MAESTWO

ZAWARCIE MAESTWA
Istniej dwie moliwoci zawarcia maestwa: przed kierownikiem urzdu stanu cywilnego oraz
przed duchownym.
Zawarcie maestwa przed kierownikiem urzdu stanu cywilnego
Czynno zawarcia maestwa obwarowana jest koniecznoci spenienia konkretnych
przesanek. Ze wzgldu na skutki, jakie one wywouj mona je podzieli na trzy grupy.
1. Przesanki, ktrych niezachowanie sprawia, i maestwo nie zostaje zawarte. W prawie takie
maestwo poczytuje si za nieistniejce.
2. Przesanki formalne, ktrych niezachowanie nie ma wpywu na wano maestwa
3. Przesanki wyczajce zawarcie maestwa, ktre mog stanowi podstaw uniewanienia
maestwa, mimo i istniay w momencie jego zawarcia(tzw. przeszkody maeskie).
Ad 1.
Koniecznymi przesankami do zawarcia maestwa jest jednoczesne (czyli nastpujce w
bezporedniej kolejnoci) zoenie urzdnikowi (ktrym jest wjt lub burmistrz miasta- jednake rada
gminy moe powoa innego kierownika u.s.c. wraz z jego zastpc) owiadcze woli o chci wstpienia w
zwizek maeski. Musz by oczywicie rnej pci.
Istnieje od tego wyjtek, w postaci moliwoci wydelegowania penomocnika w celu zawarcia
maestwa. Taka moliwo wystpuje jednak w bardzo wyjtkowych sytuacjach, gdy jeden z przyszych
maonkw nie ma moliwoci stawienia si przed urzdnikiem u.s.c. Takie penomocnictwo powinno
zawiera podpis urzdowo powiadczony oraz wymienia osob, z ktr mocodawca chce wstpi w
zwizek maeski.
Istnieje kilka przesanek niewanoci penomocnictwa. Natomiast jego niewano nie powoduje
niewanoci maestwa, a jedynie moliwo ubiegania si mocodawcy o jego uniewanienie, i to o tyle,
o ile maonkowie nie rozpoczli jeszcze wsplnego poycia. Tak wic przesankami niewanoci
penomocnictwa, wedug art.16 k.r.o. s:
- skuteczne jego odwoanie przez mocodawc
- brak zgody sdu na takie penomocnictwo
- stan psychiczny opisany w art.82 k.c.
- mier mocodawcy lub penomocnika
Nie jest moliwe wyczenie przez mocodawc moliwoci odwoania takiego penomocnictwa.
Ad 2.
Chodzi tutaj o przesanki poprzedzajce zawarcie maestwa lub zwizane ze zoeniem
owiadcze o wstpieniu w zwizek maeski.
Tak wic osoba zamierzajca zawrze zwizek maeski obowizana jest przedstawi:
- dowd tosamoci
- skrcony akt urodzenia
- jeli pozostawa kiedy w zwizku maeskim, dowd ustania lub uniewanienia poprzedniego
maestwa
- pisemne owiadczenie, i nie wie o okolicznociach wyczajcych moliwo zawarcia maestwa
- w niektrych przypadkach zezwolenie na zawarcie maestwa
Nupturienci nie mog zawrze maestwa w terminie 1 miesica od dnia, w ktrym zoyli
pisemne zapewnienie, i nie wiedz o okolicznociach wyczajcych moliwo zawarcia maestwa
(chyba e przemawiaj za tym szczeglne okolicznoci).
Owiadczenia o wstpieniu w zwizek maeski powinny by zoone w obecnoci dwch
penoletnich wiadkw.
Ad 3.
Naley zauway, i maestwo zawarte mimo istniejcych przeszkd jest wane, moe jedynie
zosta uniewanione, jeli nie ulego konwalidacji.
Przepisy zawieraj wyczerpujcy katalog przeszkd maeskich. Tak wic:

1. Nie osignicie dolnej granicy wieku. Wynosi ona zarwno w przypadku mczyzny jak i kobiety
18 lat. Istnieje od tego wyjtek. Ot kobieta, po osigniciu wieku 16 lat, za zgod waciwego
sdu opiekuczego, moe wej w zwizek maeski, jeli przemawiaj za tym szczeglne
przesanki. Staje si ona wtedy penoletnia. Natomiast gdy takie maestwo ustanie, a kobieta
dalej nie bdzie miaa 18 lat, do zawarcia kolejnego zwizku maeskiego ponownie konieczna
jest zgoda sdu opiekuczego, chocia wci nie traci owego przymiotu penoletnoci.
2. Maestwa nie moe zawrze osoba ubezwasnowolniona cakowicie. Sd uznaje za tak osob,
ktrej choroba psychiczna lub znaczny niedorozwj psychiczny nie pozwalaj na kontrolowanie
swojego zachowania. Tym bardziej nie moe zaoy rodziny.
3. Maestwa nie moe zawrze osoba chora psychicznie bd dotknita niedorozwojem
umysowym. Jeli jednak stan choroby lub stopie niedorozwoju nie zagraaj maestwu ani
potomstwu i owa osoba nie jest ubezwasnowolniona cakowicie, sd moe zezwoli na zawarcie
takiego maestwa. Uniewanienie maestwa z powodu choroby psychicznej jest moliwe
jedynie wtedy, gdy przeszkoda ta istniaa w czasie zawierania maestwa.
4. Nie moe wstpi w zwizek maeski osoba, ktra w takim zwizku ju si znajduje (zakaz
bigamii), czyli jeli jej maestwo nie zostao uniewanione, nie nastpi rozwd lub
wspmaonek nie zmar.
5. Zakaz zawierania maestwa posiadaj krewni w linii prostej oraz rodzestwo rodzone i
przyrodnie.
6. Zakaz maestwa dla powinowatych w linii prostej.
7. Zakaz maestwa dla przysposobionego i przysposabiajcego.
8. Dopuszczalno uniewanienia maestwa z powodu wad owiadczenia. Dotyczy to trzech
sytuacji: stan wyczajcy wiadome wyraenie woli, bd co dom tosamoci osoby, owiadczenie
zoone pod wpywem groby (tutaj kilka warunkw: groba musi by bezprawna, moe
pochodzi od drugiej strony lub osoby trzeciej, groba musi obiektywnie uzasadnia obawy o
istnieniu niebezpieczestwa, niebezpieczestwo musi mie charakter osobisty, pomidzy
zoeniem owiadczenia a grob musi istnie zwizek przyczynowy).
Zawarcie maestwa przed duchownym
Maestwo zawarte zgodnie z prawem wewntrznym kocioa lub innego zwizku wyznaniowego
wywoa rwnie skutki prawne na gruncie prawa polskiego, jeli zostan kumulatywnie spenione dwie
przesanki:
1. Nupturienci wyra w obecnoci duchownego wol jednoczesnego zawarcia maestwa na
gruncie prawa polskiego (jeli wic takiej woli nie wyra, zgodnie z prawem polskim pozostan
w konkubinacie).
2. Konieczno sporzdzenia przez urzdnika u.s.c. aktu maestwa.
Owiadczenia mog by rwnie zoone przez penomocnika, jeli wystpi wany powd oraz
uzyskaj zgod sdu. Forma penomocnictwa jest taka sama jak w przypadku zawierania maestwa przed
kierownikiem u.s.c.
Mona wskaza kilka etapw poprzedzajcych sporzdzenie aktu maestwa przez kierownika
u.s.c. S nimi:
1. Uzyskanie od kierownika u.s.c. zawiadczeniu o braku okolicznoci wyczajcych moliwo
zawarcia maestwa, oraz tre i dat zoonych przed kierownikiem owiadcze w sprawie
nazwisk przyszych maonkw i ich dzieci. Moc takiego zawiadczenia wygasa w terminie 3
miesicy.
2. Uzyskane owiadczenie Nupturienci obowizani s przedoy duchownemu, przed ktrym ma
zosta zawarty zwizek maeski podlegajcy prawu polskiemu. Jednak duchowny moe przyj
ich owiadczenia o chci wstpienia w zwizek maeski bez zawiadczenia kierownika u.s.c..
Moe to mie miejsce w sytuacji niebezpieczestwa bezporednio grocemu yciu jednej ze stron
(art.9 $2) Strony musz jednak zapewni, i nie wiedz o istnieniu adnych przeszkd.
3. Po przyjciu owiadcze maonkw, duchowny jest obowizany sporzdzi zawiadczenie, i
owiadczenia zostay zoone w jego obecnoci przy zawarciu maestwa podlegajcemu
wewntrznemu prawu kocioa.
4. Zawiadczenie duchownego wraz z zawiadczeniem kierownika u.s.c. zostaje przekazane do u.s.c.
waciwego ze wzgldu na miejsce zawarcia maestwa. Jest obowizany zrobi to w cigu 5 dni.

UNIEWANIENIE MAESTWA
Maestwo moe zosta uniewanione, jeli doszo do niego wbrew jednej z enumeratywnie
wymienionych przeszkd (bya o nich mowa wczeniej). Ale nie zawsze takie maestwo moe zosta
uniewanione. Wyjtkami s:
- przypadek konwalidacji maestwa
- maestwo zawarte bez zgody sdu, ale sd udziela zgody ex post
- nie mona uniewani maestwa po jego ustaniu ( wyjtkiem jest zawarcie maestwa wbrew
przeszkodzie pokrewiestwa i bigamii)
Wyczenie uniewanienia maestwa:
Nie jest dopuszczalne uniewanienie maestwa z powodu braku wymaganego wieku, jeli wiek
ten zosta osignity przed wytoczeniem powdztwa. Rwnie pniejsze zezwolenie sdu konwaliduje
takie maestwo zawarte bez osignicia okrelonego wieku. Ma to jednak zakres ograniczony. O ile
zezwolenie takie dotyczy sytuacji, gdy kobieta nie osigna jeszcze 18 lat, nie moe dotyczy sytuacji, gdy
kobieta nie ukoczya 16 albo mczyzna 18 lat. Gdy jednak nawet takie zezwolenie przez sd opiekuczy
zostanie wydane, to i tak maestwo takie moe zosta uniewanione.
Maestwo zawarte przez osob ubezwasnowolnion cakowicie nie moe zosta uniewanione,
jeli uchylono ubezwasnowolnienie. Ustanie tej przeszkody przed wyrokiem uniewaniajcym sprawia, i
istniejcy zwizek maeski ulega konwalidacji.
Maestwa zawartego bez zgody sdu przez osob dotknit chorob psychiczn lub
niedorozwojem umysowym nie mona uniewani, jeli choroba psychiczna ustaa (tylko w wypadku
choroby!).
Nie moe zosta uniewanione maestwo z powodu pozostawania jednego z maonkw w
innym zwizku maeskim, jeli owo maestwo ustao lub zostao uniewanione. Odpada wtedy
podstawa do stwierdzenia bigamii, a prawo opowiada si za cigoci drugiego maestwa. Czyli rozwd,
uniewanienie maestwa lub ustanie z powodu mierci pierwszego maonka wszystkie one
konwaliduje maestwo bigamiczne.
W wypadku zawarcia maestwa przez osoby pozostajce w stosunku przysposobienia,
maestwo moe zosta konwalidowane w wyniku orzeczenia sdu o zniesieniu stosunku
przysposobienia.
Uniewanienie maestwa po jego ustaniu
O ile zazwyczaj takie uniewanienie z oczywistych powodw staje si bezprzedmiotowe w wyniku
jego ustania, istniej sytuacje, gdy jest to moliwe.
Wyjtki te dotycz maestwa wbrew zakazom pokrewiestwa i bigamii. Ich uniewanienia moe
da osoba, ktra ma w tym interes prawny lub prokurator.
mier maonka po wytoczeniu powdztwa o uniewanienie maestwa
W tej sytuacji, gdy mier poniesie powd, wtedy na jego miejsce mog wstpowa jego zstpni.
Jeli tego nie zrobi w cigu 6 miesicy, postpowanie ulega umorzeniu. Jeli umiera pozwany, wtedy na
jego miejsce wchodzi kurator. Jeli oboje maonkowie byli pozwanymi, wtedy na miejsce zmarego
wstpuje kurator.
Skutki prawne uniewanienia maestwa
Pomimo ktni, czy wywouj ono skutki ex nunc czy te ex tunc, pewne jest, i nie wywouje ono
skutkw retroaktywnych w przypadku:
a)
dzieci urodzonych w takim maestwie, poczytuje si je jako dzieci urodzone w tym
maestwie
b)
w przedmiocie praw i obowizkw rodzicw wobec ich maoletnich dzieci, zwaszcza
wykonywania wadzy rodzicielskiej oraz dostarczania im rodkw utrzymania i
wychowania orzeka sd zgodnie z zasadami dotyczcymi rozwodu. Tak wic sd moe
orzec i:
- wadz rodzicielsk rodzice bd sprawowa wsplnie
- moe powierzy j jednemu z nich ograniczajc prawa i obowizki drugiego

c)

- ze wzgldu na przemijajce przeszkody moe t wadz zawiesi w stosunku do

jednego lub obojga maonkw
- moe pozbawi wadzy rodzicielskiej jednego lub dwch maonkw orzekajc
obowizek alimentacyjny.
zakoczenie wsplnoci majtkowej-regulowane przez przepisy o rozwodzie
PRAWA I OBOWIZKI MAONKW

Podstawowe prawa i obowizki maonkw obejmuj:

1.
Obowizek wsplnego poycia. Polega na duchowej, fizycznej i gospodarczej wizi
wspmaonkw.
2.
Obowizek wiernoci maeskiej.
3.
Obowizek wzajemnej pomocy.
4.
Obowizek wspdziaania dla dobra rodziny.
MAESKI USTRJ MAJTKOWY
Okrela jedynie cz stosunkw majtkowych midzy maonkami. Okrela on mianowicie
sytuacj prawn maonka wobec majtku wspmaonka. Tak wic w RP mog istnie:
1. Ustawowa wsplno majtkowa
2. Rozdzielno majtkowa ex lege w wypadku zniesienia przez sd wspwasnoci ustawowej
lub umownej, lub rozdzielno majtkowa umowna
3. Dwa rodzaje umownej wsplnoci majtkowej:
a) rozszerzona wsplno majtkowa
b) ograniczona wsplno majtkowa
Wsplno ustawowa.
Ten rodzaj wsplnoci wyraa si w tym, i: powstaje z mocy prawa w momencie zawarcia
maestwa oraz obejmuje dorobek maonkw.
Wsplno ustawowa trwa do momentu ustania lub uniewanienia maestwa lub orzeczenia
separacji, lub gdy w czasie trwania maestwa:
1. Maonkowie zawarli umow majtkow
2. Z wanych powodw na wniosek jednego z maonkw sd orzek zniesienie wsplnoci.
3. z mocy prawa na skutek czciowego lub cakowitego ubezwasnowolnienia jednego ze
wspmaonkw.
Dorobkiem maonkw s przedmioty majtkowe nabyte przez wspmaonkw bd przez
jednego z nich w czasie trwania wsplnoci ustawowej, a zwaszcza:
a)
pobrane wynagrodzenie za prac jak i inne usugi wiadczone osobicie przez
ktregokolwiek maonka
b)
dochody z majtku wsplnego, jak i majtku odrbnego kadego z maonkw.
W wypadku istnienia wsplnoci ustawowej, istniej trzy masy majtkowe: majtek wsplny,
majtek osobisty ma oraz majtek osobisty ony.
Zarzd majtkiem wsplnym:
O ile w sprawach zwykego zarzdu maonkowie mog dziaa i podejmowa decyzje
samodzielnie, o tyle w sprawach przekraczajcych zwyky zarzd wymagana jest zgoda wspmaonka.
Akt zgody wspmaonka na tak czynno prawn jest traktowany jako zgoda osoby trzeciej. Nie staje
si ona wic stron umowy. W przypadku czynnoci jednostronnych zgoda taka musi zosta wyraona
przed lub w momencie dokonania czynnoci. W innym przypadku taka czynno prawna jest niewana.
Natomiast umow traktuje si jako czynno prawn niezupen, do czasu potwierdzenia.
Maonek moe zwrci si do sdu o wydanie stosownego rozstrzygnicia, jeli nie uzyska
zgody wspmaonka lub jeli uzyskanie tej zgody napotkao trudne do przezwycienia przeszkody.
Zgoda sdu zastpuje zgod wspmaonka.

Z wanych powodw (staa nieobecno maonka, zniedonienie) sd moe na danie drugiego

maonka pozbawi drugiego samodzielnego zarzdu majtkiem wsplnym. Moe rwnie postanowi, i
w przypadku czynnoci zwykego zarzdu w takiej sytuacji wymagana bdzie do ich wanoci nie zgoda
drugiego maonka, a zgoda sdu. Czynnoci prawne dokonane przez maonka pozbawionego prawa do
samodzielnego zarzdzania majtkiem wsplnym naley w tym wypadku traktowa jako czynnoci osoby
nieuprawnionej.
Majtki odrbne maonkw.
O tym, czy majtek wchodzi w skad majtku odrbnego decyduj: czas i sposb nabycia majtku
oraz przeznaczenie lub charakter majtku.
1. Do majtku odrbnego wchodz przedmioty nabyte przed powstaniem wsplnoci majtkowej.
Ze wzgldu na sposb nabycia do majtku osobistego wchodzi rwnie majtek nabyty poprzez
dziedziczenie, zapis czy darowizn. Do majtku osobistego wchodz rwnie przedmioty nabyte ze
rodkw uzyskanych w zamian za przedmioty nabyte przed powstaniem wsplnoci majtkowej lub nabyte
poprzez dziedziczenie, zapis czy darowizn.
2. Z punktu widzenia przeznaczenia przedmiotw, do majtku osobistego wchodz te przedmioty,
ktre su do zaspokajania indywidualnych potrzeb maonka (ubranie, zegarek). Do majtku tego
wchodz rwnie prawa niezbywalne. Wierzytelnoci o wynagrodzenie za wykonan prac lub wiadczone
usugi jednego z maonkw. Nagrody za osobiste osignicia. Prawa autorskie.
Umowny ustrj majtkowy.
Do swej wanoci wymagana jest forma aktu notarialnego. Moe zosta zawarta przed
powstaniem maestwa lub w jego trakcie.
Wsplno majtkow mona rozszerzy na przedmioty wchodzce w skad majtku odrbnego.
Jednak nie mona jej rozszerzy na: prawa niezbywalne, wierzytelnoci z tytuu odszkodowania za
uszkodzenie ciaa lub rozstrj zdrowia (oprcz renty), wierzytelnoci z tytuu odszkodowania za doznan
krzywd, niewymagalne wierzytelnoci o wynagrodzenie za prac lub usugi wiadczone przez jednego z
maonkw.
Ustanie wsplnoci majtkowej.
Ustrj wsplnoci majtkowej moe usta w wypadku, gdy maestwo ustanie, zostanie
uniewanione, lub w czasie trwania maestwa w kilku przypadkach, to znaczy:
1.
W wypadku podpisania intercyzy, gdzie ustrj wsplnoci zastpiony jest
rozdzielnoci majtkow.
2.
Z wanych powodw moe da tego kady z maonkw lub prokurator. Dat
zniesienia wsplnoci majtkowej jest dzie oznaczony w wyroku, ktry j znosi. Sd
moe uzna i t dat bdzie dzie ogoszenia wyroku, dzie zoenia pozwu a nawet
dzie wczeniejszy. Wane powody to takie, ktre sprawiaj i w danych warunkach
wsplno majtkowa nie sprzyja dobru rodziny i prowadzi do wynikw sprzecznych z
zaoeniami prawa rodzinnego. S to np. nieprzyczynianie si maonka zdolnego do
pracy do utrzymywania rodziny, pijastwo, narkomania, dugoletni wyrok pozbawienia
wolnoci, opuszczenie maonka bez uzasadnionego powodu.
3.
Ustaje z mocy prawa w wypadku ubezwasnowolnienia czciowego lub cakowitego
jednego ze wspmaonkw.
Z chwil orzeczenia rozdzielnoci majtkowej, majtek wchodzcy w skd wsplnego majtku
staj si majtkiem podlegajcym wspwasnoci w czsaich uamkowych (naley on do maonkw,
maonka i spadkobiercw drugiego zmarego maonka, lub do spadkobiercw, gdy obydwoje
maonkowie nie yj).
Udziay w takim podzielonym majtku s rwne, istniej od tego oczywicie wyjtki:
1.
Gdy na mocy intercyzy do majtku wsplnego weszy przedmioty, ktre w wypadku
wsplnoci ustawowej naleayby do majtku odrbnego maonkw, mog oni w treci
umowy postanowi, i udziay w majtku po ustaniu wsplnoci nie bd rwne i
okreli ich wysoko.

2.

Z wanych powodw, co naley bada podobnie jak w wypadku zwrcenia si do sdu

z wnioskiem o ustanie wsplnoci majtkowej. Decydujce znaczenie ma tutaj wkad
maonka we wsplny majtek.

Ustalenia nierwnych udziaw maonek moe da zarwno w przypadku ustania wsplnoci

majtkowej z mocy prawa, jak i w wypadku zniesienia jej przez sd z wanych powodw.
Spadkobiercy mog da ustalenia nierwnych udziaw w wypadku, gdy spadkodawca za ycia
wytoczy powdztwo o uniewanienie maestwa bd rozwd.
ODPOWIEDZIALNO MAONKW ZA ZOBOWIZANIA
Odpowiedzialno w czasie trwania wsplnoci majtkowej
Jeeli nie dotyczy majtku odrbnego jednego ze wspmaonkw i nie powstao przed
powstaniem wsplnoci majtkowej, wierzyciel moe da zaspokojenia zarwno z majtku wsplnego
jak i odrbnego wspmaonka dunika.
Gdy natomiast zobowizanie dotyczy majtku odrbnego maonka lub powstao przed
powstaniem wsplnoci majtkowej, wtedy wierzyciel moe da zaspokojenia z majtku odrbnego
maonka, z wynagrodzenia za prac lub inne usugi wiadczone bezporednio przez maonka lub z
korzyci uzyskanych przez niego z racji praw autorskich, praw twrcy wynalazku, wzoru lub projektu
racjonalizatorskiego.
Wierzyciel moe jednak da zaspokojenia z majtku wsplnego maonkw nawet w wypadku,
gdy zobowizanie powstao przed powstaniem wsplnoci majtkowej, jeli jest to wsplno umowna
rozszerzona, gdzie w skad majtku wsplnego wchodz przedmioty, ktre w ramach zwykej wsplnoci
majtkowej naleayby do majtku odrbnego jednego z maonkw.
Jeli w stosunku do jednego z maonkw orzeczone zostan kara grzywny, nawizki lub
nalenoci sdowe, wtedy s one egzekwowane z majtku osobistego dunika. Dopiero, gdy zaspokojenie
z tych rde nie jest moliwe, mona dokona egzekucji na majtku wsplnym. Wspmaonek moe
da od sdu ograniczenia lub cakowitego wyczenia moliwoci egzekucji z majtku wsplnego (w
przypadkach, gdy skazany maonek w adnym bd niewielkim stopniu przyczyni si do powstania
majtku wsplnego).
Odpowiedzialno po ustaniu wsplnoci majtkowej
Naley tutaj wyrni dwie grupy zobowiza. Te, ktre powstay w momencie trwania
wsplnoci majtkowej(1), oraz te, ktre powstay po jej ustaniu(2).
1. W ramach pierwszej grupy zobowiza mona wyrni trzy kategorie:
a) zobowizania zacignite przez jednego z maonkw- w tym wypadku po ustaniu
wsplnoci majtkowej strona stosunku zobowizaniowego odpowiada caym swoim
majtkiem (czyli majtkiem odrbnym i udziaem we wspwasnoci).
b) zacignite przez jednego z maonkw, ale korzystajce z zabezpieczenia rzeczowego
(hipoteka, zastaw) na rzeczy wchodzcej w skad majtku wsplnego- wierzyciel moe
zaspokoi si z caego majtku dunika (tak jak powyej) jak i rwnie z rzeczy obcionej
zastawem lub hipotek bez wzgldu na to, czy rzecz ta jest wspwasnoci w czciach
uamkowych, czy te w wyniku dokonania podziau majtku wsplnego wesza ona w skad
majtku maonka nie bdcego dunikiem. Wierzyciel ma prawo zaspokojenia wobec
kadoczesnego waciciela rzeczy.
c) zobowizanie bdce nastpstwem czynnoci prawnej obojga maonkw, oraz zobowizania
solidarne- wtedy dunikami s oboje maonkowie. Po ustaniu wsplnoci majtkowej
wierzyciel moe da zaspokojenia wierzytelnoci w caoci bd w czci od obojga
maonkw cznie lub od kadego z osobna.
USTANIE MAESTWA
mier oraz uznanie za zmarego

mier naturalnie prowadzi do ustania maestwa, natomiast uznanie za zmarego rodzi

domniemanie mierci osoby uznanej za zmar. Wtedy domniemywa si, i maestwo ustao z chwil,
ktra w wyroku sdowym zostaa oznaczona jako chwila mierci maonka.
Nie moe by przesank uniewanienia kolejnego maestwa zawartego przez maonka, jeli
okae si, i maonek uznany za zmarego yje.
Rozwd
Wedug przepisw k.r.o. rozwd moe by dopuszczony jedynie w przypadku zupenego i
trwaego rozkadu poycia maeskiego. Obie przesanki, trwao i zupeno, musz by spenione
cznie (chodzi o rozkad wizi duchowej, fizycznej i gospodarczej).
Nie s to natomiast jedyne przesanki orzeczenia rozwodu. Oprcz tego, prawo okrela kilka
przesanek, ktre stoj na przeszkodzie orzeczeniu rozwodu. S nimi:
1.
Jeeli wskutek orzeczenia rozwodu miaoby ucierpie dobro wsplnych maoletnich
dzieci.
2.
Jeli rozwodu da maonek wycznie winny rozkadowi poycia, a drugi maonek
nie zgadza si na rozwd, chyba, e ta odmowa przeczy zasadom wspycia
spoecznego.
3.
Jeli orzeczenie rozwodu byoby sprzeczne z zasadami wspycia spoecznego z
powodw innych ni dobro maoletnich dzieci.
Sprawy rozstrzygane przez sd rozwodowy
Do pierwszej grupy nale kwestie, ktre sd z mocy prawa zawsze obowizany jest
rozstrzygn. Nale do nich:
1. Orzeczenie o winie w spowodowaniu rozkadu poycia
2. Wysokoci kosztw, jakie obowizani s maonkowie ponosi w celu utrzymania i
wychowania dziecka.
3. Sposobu korzystania ze wsplnie zajmowanego mieszkania po orzeczeniu rozwodu.
4. Wadzy rodzicielskiej maonkw nad wsplnym maoletnim dzieckiem.
Do drugiej grupy nale kwestie, ktre sd rozstrzyga na wniosek jednego z maonkw. S to:
1. Eksmisja jednego z maonkw ze wsplnie zajmowanego mieszkania
2. Podziau majtku wsplnego, jeli nie spowoduje to zbytniej zwoki w postpowaniu
rozwodowym.
Trzeci grup stanowi kwestie rozstrzygane przez sd na wsplny wniosek stron:
1. Podzia wsplnie zajmowanego mieszkania.
2. Przyznanie mieszkania jednemu z maonkw, jeli drugi wyraa zgod na jego opuszczenie
bez zapewnienia mu mieszkania socjalnego lub zamiennego, o ile podzia mieszkania albo
przyznanie go jednemu z maonkw jest moliwe
.
Teraz szczegowo przeanalizujemy kad z wyej wymienionych kwestii rozstrzyganych przez
sd.
Odnonie grupy pierwszej:
Wadzy rodzicielskiej maonkw nad wsplnym maoletnim dzieckiem.
W tym wypadku sd moe:
a) przekaza wadz rodzicielsk obojgu rodzicom
b) powierzy wadz rodzicielsk jednemu z maonkw, ograniczajc wadz rodzicielsk
drugiego maonka do okrelonych uprawnie i obowizkw wobec dziecka
c) pozbawi wadzy rodzicielskiej jednego bd oboje rodzicw
d) zawiesi t wadz w stosunku do jednego bd obojga rodzicw.

Wysokoci kosztw, jakie obowizani s maonkowie ponosi w celu utrzymania i wychowania

dziecka.
Przede wszystkim chodzi o to, i maonek, z ktrym dziecko mieszka, przez sam ten fakt czyni
zado czci lub caoci obowizku alimentacyjnego. W takich wypadkach renta alimentacyjna zasdzana
jest jedynie w stosunku do drugiego wspmaonka.
Sposb korzystania ze wsplnie zajmowanego mieszkania po orzeczeniu rozwodu.
Sd orzeka jedynie co do sposobu korzystania z lokalu, natomiast nie tworzy on ani nie zmienia
istniejcych praw podmiotowych.
Odnonie grupy drugiej:
Eksmisja jednego z maonkw ze wsplnie zajmowanego mieszkania
Orzeczone moe by jedynie w wyjtkowych przypadkach, gdy raco naganne zachowanie
jednego z maonkw uniemoliwia wsplne zamieszkiwanie lokalu.
Eksmisja nie moe zosta orzeczona w stosunku do maonka, ktremu mieszkanie zostao
przydzielone w celu wykonywania czynnoci zawodowych.
Eksmisja nie moe rwnie zosta orzeczona w stosunku do maonka, ktry posiada wyczne
prawo do wsplnie zajmowanego lokalu.
Podziau majtku wsplnego, jeli nie spowoduje to zbytniej zwoki w postpowaniu rozwodowym.
Sd w wyroku rozwodowym nie orzeka o ustaniu wsplnoci majtkowej, poniewa ustaje ona ex
lege z powodu orzeczenia rozwodu, czyli ustania maestwa. Maonek moe jednak zgosi wniosek o to,
aby sd dokona w wyroku rozwodowym podziau majtku wsplnego, jeli nie spowoduje to nadmiernej
zwoki. Zoenie takiego wniosku nie jest moliwe jeli:
a)
wsplno majtkowa ju ustaa i toczy si odrbne postpowanie o podzia
majtku wsplnego.
b)
Dokonanie podziau wymagaoby udziau osb trzecich w sprawie
rozwodowej.
Odnonie grupy trzeciej:
Podzia wsplnie zajmowanego mieszkania
Wniosek o podzia zajmowanego mieszkania jest wsplny w momencie, gdy maonkowie
zgadzaj si co do sposobu podziau mieszkania oraz co do czci mieszkania przysugujcych kademu z
nich.
Przyznanie mieszkania jednemu z maonkw, jeli drugi wyraa zgod na jego opuszczenie bez
zapewnienia mu mieszkania socjalnego lub zamiennego, o ile podzia mieszkania albo przyznanie go
jednemu z maonkw jest moliwe
Obowizek alimentacyjny midzy rozwiedzionymi maonkami
Pierwszy rodzaj takiego obowizku to zwyky obowizek alimentacyjny.
Prawo do wnioskowania o takie alimenty posiada maonek yjcy w niedostatku i ktry nie jest
wycznie winny rozkadowi poycia.
Obowizek ten polega na dostarczaniu rodkw potrzebnych do zaspokajania normalnych i
biecych potrzeb konsumpcyjnych maonka, a jego zakres zaley od usprawiedliwionych potrzeb
uprawnionego i moliwoci majtkowych zobowizanego.
Obowizek ten wygasa w momencie mierci uprawnionego bd zobowizanego, a take w razie
zmiany sytuacji. Wygasa ponadto w przypadku wstpienia uprawnionego w nowy zwizek maeski oraz
jeli zobowizanym jest maonek ktry nie zosta uznany winnym rozkadowi poycia w cigu 5 lat od

orzeczenia alimentw, chyba e ze wzgldu na szczeglne okolicznoci, na wniosek uprawnionego, sd

przeduy ten okres.
Drugi obowizek alimentacyjny dotyczy maonka wycznie winnego rozkadowi poycia.
Tutaj potrzebne jest spenienie kilku przesanek:
1.
Zobowizany jest maonek wycznie winny ( przesanka ta jest speniona, gdy w
sentencji wyroku znajduje si sformuowanie wycznej winy lub winy).
2.
Istotne pogorszenie sytuacji materialnej ( ju nie niedostatek!)
3.
W skutek takiego pogorszenia sytuacji materialnej, niemono zaspokojenia przez
uprawnionego usprawiedliwionych potrzeb.
4.
Obowizek ten nie wygasa w przypadku upywu czasu, pozatym wygasa na tych
samych zasadach co zwyky obowizek alimentacyjny.
Separacja
Rozrnia si separacj faktyczn i separacj prawn.
Separacja faktyczna nie posiada definicji prawnej. Mona powiedzie, i polega na zerwaniu
poycia i oddzielnym, z reguy, zamieszkiwaniu maonkw.
Separacja sdowa
Podstawow przesank jej orzeczenia jest zupeny rozkad poycia. Interpretujemy go tak samo
jak w wypadku rozwodu. Naley zauway jednak, i nie wystpuje tutaj przesanka trwaego rozkadu
poycia.
Jeli chodzi o negatywne przesanki separacji, czyli takie, ktre nie mog zaistnie, aby separacja
moga by orzeczona, to zaliczamy do nich:
1. Dobro wsplnych maoletnich dzieci. Wsplnymi maoletnimi dziemi s:
a) dzieci pochodzce od obojga maonkw
b) dzieci przysposobione przez obojga maonkw
c) dzieci pochodzce od jednego z maonkw, przysposobione przez drugiego
d) dzieci pozamaeskie, ktrych pochodzenie od maonkw zostao ustalone w sposb
przewidziany przez prawo
e) w trybie art.155 par.3
2. Sprzeczno orzeczenia separacji z zasadami wspycia spoecznego. Chodzi o przypadki,
gdy np. jeden z maonkw wymaga staej pomocy i opieki.
W wypadku separacji nie jest znana instytucja rekryminacji. Oznacza to, i o separacj moe
wnioskowa rwnie maonek wycznie winny cakowitemu rozkadowi poycia. Brak zgody drugiego
maonka na separacj nie jest przesank uniemoliwiajc jej orzeczenie, lecz nie oznacza to, i pozostaje
ona bez znaczenia.
Sd nie orzeka o winie maonkw w sytuacji, gdy:
1. Orzeka o separacji na podstawie zgodnego dania maonkw
2. Sd orzeka o separacji na wniosek jednego maonka, a nastpnie maonkowie zadali, aby
sd nie orzeka o winie.
Orzeczenie separacji wywouje takie same skutki jak orzeczenie rozwodu, chyba e ustawa
stanowi inaczej.
Wze maeski zostaje zachowany, co oznacza i maonkowie nie mog wstpi w nowy
zwizek maeski ani wrci do starego nazwiska.
Poza tym maonkowie pozostajcy w separacji s obowizani do wzajemnej pomocy jeli
wymagaj tego zasady susznoci.
Zniesienie separacji
Moe nastpi na zgodne danie maonkw.
Natomiast nie wszystkie skutki separacji ustaj z momentem jej zniesienia. S od tego oczywicie
wyjtki.

Przykadowo, w kwestii wadzy rodzicielskiej, po orzeczeniu zniesienia separacji, sytuacja nie

wraca automatycznie do tej przed separacj. Sd moe orzec o utrzymaniu decyzji o wadzy rodzicielskiej
w mocy, jeli istniej ku temu przesanki.
Sd moe rwnie, na wniosek maonkw, utrzyma stan rozdzielnoci majtkowej. Zgoda musi
by obojga maonkw, jeli jej nie ma, sytuacja wraca do tej sprzed separacji (czyli powraca wsplno
umowna bd ustawowa).

RODZICE I DZIECI
USTALENIE POCHODZENIA DZIECKA
O ile macierzystwo nie budzi wikszych wtpliwoci, o tle sprawa jest bardziej skomplikowana w
wypadku ojcostwa
Ojcostwo
Istniej trzy sposoby ustalenia ojcostwa:
1. Domniemanie pochodzenia dziecka od ma matki
2. Uznanie dziecka przez jego ojca
3. Sdowe ustalenie ojcostwa
Ad 1.
Jeli dziecko urodzio si w trakcie trwania maestwa, lub przed upywem 300 dni od dnia
ustania lub uniewanienia maestwa, domniemywa si, i owa osoba jest ojcem dziecka.
Jeli dziecko urodzio si przed upywem 300 dni od dnia ustania lub uniewanienia maestwa, a
kobieta wesza w tym czasie w kolejny zwizek maeski, domniemywa si, i ojcem dziecka jest drugi
maonek.
Domniemania tego nie stosuje si, jeli dziecko urodzio si po upywie 300 dni od dnia orzeczenia
separacji.
Legitymacj czynn w sprawie zaprzeczenia pochodzenia dziecka od ma matki posiadaj:
1.
M matki dziecka- moe wytoczy takie powdztwo w cigu 6 miesicy od dnia
powzicia wiadomoci o urodzeniu si dziecka. Jeli w trakcie tego terminu m zapad
na chorob psychiczn i mimo istniejcych przesanek nie zosta ubezwasnowolniony,
moe w cigu 6 miesicy od ustania choroby wytoczy powdztwo o zaprzeczenie
ojcostwa. Jeli jest ubezwasnowolniony, a jego przedstawiciel ustawowy nie wytoczy
powdztwa, to w terminie 6 miesicy od dnia uchylenia ubezwasnowolnienia moe on
wytoczy powdztwo.
2.
Przedstawiciel ustawowy- w wypadku ubezwasnowolnienia cakowitego, w cigu 6
miesicy od dnia, w ktrym zosta ustanowiony, a jeli o dziecku dowiedzia si
pniej, w cigu 6 miesicy od powzicia tych informacji.
3.
Matka- moe wytoczy powdztwo w cigu 6 miesicy. Dla niej nie zostaa
przewidziana moliwo wytoczenia powdztwa przez przedstawiciela ustawowego.
4.
Dziecko- z chwil osignicia penoletnoci. Powdztwo moe wytoczy w cigu 3 lat
od dnia uzyskania penoletnoci.
5.
Prokurator- moe wytoczy powdztwo w kadym terminie. Przesank jego
wytoczenia jest ochrona praworzdnoci, praw obywateli lub interesu spoecznego.
Powdztwa nie mog wytoczy czciowo ubezwasnowolnieni matka bd m matki dziecka
(czynnoci procesowe mog podejmowa jedynie osoby posiadajce pen zdolno do czynnoci
prawnych. Natomiast osoba z ograniczon zdolnoci do czynnoci prawnych moe dokonywa jedynie
takich czynnoci procesowych, ktre wynikaj z czynnoci prawnych dokonywanych samodzielnie). W
przypadku ma powdztwo moe wytoczy ustanowiony dla niego kurator, a rwnie sd moe nada mu
czasowe prawo do czynnoci procesowych, jeli nie podlega kurateli.
W wypadku mierci dziecka postpowanie zostaje umorzone.
Nie mona wystpi z powdztwem o zaprzeczenie ojcostwa przed urodzeniem si dziecka.

Niepodobiestwo ojca mog uzasadni:

a) impotencja w okresie poczcia lub nieobcowanie w tym czasie z matk dziecka (czyli
niezdolno zapodnienia lub niezdolno wspycia pciowego)
b) stwierdzenie mimo obcowania, i matka bya ju w ciy
c) dowd z badania krwi
d) badania DNA
e) dowd uzyskany na podstawie bada antropologicznych
Jeli domniemanie nie istnieje lub zostao obalone, ustalenie ojcostwa moe nastpi przez uznanie
dziecka lub przez sdowe ustalenie ojcostwa.
Ad. 2
Polskie prawo zezwala jedynie mczynie na uznanie dziecka.
Jeli ojcostwo zostao ustalone ex lege lub poprzez sdowe ustalenie ojcostwa, zoenie wniosku o
uznanie ojcostwa jest niedopuszczalne. Uznanie staje si moliwe dopiero z momentem obalenia
domniemania ojcostwa przez ma matki, przeprowadzonego w procesie o zaprzeczenie ojcostwa. Uznanie
dziecka moe jednak nastpi w toku postpowania sdowego o sdowe ustalenie ojcostwa, a nawet po
wydaniu wyroku, o ile nie jest on prawomocny.
To co to jest w kocu to uznanie? Jest to akt jednostronny dokonany przez ojca przed waciwymi
organami i za zgod osb wymienionych w kodeksie. Uznanie jest czynnoci o charakterze osobistym,
majca na celu ustalenie pochodzenia dziecka od okrelonego ojca. Osobisty charakter tej czynnoci
sprawia, i wniosku o ustalenie ojcostwa nie moe skada przedstawiciel ustawowy. Rwnie mczyzna
o ograniczonej zdolnoci do czynnoci prawnej posiada ow zdolno procesow (jednak wymagana jest
zgoda przedstawiciela ustawowego).
Uznanie dziecka, wkraczajc w sfer ycia matki, zawsze wymaga jej zgody dla swojej
skutecznoci. Od jej zgody mona odstpi, gdy matka nie ycie, porozumienie si z ni napotyka cikie
do przezwycienia przeszkody, lub nie przysuguje jej wzgldem maoletniego dziecka wadza
rodzicielska. W takiej sytuacji zgod matki zastpuje zgoda przedstawiciela ustawowego dziecka, a w
wypadku penoletnoci dziecka, matka w ogle nie musi wyraa zgody.
Forma wyraenia zgody: ustnie przed u.s.c. lub przed sdem opiekuczym i pisemna (z podpisem
urzdowo powiadczonym pod dokumentem o wyraenie zgody). Tak zgod mona zoy przed
uznaniem, w tej samej chwili lub do 3 miesicy od dnia uznania.
Uniewanienia uznania dziecka moe da:
1.
Mczyzna, ktry dokona aktu uznania- z powodu wad swojego owiadczenia woli
(pod wpywem groby, bdu) w cigu roku od dnia uznania, nawet, jeli jest on
biologicznym ojcem dziecka. Powdztwo wytacza przeciwko matce i dziecku, a jeli
matka nie yje- przeciwko dziecku.
2.
Osoba, od ktrej zgody zaley wano uznania ( matka, przedstawiciel ustawowy
dziecka, lub dziecko) w cigu roku od dnia uznania z powodu wad swojego
owiadczenia woli.
3.
Dziecko uznane przed osigniciem penoletnoci- w cigu 3 lat od jej uzyskania.
4.
Prokurator
Uniewanienie uznania rwnie nie moe by dochodzone po mierci dziecka.
Sdowe ustalenie ojcostwa
W braku domniemania pochodzenia dziecka lub jego uznania, uznanie ojcostwa moe nastpi w
trybie postpowania procesowego.
Legitymacj czynn w tym wypadku posiadaj:
1.
Matka dziecka- tylko do okresu penoletnoci. Jest to jej prawo osobiste, niezalene od
posiadania wadzy rodzicielskiej i zdania opiekuna ustawowego dziecka..
2.
Dziecko maoletnie- reprezentowane jest przez matk, a jeli nie posiada ona wadzy
rodzicielskiej, przez opiekuna dziecka
3.
Prokurator

Sdowego ustalenia ojcostwa mona da po mierci dziecka. Gdy dziecko byo maoletnie,
prawo takie maj matka i prokurator. Gdy dziecko byo penoletnie, tylko prokurator.
Podstaw powdztwa jest domniemanie, i ojcem jest ten, kto obcowa z matk nie dawniej ni w
300 dniu i nie pniej ni w 181 dniu przed urodzeniem dziecka.
Wyrok ma charakter deklaratywny. Ma on skutki erga omnes i ex tunc.
Mczynie, ktrego w ten sposb ojcostwo ustalono, przysuguje wadza rodzicielska nad
dzieckiem, jeli przyzna mu j sd ustalajcy ojcostwo lub sd opiekuczy.
Roszczenia majtkowe zwizane z ustaleniem ojcostwa pozamaeskiego.
Ojciec nie bdcy mem matki obowizany jest przyczyni si do pokrycia wydatkw
zwizanych z okresem ciy oraz porodu, jak rwnie kosztw 3 miesicznego utrzymania matki od dnia
porodu. Matka moe da udziau ojca w kosztach przez okres duszy ni trzy miesice. Jeli w skutek
ciy lub porodu matka podniosa dodatkowe koszty, moe da, aby ojciec pokry odpowiedni ich cz.
Tak wic te roszczenia obejmuj trzy grupy:
1.
Przyczynienie si do wydatkw stanowicych normalne nastpstwo ciy i porodu. Nie
ma ono charakteru alimentacyjnego.
2.
Przyczynienie si do utrzymania, w rozmiarze odpowiadajcym okolicznociom, matki
w okresie 3 miesicy od porodu. Ma ono charakter alimentacyjny.
3.
Pokrycie przez ojca innych ni powysze roszczenia wydatkw. Ta grupa roszcze nie
ma charakteru alimentacyjnego, i obejmuje wydatki porednio zwizane z ci i
porodem (leczenie matki po porodzie, sprzeda rzeczy poniej wartoci w celu
pok.rycia wydatkw zwizanych z ci).
Roszczenia te przedawniaj si z okresem 3 lat od dnia porodu. Jest to wyjtek, gdy roszczenia
alimentacyjne nie przedawniaj si, przedawniaj si roszczenia o zalege raty alimentacyjne, ale powysze
roszczenia tylko w czci (pkt. 2) maj charakter alimentacyjny.
Nazwisko dziecka
Kilka sytuacji:
1. Domniemanie, i dziecko pochodzi od ma matki- wtedy dziecko przyjmuje nazwisko ojca,
chyba, e maonkowie postanowili inaczej. Dziecko nosi nazwisko matki w wyniku obalenia
domniemania, uniewanienie maestwa lub orzeczenie rozwodu nie wpywa na nazwisko
dziecka.
2. Dziecko urodzone przed zwizkiem maeskim- stosuje si tutaj przepisy dotyczce dziecka
urodzonego w maestwie.
3. Dziecko uznane przez ojca nosi jego nazwisko
4. W wypadku sdowego ustalenia ojcostwa- dziecko nie nabywa automatycznie nazwiska ojca. Sd
moe natomiast o tym orzec w wyroku ustalajcym ojcostwo lub sd opiekuczy w wydanym
pniej postanowieniu. Takie nadanie nazwiska odbywa si na wniosek dziecka lub jego
przedstawiciela ustawowego.
5. Dziecko, w wypadku ktrego nie ustalono ojcostwa, nosi nazwisko matki, lub ma matki takiego
dziecka.
6. Sytuacja, gdy oboje rodzice dziecka s nieznani. Nazwisko dziecku nadaje sd opiekuczy.
7. Nadanie nazwiska ojczyma. Nastpuje na zgodny wniosek maonkw, za zgod dziecka jeli ma
powyej 13 lat. Nie mona skada takiego wniosku w wypadku, gdy ojciec dziecka jest ustalony.
Wyjtek dotyczy jedynie sytuacji, gdy ojciec zosta ustalony przez sd.
WADZA RODZICIELSKA
Jest to trzon uregulowa prawnych w zakresie stosunkw midzy rodzicami i dziemi.
Funkcje i tre wadzy rodzicielskiej
Na wadz rodzicielsk skadaj si trzy atrybuty:
1. Piecza nad osob dziecka.
2. Przedstawicielstwo.

3. Zarzd majtkiem dziecka.

Wadza rodzicielska moe wygasn przed uzyskaniem przez dziecko penoletnoci w wypadkach:
1. mierci lub uznania za zmarego.
2. Utraty penej zdolnoci do czynnoci prawnych.
3. Pozbawienia lub zawieszenia wadzy rodzicielskiej
4. Przysposobienia dziecka.
W sprawach mao istotnych kady z rodzicw moe dziaa bez porozumienia z drugim, w
sprawach istotnych obowizani s rozstrzyga wsplnie zarwno w wypadku, gdy s oni
maestwem i pozostaj oni we wsplnym poyciu, jak i wwczas, gdy wsplne poycie nie
istnieje, a take gdy nie zawarli maestwa.
Natomiast wadza rodzicielska przysuguje tylko jednemu z rodzicw w sytuacji, gdy
1.
Drugi rodzic nie yje ,jest nieznany lub nie ma penej zdolnoci do czynnoci prawnych
2.
Drugi rodzic zosta pozbawiony wadzy rodzicielskiej lub zostaa ona w jego przypadku
zawieszona.
3.
Ojcu sdownie ustalonemu sd ustalajcy ojcostwo nie przyzna wadzy rodzicielskiej.
Piecza nad osob dziecka
Oznacza stae roztaczanie troski i stara o dobro dziecka, czyli zapewnienie odpowiednich
warunkw egzystencji, ochrona przed niebezpieczestwami mogcymi zagraa dziecku oraz zapewnienie
prawidowego rozwoju.
Elementem pieczy nad dzieckiem jest obowizek i prawo jego wychowywania (czyli
oddziaywanie na rozwj dziecka w kierunku wyznaczonym przez zasady wspycia spoecznego, zgodnie
z przyjtymi i utrwalonymi w spoeczestwie pogldami i ideami).
Reprezentacja dziecka
W imieniu maoletniego bez zdolnoci do czynnoci prawnych wystpuj rodzice. Jeli jednak
zawar on umow zawieran w drobnych, biecych sprawach ycia codziennego staje si ona wana w
momencie jej wykonania, chyba e pociga za sob race pokrzywdzenie maoletniego.
Maoletni posiadajcy ograniczon zdolno do czynnoci prawnej moe skada owiadczenia
woli ze skutkiem prawnym. Jednak czynno prawna polegajca na zacigniciu zobowizania lub
rozporzdzania prawem do swej skutecznoci wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, lub
pniejszego jego potwierdzenia.
Maoletni powyej 15 roku ycia moe nawiza stosunek pracy bez zgody rodzicw, na
warunkach okrelonych w przepisach o zatrudnieniu modocianych.
Maoletni z ograniczon zdolnoci do czynnoci prawnych moe oczywicie zawiera umowy w
drobnych biecych sprawach ycia codziennego.
Maoletni powyej 13 roku ycia (czyli posiadajcy ograniczon zdolno do czynnoci prawnych)
w stosunku do przedmiotw majtkowych oddanych mu do swobodnego uyciu posiada pen zdolno do
czynnoci prawnych. Wyjtek tutaj stanowi czynnoci, do ktrych wanoci trzeba czego wicej poza
zgod przedstawiciela ustawowego.
Piecza nad majtkiem dziecka i sprawowanie zarzdu.
Owe obowizki i prawa mona zawrze w kilku punktach.
1.
Rodzice s obowizani z naleyt starannoci zarzdza majtkiem dziecka. Zarzd
nie obejmuje zarobkw dziecka i przedmiotw majtkowych oddanych mu do
swobodnego uytku.
2.
Rodzice nie mog bez zgody sdu dokonywa czynnoci przekraczajcych zwyky
zarzd ani wyraa zgody na takie czynnoci dokonywane przez dziecko.
3.
W wypadku darowizny lub testamentu mona zastrzec, i dane przedmioty majtkowe
przypadajce dziecku nie zostan objte zarzdem sprawowanym przez rodzicw. Jeli
darczyca lub spadkodawca nie okreli zarzdcy, zarzd sprawuje kurator wyznaczony
przez sd opiekuczy.
4.
Czysty dochd z majtku dziecka powinien by przeznaczony na utrzymanie i
wychowanie dziecka, nadwyka za na inne uzasadnione potrzeby rodziny.

5.

Po ustaniu zarzdu rodzice obowizani s odda dziecku lub przedstawicielowi

ustawowemu zarzdzany przez nich majtek. Rok przed ustaniem zarzdu dziecko lub
przedstawiciel ustawowy moe zoy wniosek o zoenie rachunku z zarzdu. Jednak
rachunek ten nie uwzgldnia dochodw z majtku pobranych w czasie trwania wadzy
rodzicielskiej.

Zarzd ustaje wraz z momentem ustania wadzy rodzicielskiej.

Ingerencja sdu w sprawowanie wadzy rodzicielskiej
rodki dziaania sdu mona usystematyzowa w trzech grupach.
ZARZDENIA SDU OPIEKUCZEGO.
Zarzdzenia S wydawane w sytuacji, gdy w zwizku ze sprawowaniem przez rodzicw wadzy
rodzicielskiej dobro dziecka jest zagroone. Zarzdzenia te s wyliczone:
1. Zobowizanie rodzicw i maoletniego do odpowiedniego zachowania, wraz z okreleniem
sposobu kontroli wykonania zarzdzenia.
2. Okrelenie, jakie czynnoci nie mog by przez rodzicw dokonywane bez zezwolenia sdu albo
poddanie rodzicw innym ograniczeniom.
3. Poddanie wykonywania wadzy rodzicielskiej staemu nadzorowi kuratora.
4. Skierowanie maoletniego do placwki bd instytucji powoanej w celu przygotowania
zawodowego bd do innej placwki czciowo sprawujcej piecze nad dzieckiem.
5. Zarzdzenie umieszczenia dziecka w rodzinie zastpczej lub placwce opiekuczowychowawczej.
ZAWIESZENIE WADZY RODZICIELSKIEJ.
Sd orzeka o zawieszeniu wadzy rodzicielskiej w sytuacji, gdy w skutek przemijajcej przeszkody
rodzice, ktrzy dotychczas naleycie sprawowali opiek nad dzieckiem, z obiektywnych przyczyn nie
s w stanie tego dalej robi.
Usunicie przyczyny nie powoduje usunicia zawieszenia wadzy rodzicielskiej. Do tego
potrzebne jest postanowienie sdu opiekuczego o uchyleniu zawieszenia.
POZBAWIENIE WADZY RODZICIELSKIEJ
Pozbawienie wadzy rodzicielskiej obligatoryjnie nastpuje wwczas, gdy:
1. Wystpia trwaa przeszkoda uniemoliwiajca sprawowanie wadzy rodzicielskiej.
2. Rodzice naduywaj swojej wadzy rodzicielskiej.
3. W sposb racy zaniedbuj swoje obowizki naruszajc przez to dobro dziecka.
PRZYSPOSOBIENIE
Przesanki przysposobienia
1.
Przysposobi mona osob maoletni. Brak w porwnaniu z dawn regulacj
wyraenia jedynie moe sugerowa dopuszczalno wyjtkw. Ten wymg musi by
speniony w dniu zoenia wniosku o przysposobienie.
2.
Przysposobi mona tylko dla jego dobra. Ocen przeprowadza sd opiekuczy.
3.
Przysposabiajcy musi posiada pen zdolno do czynnoci prawnych (poniewa
przysposabiajc uzyskuje wadz rodzicielsk).
4.
Midzy przysposabiajcym a przysposobionym musi istnie odpowiednia rnica
wieku.
5.
Do przysposobienia potrzebna jest zgoda okrelonych osb. S nimi rodzice dziecka
(gdy maj wadz rodzicielsk, nie s nieznani ani porozumienie z nimi nie napotyka
trudnych do przezwycienia przeszkd.) przysposobionego, opiekuna tego dziecka,
dziecka, maonka przysposabiajcego.
6.
Przysposobiona moe by tylko osoba ktra yje.
7.
Rwnie przysposabiajcy musi y w chwili przysposobienia. Znany jest tutaj jednak
wyjtek. Gdy o przysposobienie wystpili oboje maonkowie, a w toku postpowania
jeden z nich zmar, natomiast drugi maonek podtrzymuje wol przysposobienia, a

8.

midzy przysposabianym a wnioskodawcami lub jednym z nich powstaa wi,

wwczas orzeczenie moe by wydane po mierci przysposabiajcego.
O przysposobieniu orzeka sd opiekuczy na wniosek przysposabiajcego.

Rodzaje i skutki przysposobienia.

Rozrniamy trzy rodzaje przysposobienia.
1.
Przysposobienie pene nieodwoalne (cakowite). Ma miejsce gdy rodzice dziecka
wydali zgod na przysposobienie in blanco, czyli bez wskazania przysposabiajcych.
Przysposobienie cakowite charakteryzuje si brakiem moliwoci uznania
przysposobionego, uniewanienia uznania, sdowego ustalenia lub zaprzeczenia jego
pochodzenia. W takim wypadku sporzdza si nowy akt urodzenia, gdzie jako
rodzicw wpisuje si przysposabiajcych.
2.
Przysposobienie pene. Wywiera skutki w stosunku do stron jak i och rodzin. S to:
a)
Midzy przysposobionym a przysposabiajcym powstaje prawny stosunek
pokrewiestwa, pozostaj ze sob w takim stosunku jak rodzic do dziecka.
b)
W stosunku do krewnych przysposabiajcego przysposobiony nabywa takie same
prawa jak naturalne dziecko i odwrotnie.
c)
Ustaj wynikajce z pokrewiestwa prawa i obowizki przysposobionego wzgldem
jego krewnych i odwrotnie (obowizki alimentacyjne, dziedziczenie).
d)
Ustaje dotychczasowa wadza rodzicielska lub opieka nad przysposabianym.
e)
Przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiajcego.
f)
Sd moe na wniosek przysposabiajcego zmieni imi przysposobionego, jeli ni
ukoczy trzynastu lat.
3.
Przysposobienie niepene. Jest to wyjtek, moe zosta orzeczone jedynie na wyrane
danie przysposabiajcego oraz za zgod potrzebnych osb. Poza tym niemoliwe jest
takie przysposobienie osoby, w wypadu ktrej rodzice zoyli zgod na
przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiajcego. Tak wic:
a)
Powstaje prawny stosunek pokrewiestwa midzy stronami. Skutki przysposobienia
rozcigaj si rwnie na zstpnych przysposobionego.
b)
Przysposobienie niepene nie rozciga si na rodzin przysposabiajcego (jego wasne
dzieci i przysposobiony nie s rodzestwem).
c)
Nie wygasaj obowizki alimentacyjne rodziny wobec przysposobionego, zmienia si
jednak ich kolejno ( w pierwszej kolejnoci speniony zostaje obowizek
alimentacyjny przysposabiajcego wobec przysposobionego).
d)
Rodzice przysposobionego nie dziedzicz po przysposobionym, robi to
przysposabiajcy. Pozostay porzdek dziedziczenia wynikajcy z pokrewiestwa nie
zostaje naruszony.
e)
Przysposobiony dziedziczy po przysposabiajcym na rwnie z jego dziemi. To samo
dotyczy zstpnych przysposobionego. Natomiast przysposobiony i jego zstpni ni
dziedzicz po krewnych przysposabiajcego.
f)
Sytuacja z wadz rodzicielsk analogicznie jak przy przysposobieniu penym.
g)
Przepisw o zmianach w akcie urodzenia nie stosuje si jeli tak postanowi sd
opiekuczy na wniosek przysposabiajcego i za zgod osb, ktrych zgoda do
przysposobienia jest konieczna.
Przysposobienie zagraniczne.
Oznacza ono przysposobienie maoletniego obywatela polskiego, zamieszkaego w kraju,
powodujce przeniesienie dziecka na stae za granic. Pierwszestwo ma przysposobienie krajowe,
wyjtek stanowi sytuacja, gdy midzy stronami przysposobienia istnieje stosunek pokrewiestwa lub
powinowactwa, lub gdy brat lub siostra przysposabianego zosta ju przez przysposabiajcego
przysposobiony.
Ustanie stosunku przysposobienia
1.
Z wanych powodw da rozwizania stosunku przysposobienia moe
przysposobiony lub przysposabiajcy.

2.
3.

4.

Przepisy nie zezwalaj na rozwizanie takiego stosunku z powodu przyczyn

istniejcych w momencie jego powstawania (np. wady owiadcze). Przyczyny te
mog stanowi najwyej wany powd
Wyjtkowo moliwe jest wyganicie ex lege przysposobienia (penego lub niepenego)
w przypadku ustalenia ojcostwa przysposabiajcego wzgldem przysposobionego, czy
to poprzez uznanie dziecka przez przysposabiajcego, czy te w wypadku sdowego
ustalenia ojcostwa. Ustalenie ojcostwa w stosunku do innego mczyzny ni
przysposabiajcy stanowi jedynie wany powd.
Na danie przysposabiajcego lub prokuratora sd moe rozwiza stosunek
przysposobienia penego lub niepenego.

Rodziny zastpcze
Istniej trzy podstawowe kategorie rodzin zastpczych:
1.
Ktre na podstawie przepisw mog by zobowizane do dostarczania rodkw
utrzymania.
2.
Ktre na podstawie przepisw nie mog by zobligowane do dostarczania rodkw
utrzymania.
3.
Ktrych nie mona zobowiza do dostarczania rodkw utrzymania, lecz ktre peni
funkcj pogotowia opiekuczego.
Wymogi, ktre musi spenia adoptujcy:
1. Daje rkojmi naleytego wykonywania obowizkw.
2. Ma stae miejsce zamieszkania na terenie RP.
3. Posiada peni praw cywilnych i obywatelskich.
4. Nie s lub nie byy pozbawione wadzy rodzicielskiej.
5. Nie s ograniczone we wadzy rodzicielskiej.
6. Nie zostaa zawieszona ich wadza rodzicielska.
7. Nie s chore w stopniu uniemoliwiajcym opiek nad dzieckiem.
8. Maj odpowiednie warunki mieszkaniowe.
9. Uzyskay pozytywn opini od waciwego orodka pomocy spoecznej.
OBOWIZEK ALIMENTACYJNY
Podmiot uprawniony i podmiot zobowizany.
Obowizek alimentacyjny istnieje midzy:
1. Maonkami.
2. Krewnymi w linii prostej bez ogranicze, w linii bocznej rodzestwo.
3. Osobami zwizanymi stosunkiem przysposobienia.
4. Pasierbem (pasierbic) a ojczymem (macoch) i odwrotnie.
5. Moe rwnie spoczywa na ojcu dziecka pozamaeskiego w zwizku z ci i porodem.
Kodeks ustali kolejno w jakiej powstaje obowizek alimentacyjny, i tak:
- obowizek alimentacyjny midzy maonkami (rwnie po rozwodzie lub uniewanieniu
maestwa czy separacji prawnej) wyprzedza obowizek krewnych wobec uprawnionego maonka.
- w grupie krewnych silniejszy jest obowizek zstpnych ni wstpnych. Jeli jest kilku wstpnych
lub zstpnych, obowizek alimentacyjny obcia bliszych stopniem przed dalszymi.
- obowizek alimentacyjny rodzestwa wobec siebie jest na kocu.
W przypadku obowizku wiadcze alimentacyjnych w stosunku do powinowatych istnieje
ograniczenie stanowice, i s one moliwe jeli odpowiada to zasadom wspycia spoecznego.
Obowizek alimentacyjny rodzicw wobec dziecka.
Moe zosta ograniczony lub nawet wyczony w przypadku, gdy dochody z majtku dziecka
wystarczaj na utrzymanie i wychowanie dziecka. Dzieje si tak rwnie w przypadku, gdy dziecko
podjo prac zarobkow, posiada stypendium czy zasiek dla bezrobotnych.

Obowizek alimentacyjny rodzicw powstaje z momentem narodzin dziecka i wygasa, gdy

dziecko zostaje naleycie przygotowane do pracy zawodowej odpowiednio do jego uzdolnie i zamiowa.
Osignicie penoletnoci samo przez siebie nie powoduje wyganicia obowizku
alimentacyjnego.
OPIEKA I KURATELA
OPIEKA
Funkcja spoeczna opieki.
Jest to instytucja prawna majca na celu zapewnienie pieczy i reprezentacji maoletniego, ktry nie
pozostaje pod wadz rodzicielsk lub osob cakowicie ubezwasnowolnionym.
Znaczenia pojcia opieki
Opieka faktyczna- moe ona powodowa nastpstwa prawne, analogicznie do prowadzenia
cudzych spraw bez zlecenia. Tak wic, ten kto j wykonuje, powinien robi to w interesie osoby, dla ktrej
to robi oraz z naleyt starannoci. Opiekun, jeli ponis w zwizku z opiek uzasadnione wydatki, moe
da ich zwrotu z majtku osoby, ktrej sprawy prowadzi, bd od osoby na ktrej ciy obowizek
alimentacyjny wobec tej osoby. Czyli do opieki faktycznej odnosimy przepisy o prowadzeniu cudzych
spraw bez zlecenia.
Opieka prawna- cile przewidziana przez przepisy prawne forma ochrony osobistej i majtkowej
osoby wymagajcej takiej ochrony. W przeciwiestwie do opieki faktycznej cechuje si ona kontrol ze
strony sdw.
Przesanki ustanowienia opieki
Sd ustanawia opiek nad maoletnim w przypadku, gdy:
1. Rodzice s nieznani.
2. Jest pen sierot.
3. Oboje rodzice zostali pozbawieni wadzy rodzicielskiej lub zostaa ona zawieszona.
4. Cakowite lub czciowe ubezwasnowolnienie rodzicw ( choby jednego, w sytuacji
gdy drugiemu odebrano wadz rodzicielsk lub j zawieszono)
5. Gdy rodzice s maoletni (choby jeden, a drugiemu odebrano wadz rodzicielsk lub
j zawieszono).
Opiekun
Opiekun powinien charakteryzowa si nastpujcymi cechami:
1.
Powinien posiada pen zdolno do czynnoci prawnych, przysuguj mu prawa
rodzicielskie i opiekucze oraz prawa publiczne.
2.
Rkojmia naleytego wykonywania obowizkw naoonych na opiekuna.
Na opiekuna powinno obiera si osob wyznaczon przez rodzicw (np. w testamencie). Jeli nie
jest to moliwe, naley obra osob z krgu krewnych lub innych bliskich osb. Jeli to te nie jest
moliwe, sd zwraca si do okrelonej organizacji spoecznej o wskazanie takiej osoby.
Prawa i obowizki opiekuna.
Kryteriami oceny starannoci wykonywania swojego zadania przez opiekuna s dobro osoby
pozostajcej pod opiek oraz interes spoeczny.
O ile opiekun oczywicie reprezentuje swojego podopiecznego, istnieje od tej zasady kilka
wyjtkw. S nimi:
a) czynnoci dokonywane przez osoby bdce pod opiek tego samego opiekuna(obawa
faworyzowania jednego z nich).
b) czynnoci prawnych dokonywanych midzy podopiecznym a opiekunem, chyba e skutkiem
takiej czynnoci ma by bezpatne przysporzenie na rzecz podopiecznego.
Ustanie opieki

W sytuacji gdy opiekun zostanie zwolniony. Opieka ustaje ex lege z chwil osignicia przez
maoletniego penoletnoci lub gdy chocia jednemu z rodzicw przywrcona zostanie wadza rodzicielska.
Rwnie ex lege opieka ustaje gdy zniesione zostanie ubezwasnowolnienie cakowite lub
przeksztacone zostanie w ubezwasnowolnienie czciowe.
KURATELA
Funkcje kurateli i jej rodzaje.
Trzeba j ujmowa kazuistycznie gdy uregulowania na jej temat nie s zbyt kompletne i
klarowne. Rni j od opieki to, i przewanie dotyczy majtku i jest krtkotrwaa. Jest rwnie odpatna.
Jednym z kryteriw podziau kurateli moe by cel w jakim kurator jest powoywany:
Kuratela nad osob czciowo ubezwasnowolnion.
Kurator jest powoywany dla osoby ubezwasnowolnionej w celu jej reprezentacji i do zarzdu jej
majtkiem tylko wtedy, gdy sd tak postanowi.
Kuratela wygasa ex lege w sytuacji gdy ubezwasnowolnienie czciowe zostanie uchylone lub
gdy zostanie przeksztacone w ubezwasnowolnienie cakowite (wtedy stosuje si opiek jako rodek
silniejszy).,
Kuratela dla dziecka pocztego, osoby uomnej, osoby nieobecnej.
1.
Dla dziecka pocztego ustanawia si kuratora w sytuacji, gdy jest to konieczne do
strzeenia przyszych praw dziecka. Kuratela ex lege ustaje w momencie narodzin
dziecka.
2.
Osoba uomna moe da ustanowienia dla siebie kuratora, jeli nie jest w stanie sama
prowadzi wszelkich spraw bd spraw okrelonego rodzaju. Kuratel uchyla si na
danie osoby uomnej.
3.
Powoywana dla osoby, ktra ze wzgldu na swoj nieobecno nie moe prowadzi
sowich spraw a nie posiada penomocnika, jak i gdy posiada penomocnika ale ten nie
jest w stanie prowadzi jego spraw lub prowadzi je nienaleycie.
Kurator osoby prawnej.
Kurator jest powoywany dla osoby prawnej, gdy nie moe ona prowadzi swoich spraw z braku
odpowiednich organw. Kurator powinien dy do jak najszybszego powoania odpowiednich organw
bd do likwidacji osoby prawnej.
Kurator dla maoletniego.
aden z rodzicw sprawujcych wadz rodzicielsk nie moe reprezentowa maoletniego w
czynnociach prawnych przed sdem lub innym organem pastwowym. W takich sytuacjach powoywany
jest dla niego kurator.
W celu ochrony dobra dziecka kurator rwnie moe zosta ustanowiony do zarzdzania jego
majtkiem.
Sd moe rwnie ustanowi kuratora w sytuacji, gdy opiekun spotyka si z przemijajcymi
przeszkodami i nie moe czasowo wykonywa swojej funkcji.