4.

Definicje oraz cele i cechy rekreacji ruchowej

Wg T. Wolaskiej rekreacj s rnego rodzaju zajcia, podejmowane w czasie wolnym,
dobrowolnie, dla przyjemnoci, autoekspresji, formacji wasnej osobowoci, odnowy i
pomnaania si psychofizycznych.
Wg A. Dbrowskiego rekreacja ruchowa lub fizyczna nazywana te sportem dla wszystkich to
wszelkie akceptowane spoecznie formy fizycznej aktywnoci ludzi, majce miejsce w czasie
wolnym, podejmowane dobrowolnie, bezinteresownie i dla przyjemnoci, suce odnowie i
umacnianiu si czowieka, jego innej od codziennej, aktywnej i rnorodnej samorealizacji o
cechach zabawy, realizowanej indywidualnie, w grupach, lub traktowanej jako zjawisko
spoeczne i globalne.
Wg M. Kwileckiej rekreacja ruchowa to zjawisko rnego rodzaju zaj aktywizujcych
ruchowo, sportowo, turystycznie, zabawowo, ktrym czowiek oddaje si z wasnej chci, w
czasie wolnym dla realizacji potrzeb wewntrznych.
5. Gwne cele rekreacji ruchowej to:

zaspokajanie potrzeb ruchu niezbdnego dla zdrowia,

rwnowaenie dobowego bilansu energetycznego organizmu czowieka,

poprawa i utrzymanie sprawnoci, wydolnoci, dobrej kondycji psychofizycznej,

osiganie przyjemnoci i zadowolenia z wysiku fizycznego.

Generalizujc mona stwierdzi, i podstawowym celem rekreacji fizycznej jest zaspokojenie
potrzeby ruchu dla osignicia zadowolenia, przy czym aktywno ruchowa jest czym wicej ni
prostym bieganiem, skakaniem czy rzucaniem jest jednoczenie wiadomym dowiadczeniem i
okrelonym przeyciem podmiotowym, ale i ponadindywidualnym.
Nie mona i nie wolno porwnywa rekreacji i sportu.
Niezalenie od tego, e istot sportu i rekreacji jest ten sam pierwiastek ludycznej aktywnoci,
rekreacja to osiganie dobrostanu, sport to rywalizacja i wspzawodnictwo, ktre z dobrostanem
i relaksem nie zawsze maj wiele wsplnego.
6. Gwne cechy rekreacji to:

aktywno, ktra dostarcza zadowolenie, rado, mie i przyjemne wraenia, umoliwia

odprenie, relaks, obnia poziom samokontroli emocjonalnej,


dobrowolno, czyli poczucie swobody wyboru i moliwoci podejmowania dziaa w
zgodzie z wasnymi wartociami, preferencjami i zamiowaniami,

odmienno, w stosunku do zada i obowizkw dnia codziennego, czynnoci

zwizanych z prac zawodow i prowadzeniem domu,

bezinteresowno, charakteryzujca si przede wszystkim brakiem motyww natury

ekonomicznej przy podejmowaniu zachowa wolnoczasowych,

zabawa i rozrywka, czyli moliwo przeniesienia si w rzeczywisto umown,

rzeczywisto zabawy, gdzie obowizuj inne, mniej surowe reguy i wartoci.

PODSTAWOWE POJCIA Z ZAKRESU REKREACJI

1. Rekreacja ruchowa (fizyczna) czci kultury fizycznej
2. rdosw pojcia rekreacja
3. Rekreacja czynna i bierna
4. Definicje oraz cele i cechy rekreacji ruchowej
5. Rekreacja ruchowa a czas wolny

Bibliografia:
1. Kwilecka M. (red.), Bezporednie funkcje rekreacji,
ALMAMER WSE Warszawa 2006
2. Toczek-Werner S. (red.), Podstawy rekreacji i turystyki,

AWF Wrocaw 2005

3. Siwiski W, Tauber R. D., Rekreacja ruchowa. Zagadnienia
teoretyczno-metodologiczne, WSHiG Pozna 2004
1. Rekreacja ruchowa (fizyczna) czci kultury fizycznej
Kultura

fizyczna

stanowi

ona

og

wytworw

charakterze

materialnym

niematerialnym, w dziedzinie dbaoci o ciao i fizyczne funkcjonowanie czowieka, uznawanych

w niej wartoci i wzorw postpowania, ktre zostay zobiektywizowane, przyjte i mog by
przekazywane w danej zbiorowoci.

Zgodnie z Ustaw z dnia 18 stycznia 1996 r. na kultur fizyczn skadaj si:

wychowanie fizyczne, sport, rekreacja ruchowa oraz rehabilitacja ruchowa.

Wg przywoanej ustawy kultura fizyczna to:

wiedza,

wartoci,

zwyczaje,

dziaania

podejmowane

dla

zapewnienia

rozwoju

psychofizycznego, wychowania, doskonalenia uzdolnie i sprawnoci fizycznej czowieka, a

take dla zachowania oraz przywracania jego zdrowia.

Kultura fizyczna, to wyraz okrelonej postawy wobec wasnego ciaa, wiadoma i

aktywna troska o swj rozwj, sprawno i zdrowie oraz umiejtno organizowania i
spdzania czasu z najwikszym poytkiem dla zdrowia fizycznego i psychicznego.
2

W ustawie tej rekreacj ruchow okrelono jako form aktywnoci fizycznej,

podejmowan dla wypoczynku i odnowy si psychofizycznych.

W jzyku staropolskim sowo pisano jako rekreacya, innym razem rekreacyja.

W polskiej tradycji historycznej pojcie rekreacji posiadao cztery znaczenia:

bya rozumiana jako poobiednie lub pokolacyjne towarzyskie posiedzenia,

przyjacielskie pogawdki, rozmowy i przechadzki;

w XVII XVIII w. bya zwizana z aktywnym wypoczynkiem modziey po nauce w

dawnych szkoach polskich (rekreacje, majwki, wycieczki);

w XIX w. byy to wyjazdy do kurortw i cieplic w celach zdrowotno-wypoczynkowych

po kpiele do wd:

w dwudziestoleciu midzywojennym sowo rekreacja powrcio do szkolnego

systemu owiatowego w nowej postaci i oznaczao przerw midzy lekcjami,
pauz.

Obecnie sowo rekreacja najczciej uywane jest w trzech znaczeniach jako:

okrelenie zespou zachowa, ktre realizuje czowiek w czasie wolnym,

utosamienie z procesem wypoczynku tj. regeneracj si, usuwaniem

skutkw zmczenia,

rozwijajce si dynamicznie zjawisko spoeczno-kulturowe, ktrego

podstaw stanowi wzrost iloci czasu wolnego oraz zwizane z nim
formy zachowa ludzi.

3. Rekreacja czynna i bierna

Rekreacj dzieli si take umownie na dwie kategorie:

rekreacj biern, ktra obejmuje takie zachowania jak np. opalanie si,
suchanie muzyki, ogldanie programu telewizyjnego,

rekreacj czynn, w ktrej wyrnia si formy o przewadze wysiku

psychicznego, jak np. gr w szachy, rozwizywanie krzywek oraz formy o
przewadze wysiku fizycznego (rekreacja fizyczna) zwizane z ruchem

miniowym

jak

np.

pywanie,

bieganie,

chodzenie

po

grach,

gimnastykowanie si.
W

literaturze

przedmiotu

spotyka

si

rwnie

inny

podzia

charakterze

wyliczajcym:

rekreacja ruchowa (fizyczna), ktra obejmuje wszelkie formy zachowa o

dominujcej kompozycji ruchowo fizycznej, jak: gimnastyka, wiczenia
rytmiczne, wiczenia ruchowe, gry i zabawy sportowe, turystyka aktywna;

rekreacja twrcza, ktra angauje kreatywn stron osobowoci i stanowi

kana emocjonalnego oczyszczenia i wyycia si, a najczciej spotykane jej
formy to: plastyczna, muzyczna, teatralna, fotograficzna;

rekreacja kulturalno rozrywkowa, ktra obejmuje rekreacyjne formy recepcji

dzie kultury i przyjmuje posta czytelnictwa, rozrywek umysowych, gier
towarzyskich, k naukowych, hobbistycznych i zainteresowa, turystyki
krajoznawczej czy przyrodniczej;

rekreacja poprzez (jako) dziaalno spoeczn, czyli szereg dobrowolnych

dziaa, podejmowanych w czasie wolnym na rzecz innych ludzi, wczajc
dziaalno

animacyjn,

organizatorsk,

towarzysk,

fundacyjn,

dobroczynn, religijn.
5
4. Definicje oraz cele i cechy rekreacji ruchowej

Wg T. Wolaskiej

rekreacj s rnego rodzaju zajcia, podejmowane w czasie

wolnym, dobrowolnie, dla przyjemnoci, autoekspresji, formacji wasnej osobowoci, odnowy i

pomnaania si psychofizycznych.

Wg A. Dbrowskiego rekreacja ruchowa lub fizyczna nazywana te sportem

dla wszystkich to wszelkie akceptowane spoecznie formy fizycznej aktywnoci ludzi, majce
miejsce w czasie wolnym, podejmowane dobrowolnie, bezinteresownie i dla przyjemnoci,
suce odnowie i umacnianiu si czowieka, jego innej od codziennej, aktywnej i rnorodnej
samorealizacji o cechach zabawy, realizowanej indywidualnie, w grupach, lub traktowanej
jako zjawisko spoeczne i globalne.
Wg M. Kwileckiej rekreacja ruchowa to

zjawisko rnego rodzaju zaj

aktywizujcych ruchowo, sportowo, turystycznie, zabawowo, ktrym czowiek oddaje si z

wasnej chci, w czasie wolnym dla realizacji potrzeb wewntrznych.

5. Gwne cele rekreacji ruchowej to:

zaspokajanie potrzeb ruchu niezbdnego dla zdrowia,

rwnowaenie dobowego bilansu energetycznego organizmu czowieka,

poprawa

utrzymanie

sprawnoci,

wydolnoci,

dobrej

kondycji

psychofizycznej,

osiganie przyjemnoci i zadowolenia z wysiku fizycznego.

Generalizujc mona stwierdzi, i podstawowym celem rekreacji fizycznej

jest zaspokojenie potrzeby ruchu dla osignicia zadowolenia, przy czym aktywno ruchowa
jest czym wicej ni prostym bieganiem, skakaniem czy rzucaniem jest jednoczenie
wiadomym

dowiadczeniem

okrelonym

przeyciem

podmiotowym,

ale

ponadindywidualnym.
Nie mona i nie wolno porwnywa rekreacji i sportu.
Niezalenie od tego, e istot sportu i rekreacji jest ten sam pierwiastek
ludycznej aktywnoci, rekreacja to osiganie dobrostanu, sport to rywalizacja i
wspzawodnictwo, ktre z dobrostanem i relaksem nie zawsze maj wiele
wsplnego.

6. Gwne cechy rekreacji to:

aktywno, ktra dostarcza zadowolenie, rado, mie i przyjemne wraenia,

umoliwia odprenie, relaks, obnia poziom samokontroli emocjonalnej,

dobrowolno, czyli poczucie swobody wyboru i moliwoci podejmowania

dziaa w zgodzie z wasnymi wartociami, preferencjami i zamiowaniami,

odmienno, w stosunku do zada i obowizkw dnia codziennego, czynnoci

zwizanych z prac zawodow i prowadzeniem domu,

bezinteresowno, charakteryzujca si przede wszystkim brakiem motyww

natury ekonomicznej przy podejmowaniu zachowa wolnoczasowych,

zabawa i rozrywka, czyli moliwo przeniesienia si w rzeczywisto

umown, rzeczywisto zabawy, gdzie obowizuj inne, mniej surowe reguy i
wartoci.

7. Najwaniejsze pojcia zwizane z rekreacj to turystyka i czas wolny.

Turystyka jest szczegln form rekreacji ruchowej (fizycznej). Wg Nowej encyklopedii
wspczesnej z 1997 r. turystyka to forma czynnego wypoczynku poza miejscem staego
zamieszkania, zwizana z celami poznawczymi i elementami sportu. Powszechnie przyjo si
uwaa turystyk jako podre lub wdrwki odbywane w czasie wolnym dla wypoczynku,
rozrywki, pomnaania zdrowia i zdobywania nowych dowiadcze.
Turystyk jako form wdrwki odbywanej w okrelonej przestrzeni, ktra wytwarza okrelone
stosunki spoeczno kulturalne przedstawia K. Przecawski stwierdzajc, e turystyka, jest to
caoksztat zjawisk ruchliwoci przestrzennej, zwizanych z dobrowoln, czasow zmian
miejsca pobytu, rytmu i rodowiska ycia, oraz wejciem w styczno osobist ze
rodowiskiem odwiedzanym (przyrodniczym, kulturowym bd spoecznym).
O. Rogalewski, Turystyka, jest to zjawisko przestrzenne polegajce na przejazdach poza miejsce
staego zamieszkania, w zasadzie podczas urlopu oraz w dni witeczne, w celach
wypoczynkowych, poznawczych lub dla uprawiania niektrych zamiowa, uytkowania i
przeksztacania rodowiska geograficznego odpowiednio do potrzeb uczestnikw ruchu
turystycznego.

Dla wprowadzenia jednolitoci w rozumieniu pojcia turystyka,

wiatowa

Organizacja

Turystyki (UN WTO) opracowaa definicj, ktra w 1993 r. zostaa przyjta przez Komisj
Statystyczn ONZ, brzmi ona nastpujco: turystyka obejmuje og czynnoci osb, ktre
podruj i przebywaj w celach wypoczynkowych, subowych lub innych nie duej ni
przez rok bez przerwy i poza swoim codziennym otoczeniem.

Obserwujc i analizujc definicje turystyki mona stwierdzi, e na przestrzeni

lat tre ich ulegaa staej modyfikacji, mona w nich zauway cztery wsplne
cechy:

dziaalno turystyczna jest dobrowolna,

odbywa si w okrelonej przestrzeni, ktr turysta pokonuje lub w ktrej

przebywa,

ma ona rne cele z wyczeniem zarobkowych,

dziaalno ta przebiega w czasie wolnym.

W wielu definicjach podkrela si rwnie znaczenie turystyki dla poznania

rodowiska naturalnego czy kulturowego, a take dla wypoczynku i rekreacji.

L. Turos uwaa, e turystyka to organizowane lub spontaniczne podrowanie,

majce na celu zaspokajanie zainteresowa poznawczych i uzyskiwanie dowiadcze i przey
estetycznych, rekreacyjnych, intelektualnych.

A. Kornak i M. Montygierd - oyba pisz e turystyka to zesp stosunkw i

zjawisk...., ktre wynikaj z podry i pobytu poza miejscem staego zamieszkania, a
wpywaj na przeycia rekreacyjne, estetyczne i intelektualne jej uczestnikw oraz zaspokajaj
ich potrzeby.

9. Rekreacja ruchowa a czas wolny

Jednym z gwnych warunkw dziaalnoci rekreacyjno-turystycznej jest czas

wolny, ktry ma istotny wpyw na moliwo podejmowania przez czowieka rnych
dziaa ksztatujcych jego osobowo zarwno psychiczn jak i fizyczn.

Problem czasu wolnego w przeszoci i dzi.

Definicja francuskiego socjologa Jofrea D. Dumazediera (1962 r.) czas wolny
obejmuje wszystkie zajcia, ktrym jednostka moe si oddawa z wasnej woli, np. dla
odpoczynku,

rozrywki,

rozszerzenia

swych

wiadomoci

lub

innego

ksztacenia

(bezinteresownego), albo dobrowolnego udziau w yciu spoecznym, po uwolnieniu si od

obowizkw zawodowych, rodzinnych i spoecznych.
Czas wolny moe by wypeniony innymi formami i spenia nastpujce funkcje:

wypoczynkowe,

obejmujce

zajcia

lub

czynnoci

dajce

odprenie,

odpoczynek fizyczny i psychiczny (rekreacja, zabawa, sen, odpoczynek

bierny);

kulturalne,

polegajce

na

tworzeniu

lub

przyswajaniu

sobie

wartoci

kulturowych, kontaktowaniu si z twrcami kultury materialnej i kultury

fizycznej;

integracyjne, zaspokajajce potrzeby przynalenoci, osigni, uznania,

spajajce rodzin, grup towarzysk, rwienicz;

wychowawcze, polegajce na przyswajaniu sobie, bd wpajaniu innym

okrelonych zasad wspycia i zachowania si (wsplne zabawy, wycieczki,
imprezy, spotkania);

owiatowe, polegajce na poszerzaniu swojej wiedzy, zdobywaniu nowych

dowiadcze, doksztacaniu si, doskonaleniu intelektu;

kompensacyjne, polegajce na moliwoci wyycia si w innej sferze ni praca

zawodowa, dowartociowania si w innych ukadach yciowych, sprawdzenia
si w innych sferach aktywnoci ni praca zawodowa.

Termin rekreacja czsto stosowany jest wymiennie z pojciem czas wolny.

Okrelon dziaalno wypoczynkowo-rekreacyjn podejmowa mona w
zalenoci od iloci czasu wolnego. W tej dziedzinie wyrni mona trzy typy czasu
wolnego:
1

krtki czas wolny, mierzony w godzinach i minutach wystpujcy w budecie

dnia roboczego,

redni czas wolny wystpujcy w ramach weekendu,

dugi czas wolny, mierzony iloci dni (urlop, wakacje, ferie).

W czasie wolnym realizujemy zestaw nastpujcych potrzeb indywidualnych:

potrzeb odnowy (regeneracji) si fizycznych i psychicznych;

potrzeb udziau w rozrywce i zabawie;

potrzeb uczestnictwa w kulturze;

potrzeb otrzymywania i wymiany informacji;

potrzeb refleksji i kontemplacji.

Midzy pojciami czas wolny i rekreacja istnieje wyrana rnica. Czas wolny
jest pojciem szerszym ni rekreacja. Rekreacja jest kategori dziaania, jest tylko
czci treci czasu wolnego, gdy nie wszystko, co czynimy w czasie wolnym jest
rekreacj. Czas wolny jest dobrem spoecznym, wypracowanym przez jednostk i
spoeczestwo, przede wszystkim dla regeneracji si fizycznych i psychicznych po
pracy zawodowej, chocia mona go powici np. nauce, na rozwj indywidualnych
zamiowa i zainteresowa.

Rekreacja

bdc

jedn

treci

wypeniajcych

czas

wolny,

peni

niezaprzeczalnie funkcj jego zagospodarowania i porzdkowania. To rekreacja ma

zapewni czowiekowi odprenie, popraw sprawnoci, kondycji psychicznej,
utrzymaniu

dobrego

stanu

zdrowia

zdolnoci

do

pracy.

Szczeglna

rola

przypisywana jest jej w rozwoju i doskonaleniu osobowoci, ktry to proces dokonuje

si w toku caego ycia.