Powstanie lokalnych orodkw wadzy pod koniec wojny w 1918 r.

na ziemiach poszczeglnych
zaborw powstaway lokalne orodki wadzy, w celu przejcia administracji w polskie rce,
rozbrojenia wojsk pastw centralnych; dziaay m. in.: Rada Narodowa Ksistwa Cieszyskiego,
Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie, Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu
Tymczasowy Rzd Ludowy Republiki Polskiej powsta 7 listopada 1918 r. w Lublinie pod
przewodnictwem Ignacego Daszyskiego; poparty przez Polsk Parti Socjalistyczn i partie ludowe;
zapowiada reform roln, nacjonalizacj bankw i kopal, powszechne prawa wyborcze; po
rozmowach z J. Pisudskim rzd rozwiza si
Roman Dmowski przywdca Narodowej Demokracji (endecji); w czasie wojny sta na czele
Komitetu Narodowego Polski popierajc pastwa ententy; reprezentowa Polsk na konferencji
pokojowej w Paryu
Jdrzej Moraczewski socjalista, premier rzdu; ogosi demokratyczn ordynacj do Sejmu
Ustawodawczego; ogosi dekret o Tymczasowym Naczelniku Pastwa; przeprowadzi reformy
spoeczno-gospodarcze (8-godzinny dzie pracy, prawa wyborcze dla kobiet, ubezpieczenia
spoeczne)
Ignacy Jan Paderewski kompozytor i pianista; czonek Komitetu Narodowego Polski; w styczniu
1919 r. Jzef Pisudski powierzy mu urzd premiera; reprezentowa Polsk na konferencji pokojowej
w Paryu
Decyzje traktatu wersalskiego w sprawie polskiej z 28 czerwca 1919 r.; Niemcy musiay odda
Polsce Wielkopolsk, Pomorze Gdaskie; Gdask zosta wolnym miastem; plebiscyty miay si odby
na Grnym lsku, Warmii, Mazurach i Powilu
May traktat wersalski wczony do traktatu wersalskiego 28 czerwca 1919 r. nakada obowizek
ochrony praw mniejszoci narodowych w nowych pastwach Europy rodkowej (take w Polsce)
Spadek po zaborcach i wojnie trudnoci w scaleniu ziem polskich po 123 latach zaborw;
rnice midzy zaborami w kadej dziedzinie ycia spoeczno-gospodarczego; zniszczenia wojenne,
brak infrastruktury komunikacyjnej i jednolitego prawa drogowego, chaos monetarny, zacofanie
gospodarcze, analfabetyzm (ok. 40%), brak jednolitego systemu administracyjnego, prawnego i
skarbowego
Idea inkorporacji propagowana przez Romana Dmowskiego, zakadaa wczenie ziem na zasadzie
narodowej (Polska dla Polakw); na przyczanych ziemiach ludno niepolska powinna by w
mniejszoci, aby atwo j byo zasymilowa z ludnoci polsk
Idea federacji propagowana przez Jzefa Pisudskiego, zakadaa powstanie pastwa polskiego jako
wielonarodowego, w granicach przedrozbiorowych, na zasadzie federacji z Litw, Biaorusi i w
przyszoci z Ukrain, ktre miay by pasem ochronnym przed komunistyczn Rosj
Wojna z Zachodnio-Ukraisk Republik Ludow o Galicj Wschodni 1.11.1918 r. do lipca
1919 r.; ofiarna walka Orlt Lwowskich; wyparcie Ukraicw za Zbrucz przez armi polsk (Bkitna
Armia gen. Jzefa Hallera)
Wojna z Ukraisk Republik Ludow o Woy ten orodek wadzy Ukraicw powsta w
Kijowie; pod wpywem zagroenia bolszewickiego oba pastwa ukraiskie (ZURL i URL) poczyy
si w 1919 r. i powstaa Ukraiska Republika Ludowa na czele z atamanem Symonem Petlur; w 1920
r. Jzef Pisudski zawar rozejm z Ukraicami, uznano granic na rzece Zbrucz oraz zagwarantowano
pomoc armii polskiej w wyparciu bolszewikw z obszarw nad Dnieprem
Orlta lwowskie modzie, dzieci wspierajce armi polsk walczc z armi ZachodnioUkraiskiej Republiki Ludowej o przyczenie Lwowa do Polski; pochowani na Cmentarzu
yczakowskim
Wojna polsko-bolszewicka w 1920 r. atak armii rosyjskich dowodzonych przez Siemiona

Budionnego i Michaia Tuchaczewskiego; bolszewicy oddali Wileszczyzn Republice Litewskiej,

powoali Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski; w Warszawie powsta Rzd Obrony Narodowej
na czele z Wincentym Witosem; zwycistwo armii polskiej w bitwie warszawskiej 15 sierpnia 1920 r. i
nad Niemnem we wrzeniu 1920 r. doprowadziy do rozejmu i podpisania 18 marca 1921 r. pokoju w
Rydze
Linia Curzona zaproponowana w 1920 r. przez brytyjskiego ministra Georga Curzona linia
podziau ziem midzy Polsk a Rosj Radzieck wzdu linii rzek Niemen-Bug
Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski powoany w zajtym przez bolszewikw Biaymstoku w
1920 r.; zapowiada utworzenie polskiej republiki radzieckiej, na czele z Feliksem Dzieryskim i
Julianem Marchlewskim
Bitwa warszawska zwana cudem nad Wis rozegraa si na przedpolach Warszawy 13-15
sierpnia 1920 r. pod dowdztwem naczelnym Jzefa Pisudskiego; rozbicie armii Michaia
Tuchaczewskiego uznano za bitw, ktra zmienia losy wiata; przerwano marsz bolszewikw w
kierunku Europy Zachodniej, uratowano polsk pastwowo
Bitwa pod Zadwrzem nazywana polskimi Termopilami; 17 sierpnia 1920 r. polski oddzia liczcy
330 onierzy pod dowdztwem kpt. Bolesawa Zajczkowskiego walczy z silniejszymi oddziaami
Konnej Armii Siemiona Budionnego; prawie wszyscy obrocy zginli, ale udao im si opni marsz
bolszewikw, przez co mona byo przygotowa skuteczn obron Lwowa
Pokj w Rydze zawarty 18 marca 1921 r.; granica polsko-radziecka na linii rzek DwinaZbrucz,
Rosja miaa zwrci polskie dziea sztuki zagrabione w czasach carskich; podpisano gwarancje praw
mniejszoci narodowych po obu stronach granicy
Bunt eligowskiego zajcie 9 padziernika 1920 r. przez dywizj litewsko-biaorusk pod
dowdztwem gen. Lucjana eligowskiego Litwy rodkowej z Wilnem; w 1922 r. Wileszczyzna
zostaa przyczona do II Rzeczpospolitej
Sytuacja w zaborze pruskim zwolennicy endecji byli przekonani, e o przynalenoci ziem
polskich zaboru pruskiego korzystnie dla nas zdecyduj mocarstwa na konferencji pokojowej w
Paryu w 1919 r.; dziaacze m.in. Polskiej Organizacji Wojskowej, Polskiego Towarzystwa
Gimnastycznego Sok opowiadali si za zorganizowaniem powstania niepodlegociowego; w
Poznaniu powstaa Naczelna Rada Ludowa i Polski Sejm Dzielnicowy; 26 grudnia 1918 r. do
Poznania przyby Ignacy Jan Paderewski entuzjastycznie witany przez Polakw; Niemcy zaczli
zrywa polskie flagi, ostrzelali budynek Bazaru, std 27 grudnia 1918 r. Polacy przystpili do walki
Powstanie wielkopolskie pocztek 27 grudnia 1918 r.; objo ca Wielkopolsk; pocztkowo pod
dowdztwem kpt. Stanisawa Taczaka, pniej gen. Jzefa Dowbr-Munickiego; 16 lutego 1919 r.
zawarto w Trewirze rozejm, a na mocy traktatu wersalskiego Wielkopolsk, Pomorze Gdaskie i
ziemi chemisk wczono do Polski
Powstania lskie o przynalenoci Grnego lska mia zadecydowa plebiscyt; napite stosunki
spoeczne polsko-niemieckie doprowadziy do wybuchu I powstania w sierpniu 1919 r.; zamachy
niemieckie na Polakw wywoay II powstanie w 1920 r.; przegrany przez Polsk plebiscyt w marcu
1921 r. wywoa III powstanie w maju 1921 r.; w padzierniku 1921 r. Rada Ligi Narodw dokonaa
podziau Grnego lska przyznajc Polsce 1/3 obszaru plebiscytowego, ale najbardziej
uprzemysowionego
Wojciech Korfanty obroca polskoci, walczy o powrt ziem zaboru pruskiego do Polski;
pocztkowo zwizany z ruchem narodowym, w II Rzeczpospolitej sta na czele Chrzecijaskiej
Demokracji; by czonkiem Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu i komisarzem plebiscytowym na
Grnym lsku; sta na czele trzeciego powstania lskiego
Plebiscyt gosowanie ludnoci za przynalenoci okrelonego terytorium do danego pastwa; w
plebiscycie na Grnym lsku gosowao ponad 1,1 mln osb; uprawnieni byli doroli mieszkacy

oraz osoby urodzone na obszarze plebiscytowym, ale ju tam niemieszkajce; propaganda niemiecka i
sprowadzenie na czas gosowania ponad 200 tys. osb urodzonych na Grnym lsku przyczyniy si
do sukcesu; dlatego niezadowoleni Polacy rozpoczli trzecie powstanie lskie
Walka o lsk Cieszyski 23 stycznia 1919 r. wojska czeskie zajy teren lska Cieszyskiego;
brak zaangaowania Polski, ktra w tym czasie prowadzia walki o granic wschodni; planowano
plebiscyt, ale polska delegacja zostaa zmuszona na konferencji w Spa w lipcu 1920 r. do rezygnacji z
plebiscytu i zgodzia si na rozpatrzenie sprawy przez Rad Ambasadorw, ktra 28 lipca 1920 r.
zadecydowaa, e Czechosowacja dostaa tereny na zachd od rzeki Olzy, Spisz i Oraw
Sejm Ustawodawczy wybrany 26 stycznia 1919 r. przez wszystkich obywateli powyej 21 roku
ycia, wedug demokratycznej ordynacji wyborczej (ogoszonej w 1918 r. przez rzd Jdrzeja
Moraczewskiego); wybory odbyy si tylko na ziemiach byej Kongreswki i w Galicji Zachodniej; w
pozostaych dzielnicach wybory miay si odby po zakoczeniu walki o granice II RP lub do sejmu
weszli posowie polscy wybierani do parlamentw pastw zaborczych; do sejmu weszli posowie
partii: Zwizku Ludowo-Narodowego (endecji), PSL-Piast, PSL-Wyzwolenie, Polskiej Partii
Socjalistycznej
Maa konstytucja uchwalona 20 lutego 1919 r. uregulowaa m.in. kompetencje Naczelnika Pastwa
(Jzef Pisudski), ktry wraz z rzdem odpowiedzialny by przed sejmem
Polska Partia Socjalistyczna Ignacy Daszyski, Jdrzej Moraczewski; daa nacjonalizacji
podstawowych gazi przemysu i parcelacji wielkich majtkw ziemskich
Polskie Stronnictwo Ludowe Piast Wincenty Witos, Maciej Rataj; partia gosia hasa agraryzmu
i reformy rolnej; w 1931 r. PSL-Piast i PSL-Wyzwolenie powoay Stronnictwo Ludowe
Chrzecijaska Demokracja (chadecja) Wojciech Korfanty; program nawizywa do nauki
spoecznej Kocioa katolickiego zawartej w encyklice papiea Leona XIII z 1891 r.
Narodowa Demokracja (endecja) Roman Dmowski; partia o charakterze narodowym, gosia hasa
solidaryzmu spoecznego, czyli wspprac wszystkich grup spoecznych; dziaaa pod nazw
Zwizek Ludowo-Narodowy, a od 1928 r. jako Stronnictwo Narodowe
Komunistyczna Partia Polski Adolf Warski; partia gosia hasa rewolucyjne, komunistyczne;
rozwizana przez Stalina w 1938 r., a jej dziaacze poddani byli represjom stalinowskim w latach 30.
XX w.
Chrzecijaski Zwizek Jednoci Narodowej przez przeciwnikw zwany Chjen; byo to
porozumienie endecji i chadecji przed wyborami parlamentarnymi w 1922 r.; w 1923 r. powsta rzd
Chjeno-Piasta (Zwizek Ludowo-Narodowy [endecja], Chrzecijaska Demokracja [chadecja], PSLPiast) na czele z Wincentym Witosem
Konstytucja marcowa ogoszona 17 marca 1921 r.; wprowadzia podzia na: wadz ustawodawcz
(sejm i senat), wadz wykonawcz (prezydent i rzd na czele z premierem), wadz sdownicz;
gwarantowaa szerokie prawa obywatelskie; powierzya du wadz parlamentowi, a ograniczya
kompetencje prezydenta
Gabriel Narutowicz naukowiec, hydrotechnik, odpowiedzialny za budow hydroelektrowni w
Szwajcarii i po powrocie do Polski elektrowni w Porbce na Sole; urzd prezydenta II RP sprawowa
od 9 do16 grudnia 1922 r.; zosta zamordowany przez zwolennika endecji Eligiusza Niewiadomskiego
Stanisaw Wojciechowski zwizany z PSL-Piast; urzd prezydenta II RP peni od grudnia 1922 r.
do maja 1926 r.; zastpi go na tym stanowisku Ignacy Mocicki
Wadysaw Grabski zwizany z Narodow Demokracj, reprezentowa Polsk na konferencji
pokojowej w Paryu; jako premier i minister skarbu przeprowadzi w Polsce reform walutow w
1924 r. wprowadzi polskiego zotego, jedynym emitentem waluty by Bank Polski
Reforma rolna Sejm Ustawodawczy ogosi ustaw w lipcu 1920 r., ale waciciele ziemscy
bojkotowali j w myl konstytucji marcowej o nienaruszalnoci praw wasnoci; w 1925 r. ogoszono

ustaw o dobrowolnej parcelacji majtkw powyej 180 hektarw, 300 ha na Kresach Wschodnich i
700 ha w majtkach uprzemysowionych (za takie uznano posiadajce np. gorzelnie, myny);
waciciele ziemscy dostawali odszkodowanie w cenie rynkowej ziemi
Mniejszoci narodowe w II RP w 1921 r. ludno Polski liczya okoo 27 mln; struktura ludnoci
wedug narodowoci: 68,9% Polacy, 13,9% Ukraicy, 8,6% ydzi, 3,1% Biaorusini, 2,3% Niemcy,
3,2% inne narodowoci (Litwini, Czesi, Tatarzy); mniejszoci etniczne (emkowie, Bojkowie, Huculi)
Kryzys rzdw parlamentarnych kryzys gospodarczy (wojna celna z Niemcami w 1925 r.,
ponowna inflacja); klska polityki zagranicznej (w Locarno Niemcy zagwarantowali nienaruszalno
granicy Francja i Belgi); krytyka rzdw parlamentarnych za sejmokracj i partyjniactwo; 10
maja 1926 r. powstanie rzdu koalicji Chjeno-Piasta z Wincentym Witosem; klska demokracji w
Europie i pocztek rzdw silnych przywdcw; upatrywanie w Pisudskim czowieka zdolnego
przezwyciy kryzys w Polsce; poparcie partii lewicowych i czci armii dla Pisudskiego
Przewrt majowy 12 maja 1926 r. pocztek zbrojnego zamachu stanu (zgino ok. 400 osb); strajk
kolejarzy uniemoliwi dotarcie do Warszawy wiernych rzdowi oddziaw zbrojnych; dymisja
prezydenta Stanisawa Wojciechowskiego i rzdu Wincentego Witosa; powoanie rzdu Kazimierza
Bartla, a na stanowisko prezydenta Ignacego Mocickiego
Jzef Pisudski w czasie I wojny by dowdc I Brygady walczcej u boku pastw centralnych; po
kryzysie przysigowym w 1917 r. zosta internowany w magdeburskiej twierdzy; po powrocie do
Polski Rada Regencyjna powierzya mu wadz nad wojskiem i wadz cywiln; powoa rzd Jdrzeja
Moraczewskiego; peni urzd Tymczasowego Naczelnika Pastwa i Naczelnika Pastwa; po wyborze
Gabriela Narutowicza na urzd prezydenta wycofa si z ycia publicznego; dokona zbrojnego
zamachu w 1926 r. i rozpocz rzdy autorytarne; peni doywotnio urzd ministra do spraw
wojskowych i Generalnego Inspektora Si Zbrojnych
Ignacy Mocicki wybitny naukowiec, chemik, wynalazca (m.in. pozyskiwania kwasu azotowego z
powietrza); w latach 1926-1939 by trzecim prezydentem II RP; po internowaniu wadz polskich w
Rumunii w 1939 r. skorzysta z zapisu konstytucji kwietniowej i wyznaczy Wadysawa Raczkiewicza
na prezydenta RP na uchodstwie; od jego nazwiska nazwano Mocice koo Tarnowa, gdzie by
inicjatorem budowy zakadw chemicznych
Nowela sierpniowa 2 sierpnia 1926 r. dokonano zmian w konstytucji marcowej, wzmacniajc urzd
prezydenta i ograniczajc kompetencje wadzy ustawodawczej
Rzdy sanacji sanacja, czyli uzdrowienie systemu wadzy; przejcie wadzy w 1926 r. przez
zwolennikw Jzefa Pisudskiego; by to system rzdw autorytarnych opartych na autorytecie
Marszaka Pisudskiego; po mierci Pisudskiego w 1935 r. uksztatowaa si grupa zamkowa z
prezydentem Mocickim na czele i grupa wojskowa (tzw. GISZ) wok marszaka Edwarda Rydzamigego
Konstytucja kwietniowa opracowana przez sanacj i podpisana przez prezydenta 23 kwietnia 1935
r.; najwysz wadz w pastwie mia prezydent odpowiedzialny tylko przed Bogiem i histori;
ograniczono rol parlamentu i prawa obywatelskie
Bezpartyjny Blok Wsppracy z Rzdem (BBWR) powoany w 1928 r. na czele z Walerym
Sawkiem; przystpiy do niego rne organizacje i grupy polityczne, krytykujce konstytucj
marcow i popierajce rzdy sanacji; rozwizany w 1935 r.
Centrolew sojusz partii opozycyjnych w stosunku do sanacji (lewicy i centrum); w 1930 r.
prezydent Mocicki rozwiza parlament, opozycyjnych posw aresztowano i uwiziono w Brzeciu
nad Bugiem; w tym czasie zorganizowano wybory do parlamentu, zwane brzeskimi, ktre wygra
BBWR
Bereza Kartuska obz dla winiw politycznych utworzony w 1934 r.
Obz Zjednoczenia Narodowego (OZN) zwany Ozonem, zosta powoany w 1937 r. przez pk

Adama Koca; chcia skonsolidowa spoeczestwo na zasadzie solidaryzmu i nadrzdnej roli pastwa
Front Morges zawizany w Szwajcarii, by opozycj przeciwko rzdom sanacji pod
przewodnictwem Ignacego Jana Paderewskiego i gen. Wadysawa Sikorskiego; politycy ci powoali
w 1937 r. parti Stronnictwo Pracy
Edukacja w II Rzeczpospolitej po odzyskaniu niepodlegoci ok. 40% obywateli byo
analfabetami; w 1919 r. wprowadzono powszechny obowizek szkolny dzieci w wieku 7-14 lat; w
1924 r. minister Stanisaw Grabski przeprowadzi reform szkolnictwa, zmniejszajc ilo szk dla
mniejszoci narodowych i tworzc szkoy dwujzyczne; w 1932 r. reform szkolnictwa
przeprowadzi minister Janusz Jdrzejewicz
Szkoy wysze w II RP - uniwersytety w: Krakowie, Lwowie, Wilnie, Warszawie, Poznaniu, Lublinie
(Katolicki Uniwersytet Lubelski zaoony w 1918 r.), Akademia Grniczo-Hutnicza w Krakowie,
Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, politechniki i szkoy artystyczne; przed
wybuchem II wojny wiatowej byo 32 placwki szkolnictwa wyszego
Naukowcy II RP m.in.: Stefan Banach, Wacaw Sierpiski i Franciszek Leja (matematyka), Tadeusz
Kotarbiski i Wadysaw Tatarkiewicz (filozofia), Florian Znaniecki (socjologia), Gabriel Narutowicz
(hydrotechnika), Ignacy Mocicki (chemia), Eugeniusz Romer (kartografia)
Literatura okresu midzywojennego m.in.: Stefan eromski, Wadysaw Reymont, Zofia Nakowska,
poeci skupieni wok pisma Skamander (Jan Lecho, Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyski),
futuryci (Anatol Stern, Bruno Jasieski), Awangarda Krakowska (Julian Przybo)
Teatr w latach 19381939 dziaay 32 sceny w 16 miastach, m.in.: Reduta Juliusza Osterwy, Teatr
Polski Arnolda Szyfmana; dramaty Stanisawa Ignacego Witkiewicza (Witkacego); rozkwit kabaretw
Malarstwo impresjonizm (Jzef Mehoffer, Leon Wyczkowski), formizm (Stanisaw Ignacy
Witkiewicz), malarstwo historyczne Wojciecha Kossaka
Architektura styl dworkowy nawizujcy do tzw. stylu narodowego (np. dworek Pisudskiego w
Sulejwku); funkcjonalizmem i modernizmem (zabudowa Gdyni)
Gdynia w latach 1920-21 z inicjatywy in. Tadeusza Wendy i Eugeniusza Kwiatkowskiego podjto
decyzj o budowie portu; w 1923 r. otwarto tymczasowy port w Gdyni, a w 1926 r. miasto otrzymao
prawa miejskie; byo to jedno z najlepiej rozwijajcych si miast w Europie
Eugeniusz Kwiatkowski inynier chemik, ekonomista, minister skarbu, przemysu i handlu w II RP;
inicjator budowy portu w Gdyni; twrca Centralnego Okrgu Przemysowego
Centralny Okrg Przemysowy (COP) wiatowy kryzys ekonomiczny w latach 1929-1933
spowodowa upadek gospodarki polskiej, pogbiy si rnice midzy Polsk A (zachodni,
uprzemysowion) a Polsk B (rolnicz, zacofan gospodarczo); in. Eugeniusz Kwiatkowski
opracowa plan 4-letni, ktry mia przej przez pastwo udziay w prywatnych przedsibiorstwach,
rozpocz inwestycje pastwowe w budownictwie, energetyce, komunikacji, aby wyprowadzi Polsk
z kryzysu i ujednolici Polsk A i B; w ramach tego planu powsta Centralny Okrg Przemysowy w
widach Wisy i Sanu (tzw. trjkt bez-pieczestwa); elektrownie (Ronw, Porbka, Stalowa Wola),
zakady zbrojeniowe (Sanok, Stalowa Wola, Radom), zakady samolotowe (Mielec, Rzeszw), fabryka
samochodw ciarowych (Lublin), zakady chemiczne w Dbicy i Niedomicach; budowa rurocigw
naftowych i gazowych, sieci kolejowej i drogowej, melioracja gruntw, powstanie nowych miast i
osiedli
Ukad w Rapallo podpisany 16 kwietnia 1922 r. midzy Rosj Radzieck a Niemcami; gwarantowa
rezygnacj obu pastw ze wzajemnych roszcze finansowych zwizanych z wojn i nacjonalizacj
przedsibiorstw obywateli niemieckich w Rosji; nawizano stosunki dyplomatyczne, handlowe i
wspprac wojskow; stanowi zagroenie dla rodzcej si Rzeczpospolitej

Pakt reski podpisany na konferencji w Locarno w 1925 r. gwarantowa nienaruszalno granicy

midzy Francj i Belgi a Niemcami; brak takich gwarancji ze strony Niemiec dla Polski i
Czechosowacji
Polityka prometejska wspieranie przez Jzefa Pisudskiego ukraiskich, kozackich i kaukaskich
orodkw antyradzieckich; Polska bya jednak sabym pastwem, aby doprowadzi do kryzysu w
ZSRR
Idea Midzymorza pomys Jzefa Pisudskiego stworzenia federacji pastw Europy rodkowej,
nawizujcy do tradycji Rzeczpospolitej Obojga Narodw, aby przeciwstawi si dominacji Niemiec
lub ZSRR; m.in. ze wzgldu na konflikt Polski z Litw lub denia narodowociowe (np. Ukraicw)
pomys ten nie by moliwy do zrealizowania
Wojna prewencyjna dziaania podjte w celu uprzedzenia ataku przeciwnika i zmuszenie go do
wyrzeczenia si agresji; Pisudski zaproponowa takie dziaania Francji, aby obali Hitlera, ktry
doszed do wadzy w 1933 r.; Francja odrzucia pomys, ale zaniepokoi on Hitlera, ktry w 1934 r.
podpisa ukad z Polsk
Polityka rwnowagi tzw. rwnej odlegoci midzy Moskw a Berlinem i utrzymania poprawnych
stosunkw z III Rzesz i ZSRR; prowadzona od 1932 r. przez ministra spraw zagranicznych Jzefa
Becka
Niemieckie dania wobec Polski w padzierniku 1938 r. Joachim von Ribbentrop skierowa
dania w stosunku do Polski: wczenie Wolnego Miasta Gdaska do III Rzeszy, budowy
eksterytorialnej autostrady i linii kolejowej czcej Prusy Wschodnie z Rzesz
Fall Weiss (Biay Plan) plan agresji Niemiec na Polsk; pocztkowo wyznaczono dat agresji na
Polsk 26 sierpnia 1939 r., ale po zawarciu sojuszu polityczno-wojskowego midzy Polsk a Wielk
Brytani, Hitler zmieni termin ataku na 1 wrzenia 1939 r.
Pakt Ribbentrop-Mootow zawarty w Moskwie 23 sierpnia 1939 r. o nieagresji midzy III Rzesz a
ZSRR z doczonym tajnym protokoem o podziale stref wpyww w Europie; do ZSRR miay
nalee ziemie na pnoc od Litwy, linii rzek NarewWisaSan i Besarabia; pozostae ziemie (Litwa,
ziemie polskie) znalazy si pod wpywami niemieckimi
Jzef Beck wsppracownik Jzefa Pisudskiego; minister spraw zagranicznych w latach 19321939; prowadzi polityk rwnowagi midzy Moskw a Berlinem; 5 maja 1939 r. wygosi w sejmie
przemwienie, w ktrym odrzuci niemieckie dania i skrytykowa polityk appeasementu (ustpstw
wobec da Hitlera, pokoju za wszelk cen)
Fundusz Obrony Narodowej i Fundusz Obrony Morskiej darowizny spoeczestwa polskiego na
dozbrojenie armii; z zebranych funduszy zbudowano m.in. okrt podwodny ORP Orze, dziaa i
karabiny maszynowe
Wane daty:
1 listopada 1918 r. pocztek konfliktu polsko-ukraiskiego o Lww i Galicj Wschodni
7 listopada 1918 r. powstanie rzdu Ignacego Daszyskiego
11 listopada 1918 r. koniec I wojny wiatowej; odzyskanie przez Polsk niepodlegoci; przejcie
wadzy przez Jzefa Pisudskiego
28 listopada 1918 r. ordynacja wyborcza do Sejmu Ustawodawczego ogoszona przez rzd Jdrzeja
Moraczewskiego
27 grudnia 1918 r. wybuch powstania wielkopolskiego
26 stycznia 1919 r. wybory do Sejmu Ustawodawczego
20 lutego 1919 r. ogoszenie Maej konstytucji
28 czerwca 1919 r. podpisanie traktatu wersalskiego

17-24 sierpnia 1919 r. pierwsze powstanie lskie

10 lutego 1920 r. zalubiny Polski z morzem dokonane przez gen. Jzefa Hallera
7 maja 1920 r. ofensywa polsko-ukraiska doprowadzia do wyparcia bolszewikw z Kijowa
11 lipca 1920 r. przegrany przez Polsk plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powilu; do Polski
wczono tylko 5 wsi na Powilu i 3 wsie na Mazurach
13-15 sierpnia 1920 r. bitwa warszawska zwana cudem nad Wis
17 sierpnia 1920 r. bitwa pod Zadwrzem
19-28 sierpnia 1920 r. drugie powstanie lskie
31 sierpnia 1920 r. bitwa pod Komarowem, pokonanie Armii Konnej Siemiona Budionnego przez
wojsko polskie
20-26 wrzenia 1920 r. bitwa nad Niemnem; pokonanie bolszewikw przez armi polsk
9 padziernika 1920 r. zajcie tzw. Litwy rodkowej z Wilnem przez gen. Lucjana eligowskiego
luty 1921 r. ukad polsko-francuski
marzec 1921 r. ukad polsko-rumuski
17 marca 1921 r. uchwalenie konstytucji marcowej
18 marca 1921 r. podpisanie traktatu ryskiego koczcego wojn o granic wschodni
20 marca 1921 r. przegrany przez Polsk plebiscyt na Grnym lsku
2/3 maja 1921 r. pocztek trzeciego powstania lskiego
kwiecie 1922 ukad w Rapallo midzy Rosj Radzieck a Niemcami (Republik Weimarsk)
9-16 grudnia 1922 r. sprawowanie urzdu prezydenta II RP przez Gabriela Narutowicza
20 grudnia 1922 r. wybr Stanisawa Wojciechowskiego na prezydenta II RP; zoy urzd po
przewrocie majowym w 1926 r.
1924 r. reforma walutowa Wadysawa Grabskiego
padziernik 1924 r. Wadysaw Reymont otrzyma Literack Nagrod Nobla za powie Chopi
1925 r. reforma rolna
1925 r. wojna celna Polski z Niemcami
16 padziernika 1925 r. ukad w Locarno
1926 r. Gdynia otrzymaa prawa miejskie
12 maja 1926 r. przewrt majowy Jzefa Pisudskiego
2 sierpnia 1926 r. ogoszenie noweli sierpniowej
1928 r. powstanie Bezpartyjnego Bloku Wsppracy z Rzdem (BBWR)
27 sierpnia 1928 r. Pakt Brianda-Kellogga o wyrzeczeniu si wojny, mia zapewni wiatowy pokj
29 czerwca 1930 r. kongres Centrolewu w Krakowie
1931 r. zjednoczenie partii ludowych i powoanie Stronnictwa Ludowego
lipiec 1932 r. reforma szkolnictwa Janusza Jdrzejewicza
25 lipca 1932 r. podpisanie paktu o nieagresji pomidzy Polsk a ZSRR, przeduony w 1934 r. na
kolejne 10 lat
26 stycznia 1934 r. - deklaracja polsko-niemiecka o nieagresji, zakoczeniu wojny celnej i
zaprzestaniu agresywnej propagandy oraz przestrzeganiu praw Polakw w Gdasku
23 kwietnia 1935 r. uchwalenie konstytucji kwietniowej
12 maja 1935 r. mier Jzefa Pisudskiego
1937 r. powoanie Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN)
1937 r. powstanie Stronnictwa Pracy
marzec 1938 r. rzd litewski przyj dania Polski i nawiza stosunki dyplomatyczne
2 padziernika 1938 r. zajcie przez Polsk Zaolzia
28 kwietnia 1939 r. zerwanie przez Hitlera paktu o nieagresji z Polsk (od 26 stycznia 1934 r.)
5 maja 1939 r. przemwienie ministra spraw zagranicznych Jzefa Becka w sejmie
23 sierpnia 1939 r. zawarcie paktu Ribbentrop-Mootow

25 sierpnia 1939 r. sojusz polityczno-wojskowy pomidzy Polsk a Wielk

Brytani