozumiany, ale przecie w taki sposb
byli kreowani bohaterowie romantyczni, niezrozumiani przez wszystkich. Autor tej powieci
przez pryzmat biografii swojego bohatera pokazuje, e najgorszym cierpieniem jest
odrzucenie przez drug osob.
Zupenie inny rodzaj cierpienia prezentuje postaci Konrada Wallenroda z III czci
Dziadw A. Mickiewicza. W dramacie tym, obok cierpienia indywidualnego,
jednostkowego pojawia si take cierpienie caych narodw. Uznanie Polski w dobie
romantyzmu za cierpicego Mesjasza, dziki ktremu spod jarzma za zostanie wybawiona
caa Europa, byo wymownym przykadem poszukiwania sensu cierpienia i prby jego
uzasadnienia. Utwr zoony jest z dziewiciu dramatycznych scen, powizanych osob
gwnego bohatera oraz z czci epickiej, tzw. Ustp. Jego zbiorowym bohaterem jest
modzie wileska, dawni przyjaciele A. Mickiewicza z Towarzystwa Filomatw. Napisany
po klsce powstania listopadowego i do niej swoim nastrojem nawizywa. Wilescy
modziecy zostali przedstawieni jako niewinne ofiary. Moskale za jako bezlitoni oprawcy.
Konrad, poeta- buntownik staje w caej swej pysze do walki z Bogiem o rzd dusz. Gwny
bohater wybra cierpienie jako drog do szczcia innych.
Jego bunt bierze si z rozczarowania, odkrycia prawdziwej, jego zdaniem natury Boga:
Kamca, kto Ciebie nazywa mioci, Ty jeste tylko mdroci. Sowa te rzucone jako
obelga, najlepiej obrazuj walk, jaka toczy si w duszy Konrada. Kiedy Bg odbiera mu
osobiste szczcie, przyj to cierpienie, zwrci si przeciwko sobie ( samobjstwo). Kiedy
jednak Bg pozostaje nieczuy na cierpienie narodu, Konrad jest gotw stanc przeciwko
Niemu. Wielka Improwizacja to zapis stanu ducha bohatera, penego narastajcego napicia,
ktre apogeum osignie w niewypowiedzianym blunierstwie, rzuconym temu, ktry
spokojnie patrzy na to, jak bohater kocha i cierpi katusze ( Nazywam si Milijon- bo za

milijony kocham i cierpi katusze), czuje bl caego narodu. Czowiek staje si tu

przeciwiestwem Boga : cierpi i szaleje, podczas gdy On zawsze rzdzi , zawsze sdzi.
Cierpienie Konrada to bl duszy, ktry jest tak wielki, e pozostawi po sobie cielesny znak.
W ostatniej scenie dramatu pojawia si jako Upir, widmo, ktre oprcz rany na czole po
samobjczym strzale, ma take skrwawion pier. Jest to znak, ktry symbolizuje przyjcie
cierpienia caego narodu. W wiadomoci czytelnikw,

Konrad postrzegany jest jako

idealista, bojownik o wolno i szczcie caego narodu polskiego. Pomimo grzechu pychy,
w jaki popada, jest jednostk szlachetn. W jego obronie staje nie tylko ksidz Piotr, ale i
anioowie, ktrzy bd si za niego modli. Dlatego wanie cierpienie sprawia, e Konrad
jest jednostk szlachetn.
Kolejnym

rodzaje

cierpienia

odnajdujemy

utworze,

pt.: Konrad

Wallenrod

A. Mickiewicza . To powie poetycka, w ktrej bohater dziaa pod naciskiem okolicznoci,

zgodnie z oczekiwaniami narodowej wsplnoty i w jej interesie. Alf, pojmany jako dziecko
do niewoli, celowo przenika w szeregi wrogw pod przybranym nazwiskiem, aby pomci
ziomkw i zagrodzi Krzyakom drog do zwycistwa nad swoim ludem. Walter w roli
rycerza Konrada, ktry dochodzi do godnoci wielkiego mistrza, wyrzeka si wszelkich
skrupuw, aby dopeni zemsty. Czyni tak, wiadom tragizmu swego losu i etycznego
konfliktu racji : aby pozna wiernych sobie i swojej misji, musi zdradzi tych, ktrzy mu
zaufali.
Tytuowy bohater cierpi, bo zosta odarty z tosamoci narodowej (pochodzi z narodu
litewskiego, a wychowany zosta przez Krzyakw, ktrzy podbili jego kraj). Cierpi rwnie,
bo chce wyswobodzi sw ojczyzn z niewoli, jednak wie, i w otwartej walce nie ma szans
wygra z wrogiem. Zgodnie z dewiz Machiawellego, bdc mottem utworu, Konrad nie
mogc by lwem, staje si lisem. Decyduje si na walk drog podstpu i zdrady.
Postpowanie to staje si powodem jego wewntrznego rozdarcia i cierpienia. Jako
redniowieczny rycerz ma wpojone zasady honorowej walki i uczciwoci. Wie jednak, e aby
osign postawiony sobie cel, musi sta si bezwzgldny. Patriotyzm i dobro rodakw s dla
Konrada najwyszym wartoci, postpuje zgodnie z zasad "cel uwica rodki", jednak
przekonanie to nie zapewnia mu spokoju sumienia. Jego ycie jest nieszczliwe, pene
niepewnoci. Paci cen za postpowanie wbrew sobie, swoim zasadom i ideaom. Jest do
tego jednak zmuszony przez dramatyczne okolicznoci zewntrzne. Konrad cierpi rwnie z
powodu

wybranki

swojego

serca,

gdy

porzuca

ukochan

on,

Aldon,

by

mc uratowa ojczyzn. Ich maestwo wynikao ze szczerej i prawdziwej mioci. Mio

kochankw bya pena wyrzecze, powice i trudw. Ich historia nie ma szczliwego

finau, poniewa bohater nie moe si odda rozkoszy maestwa, gdy goni go obowizki
wobec kraju. rdem tragizmu mioci kochankw jest wybr Wallenroda na Mistrza
Zakonu Krzyackiego, ktrego dobro osobiste przeoyo si na idea walki w obronie
ojczyzny. Powici on wszystko co mia, wchodzc na drog podstpu i zdrady.
Dominujcym uczuciem bya wzajemna tsknota, na tyle silne e ona Aldona decyduje si
na zamknicie w wiey, by by jak najbliej ma. Namiastk upragnionego szczcia
osobistego, maonkowie maj kadej nocy, kiedy to Konrad spdza pod murami wiey,
rozmawiajc z ukochan. W tych jedynych, intymnych chwilach jakimi s dialogi przewija
si ich mio, ale te gorycz, al i tsknota. Zamknita samotnie w wiey ona, zrozpaczona i
stskniona za mem, wojownikiem o wolno narodu. Konrad prosi ukochan, by opucia
wie i wrcia z nim na Litw, lecz ona zwizana przysig przed Bogiem odmawia.
wiadomy zbliajcej si mierci, egna si z on i przyrzeka da jej znak przed mierci.
Konrad woli popeni samobjstwo wypijajc trucizn nieli zgin z rk Krzyakw.
Zrzucona z okna lampa powiadamia Aldon o mierci ma, po czym niemal rwnoczenie
umiera rwnie i ona.
Podsumowanie
Cierpienie to bl, ktry wywoany jest rnymi czynnikami, najczciej zewntrznymi:
ktrymi s, na przykad nieszczliwa mio czy te odarcie z tosamoci narodowej bd
postpowanie wbrew zasadom etycznym. Liczne rozwaania o cierpieniu prowadzone przez
wszystkie epoki, w tym romantyzm to wiadectwo tego, jak wanym jest ono
dowiadczeniem w yciu czowieka.
W literaturze romantyzmu odnale mona mnstwo przykadw ukazujcych rne rodzaje
cierpienia. Spord nich wybraem te, ktre najbardziej zapadaj w pamici czytelnikw.
Wrd przeanalizowanych przeze mnie tekstw, dostrzegamy cierpienie spowodowane
nieszczliw mioci. Dowodem na potwierdzenie moich sw jest postaci Jacka Soplicy z
Pana Tadeusza A. Mickiewicza. Gwny bohater cierpi po stracie swojej ukochanej Ewy.
Cierpienia te staj si przyczyn jego upadku moralnego, pijastwa, jak rwnie zabjstwa
Stolnika. O swojej wielkiej mioci i towarzyszcym jej cierpieniu Jacek wspomina nawet w
swojej przedmiertnej spowiedzi. To cierpienie pchno go do haniebnych czynw: zamczy
swoj on nieustannymi wybuchami gniewu, naduywa alkoholu, nie interesowa si
rodzin, synem; zabi Stolnika. Cierpienie byo take si, ktra pozwolia mu si
zrehabilitowa. Nie mogc znie pitna zdrajcy, opuci Litw, zosta zakonnikiem,
onierzem, emisariuszem.

Innym przykadem cierpienia rwnie wywoanego nieszczliw mioci odnajdujemy w

Cierpieniach modego Wertera J. W. Goethego. Tytuowy bohater nieszczliwie i bez
wzajemnoci zakocha si. Jego mio zostaa odepchnita, co sprowadza go na drog
szalestwa, ktre koczy si samobjcz mierci;
Obok cierpienia indywidualnego, jednostkowego w literaturze romantycznej pojawia si
take cierpienie caych narodw, ktre ukaza A. Mickiewicz w

"Dziadach cz. III W

utworze tym wystpuje typowy romantyczny bohater, ktry cierpi dla dobra ojczyzny i
narodu. Mickiewicz przedstawia posta buntowniczego Konrada, ktry zaangaowany jest
duchowo w walk o wolno ojczyzny - przeywa on wewntrzne katusze, cierpi on za nard,
utosamia si z nim, a nawet blunierczo porwnuje siebie do Chrystusa, ktry odkupi
ludzko z grzechw i umara za nas na krzyu; postawa, ktr przyj Konrad nazywa si
mesjanizmem; cierpi rwnie modzie wileska, ktra przeladowana jest przez
Nowosilcowa.
Natomiast w "Konradzie Wallenrodzie" gwny bohater cierpi, poniewa musi on opuci
swoja ukochan i wyrusza walczy z wrogiem; przyczyn jego cierpienia jest take utrata
tosamoci narodowej, a take nieczysta walka, ktra musi on podj w imi wolnoci
ojczyzny.
Dzikuj

Ramowy plan wypowiedzi

Temat: Rne rodzaje cierpienia w literaturze romantyzmu. Omw zagadnienia, odwoujc

si do celowo wybranych przykadw.

Ramowy plan wypowiedzi

Temat : Rne rodzaje cierpienia w literaturze romantyzmu. Omw zagadnienia, odwoujc

si do celowo wybranych przykadw.

Literatura podmiotu:
1. Goethe J. W. : Cierpienia modego Wertera. Krakw: GREG, 2008. ISBN 978-83-7327161-1.