You are on page 1of 6

Biuletyn)Instytutu)Zachodniego)

Seria)Specjalna))Uchodcy)w)Europie)
)
Ruch)PEGIDA)a)kryzys)migracyjny)
Marcin)Tujdowski)
!
Kryzys! migracyjny,! ktry! dotkn! Europ! w! cigu! ostatnich!
miesicy,!sta!si!katalizatorem!rozwoju!spoecznych!protestw!
wymierzonych! w! polityk! migracyjn! rzdw! poszczeglnych!
krajw.! Jednym! z! bardziej! znanych! ruchw! tego! typu! jest!
niemieckie! stowarzyszenie! PEGIDA! z! Drezna! zaoone! i!
kierowane!

przez!

Lutza!

Bachmanna.!

Ruch!

powsta!

spontanicznie,! jako! odpowied! na! starcia! midzy! Kurdami! a!


salafitami,! jakie! miay! miejsce! w! Niemczech! w! 2014! r.! Nazwa!
!
!

Nr)201/2015)
131115)
!
INSTYTUT)ZACHODNI)
im.0Zygmunta0
Wojciechowskiego0
Pozna!
!
!
!
Redakcja:0
Marta)Gtz)
Radosaw)Grodzki)
Krzysztof)Malinowski)
)
Korekta:!
Hanna)Ranek)
!

PEGIDA! to! skrtowiec! pochodzcy! od! penej! nazwy! ruchu!


Patriotycznych! Europejczykw! przeciwko! islamizacji! Zachodu!
(Patriotische0
Abendlandes).!

Europer0
Nazwa!

gegen0

die0

stowarzyszenia!

Islamisierung0
posuya!

des0
innym!

lokalnym!ruchom!za!wzr!!std!np.!LEGIDA!(Lipsk),!HAGIDA!
(Hanower)! czy! BRAGIDA! (Braunschweig).! Inauguracyjny!
marsz!PEGID>y!mia!miejsce!w!padzierniku!2014!r.!w!Drenie,!
a! wic! na! dugo! przed! obecnym! kryzysem! migracyjnym.!
Sonda! przeprowadzony! w! styczniu! 2015! r.! na! zlecenie!
tygodnika! Stern! ujawni! interesujc! postaw.! Zaledwie! par!
tygodni! po! pierwszej! akcji! PEGID>y! 13%! respondentw! z!
oglnoniemieckiej! prby! wyrazio! gotowo! do! wzicia! udziau!
w!marszu!przeciwko!islamowi,!gdyby!odby!si!w!ich!okolicy.!Z!
pocztku!ruch!nie!wyksztaci!!innych!form!dziaania!ni!marsze!
i! demonstracje,! w! zwizku! z! czym! publicyci! przewidywali!
wyczerpywanie! si! tej! formuy! wraz! z! upywem! czasu.! Jednak!
obecny! kryzys! migracyjny! dostarczy! impulsu! do! wzrostu!
popularnoci!ruchu!w!Niemczech!i!w!Europie.!!

Powstay! lokalne! grupy! PEGID>y! zarwno! w! innych! landach! Niemiec,! jak! i! w! innych!
krajach! (m.in.! Holandia,! Polska,! Czechy,! Szwajcaria,! Kanada,!Austria).! W! Drenie! 19!
padziernika! miaa! miejsce! rocznicowa! demonstracja! PEGID>y.! Tego! dnia! na!
Theaterplatz!stawia!si!rekordowa!liczba!okoo!25!tys.!osb.!Zaledwie!tydzie!pniej!
zorganizowano! kolejn! demonstracj,! ktra! rwnie! przycigna! par! tysicy! ludzi.!
Rocznicowa! demonstracja! ukazaa! rwnie! midzynarodowe! ambicje! ruchu! PEGIDA.!
Z!mwnicy!przemawiali!gocie!!przedstawiciele!ruchw!pokrewnych!z!innych!krajw.!
Byy! to! takie! osoby,! jak! z! Vincento! Sofo! z! woskiej! Lega0 Nord,! Marek! ernoch,!
parlamentarzysta! z! czeskiego! ugrupowania! wit! Demokracji! Bezporedniej,!
wystpujca! anonimowo! przedstawicielka! PEGIDiy! Polska! czy! Tommy! Robinson,!
zaoyciel! brytyjskiej! English0 Defence0 League.! Wystpienia! zagranicznych! goci,! w!
tym!przedstawicielki!polskiego!odamu!PEGIDiy!rozpoczynajcej!swoje!przemwienie!
sowami! hymnu! polskiego,! byy! przyjmowane! aplauzem! przez! zgromadzonych! na!
placu.!!
!Wok! ruchu! PEGIDA! naroso! wiele! mitw! i! stereotypw.! Utrudniaj! one!
zrozumienie! istoty! tego! nowego! zjawiska! spoecznego.! Jednym! z! powszechniejszych!
bdw! jest! przypisywanie! ruchu! do! skrajnej! prawicy.! Dwa! orodki! naukowe! !
Uniwersytet! Techniczny! w! Drenie! (TUD)0 oraz! berliski! orodek! naukowy! WZB! !
niezalenie!od!siebie!przeprowadziy!badania!ankietowe!wrd!sympatykw!PEGID>y.!
Oba! badania! nie! zachoway! waloru! statystycznej! reprezentatywnoci,! aczkolwiek!
niezalene!grupy!badaczy!osigny!zblione!wyniki,!co!pozwala!przypuszcza,!e!s!
one!w!miar!trafne.!
!Ankieterzy! zapytali! sympatykw! PEGID>y! o! ich! preferencje! polityczne.!
Respondenci! ! badani! przez! orodek! WZB! zdecydowanie! najczciej! wybierali!
Alternatyw!dla!Niemiec!(AfD).!Spord!ankietowanych!na!AfD!gosowao!odpowiednio!
33%! respondentw! podczas! wyborw! do! Bundestagu! i! 49%! w! wyborach! do!
parlamentu! krajowego! Saksonii.! Kolejno! wskazano! na! CDU/CSU! (21%! w! wyborach!
parlamentarnych!i!12%!w!krajowych),!nastpnie!na!SPD!i!FDP,!ktre!uzyskay!zblione!
wyniki!w!obu!wyborach.!Respondenci!zapytani!o!to,!na!jak!parti!oddaliby!gos,!gdyby!
wybory! odbyy! si! w! najblisz! niedziel! ! a! 89%! wskazao! na! AfD.! W! grupie!
sympatykw!PEGID>y!ankietowanych!przez!TUD!take!AfD!bya!najczciej!wybieran!
parti.!Wskazao!na!ni!17%!respondentw!i!by!to!drugi!najczstszy!wybr,!poniewa!
najwiksza!grupa!respondentw,!tj.!62%!nie!wskazaa!adnej!konkretnej!partii,!z!ktr!
sympatyzuje.! Wbrew! stereotypowi! powielanemu! w! mediach,! odnotowano! niskie!
poparcie! sympatykw! PEGID>y! dla! skrajnie! prawicowej! NPD,! ktre! we! wszystkich!
grupach! ankietowych! oscylowao! wok! 3i4%,! czyli! byo! nisze! ni! poparcie! dla! Die0

Biuletyn!Instytutu!Zachodniego!!www.iz.poznan.pl!2!

Linke.! Warto! zaznaczy,! e! na! t! ostatni! parti! gos! oddao! 12%! respondentw! w!
wyborach! parlamentarnych.! Ugrupowaniom! skrajnej! prawicy! w! Niemczech! nigdy! nie!
udao! si! zdoby! poparcia! klasy! redniej,! natomiast! PEGIDA! nie! musiaa! o! to!
zabiega,! poniewa! jest! ruchem! zasadniczo! powstaym! wanie! w! tej! warstwie!
wyborcw.!
!Zwolennicy!skrajnie!prawicowej!NPD!pojawiali!si!na!demonstracjach!PEGID>
y,! ale! jedynie! jako! szeregowi! uczestnicy,! podobnie! zreszt! jak! sympatycy! innych!
ugrupowa!politycznych.!Nie!maj!moliwoci!decyzyjnych!w!ramach!ruchu!PEGIDA,!
ktry! pozostaje! ruchem! klasy! redniej.! ! Podczas! badania! sympatycy! ruchu!
pozycjonowali! si! jako! zwolennicy! centrum! (48,7%)! i! prawicy! (33,3%).! Zaledwie!
1,7%! przypisao! si! do! skrajnej! prawicy! ! tyle! samo! okrelio! si! jako! skrajni!
lewicowcy,! przy! czym! znowu! byy! to! najnisze! wartoci! procentowe.! ! Badania!
porwnawcze! natenia! postaw! skrajnych! pomidzy! sympatykami! ruchu! PEGIDA! a!
populacj!RFN!nie!wykazay!jednoznacznie!odchyle!na!korzy!lub!niekorzy!ruchu.!
W! niektrych! wymiarach! to! natenie! byo! nisze! lub! znacznie! nisze! po! stronie!
sympatykw! PEGID>y! ! np.! poparcie! dla! rzdw! silnej! rki! czy! zrozumienie! dla!
dziedzictwa! nazizmu! byo! dwa! razy! nisze! ni! w! ogle! populacji! RFN.! O! tym,! e! nie!
jest! to! platoniczny! zwizek! ruchu! z! niemieck! klas! redni,! wiadcz! badania! opinii!
przeprowadzone! przez! agencj! Emnid0 dla! magazynu! Focus! w! grudniu! 2014! r.!
Zrozumienie! dla! demonstracji! PEGIDiy! wyrazio! odpowiednio! 86%! zwolennikw! AfD,!
54%!!CDU/CSU,!46%!SPD!i!19%!lewicy!i!Zielonych.!!
!Warto! podkreli,! e! PEGIDA! zdecydowanie! odegnuje! si! od! zwizkw! z!
ideologi! neonazistowsk.! Od! samego! pocztku! akcentuje! postulat! obrony!
judeochrzecijaskiego! dziedzictwa! Europy! przed! politycznym! islamem.! Sympatycy!
PEGID>y! jako! symbolu! ruchu! uywaj! flagi! z! niemieckimi! barwami! narodowymi!
uoonymi! na! planie! krzya.! Jest! to! tzw.! flaga! Wirmera,! zaprojektowana! przez!
katolickiego! polityka! Josefa! Wirmera! w! 1944! r.! jako! flaga! alternatywna! dla!
nazistowskiej.! Wirmer! zosta! stracony! za! wspprac! ze! Staufenbergiem! i! jest!
jednoznacznie! kojarzony! ze! sprzeciwem! wobec! nazizmu.! Na! demonstracjach!
pojawiaj! si! rwnie! osoby! z! flagami! z! gwiazd! Dawida.! Podczas! rocznicowej,!
padziernikowej!demonstracji!w!Drenie!w!swojej!przemowie!!Tommy!Robinson!(szef!
brytyjskiej!EDL)!!publicznie!wspar!pastwo!Izrael.!!W!tym!kontekcie!jest!interesujce,!
e! zgodnie! z! badaniami! sympatykw! ruchu! z! Saksonii,! a! 73%! respondentw!
wskazao!na!brak!zwizku!z!jakimkolwiek!wyznaniem!religijnym.!Dla!osb!zwizanych!
z! PEGID>! zachodnia! kultura! oparta! na! dziedzictwie! judeochrzecijaskim! stanowi!

Biuletyn!Instytutu!Zachodniego!!www.iz.poznan.pl!3!

wzorzec! modelu! spoeczestwa! i! pastwa,! dla! ktrego! polityczny! islam! jest!


zagroeniem.!!
!To,! co! moe! zaskakiwa! polskich! obserwatorw,! to! deklarowana! silna!
sympatia! dla! polityki! rosyjskiej.! Na! demonstracjach! PEGID>y! pojawia! si! wiele!
rosyjskich! flag! lub! flag! kombinowanych,! tj.! powstaych! poprzez! poczenie! barw!
Niemiec! i! Rosji.! Naley! nadmieni,! e! poparcie! dla! Rosji! byo! obecne! w! Pegidzie! na!
dugo! przed! zaangaowaniem! militarnym! tego! kraju! w! Syrii.! W! jaki! sposb! ideologii!
ruchu!udaje!si!pogodzi!przywizanie!do!zachodnich!wartoci,!sympati!dla!Rosji,!ale!
te! yczliwo! dla! Europy! rodkowej! i! Wschodniej.! Niemniej! podstawow! osi!
ideologiczn! PEGID>y! pozostaje! kwestia! potencjalnej! islamizacji! Europy! poprzez!
napyw! imigrantw,! jak! i! przeszczepianie! na! grunt! europejski! islamskich! wzorw!
kulturowych!(takich!jak!np.!szariat!czy!spoeczna!pozycja!kobiety).!
!Ruch! stoi! przed! wyborem! dalszej! drogi.! Bez! wtpienia! Lutz! Bachmann!
udowodni,! e! jest! charyzmatycznym! liderem,! zdolnym! podtrzyma! zaangaowanie! i!
mobilizacj! sympatykw.! Moe! o! tym! wiadczy! zdolno! do! przeprowadzania!
wielotysicznych! demonstracji! w! odstpie! zaledwie! kilku! dni.! Ruch! moe! pozosta!
przy! dotychczasowej! formie! marszw! i! demonstracji.! Powizanie! z! parti! AfD! rodzi!
jednak!pytanie!o!perspektyw!zaistnienia!PEGID>y!w!wymiarze!realnej!polityki.!Nie!bez!
znaczenia!jest!fakt,!e!partia!AfD0ostatnio!take!postawia!na!wiecowy!model!polityki,!!
organizujc!wielotysiczne!demonstracje!w!Berlinie.!!
!PEGID>! mona! rozpatrywa! na! dwch! funkcjonalnie! powizanych! ze! sob!
paszczyznach.! Jedna! z! nich! to! faktycznie! ideologia! antyimigrancka,! bazujca! na!
obawie!przed!islamizacj!i!zniszczeniem!wiata!zachodnich!wartoci.!Drugi!poziom!to!
ruch! protestu,! zbiorowo! obywateli,! ktrzy! nie! odnajduj! swojej! reprezentacji! w!
politycznym! mainstreamie.! Przy! czym! owi! obywatele! nie! odbiegaj! pogldami!
politycznymi!od0mainstreamu.!S!to!wci!przedstawiciele!klasy!redniej!o!pogldach!
liberalnych! czy! konserwatywnoiliberalnych,! co! znaczco! odrnia! ich! od! np.!
antysystemowych!neonazistw.!Tym!samym!rosnce!poparcie!dla!PEGID>y!i!w!jakim!
stopniu! w! powizaniu! dla! AfD0 nie! przekada! si! na! wsparcie! dla! bazy! wyborczej!
ugrupowa! skrajnej! prawicy,! ale! jest! zagroeniem! dla! CDU/CSU.! W! duym!
uproszczeniu!mona!zaoy,!e!znaczna!cz!uczestnikw!marszw!antyislamskich!
to! byli! wyborcy! CDU/CSU,! rozczarowani! proimigracyjn! postaw! obecnego! rzdu.! W!
wymiarze!spoecznym!wspieraj!PEGID>,!natomiast!w!wymiarze!politycznym!gosuj!
na! AfD.! Znaczn! rol! w! ksztatowaniu! si! ruchu! PEGIDA! odegrao! przekonanie! o!
oddaleniu! si! elit! politycznych! od! spoeczestwa,! o! utracie! podmiotowoci! politycznej!
przez!

klas!

redni.!

Zupenie!

odwrotny!

skutek!

przynioso!

Biuletyn!Instytutu!Zachodniego!!www.iz.poznan.pl!4!

histeryczne!

stygmatyzowanie! PEGID>y! mianem! ruchu! neonazistowskiego! przez! media.! Jak!


wykaza!jeden!z!przywoywanych!wczeniej!sonday,!takie!medialne!ataki!na!ruch!byy!
jednym! z! czynnikw! zachcajcych! obywateli! do! udziau! w! marszach! PEGID>y.!
Podobnie! zadziaa! jednostronny! przekaz! dominujcych! europejskich! mediw,!
promujcych! pozytywny! obraz! imigracji! do! Europy! i! cenzurujcych! doniesienia!
niekorzystne!dla!tego!obrazu.!Wiele!wskazuje!na!to,!e!PEGIDA!wyznaczya!kierunek!
rozwoju! spoecznego! oporu! wobec! polityki! migracyjnej,! ktry! po! pierwsze! bdzie!
powielany! w! innych! krajach,! a! po! drugie! z! czasem! moe! przyj! form! bardziej!
zinstytucjonalizowan!(np.!partii!politycznej).!Warto!rwnie!zwrci!uwag!na!fakt,!e!
opr!wobec!migracji!z!Bliskiego!Wschodu!uruchomi!procesy!sieciowania,!tj.!tworzenia!
powiza! midzy! takimi! ruchami! z! rnych! krajw! europejskich,! i! to! czsto!
przekraczajc!granice!historycznie!uwarunkowanych!antypatii.!
!

!
"Rocznicowa!demonstracja!PEGIDY,!Drezno!19!padziernika!2015.!Fot.!autora"!
!
Tezy!zawarte!w!tekcie!wyraaj!jedynie!opinie!autora.!!
!
!
!

Biuletyn!Instytutu!Zachodniego!!www.iz.poznan.pl!5!

!
Tekst! powsta! w! ramach! Serii! Specjalnej! Biuletynw! IZ! powiconej! biecym!
problemom! masowych! migracji! ludnoci! z! terenw! objtych! konfliktami! do! Europy.!
Prezentowane! zagadnienia! obejmuj! kwestie! skutkw! spoecznych,! percepcji! i!
nastawienia!opinii!publicznej,!oraz!wyzwa!politycznych!i!ekonomicznych!zwizanych!
z!napywem!uchodcw!w!Niemczech,!Polsce,!a!take!innych!krajach!Europy.!Kolejne!
numery!Biuletynu!bd!przybliay!te!kwestie!z!rnych!perspektyw.!!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Marcin) Tujdowski! ! dr,! socjolog! i! politolog,! autor! prac! z! zakresu! stosunkw! polskoi
niemieckich,!demografii,!aktywnoci!skrajnej!prawicy.!Adiunkt!w!Instytucie!Zachodnim!
w!Poznaniu.!
!
!

Biuletyn!Instytutu!Zachodniego!!www.iz.poznan.pl!6!

You might also like