2015-03-12

KONSTRUKCJE METALOWE
STUDIA STACJONARNE I STOPNIA
DR IN. EDYTA PICIORAK
POKJ 304 A1 (NAD HAL MASZYN)
epiec@agh.edu.pl
Konsultacje we wtorki od 11:00 12:00

ZAKRES WYKADU 1:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Podzia pocze trzpieniowych.

Oglna charakterystyka pocze rubowych.
Klasyfikacja pocze rubowych.
Otwory na ruby i ich rozmieszczenie.
Formy zniszczenia poczenia.
Nono cznikw.
Kategorie pocze rubowych.
rubowe poczenia zakadkowe.

WYKAD 1
Poczenia na czniki mechaniczne (trzpieniowe)

2015-03-12

WYKAD 1

POCZENIA TRZPIENIOWE

Dwuetapowa realizacja nonych konstrukcji stalowych

Pierwszy etap czenie elementw skadowych (ksztatownikw,

blach) w tzw. elementy wysykowe
- zcza warsztatowe spawane (poczenia nierozbieralne)
Dogodne warunki do wykonywania spoin o jak najmniejszej wadliwoci

Drugi etap scalenie elementw wysykowych na placu budowy

- zcza montaowe (poczenia rozbieralne)

WYKAD 1

POCZENIA TRZPIENIOWE
Podzia pocze trzpieniowych

Poczenia rozbieralne - elementy zczne mona rozdzieli bez

koniecznoci zniszczenia cznikw:

- ruby

- sworznie

2015-03-12

WYKAD 1

POCZENIA TRZPIENIOWE

- wkrty samogwintujce i samowiercce (do blach cienkich)

WYKAD 1

POCZENIA TRZPIENIOWE

Poczenia trzpieniowe do blach cienkich t < 4mm

(wg PN-EN 1993-1-3)

2015-03-12

WYKAD 1

POCZENIA TRZPIENIOWE

Poczenia nierozbieralne - rozdzielenie elementw musi by

poprzedzone zniszczeniem cznikw:
- nity

- koki i gwodzie wstrzeliwane

WYKAD 1

POCZENIA TRZPIENIOWE

Podstawowe znaczenie w nonych konstrukcjach stalowych maj:

- ruby
- nity
(trudniejsze wykonawstwo i gorsze cechy wytrzymaociowe)

- sworznie
(konstrukcje demontowane, obcienie prostopade do osi trzpienia)

Poczenia elementw
o gruboci t 4mm

Nie obejmuje cznikw

do blach cienkich t < 4mm
PN-EN 1993-1-3

2015-03-12

WYKAD 1

POCZENIA TRZPIENIOWE
Zalety pocze trzpieniowych:

- niezaleno wykonawstwa od warunkw atmosferycznych i pory roku

- stosunkowo prosty i szybki monta nie wymagajcy kosztownych
urzdze i dostpu energii
- moliwo wykonywania montau przez pracownikw o stosunkowo
niewysokich kwalifikacjach
- moliwo czenia elementw z rnych gatunkw stali
- moliwo czenia stali z innymi materiaami

WYKAD 1

GEOMETRIA RUBY

1.
2.
3.
4.
5.

eb
Trzpie (d, l)
Rdze (gwint b)
Nakrtka
Podkadka

2015-03-12

WYKAD 1

GEOMETRIA RUBY

ruby stosowane w budownictwie - gwintem metrycznym zwykym

Fragment przekroju rednicowego przez gwint metryczny zwyky

Profil poduny gwintu jest dobrany tak aby uzyska
jak najmniejsze opory tarcia podczas obracania nakrtka

WYKAD 1

NAKRTKI

Poczenia rubowe nakrtki szecioktne:

Klasa jakoci wykonania i wytrzymaoci nakrtki
powinna by adekwatna do uytych klas rub.

2015-03-12

WYKAD 1

PODKADKI

Zadanie podkadki:
1. Ochrona powoki podczas dokrcania nakrtki.
2. Zmniejszenie oporw tarcia podczas dokrcania (chropowato elementu).
3. Rozoenie nacisku nakrtki na wiksz powierzchni.
a) Podkadki okrge
(pod nakrtki rub zwykych)

b) Podkadki okrge dokadne

(pod ruby i nakrtki rub spranych)

c) Podkadki spryste
(obc. dynamiczne zapobiegaj luzowaniu nakrtek)

WYKAD 1

PODKADKI

Podkadki klinowe do stopek ksztatownikw w poczeniach elementw

paskich ze stopkami dwuteownikw i ceownikw normalnych i
ekonomicznych

a)
b)
c)
d)

dla dwuteownikw IPN

dla dwuteownikw IPE
dla ceownikw normalnych
dla ceownikw ekonomicznych

2015-03-12

WYKAD 1

OZNACZENIA RUB
Oznaczenia rub metrycznych zwykych

M + d (M 20)
symbol ruby
metrycznej zwykej

liczba odpowiadajca
rednicy gwintu ruby w mm

W konstrukcjach stalowych stosuje si nastpujce rub:

M 5, M6, M8, M10, M12 nie powinny by stosowane w konstrukcjach
nonych
M 16, M20, M24, M30, M36, M42 stosowane w konstrukcjach
nonych

WYKAD 1

KLASY DOKADNOCI WYKONANIA

Trzy klasy dokadnoci wykonania:

Rni si sposobem obrbki i dokadnoci wykonania

powierzchni (chropowatoci) ich trzpienia
A dokadne (metoda obrbki plastycznej + toczenie)
B redniodokadne (metoda obrbki plastycznej + toczenie)
C zgrubne (metoda obrbki plastycznej)

2015-03-12

WYKAD 1

KLASY DOKADNOCI WYKONANIA

Klasa A stosowane w wyjtkowych przypadkach gdy poczenia

z takimi rubami s pracochonne i kosztowne
1. Dokadno dopasowania d otworu do d trzpienia
0,20,3mm.
2. Dwuetapowe wykonanie otworu (wstpne wiercenie,
scalenie na budowie , rozwiercenie wszystkich elementw
do waciwej rednicy.
3. Cz nagwintowana (d) < rednicy trzpienia (unikn
uszkodzenie gwintu podczas wkadania w otwr.
4. Trzpie wchodzi z oporem dlatego wbija si go lekko
motkiem.
Klasa B podstawowa klasa w konstrukcjach nonych .
Stosuje si je w poczeniach doczoowych i zakadkowych,
spranych i niespranych
Klasa C stosowane do pocze tymczasowych i czenia elementw
drugorzdnych, w stykach sabo wytonych obc. statycznie

WYKAD 1

KLASY WYTRZYMAOCI

Podzia rub i nakrtek na klasy wytrzymaociowe

(w zalenoci od waciwoci mechanicznych)

Liczba. Liczba
(10.9)

Setna cz wytrzymaoci
na rozciganie stali gotowych rub fub
= 100x10=1000MPa

Stosunek granicy plastycznoci stali

do jej wytrzymaoci x 10
f yb/fub= 900/1000=0,9x10=9

W poczeniach niespranych przewidziane s ruby klas:

4.6, 4.8, 5.6, 5.8, 6.8, 8.8, 10.9
W poczeniach spranych stosuje si ruby klas:
8.8, 10.9

2015-03-12

WYKAD 1

KLASY WYTRZYMAOCI

Przykad symbolu znakowania ruby i nakrtek

SB poczenia niesprane
HV, SR poczenia sprane

podkadki
H poczenia sprane

WYKAD 1

KLASYFIKACJA POCZE RUBOWYCH

Podzia pocze rubowych z uwagi na:

sposb wzajemnego usytuowania oraz wytenia cznikw:
Zakadkowe (nakadkowe) kierunek gwnej skadowej obcienia
zcza jest prostopady do osi cznikw

Doczoowe kierunek gwnej skadowej obcienia zcza jest

rwnolegy do osi cznikw

10

2015-03-12

WYKAD 1

KLASYFIKACJA POCZE RUBOWYCH

W poczenia zakadkowych stosuje si: ruby, nity, sworznie.

W poczeniach doczoowych stosuje si: ruby.
SCHEMATY OBCIE CZNIKW
ruby

Docisk si
Rozciganie si

WYKAD 1

Nity

Sworznie

Docisk si
Rozciganie si nie zalecane

Docisk si

KLASYFIKACJA POCZE RUBOWYCH

Poczenia zakadkowe i doczoowe NIESPRANE (zwyke)

Zakadkowe obcienie w styku jest przekazywane przez trzpienie
rub (ktre s cinane i dociskane do cianek otworw).
Luz midzy trzpieniami rub a otworami przemieszczanie elementw .
Wytenie poczenia
zakadkowego niespronego

Doczoowe poczenia siy w styku przez rozciganie rub

Wytenie poczenia
doczoowego niespronego

11

2015-03-12

WYKAD 1

KLASYFIKACJA POCZE RUBOWYCH

Poczenia zakadkowe i doczoowe SPRANE (wprowadzony

wstpny nacig rub WW).
ruby wysokiej wytrzymaoci (WW) produkowane s w klasie B i przy
obrbce wirowej s dodatkowo poddawane obrbce cieplnej.
Przeznaczone do pocze spranych.
ruby te dokrca si (spra) za pomoc klucza dynamometrycznego.

WYKAD 1

KLASYFIKACJA POCZE RUBOWYCH

Poczenia zakadkowe i doczoowe SPRANE

Zadaniem sprania ruby jest silne docinicie do siebie czonych
elementw , wskutek czego siy np. w poczeniu zakadkowym s
przenoszone przez tarcie stykajcych si powierzchni tych elementw .
W celu naleytego przekazania nacisku na elementy czone pod by
oraz nakrtki rub stosuje si podkadki dokadne

12

2015-03-12

WYKAD 1

KLASYFIKACJA POCZE RUBOWYCH

Poczenie zakadkowego
niesprone
Poczenie zakadkowe
spronego

Wytenie poczenia
zakadkowego spronego

Poczenia cierne poczenia ze rubami sprajcymi (WW)

z odpowiednio przygotowanymi powierzchniami
stykw czonych elementw w celu zapewnienia
waciwego wspczynnika tarcia

WYKAD 1

KLASYFIKACJA POCZE RUBOWYCH

Poczenia pasowane poczenia ze rubami pasowanymi dokadnymi

W budownictwie stosowane sporadycznie.

ruby pasowane: a) normalne, b) i c) o specjalnych trzpieniach

ruby zwyke klasy dokadnej

ruby pasowane: a) normalne, b) i c) o specjalnych trzpieniach
May luz w otworze: 0,1 0,2mm
Pracuj jak poczenia nitowe lub rubowe zwyke
Rni si od rub klasy A dokadnoci wykonania

13

2015-03-12

WYKAD 1

KLASYFIKACJA POCZE RUBOWYCH

Podzia pocze rubowych z uwagi na:
sposb projektowania

Poczenia o penej nonoci ktrych nono jest nie mniejsza od

nonoci elementu czonego
Poczenia o niepenej nonoci projektowane tylko na si
obliczeniow w elemencie

WYKAD 1

KLASYFIKACJA POCZE RUBOWYCH

Podzia pocze rubowych z uwagi na:

ilo czonych ze sob elementw (blach) w poczeniach zakadkowych

Poczenia jednocite

Poczenia dwucite

14

2015-03-12

WYKAD 1
rednica otworu

OTWORY NA RUBY
d rednica ruby
luz w otworach (montaowy)

Luzy w otworach:
= d0- d = 2,03,0 mm poczenie zwyke
= d0- d = 0,20,3 mm poczenie pasowane
gdzie:

Otwory owalne w poczeniach w ktrych naley zapewni

wzajemny przesuwno elementw

WYKAD 1

ROZMIESZCZANIE OTWORW

Rozmieszczanie otworw na ruby i nity w aspekcie:

technologii wykonania zcza

cicie lub rozerwanie czonego elementu
utrata statecznoci przez czci czone
odpowiednia szczelno ze wzgldw antykorozyjnych

Odlegoci minimalne rozstawu cznikw wynikaj z:

warunkw wytrzymaociowych (docisk, rozerwanie, cicie blach)
zale od rednicy otworw
Odlegoci maksymalne rozstawu cznikw wynikaj z:
warunkw antykorozyjnych (nie przyleganie powierzchni wilgo)
utrata statecznoci
zale od gruboci czci czonych

15

2015-03-12

WYKAD 1

ROZMIESZCZANIE OTWORW

WYKAD 1

ROZMIESZCZANIE OTWORW
Symbole rozstaww cznikw

16

2015-03-12

WYKAD 1

ROZMIESZCZANIE OTWORW
Symbole rozstaww cznikw

WYKAD 1

FORMY ZNISZCZENIA POCZENIA

Poczenia zakadkowe
(dla pojedynczej ruby)
cicie trzpienia

17

2015-03-12

WYKAD 1

FORMY ZNISZCZENIA POCZENIA

Poczenia zakadkowe
Docisk trzpienia ruby do cianki

Uplastycznienie blachy
w wyniku docisku
trzpienia ruby do cianki

WYKAD 1

cicie blachy midzy otworem

i brzegiem blachy

FORMY ZNISZCZENIA POCZENIA

Poczenia zakadkowe

Rozerwanie blachy w
kierunku prostopadym do
osi wytenia

cicie blachy midzy

otworami na ruby na kierunku
zgodnym z kierunkiem obcienia

18

2015-03-12

WYKAD 1

FORMY ZNISZCZENIA POCZENIA

Poczenia doczoowe

Przecignicie przez ciank

ba lub nakrtki

WYKAD 1

Zerwanie trzpienia

FORMY ZNISZCZENIA POCZENIA

Zasada projektowania pocze:

Unikanie tak dalece jak to moliwe, ustrojw konstrukcyjnych,

ktre mog ulec zniszczeniu bez uprzedniego ostrzeenia
[PN-EN 1990/2(5)]

Zaleca si przewidywa cigliw form zniszczenia wystpujc w

wyniku plastycznych odksztace czci czonych,
przy wykluczeniu form zniszczenia nagych takich jak cicie lub
rozerwanie trzpieni cznikw.

19

2015-03-12

WYKAD 1

FORMUY NONOCI

WYKAD 1

FORMUY NONOCI

20

2015-03-12

WYKAD 1

WYKAD 1

FORMUY NONOCI

NONO NA CINANIE

Nono na cinanie gdy paszczyzna cinania nie przechodzi przez

cz gwintowan.
Nono na cinanie gdy paszczyzna cinania przechodzi przez cz
gwintowan.

21

2015-03-12

WYKAD 1

NONO NA DOCISK

WYKAD 1

NONO NA ROZCIGANIE

22

2015-03-12

WYKAD 1

NONO NA PRZECIGANIE

WYKAD 1

NONO NA CINANIE I ROZCIGANIE

23

2015-03-12

WYKAD 1

FORMUY NONOCI

Tabela wg Zeszyt 1 Buildera dla rub od M12 - M36

WYKAD 1

POCZENIA CIERNE

24

2015-03-12

WYKAD 1

POCZENIA CIERNE

WYKAD 1

POCZENIA CIERNE

25

2015-03-12

WYKAD 1

POCZENIA CIERNE

WYKAD 1

KATEGORIE POCZE RUBOWYCH

FV.Ed , (FV.Ed.ser) warto obliczeniowa siy cinajcej

przypadajca na jedn rub w SGN,
(warto charakterystyczna w SGU).

FV.Ed nono obliczeniowa ruby na cicie.

Fb.Rd nono obliczeniowa ruby na docisk do cianki otworu.
FS.Ed , (FS.Ed.ser) nono ruby sprajcej na tarcie w SGN (w SGU).
Nnet.Rd nono plastyczna przekroju netto z otworami na ruby.

26

2015-03-12

WYKAD 1

KATEGORIE POCZE RUBOWYCH

Poczenia zakadkowe
Wg PN-EN 1993-1-8 rubowe poczenia zakadkowe naley projektowa
stosownie do jednej z trzech poniszych kategorii
Poczenie zakadkowe kategorii A

Obliczeniowe obcienie cinajce nie powinno przekracza

nonoci cznika na docisk i cinanie (SGN)

Fv,Ed min (Fb,Rd , Fv,Rd)

WYKAD 1

KATEGORIE POCZE RUBOWYCH

Poczenie zakadkowe kategorii B

Warto charakterystyczna obcienia cinajcego nie powinna by

wiksza od nonoci obliczeniowej poczenia na polizg (SGU)

Fv,Ed.ser Fs,Rd.ser
Obliczeniowe obcienie cinajce nie powinno przekracza
nonoci cznika na docisk i cinanie (SGN)

Fv,Ed min (Fb,Rd , Fv,Rd)

27

2015-03-12

WYKAD 1

KATEGORIE POCZE RUBOWYCH

Poczenie zakadkowe kategorii C

Warto obliczeniowego obcienia cinajcego nie powinna by

wiksza od nonoci obliczeniowej na polizg ruby (SGN)

Fv,Ed Fs,Rd
Obliczeniowe obcienie cinajce nie powinno przekracza
nonoci cznika na docisk i cicie (SGN)

Fv,Ed min (Fb,Rd , Fv,Rd)

Obliczeniowe obcienie cinajce nie powinno przekracza
nonoci plastycznej przekroju netto z otworami na ruby (SGN)

Fv,Ed Nnet,Rd

WYKAD 1

KATEGORIE POCZE RUBOWYCH

Poczenia doczoowe

Obliczeniowa sia rozcigajca nie powinna by wiksza od

nonoci obliczeniowej ruby na zerwanie trzpienia (SGN)

Ft.Ed Ft.Rd
Obliczeniowa sia rozcigajca nie powinna by wiksza od
nonoci obliczeniowej ruby na przecignicie ba lub nakrtki
(SGN)

Ft.Ed Bp.Rd

28

2015-03-12

WYKAD 1

KATEGORIE POCZE RUBOWYCH

Poczenia doczoowe

Obliczeniowa sia rozcigajca nie powinna by wiksza od

nonoci obliczeniowej ruby na zerwanie trzpienia (SGN)

Ft.Ed Ft.Rd
Obliczeniowa sia rozcigajca nie powinna by wiksza od
nonoci obliczeniowej ruby na przecignicie ba lub nakrtki
(SGN)

Ft.Ed Bp.Rd

WYKAD 1

RUBOWE POCZENIA ZAKADKOWE

Nono n cznikw = n Fb,Rd jeli Fv,Rd kadego cznika Fb,Rd

Jeli warunek jest nie speniony
Nono n cznikw = n min nonoci obliczeniowej cznika w grupie

29

2015-03-12

WYKAD 1

RUBOWE POCZENIA ZAKADKOWE

Naley stosowa podkadki pod bem i nakrtk

ruba jest nie tylko cinana i dociskana, ale rwnie jej trzpie jest zginany
W zwizku z tym naley zredukowa nonoci ruby

WYKAD 1

RUBOWE POCZENIA ZAKADKOWE

W poczeniach zakadkowych niespranych

ruby nie s wytone jednakowo jeli Fj > 15d

30

2015-03-12

WYKAD 1

RUBOWE POCZENIA ZAKADKOWE

1
0,75
15d

WYKAD 1

65d

RUBOWE POCZENIA ZAKADKOWE

Przy poczeniach zakadkowych elementw:

rozciganych, zginanych i cinanych
Wyczerpanie nonoci przekroju osabionego otworami
Nastpuje w wyniku jednoczesnego
cicia przekroju netto Anv oraz rozerwania przekroju netto Ant

31

2015-03-12

WYKAD 1

RUBOWE POCZENIA ZAKADKOWE

Nono na rozerwanie blokowe przekroju osabionego otworami

WYKAD 1

RUBOWE POCZENIA ZAKADKOWE

32

2015-03-12

WYKAD 1

RUBOWE POCZENIA ZAKADKOWE

WYKAD 1

RUBOWE POCZENIA ZAKADKOWE

33

2015-03-12

WYKAD 1

LITERATURA DO WYKADU 1

1. Eurokody.
2. Zeszyty Edukacyjny Buildera. Zeszyt 1. Podstawy
projektowania konstrukcji. Oddziaywanie na konstrukcje.
Projektowanie konstrukcji stlowych.
3. M. Giejowski, J. Ziko: Budownictwo oglne. Tom 5. Stalowe
konstrukcje budynkw projektowanie wedug eurokodw z
przykadami oblicze.
4. K. Rykaluk: Konstrukcje stalowe. Podstawy i elementy.
5. M. ubiski i inni: Konstrukcje metalowe. Cz I.
6. A. Biegus: Projektowanie konstrukcji stalowych wg Eurokodu 3.
Cz. 4 Poczenia rubowe. Materiay dydaktyczne.

34