UNIWERSYTET ROLNICZY

IM. HUGONA KOTAJA W KRAKOWIE

WYDZIA INYNIERII PRODUKCJI I ENERGETYKI

Bartomiej Jan Wjcik

Analiza niektrych zagadnie cieplnych podczas pracy akumulatora
kamiennego

Praca magisterska napisana

w Instytucie Inynierii Rolniczej i
Informatyki
pod kierunkiem
Prof. dr hab. in. Sawomira Kurpaski

KRAKW 2015

Imi i nazwisko Autora pracy

Imi i nazwisko Promotora pracy
Wydzia / kierunek studiw
Katedra / Instytut
Nadawany tytu
Tytu pracy w jzyku polskim
Sowa kluczowe
Streszczenie pracy

Tytu pracy w jzyku angielskim

Sowa kluczowe
Streszczenie pracy

Bartomiej Jan Wjcik

Prof. dr hab. in. Sawomir Kurpaska
Wydzia Inynierii Produkcji i Energetyki
Technika Rolnicza i Lena
Instytut Inynierii Rolniczej i Informatyki
Magister
Analiza niektrych zagadnie cieplnych
podczas pracy akumulatora kamiennego
Akumulator kamienny, energia cieplna
Do produkcji energii elektrycznej coraz
czciej wykorzystuje si Soce, wod
i naturalne ciepo ziemi. Testowane
a nastpnie wdraane s coraz to nowsze
i efektywniejsze technologie pozyskiwania
energii odnawialnej. Sezon letni jest
okresem, w ktrym, trudno cakowicie
wykorzysta energi wytwarzan przez
soce. Sposobem penego wykorzystania
tej nadwyki jest akumulator kamienny.
Niniejsza praca dotyczy analizy niektrych
zagadnie cieplnych podczas pracy
akumulatora
kamiennego.
Badania
przeprowadzono na rzeczywistym obiekcie
bez obsady rolinnej, znajdujcym si na
Wydziale Inynierii Produkcji i Energetyki
Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie.
Analysis of some thermal problems during
operation of the stone battery
Stone battery, thermal energy
Electricity production are increasingly used
sun, water and natural heat of the earth.
Tested and then implemented are newer and
more efficient technologies of renewable
energy. The summer season is a period in
which, it is difficult to completely use the
energy produced by the sun. The way to
make full use of this surplus is a stone
battery. This study concerns the analysis of
certain issues of heat during operation of the
stone battery. The study was conducted on
a real object without casting plant, located
at the Faculty of Production and Power
Engineering of the University of
Agriculture in Cracow.

Spis treci
1. Wstp ................................................................................................................................ 3
2. Przegld literatury ............................................................................................................. 5
2.1.

Alternatywne rda energii ....................................................................................... 5

2.2.

Problemy energetyczne wspczesnej gospodarki ..................................................... 8

2.3.

Zagadnienia energetyczne w obiektach pod osonami ............................................. 11

2.4.

Sposoby magazynowania ciepa ............................................................................... 12

2.4.1.
2.5.

Podziemne magazyny ciepa ................................................................................. 17

Podsumowanie .......................................................................................................... 21

3. Cel i zakres pracy ............................................................................................................ 22

4. Metodyka bada .............................................................................................................. 23
4.1.

Opis stanowiska badawczego ................................................................................... 23

4.2.

Metodyka oblicze ................................................................................................... 25

5. Wyniki i dyskusja ........................................................................................................... 28

6. Wnioski ........................................................................................................................... 43
Bibliografia .......................................................................................................................... 44
SPIS RYSUNKW ............................................................................................................. 46

1. Wstp
We wspczesnej cywilizacji kady czowiek potrzebuje do ycia energii, ktra
moe mie rn genez czy form, jednak zawsze posiada jeden podstawowy mianownik
rozwj cywilizacji bez niej jest niemoliwy. Zasoby naturalne takie jak drewno, wgiel,
gaz byy pocztkowo rdem energii. Natomiast przy zauwaalnym, cigym wzrocie
zapotrzebowania na ni, naukowcy nieustannie szukaj nowych jej rde. Testowane
a nastpnie wdraane s coraz to nowsze i efektywniejsze technologie pozyskiwania
energii odnawialnej. Do produkcji energii elektrycznej coraz czciej wykorzystuje
si Soce, wod i naturalne ciepo ziemi. Energia tak uzyskana nie potrzebuje linii
przesyowych

wic

moe

by

produkowany

kadym

miejscu.

atwy

dostp

do naturalnych, odnawialnych zasobw energetycznych silnie uzaleniony jest

od geograficznej lokalizacji, pory roku czy te dobowego czasu. Zima jest okresem
sporego zapotrzebowania energetycznego, natomiast w trakcie lata wystpuj due
nadwyki niewykorzystywanej energii. Jako najwikszy problem przy wykorzystaniu
energii soca mona uzna zmienn intensywno promieniowania, zmagazynowanie
pozyskanego ciepa i uycie w odpowiednim momencie. Sezon letni jest okresem,
w ktrym, trudno cakowicie wykorzysta energi wytwarzan przez soce. Sposobem
penego wykorzystania tej nadwyki jest akumulator kamienny.
Niniejsza praca dotyczy analizy wpywu wybranych czynnikw sterowalnych
i niesterowalnych na proces magazynowania ciepa pochodzcego z energii sonecznej
w zou akumulatora kamiennego. Zawiera ona rwnie przegld coraz czciej
wykorzystywanej energii alternatywnej.
Badania przeprowadzono na rzeczywistym obiekcie bez obsady rolinnej,
znajdujcym si na Wydziale Inynierii Produkcji i Energetyki Uniwersytetu Rolniczego
w Krakowie.
W pierwszej czci dokonano przegldu literatury oraz opisano istniejce techniki
i sposoby magazynowania energii w zalenoci od celu do jakiego ma by ona uyta.
Magazynowanie ciepa znajduje uzasadnienie przy braku koniecznoci konwersji tej
energii

w inn posta. Omwiono rwnie

inne odnawialne

rda energii.

Konwencjonalne rda energii kiedy zostan wyeksploatowane wic warto mie

alternatyw.

W kolejnej czci zawarto opisy metodyki bada, stanowiska badawczego

oraz metodyki oblicze.
W kocowej czci pracy przedstawiono obliczenia oraz wyniki, pozwalajce
na analiz zagadnie dotyczcych wpywu czynnikw sterowalnych i niesterowalnych
na proces magazynowania ciepa w zou akumulatora kamiennego.
W zakoczeniu zawarto wnioski wynikajce z przeprowadzonej analizy.
Analiz wykonano na podstawie danych gromadzonych w okresie od marca
do padziernika 2014 roku.

4
5:1145464542

2. Przegld literatury

2.1.

Alternatywne rda energii

Podstaw kadej dziaalnoci gospodarczej jest zapewnienie dostpu do ciepa

i energii elektrycznej. Wraz z nastaniem rewolucji przemysowej, energia bardzo mocno
zyskaa na znaczeniu. Od tego czasu popyt na ni nieustannie wzrasta.
Gwnym skojarzeniem terminu energia jest energia elektryczna wykorzystywana
w gospodarce wikszoci pastw. Znajduje ona zastosowanie w dziedzinach takich jak
przemys, komunikacja czy te rolnictwo. Gwnym czynnikiem stwarzajcym zagroenie
dla bezpieczestwa energetycznego kraju jest oparcie powszechnej produkcji na jednym
rdle energii elektrycznej, na przykad jedynie na rdle konwencjonalnym. Problem taki
mona zaobserwowa gwnie w krajach, ktre nie posiadaj systemu energetyki opartego
na rdach odnawialnych ani nie dysponuj wasnymi zoami surowcw energetycznych.
Obecnie, najwiksz produkcj energii elektrycznej obserwuje si w krajach takich jak:
Stany Zjednoczone, Japonia, Rosja, Chiny, Niemcy i Francja (www.ppg.ibngr.pl).
Na przestrzeni lat znaczenie surowcw energetycznych stale ulegao zmianie. Jedne
z nich zyskiway na znaczeniu, podczas gdy inne wykorzystywano w coraz to mniejszym
stopniu. Pierwsza prymitywna gospodarka spalaa gwnie drewno w celu uzyskania
energii. Ze wzgldu na nisk warto opaow, surowiec ten nie wystarcza
na zaspokajanie wci rosncych potrzeb energetycznych. Ponadto, wysokie zuycie
drewna powodowao degradacj rodowiska i zanik sporych iloci lasw (Lewandowski,
2001). Konsekwencj tych zjawisk byo midzy innymi zmniejszenie iloci poywienia,
takiego jak dzikie zwierzta, ktre byo gwnym skadnikiem diety wczesnych ludzi.
Wraz ze wzrostem znaczenia wgla jako surowca energetycznego, nastpio przyspieszenie
rozwoju

gospodarki.

Wgiel

znalaz

swoje

zastosowanie

produkcji

ciepa,

do wytwarzania energii elektrycznej, w hutnictwie i w wielu innych. Surowiec ten

zaspokaja

obecnie

okoo

30

zapotrzebowania

energetycznego

na

wiecie

(www.ppg.ibngr.pl). Jak wynika z szacunkw Midzynarodowej Agencji Energii, do 2030

roku, zapotrzebowanie na wgiel kamienny na wiecie, rednio w cigu roku bdzie
wzrastao o okoo 1,4 %. W Polityce Energetycznej Polski do 2030, przedstawiono
prognoz niewielkiego wzrostu zapotrzebowania na wgiel kamienny (o okoo 8 %
5
6:6163299463

w stosunku do roku 2005) (Minister Gospodarki: Polityka energetyczna Polski do 2030).

Przypuszcza si, e przy utrzymujcym si wci znacznym zapotrzebowaniu na wgiel
kamienny, zasoby tego surowca mog zacz si wyczerpywa ju za 200 lat (BP
Statistical Review of World Energy June, 2014). Ze wzgldu na wysok emisj dwutlenku
wgla, spalanie wgla uwaa si za najmniej ekologiczn form produkcji energii.
Ponadto, podczas eksploatacji z dochodzi do niszczenia duych iloci terenu.
Konwencjonalne rda energii mog si szybko wyczerpa. Fakt ten, kae nam
zwraca wiksz uwag na inne alternatywne sposoby produkcji energii. Jednym
ze znanych zastpstw tradycyjnych rde energii jest wiatr, a dokadne jego potencja
energetyczny. Polska nie jest krajem, w ktrym korzystanie z energii wiatrowej jest
popularne. Literatura przekazuje informacje, z ktrych wynika e terenami o najwikszej
moliwoci wykorzystania potencjau energetycznego wiatru s: Rwnina Mazowiecka,
Suwalszczyzna i Wybrzee. Mimo e obszary, na ktrych w Polsce mona wybudowa
elektrownie wiatrowe s mae, to dla tych regionw moliwo pozyskania energii z wiatru
siga do 50 % (Dobrzaski i in., 2003). Mona wymieni wiele zalet energii pozyskanej
z wiatru. Do gwnych nale: dostpno, niezanieczyszczanie rodowiska naturalnego,
redukowanie emisji gazw cieplarnianych, nieograniczone zasoby i przede wszystkim
to e jest darmowa. Jako problem energetyki wiatrowej naley przedstawi fakt niskiej
mocy, ktr otrzymujemy przy produkcji prdu. Obecnie nie jest moliwe dorwnanie pod
tym wzgldem konwencjonalnej produkcji prdu opartej na spalaniu wgla. Kolejny
problem to due iloci terenu ktre trzeba zagospodarowa pod elektrownie wiatrowe.
Haas towarzyszcy temu rodzajowi produkcji prdu, a co za tym idzie brak moliwoci
prowadzenia takiej produkcji w bliskiej odlegoci od budynkw mieszkalnych jest
rwnie wad. Jednak, mimo niskiej popularnoci energetyki wiatrowej w Polsce,
w ostatnich latach notuje si wzrost liczby podmiotw gospodarczych, wykazujcych
zainteresowanie pozyskiwaniem energii w ten wanie sposb.
Innym sposobem pozyskiwania energii drog niekonwencjonaln jest energetyka
wodna. Ju od czasw staroytnych ludzi wykorzystywali wod jako rdo energii.
Z potencjau tego surowca zaczto korzysta gdy wynaleziono koo wodne. Zastosowanie
tego wynalazku pocztkowo ograniczao si do napdzania mynw lecz z czasem
zastosowanie zwikszao si. Ju w drugiej poowie XIX wieku powstay pierwsze
elektrownie (Krzemiska, 2007). Postp technologiczny niejako wymusi wyparcie
prymitywnego koa wodnego i zastpienie go nowszymi technologicznie urzdzeniami.
Obecnie, to turbiny przekazuj wod do generatorw. Elektrownie wodne, zwane
6
7:4497587613

hydroelektrowniami, posiadaj wiele zalet, jak rwnie wiele wad, ktre bezwzgldnie
naley uwzgldni przed projektowaniem tego typu rda energii. Zaletami energetyki
wodnej, niewtpliwie s braki zanieczyszczania rodowiska naturalnego oraz niskie koszty
eksploatacji. Natomiast wadami niewtpliwie s due ingerencje w rodowisko wodne,
wysoka cena budowy takiej elektrowni oraz zmiany w strukturze biologicznej rzeki bd
rzek. Hydroelektrownie w porwnaniu do np. do elektrowni wiatrowych zajmuj mniejsze
powierzchnie. Spowodowane jest to tym, i te drugie wymagaj otwartej, duej
przestrzeni, ktra zapewni odpowiedni odlego od budynkw mieszkalnych oraz aby
zalecana odlego midzy turbinami zostaa zachowana (Krawiec, 2010). Wad
elektrowni wodnych jest rwnie trudne do uzyskania pozwolenia z samorzdw
lub urzdw, wymagane przy budowie.
Nastpnym rdem energii jest biomasa. Jest ona najstarszym i obecnie najszerzej
wykorzystywanym rdem odnawialnej energii. Pod pojciem biomasy rozumie
si resztki z produkcji rolnej, cieke lub stae substancje pochodzenia rolinnego
lub

zwierzcego

ulegajce

biodegradacji,

pochodzce

odpadw,

produktw

i pozostaoci z produkcji lenej oraz rolnej, jak rwnie z przemysu przetwarzajcego ich
produkty oraz ulegajce biodegradacji czci pozostaych odpadw (Rozporzdzenie
Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 9 grudnia 2004 roku (Dz. U. Nr 267, poz. 2656).
Mona wydzieli 3 rodzaje biomasy; biomas sta, ciek i gazow. Im materia zawiera
mniej wody, tym waciwoci energetyczne s wiksze. Gwn zalet tego rda energii
jest to, e moe by pozyskiwany i przetwarzany w krajach o cakowitym braku z
surowcw energetycznych. Kolejn zalet niewtpliwie jest nieporwnywalnie mniejszy
stopie zanieczyszczenia

rodowiska w trakcie spalania biomasy w porwnaniu

do wykorzystywania surowcw takich jak paliwa kopalne. Natomiast produkt uboczny,

taki jak popi ze spalonych rolin, czsto uywany jest jako nawz, wic problem
skadowania i magazynowania odpadw powstaych ze spalania znika.
Promieniowanie soneczne jako rdo energii byo wykorzystywane przez ludzi
zarwno w sposb zaplanowany jak i przypadkowy. Pomimo faktu, e korzystamy
z energii soca od tysicy lat to dopiero obecne zaawansowane technologie pozwoliy
na pozyskiwanie i przetwarzanie tej energii w sposb efektywny do celw uytkowych.
Dziki postpowi techniki, korzystanie z promieniowania sonecznego jako rda energii
jest moliwe nie tylko w rejonach sonecznych jak na przykad Hiszpania, ale rwnie
na takich terenach jak Niemcy, Czechy czy Polska. Najczciej spotykanymi sposobami
przetwarzania promieniowania sonecznego, s ogniwa fotowoltaiczne pozwalajce
7
8:3868728804

przetwarza energi soneczn bezporednio w energi elektryczn oraz kolektory

soneczne, suce do konwersji promieniowania sonecznego na ciepo. Czsto spotykanie
dofinansowania oraz programy wsparcia takich inwestycji powoduj, e takie rozwizania
staj si coraz bardziej powszechne. Koszty pozyskiwania energii z promieniowania
sonecznego pocztkowo byy wielokrotnie wysze od produkcji ciepa opartej na innych
rdach. Z czasem, gdy pojawiay si na rynku coraz to nowsze technologie i rozwizania,
energia uzyskana z konwersji promieniowania sonecznego, stawaa si powszechniejsza
i tasza. Wspczenie, energia soneczna wykorzystywana jest midzy innymi
do podgrzewania wody, powietrza czy te do zasilania elektrycznego linii produkcyjnych.
Energi soca mona wykorzystywa metod pasywn, to znaczy bezporednio
do ogrzewania, bez dodatkowej, zewntrznej energii. Natomiast w metodzie aktywnej
przemiana energii sonecznej na ciepo uytkowe czsto wymaga wsparcia w postaci
energii z zewntrz (www.modr.pl). Systemy i urzdzenia suce do wykorzystywania
energii soca wykazuj si coraz wiksz niezawodnoci i speniaj rne wymagania
energetyczne. Te z nich, ktre par lat temu uwaano za nieefektywne w krajach o niskim
nasonecznieniu, po modernizacji czsto stosowane s w praktyce. Systemy grzewcze
opierajce si na promieniowaniu sonecznym coraz czciej znajduj zastosowanie
nie tylko przy podgrzewaniu wody uytkowej ale rwnie przy ogrzewaniu pomieszcze.

2.2.

Problemy energetyczne wspczesnej gospodarki

Wycigajc wnioski z historii, mona stwierdzi, e istnie cise powizanie tempa

rozwoju cywilizacyjnego z tempem

wzrostu zapotrzebowania na energi przez

spoeczestwo.

powodw

Jednym

gwnych

wzrostu

zuycia

energii,

byo

wprowadzanie coraz to nowszych, wikszych i wydajniejszych maszyn, ktre przy

wasnym rozwoju zwikszay zapotrzebowanie na paliwa kopalne. Gwatowny wzrost
globalnego zuycia energii przypad na lata pidziesite ubiegego wieku (Klimstra
i Hotakainen, 2012). Powodem by wysoki wzrost demograficzny i bardzo szybki rozwj
gospodarczy na wiecie. Wrcz gigantyczne rozmiary jakie w ostatnich kilku dekadach
przybraa produkcja przemysowa, przerosy oczekiwania nawet najbardziej wiernych
zwolennikw rewolucji technicznej. Wydaje si, e z pocztku ignorowano zagadnienia
typu: zanieczyszczenie rodowiska czy wyeksploatowanie z.

8
9:1267973235

Obecne spoeczestwo jest niewtpliwie w bardzo duym stopniu uzalenione

od energii elektrycznej. Niestety jest to prawda, o ktrej czsto si zapomina.
Zakorzenienie faktu istnienia energii elektrycznej w naszej cywilizacji jest tak mocne,
e wikszo ludzi nie jest w stanie poj wszystkich czynnoci, obowizkw
i poniesionych konsekwencji potrzebnych do wyprodukowania prdu. Wikszo ludzi
na wiecie nie zastanawia si nad tym dlaczego i dziki czemu wiato wieci, grzejnik
grzeje, urzdzenia domowe dziaaj a rodki transportu jed. Momentami pokazujcymi
nasze cakowite uzalenienie od energii s chwile przerw w dostawie prdu lub awarii
zasilania. Na rysunku 1. porwnano produkcj energii elektrycznej w rnych miejscach
na Ziemi w odniesieniu do najwikszego jej wytwrcy (USA 3979 TWh).

Rysunek 1. Globalny rozkad produkcji energii elektrycznej w 2005 roku w odniesieniu do najwikszego jej
wytwrcy (Klimstra i Hotakainen, 2012).

Cz problemw spowodowanych niedoborem energii mona rozwiza. Niestety

pki co, wszystkie rodki s tymczasowe i w znacznej wikszoci wci zale od dostawy
energii elektrycznej. Obecnie rozwj cywilizacyjny wykazuje nastawienie na zwikszone
zapotrzebowanie na elektryczno (Klimstra i Hotakainen, 2012). Wedug firmy
Frost&Sullivan, w najbliszym dwudziestoleciu na rynku wschodzcym (Indie, Chiny)
bdzie mia miejsce znaczny wzrost popytu na energi (www.frost.com). Powodem ma by
zapocztkowany ju w tych rejonach postp w urbanizacji, ktry sprzyja powikszaniu
si klasy redniej, wzmaga wzrost liczby ludnoci a co za tym idzie powikszy si ilo

9
10:2330479503

uywanych urzdze elektrycznych, ktre s standardowym wyposaeniem w krajach

rozwinitych.
Wspczesny sposb prowadzenia gospodarki przyj rozmiary stwarzajce
zagroenie dla istnienia ludzi jako gatunku biologicznego. Obecne spoeczestwa musz
si zmierzy z wieloma powanymi problemami, jak na przykad ograniczenie rynku,
problemy surowcowe szczeglnie te zwizane z energetyk, zaleno praktycznie
kadego przemysu od dostaw energii i przede wszystkim niebezpieczestwo zwizane
z globalnym zanieczyszczeniem rodowiska naturalnego (Johansson, 1997). Ceny paliw
kopalnych cigle wzrastaj. Jest to spowodowane kilkoma czynnikami. Z jednej strony
mamy do czynienia z wyczerpywaniem z, lecz zanim cakowicie je wykorzystamy
to koszty wydobycia bd wiksze oraz pojawi si kolejne opaty i podatki zwizane
ze spalaniem tego surowca.
W ostatnich czasach pojawi si trend, w ktrym zauway mona ch
produkowania coraz wikszych iloci energii, celem zaspokajania potrzeb rynku, przy
rwnoczesnej trosce o zachowanie dobrej kondycji rodowiska naturalnego, w ktrym
yjemy. Niestety, podczas eksploatacji rde kopalny, mamy do czynienia z gwatownym
wzrostem koncentracji szkodliwych pyw i gazw w atmosferze ziemskiej. Najmocniej
szkodliwymi zanieczyszczeniami s tlenki wgla, azotu i siarki, wglowodory oraz pyy
z przemysu, transportu i elektrociepowni. Dla przykadu, w elektrowni wglowej o mocy
1 GW, zuywajcej rocznie 3,5 milionw ton wgla, emituje si do atmosfery midzy
innymi 9 milionw ton dwutlenku wgla i 120 tysicy ton dwutlenku siarki (Radziemska
i Klugmann 2002). Brak surowcw a co za tym idzie zagroenie bezpieczestwa
energetycznego jest jednym z gwnych wyzwa dla rzdw. Gdyby wiatowy przemys
by oparty tylko na wglu albo gazie, w niedugim czasie zostaby zniszczony przez ten
wanie surowiec, a dokadnie jego zanik. Energetyka oparta na wglu, w porwnaniu
do lat wczeniejszych znacznie zmniejszya swj zasig dziaania jak i zahamowaa swj
rozwj. Powodem takiej sytuacji jest oglnowiatowe denie do zminimalizowania zmian
klimatu, rosnce stenie dwutlenku wgla potgujce efekt cieplarniany, powane
problemy techniczne oraz mocny nacisk ze strony rodowiska (Klimstra i Hotakainen,
2012).
Sposobem na uniknicie degradacji rodowiska i emisji szkodliwych gazw jest
ukierunkowanie przemysu na inne, niekonwencjonalne rda energii. Prawie w kadym
przypadku chci naprawy tych problemw, dziaanie opiera si na korzystaniu
z odnawialnych rde energii. W obecnych czasach ich rozwj staje konieczny mimo,
10
11:7727658038

e wci niedoceniany. Trzeba zaznaczy e odnawialne rda energii rwnie

s ograniczone. Dla przykadu w niektrych krajach ju brakuje miejsca na zbudowanie
kolejnych elektrowni wodnych. Energia wiatru moe by efektywnie wykorzystywana
tylko w miejscach wystpowania silnych wiatrw. Natomiast energetyka jdrowa niesie
za sob wci spore ryzyko wypadkw i problemw ze skadowaniem odpadw
promieniotwrczych.

Coraz

wiksze

znaczenie

zyskuje

trend,

aby

do

celw

przemysowych jak i codziennych uywa jak najtaniej uzyskan energi. W Polsce prace
badawcze nad energi soneczn oraz nad systemami opierajcymi si na odnawialnych
rdach energii s wci w pocztkowym stadium rozwoju. Konieczne jest przypieszenie
tych wci niedocenianych w naszym kraju prac z powodw takich jak ekonomia, ochrona
rodowiska czy narzucone nam przez Uni Europejsk limity zuycia paliw kopalnych.
Jednym z gwnych celw bada nad niekonwencjonaln energi jest stworzenie
rozwizania technicznego pozwalajcego na racjonalne wykorzystanie odnawialnych
rde energii.
Przykadem efektywnego wykorzystania odnawialnych rde energii, szczeglnie
energii promieni sonecznych, s tunele foliowe. Soce to pierwotne rdo energii.
Zaopatrza nas,

cho

przerwami

w nieograniczone iloci

energii. Odbywa

si to cakowicie za darmo i w dodatku bez emisji dwutlenku wgla do atmosfery. Kilka lat
temu, czerpanie energii z promieniowania sonecznego nie byo opacalne. Zaawansowana
technologie, ktra bardzo szybko si rozwija, czyni z energii sonecznej jedno z rozwiza
wiatowego problemu zaopatrzenia w energi. W ostatnim czasie obserwuje si wzrost
popularnoci instalacji fotowoltaicznych, ktrych moce sigaj nawet wielu megawatw.
Stale rozwijajca si technologia moe spowodowa e energetyka soneczna
zrewolucjonizuje rynek i zmieni nasze postrzeganie energii.

2.3.

Zagadnienia energetyczne w obiektach pod osonami

Jedn z najwaniejszych zmiennych klimatycznych jest temperatura. Ma ona

wpyw na wzrost i produkcj rolin oraz na jako produktw rolinnych. W ogrodnictwie
kontrola temperatury, dla potencjau gospodarczego, stanowi niezwykle wielkie wyzwanie
poniewa jest to przemys o stosunkowo wysokim zapotrzebowaniu na energi.
W skali oglnowiatowej, szacuje si, e w szklarniach a 35 % kosztw produkcji
stanowiy koszty zuyte na ogrzewanie (Pan i in., 1999). Koszt ogrzewania szklarni
11
12:5435298854

w zimie jest jednym z gwnych powodw ograniczania rozwoju i potencjau produkcji

pod osonami. Dziki podziemnemu, izolowanemu systemowi magazynowania ciepa
w szklarniach, mamy moliwo przechowywania ciepa i pobrania go w momencie gdy
jest nam potrzebne. Taka technika bya ju stosowana w budynkach inwentarskich,
wykazujc korzystne wyniki oszczdzania energii (Baxter, 1992).
Wspczesna literatura oferuje nam baz, duej iloci bada, eksperymentw czy
analiz technicznych, w ktrych sprawdzano moliwo zastpienia tradycyjnie
dostarczonego ciepa, na takie, ktre zmagazynowano w akumulatorze lub dostarczono
z innych alternatywnych rde. Liczne orodki naukowe zajmoway si t problematyk.
Badania, w ktrych analizowano wykorzystanie ciepa waciwego cia staych (gleba,
zoa kamienne, zbiornik z ciecz),

do ogrzewania obiektw szklarniowych midzy

innymi przeprowadzi Kurklu w 1998 roku. Problematyk zwizan z magazynowaniem

ciepa w wypenionych ciaami staymi akumulatorach zajmowali si rwnie Kurata,
Takakura (1991); Kurklu i wsp. (2003); Kurpaska i wsp. (2013). Analizujc te badania
mona stwierdzi, e ciepo, ktre magazynowano a pniej oddano dla potrzeb
ogrzewania obiektu, zaley nie tylko od temperatury i iloci wtaczanego do zoa
powietrza, ale rwnie od parametrw takich jak pojemno cieplna, wielko konkretnego
akumulatora a take od izolacji, ktrej zadaniem jest maksymalne zmniejszanie strat ciepa
w trakcie magazynowania.
W kadym procesie produkcyjnym, jednym z gwnym celw jest osignicie
moliwie niskiego poziomu nakadw energetycznych. Takie dziaania maj za zadanie
zminimalizowa koszty prowadzonej dziaalnoci. W cigu dnia, wewntrz tunelu
temperatura zwykle jest bardzo wysoka, czsto przekraczajca wartoci dopuszczalne dla
uprawy rolin. Taka sytuacja wynika z duego nagromadzenia ciepa sonecznego.
W tym samym czasie temperatura podoa jest duo nisza. Powodem takiego stanu jest
bardzo powolny proces konwekcji i przewodzenia ciepa pomidzy tymi dwoma
rodowiskami.

2.4.

Sposoby magazynowania ciepa

W trakcie tunelowej uprawy rolin zaobserwowa mona due nadmiary ciepa,

ktre jest wynikiem konwersji promieniowania sonecznego. Z powodu koniecznoci
utrzymywania optymalnych dla prawidowego rozwoju rolin temperatur, tunele musz
12
13:2655871218

by wietrzone. Tym samym nie wykorzystuje si sporych iloci energii cieplnej.

Pocztkowo

rozwizaniem dla takich

sytuacji

byo

magazynowanie

nadwyek

w akumulatorach cieczowych, glebowych czy w otworach skalnych.

Dziki wzrastajcemu zapotrzebowaniu na energi, zagadnienia dotyczce jej
magazynowania

coraz

wikszym

stopniu

nabieraj

na

znaczeniu.

Sposb

magazynowania energii cieplnej naley dostosowa do sposobu jej pozyskania a take

do potrzeb na ktre zostanie ona wykorzystana.
Jak twierdzi Kaiser (1995), sposoby magazynowania energii dziel si ze wzgldu
na:
Zastosowanie nonikw energii:
o Bezporednie magazynowanie magazynowanie energii w rdle
z procesem przemiany bezporedniej.
o Porednie magazynowanie nonik energii jest akumulowany w ukadzie
magazynujcym, gdzie uzyskujemy energi w wyniku przemian.
Krotno cykli adowania:
o Jednorazowe magazynowanie energia jest akumulowana w tylko jednym
cyklu adowania.
o Cykliczne magazynowanie magazynowanie z wielokrotnym adowaniem.
Czasookres magazynowania:
o Krtkookresowe magazynowanie zalicza si do niego magazynowania
chwilowe, w ktrych czas jest ograniczony do sekund, minut lub godzin.
o redniookresowe magazynowanie magazynowanie trwajce od 1 do 30
dni.
o Dugookresowe magazynowanie obejmuje proces magazynowania
sezonowego trwajcy od 1 do 6 miesicy, oraz dugiego od 6 miesicy
do nawet kilku lat.
Zakres temperatury:
o Niskotemperaturowe zakres do 120 C.
o redniotemperaturowe zakres od 120 C do 500 C.
o Wysokotemperaturowe zakres powyej 500 C.
Od wielu lat stosowano rne ukady, urzdzenia i substancje, dziki ktrym mona
byo magazynowa nadmiar energii. Ukady magazynujce aby sprawnie dziaa
13
14:3878113536

korzystay z rnych zjawisk. Pod tym wzgldem mona podzieli je na ukady

wykorzystujce:
ciepo przemian fazowych,
ciepo waciwe,
odwracalne reakcje chemiczne.
Magazynowanie energii cieplnej, dziki wykorzystaniu ciepa waciwego
W tym przypadku mamy do czynienia z sytuacj, w ktrej podwyszeniu ulega
temperatura czynnika, znajdujcego si w zbiorniku magazynujcym. Jest to najprostszy
ze sposobw magazynowania energii. Energi ciepln mona magazynowa zarwno
w ciaach staych jak i w cieczach. Wrd cieczy, najpopularniejszymi wykorzystywanymi
przy magazynowaniu energii s glikol, woda, oleje krzemowe czy stopiony wosk. Ciecze
te mog rwnie peni funkcj nonika energii midzy rdem ciepa a zbiornikiem
magazynujcym.
W zakresie niskich temperatur, najbardziej wydajna w gromadzeniu ciepa jest
woda. Jej ciepo waciwe jest znacznie wiksze ni w przypadku innych czynnikw
stosowanych w tych samych celach. Wadami s koszty i utrudnienia eksploatacyjnie,
poniewa woda podgrzewana do temperatury przekraczajcej 100 C, wymaga specjalnych
instalacji. Oleje krzemowe stosowane s do magazynowania ciepa o temperaturze, ktra
dochodzi do 300 C. Oleje te w wysokich temperaturach posiadaj niskie cinienie
wrzenia. Do ich wad naley konieczno bezwzgldnego zastosowania drogich materiaw
konstrukcyjnych oraz niskie ciepo waciwe.

Do innej grupy materiaw sucych

do magazynowania ciepa nale ciaa stae, takie jak granicz czy piasek. Ich cech jest
niska cena, powszechno a w dodatku brak szkodliwego wpywu na rodowisko
naturalne. Wadami s due straty ciepa do otoczenia, mae przewodnictwo cieplne i niskie
ciepo waciwe. Powoduje to wyduenie w znacznym stopniu czasu potrzebnego
do zaadowania ukadw oraz zmniejsza intensywno wymiany ciepa (Kaiser, 1995).
Magazynowanie energii cieplnej, dziki wykorzystaniu ciepa przemian fazowych

Wykorzystanie przemian fazowych do magazynowania energii cieplnej jest

sposobem uwaanym za najbardziej obiecujcy. W trakcie tych przemian fazowych spora
ilo ciepa moe by wydzielona lub pochonita przy niewielkich zmianach temperatury
14
15:7131692346

zoa. Powoduje to optymalne wykorzystanie energii dostarczonej z kolektora

sonecznego. Jak podaje Kaiser (1995), w zalenoci od warunkw pracy oraz zakresu
temperatur, stosuje si rne materiay suce do magazynowanie ciepa. Zaliczy do nich
mona:
hydraty,
stopione sole,
mieszaniny w fazie staej,
woski,
metale,
parafiny.
Domaski (1990) wymienia ponad 300 rnych materiaw wykorzystywanych
do magazynowania energii cieplnej w procesach przemian fazowych, o ktrych dane
zbierano podczas rnych prac badawczych. W grupie tych materiaw znajduj si jednak
takie, ktre s toksyczne, atwopalne, rce lub po prostu bardzo drogie. Z tych powodw
nie nadaj si do uytkowania i trzeba je odrzuci. Tym samym lista materiaw mogcych
by uyte przy magazynowaniu energii cieplnej znacznie si skraca. Materiay te mog by
wykorzystywane do pracy w temperaturach od 8 C do 95 C. Rwnie inne przemiany
fazowe od przechodzenia ze stanu staego w cieky s brane pod uwag. Jedn z czciej
wymienianych przemian jest parowanie. Proces ten charakteryzuje si moliwoci
uzyskania duych zmian zawartoci ciepa. Do wad natomiast naley konieczno
budowania zbiornikw cinieniowych lub takich, ktrych objtoci s bardzo due.
Akumulatory, ktre korzystaj z energii cieplnej przemian fazowych mona
podzieli na:
korzystajce z ciepa topnienia ciaa staego,
korzystajce z ciepa rozpuszczania krysztau.
Zalet takich systemw jest niewtpliwie moliwo akumulacji ciepa uzyskanego
topnienia ciaa staego, ktrego zakres temperatur mieci si w granicach od 300 C do 700
C, staa temperatura pobierania i oddawania ciepa czy te moliwo dostosowania
temperatury przemian do warunkw w jakich pracuje rdo (Domaski, 1990). Jak podaje
Kaiser (1995), ciaa, ktrych ciepo topnienia bdzie wykorzystane do magazynowania,
musz spenia warunki, takie jak:
substancja powinna by minimalnie agresywna chemicznie lub cakowicie
obojtna,
15
16:1115086873

 jej ciepo topnienia, przymaej zmianie stanu objtoci, musi by jak najwiksze,
powinna by atwo dostpna, mao kosztowa,
nie moe powodowa zagroe takich jak toksyczno, poar, wybuch.
Druga metoda opiera si na rozpuszczeniu krysztau w cieczy. Polega ona
na pochanianiu ciepa rozpuszczenia. Gdy temperatura spada, maleje te rozpuszczalno.
Aby w tej metodzie materia mg by wykorzystany, musi speni warunki:
stabilno chemiczna roztworu,
wysoki wzrost rozpuszczalnoci przy wzrocie temperatury,
bierno chemiczna wobec materiaw konstrukcyjnych,
niska cena.

Wykorzystanie wody w magazynowaniu energii cieplnej

Aby woda moga by wykorzystana do gromadzenia energii cieplnej, koniecznym
jest zastosowanie bardzo dobrej konstrukcji nonej. Funkcj magazynu zazwyczaj stanowi
wkopany w grunt, wykonany z elbetonu. Najwaniejszym podczas budowy zbiornika, jest
aby dobra odpowiednie materiay budowlane czy izolacj. Zakres temperatur, panujcy
w magazynie wodnym, wynosi od 70 C do 80 C.
Wykorzystanie ciepa przemian chemicznych i fotochemicznych w magazynowaniu
energii cieplnej

Kolejnym sposobem na magazynowanie energii cieplnej jest wykorzystanie

przemian odwracalnych reakcji chemicznych i reakcji fotochemicznych. W przypadku
reakcji odwracalnych mamy do czynienia z odzyskiwaniem ciepa z reakcji
egzotermicznej. Zmiana entalpi w takcie tej reakcji jest zwykle wysza od zmiany entalpi
podczas przemian fazowych. Produkty tej reakcji mog by w rnym stanie skupienia.
Jest to wana informacja w takcie projektowania danego ukadu. Istotny jest rwnie fakt,
e produkty reakcji mog by ochodzone oraz zmagazynowane w temperaturze otoczenia.
Mocna zmniejsza to straty ciepa i chroni przed korozj. Ten sposb magazynowania
energii, umoliwia transport produktw gazowych lub ciekych na due odlegoci
i uzyskanie ciepa w miejscu gdzie jest najbardziej potrzebne. W przypadku reakcji
fotochemicznej, moemy mie do czynienia z sytuacj, w ktrej rozpadowi na prostsze
16
17:9085282258

elementy ulegaj niektre substancje. Jest to nastpstwem dziaania promieniowania

elektromagnetycznego w postaci widzialnej. Natomiast gdy promieniowanie to zaniknie,
substancja wraca do poredniego stanu, czemu towarzyszy odprowadzenie energii cieplnej.

2.4.1. Podziemne magazyny ciepa

Jak podaje Lee (2013), istnieje kilka sposobw na realizacj akumulacji ciepa:
kanay przewodowe w ziemi BTES,
warstwy wodonone ATES,
otwory drone w skaach CTES,
stawy soneczne.
Magazynowanie ciepa w ziemnych kanaach przewodowych
BTES (Borehole Thermal Energy Storage) jest to duych rozmiarw podziemny
wymiennik ciepa. Jego budow stanowi szereg otworw, wygldem przypominajcych
standardowe studnie. Odwiert wypeniono materiaem charakteryzujcym si wysok
przewodnoci ciepln. Najczciej wykorzystuje si wymienniki, w ktrych wprowadza
si do otworu wiertniczego pojedyncz lub podwjn U-rurk, wykonan z tworzywa
sztucznego (liwa i Gonet, 2011). Na rysunku 2. przedstawiono schematy konstrukcji
wymiennika otworowego z pojedyncz i z podwjn U-rurk.

17
18:9102735070

Rysunek 2. Schemat wymiennikw otworowych: a) pojedyncza U-rurka, b) podwjna U-rurka (liwa i

Gonet, 2011).

Specjalnie wykonane otwory umoliwiaj zastosowanie dowolnej konstrukcji

do gbokoci sigajcej 150 metrw. W tego typu otworach montuje si instalacje
w postaci U-rurek. W przypadku wikszych gbokoci, konieczne jest zastosowanie
instalacji wymiennikiem centrycznym. Przy zastosowaniu tej konstrukcji wymagana jest
jednak odpowiednia szczelno w budowie odwiertu. Do zalet tego sposobu
magazynowania ciepa mona zaliczy prost budow, moliwo budowy niezalenie
od warunkw geologicznych, efektywno ekonomiczn, atwe wykonanie, minimaln
ingerencj w rodowisko, niezawodno w dugim okresie czasu. Stosowanie
wymiennikw otworowych jest jednak znikome. Powodem takiej sytuacji s wysokie
koszty inwestycji, powodowane zakupem pompy ciepa, wykonaniem instalacji czy te
wykonaniem otworw.
Magazynowanie ciepa w warstwach wodononych
ATES (Aquifer Thermal Energy Storage) gromadzenie ciepa w wodzie
wypeniajcej podziemne zbiorniki jest kolejnym sposobem na magazynowanie tego
rodzaju energii. W tej sezonowej metodzie mamy moliwo akumulacji zarwno ciepa
18
19:5832495460

jak i chodu. Gwnym problem w stosowaniu tego sposobu jest konieczno posiadania
terenu o odpowiedniej budowie geologicznej, przez co wszdzie nie moe by
od stosowany. Aby system dziaa wymagana jest odpowiednia warstwa wodonona,
w ktrej znajduj si przynajmniej dwie studnie. Ich podstawowym celem pracy jest
magazynowanie ciepa i odzyskiwanie chodu w cigu lata (Sanner i in., 2005).
Magazynowanie ciepa w otworach skalnych
CTES (Cavern Thermal Energy Storage) magazynami skalnymi mona nazwa
znajdujce si w duych masach skalnych wykonane przez czowieka otwory
lub wydrone w sposb naturalny groty, jaskinie i korytarze. Najczciej spotykanymi
magazynami skalnymi s skupiska duych iloci wydronych otworw, rozmieszczonych
w sposb regularny. Gwnymi waciwociami mog by dobra izolacyjno, szczelno
i trwao mechaniczna. Jako zalet tego sposobu mona uzna du moc zasilania
i odbioru energii. Wad natomiast niewtpliwie s due nakady finansowe.
Magazynowanie ciepa w stawach sonecznych
Stawy soneczne s to aktywne, niskotemperaturowe systemy wykorzystania
energii sonecznej. Zasad dziaania jest przeksztacenie promieniowania sonecznego
w energi ciepln i jednoczesna jej akumulacja. Gwn zalet takiego rozwizania jest
dugookresowe magazynowanie energii, ktrej odzyskanie nastpuje przy uyciu pompy
ciepa. Charakteryzuje si minimalnym zasoleniem na powierzchni, a bardzo duym
w najniszej warstwie. Wykorzystane zostao tu zjawisko wzrostu gstoci wody wraz
ze wzrostem zasolenia. Jak podaje Lewandowski (2001), wydzieli mona trzy gwne
warstwy spord wielu zalenych od stenia wody:
powierzchniowa izolujca dua przejrzysto i niskie zasolenie,
porednia buforowa zapobiega konwekcyjnej wymianie ciepa pomidzy
skrajnymi strefami,
przydenna - akumulacyjna dziki wysokiemu steniu soli, utrzymywana jest
duo gsto, a co za tym idzie zmagazynowane ciepo pozostaje na dnie zbiornika
unikajc konwekcji do wyszych warstw.

19
20:8440087793

Magazynowanie ciepa w akumulatorze kamiennym

Akumulator

kamienny

jest

projektem

opracowanym

przez

naukowcw

reprezentujcych Uniwersytet Rolniczy w Krakowie oraz Instytut Ogrodnictwa

w Skierniewicach. Jego zadaniem jest magazynowanie nadwyek ciepa, powstajcych
w takcie uprawy w tunelu foliowym. Akumulator zlokalizowany na terenie Uniwersytetu
Rolniczego w Krakowie zbudowany jest z podzielonego na cztery sekcje zoa
wypenionego kamieniem. Jego praca moe odbywa si w trybie gromadzenia ciepa,
ogrzewania i schadzania rolin.
Akumulator kamienny podzielony zosta na cztery segmenty o takiej samej
pojemnoci, dziaajce niezalenie od siebie. Dziki temu moliwa jest dua elastyczno
i dostosowanie pracy w zalenoci od potrzeb. W soneczne dni, gdy nadwyki ciepa
w tunelu foliowym s bardzo wysokie mona prowadzi proces magazynowania w penym
wymiarze, a wic gromadzi ciepo w caym zou. Gdy dzie jest pochmurny,
promieniowanie soneczne znikome, akumulator moe magazynowa ciepo w tylko
jednym segmencie. Proces adowania polega na zasysaniu ciepego powietrza z grnej
czci tunelu i toczeniu go przez wentylator do zoa. Najbardziej efektywne
magazynowanie nadwyek ciepa ma miejsce gdy adujemy akumulator szeregowo, przez
wszystkie segmenty. Ogrzane powietrze przepywa wtedy przez ca powierzchni zoa
oddajc niemal cae ciepo (Kurpaska i in., 2012). Gdy jeden segment uzyska odpowiedni
temperatur, zawory klapkowe przeczane s przez sterownik i strumie powietrza zostaje
skierowany do kolejnej sekcji akumulatora. Zalet tego systemu jest prosta budowa.
Do wad natomiast naley dua objto akumulatora, przez co musi on by zlokalizowany
pod tunelem foliowym. Co jednak nie jest takie ze, poniewa skraca to dugo
przewodw zasilajcych zoe i rozprowadzajcych ogrzane powietrze (Kurpaska i in.,
2012).

20
21:3147056963

2.5.

Podsumowanie

Rozwj cywilizacji od zawsze cile powizany jest z energi. Pierwsze

dowiadczenia z ni zwizane spowodoway szybkie rozprzestrzenienie si jej wrd
spoeczestw i staa si kluczow czci kreowania dobrobytu. Obecnie wiat ma przed
sob przyszo, ktrej popyt na energi cigle bdzie wzrasta. Ludzko bdzie musiaa
pokry to zapotrzebowanie zwracajc rwnie uwag na stan rodowiska, w ktrym yje.
W najbliszych latach jednym z gwnych zada jest wytwarzanie energii w sposb
zrwnowaony i ekonomiczny. Przez cay czas mamy do czynienia z rozwojem
odnawialnych rde energii. Najprostszym rozwizaniem na pokrycie zapotrzebowania
energetycznego wydaje si by energia soneczna. Korzystanie z promieniowania
sonecznego nie ma negatywnego wpywu na rodowisko a take jest nieograniczone
zasobami. Gwnym problem praktycznego wykorzystywania soca jako rda energii
jest niezgodno czasowa midzy moliwoci pozyskania energii a zapotrzebowaniem
na ni oraz nie zawsze wystarczajca intensywno promieniowania. W ostatnich latach
silnie wzroso tempo rozwoju rnych, innych ni konwencjonalne, form pozyskiwania
i magazynowania energii. Godnym powiecenia uwagi jest system magazynowania energii
cieplnej w podziemnym kamiennym akumulatorze ciepa, opracowanym przez
wsppracujcych

ze

sob

naukowcw,

reprezentujcych

Uniwersytet

Rolniczy

w Krakowie i Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach. System ten mona z powodzeniem

wykorzystywa podczas produkcji rolinnej zarwno w szklarniach jak i w tunelach
foliowych. Szczeglnie w okresie wczesnej wiosny, kiedy to pojawiaj si nadwyki ciepa
w tego typu obiektach. Bez zastosowania tego typu sytemu, nagrzane obiekty trzeba
wietrzy przez co traci si due iloci energii. Gdy w szklarni lub tunelu foliowym
powietrze osignie odpowiedni temperatur, zostaje ono zatoczone do akumulatora
kamiennego. Tak zmagazynowane ciepo, mona wykorzysta innej czci doby, kiedy
to robi si zimniej. Dodatkowym plusem zastosowania takiego akumulatora jest
zmniejszenie wilgotnoci powietrza w obiekcie ogrodniczym, co powoduje zmniejszenie
zagroenia chorobami rolin i korzystnie wpywa na mikroklimat. Gdy temperatura
spadnie i tunel bd szklarnia bdzie wymaga dogrzania, akumulator kamienny zostanie
rozadowany. System ten z powodzeniem mona stosowa do ogrzewania upraw
w chodniejsze dni oraz do ochadzania w upay. Cz aspektw zwizanych
z akumulatorem kamiennym bdzie przedmiotem tej pracy.
21
22:2556104156

3. Cel i zakres pracy

Celem pracy bdzie przeprowadzenie analizy wpywu czynnikw sterowalnych
i niesterowalnych na efektywno magazynowania ciepa w akumulatorze kamiennym.
Zakres pracy obejmuje okrelenie wpywu warunkw otoczenia (temperatury
i wilgotnoci powietrza, natenie promieniowania sonecznego oraz prdkoci przepywu
powietrza przez zoe akumulatora kamiennego) na proces magazynowania ciepa
w

akumulatorze

kamiennym.

Badania

przeprowadzone

zostay

obiekcie

dowiadczalnym zlokalizowanym w obiektach Wydziau Inynierii Produkcji i Energetyki,

Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kotaja w Krakowie.

22
23:5637722491

4. Metodyka bada
Magazynowanie ciepa w instalacji zoa krtkoterminowego (kamiennego) jest
moliwe w okresie od marca do padziernika. Wpyw na intensywno gromadzenia ciepa
maj czynniki zalene jak i niezalene od czowieka.
Jako czynniki niezalene przyjmuje si parametry fizyczne klimatu, ktry nas
otacza. Zaliczamy do nich natenie promieniowania sonecznego, suma energii
promieniowania, prdko wiatru, wilgotno i temperatura powietrza na zewntrz obiektu.
Jako czynniki zalene przyjmuje si te wielkoci, ktre wi si z nastawieniem urzdze
sucych do akumulacji nadwyek ciepa w badanym obiekcie. Zalicza si do nich
temperatur pocztkow zoa, zaoon temperatur i wilgotno wewntrz obiektu,
strumie powietrza wtaczanego do zoa oraz ilo aktualnie pracujcych sekcji.

4.1.

Opis stanowiska badawczego

W systemie wykorzystanym w badaniach, ciepe powietrze znajdujce si w grnej

czci obiektu, toczono przy pomocy wentylatora w perforowane przewody akumulatora,
ktre speniay funkcj wymiennika ciepa grunt-powietrze. Zawory klapowe, znajdujce
si na drodze przepywu, w zalenoci od pooenie prowadz strumie ciepego powietrza
do danej sekcji akumulatora, w ktrej to rozprowadzane s za pomoc przewodw
perforowanych. W trakcie magazynowania ciepa, temperatura wewntrz obiektu obnia
si, poniewa nadmiar ciepa z powietrza w wyniku konwekcji przenoszony jest
do podoa. Tak nastpuje cykl adowania akumulatora. Gdy temperatura w cigu nocy
w obiekcie spada, nagrzany akumulator spenia funkcj rda ciepa.
Na rysunku 3. przedstawiono schemat stanowiska badawczego.

23
24:1058907097

Rysunek 3. Schemat tunelu foliowego wyposaonego w akumulator kamienny (Kurpaska i in., 2013).

Konstrukcj tunelu foliowego stanowi stalowe, ocynkowane elementy. Boki oraz

dach wykonane s z folii o gruboci przynajmniej 150 m i przepuszczalnoci wiata
powyej 90 %. Na dachu znajduje si wietrznik jednostronny, otwierajcy minimum 30 %
paszczyzny nawy. Jest on uruchamiany za porednictwem jednofazowego silnika
elektrycznego. Drzwi przesuwne, wykonane z aluminium, wypenione s poliwglanem.
Tunel posiada sterownik klimatyczny, wyposaony w czujniki kierunku i prdkoci wiatru,
wilgotnoci i temperatury wewntrz i na zewntrz oraz moe mierzy natenie wiata.
Poprzez sterownik klimatyczny mamy moliwo sterowania ekranami cieniujcymi,
wietrznikiem, prac wentylatorw oraz zarzdzania cyklami adowania i rozadowywania
akumulatora.
Elementami technicznymi tunelu foliowego wykorzystywanymi w dowiadczeniu
s:
Wietrznik jednostronny, zlokalizowany od pnocnej strony, uruchamiany przez
silnik trjfazowy. Automatyczne sterowanie z sterownika klimatycznego.
Wentylatory wymuszajce ruchy powietrza wewntrz tunelu.
Akumulator ciepa o zou kamiennym, skadajcym si z czterech segmentw
wraz z kanaami rewizyjnymi zlokalizowanymi wewntrz obiektu. Szeroko
24
25:1074279638

pojedynczego segmentu jest rwna 1,7 m, natomiast dugo to 11 m. Zoe

kamienne wykonano z granulatu o wielkoci 30 60 mm.
System zasysania ciepego powietrza, w ktrego skad wchodz 4 rury typu Spiro
o rednicach 300 mm i dugociach 14 m kada. Rury te zostay podwieszone nad
ekranami cieniujco termoizolacyjnymi.
Systemy ekranw cieniujco termoizolacyjnych z ukadem sterowania
automatycznego.
Akumulator zbudowany jest z czterech identycznych sekcji, wyposaonych
w przewody perforowane o rednicy 100 mm. Ich zadaniem jest zasila sekcj
akumulatora i znajduj si w oddaleniu od siebie o 0,9 m. Ich odlego od izolowanych
blokw sekcji wynosi 0,4 m, za wysoko zoa- 0,7 m. Perforacja przewodw zostaa tak
przeprowadzona, eby zapewni jednakowy strumie wypywajcego powietrza. W grnej
czci kadego z segmentw, zostay zamontowane 4 rury drenarskie.

4.2.

Metodyka oblicze

W trakcie przepywu powietrza przez struktur zoa monitorowano oraz

zapisywano wartoci wielu parametrw, takich jak temperatura powietrza czy czas trwania
cyklu (adowania bd rozadowania). Dziki zgromadzonym danym moliwe byo
obliczenie wielkoci pozwalajcych na zrealizowanie celu pracy. Wzory (Kurpaska, 2007)
jakie wykorzystano zamieszczono poniej wraz z objanieniami.
Wilgotno bezwzgldna powietrza stosunek masy pary wodnej (mp) do jednostkowej
objtoci (V) lub masy (mb), obliczono z formuy:

oraz

Wilgotno

bezwzgldn,

przy

wykorzystaniu

podstawowych

zalenoci

psychrometrycznych, przedstawiamy nastpujco:

oraz

25
26:1756288346

Gdzie:
pnas cinienie nasycenia pary wodnej (prno pary wodnej), Pa (w przypadku p)
lub MPa (przy obliczaniu x)
Rs. pow. - staa gazowa powietrza rwna 287 [J/kg/K]
T temperatura powietrza [K]
pot - cinienie otoczenia [Pa]
Korzystajc z formuy Magnusa, cinienie nasycenia pary wodnej obliczamy nastpujco:
dla powietrza o temperaturze mniejszej od zera:

dla temperatury wyszej lub rwnej zeru:

Wilgotnoci wzgldn powietrza wilgotnego () nazywamy stosunek wilgotnoci

bezwzgldnej do maksymalnej wilgotnoci bezwzgldnej dla tej samej temperatury.

Prno czstkow pary wodnej wyznaczamy z zalenoci:

gdzie:
wilgotno wzgldna powietrza
pnas prno pary wodnej
Do linii nasycenia, powietrze mona traktowa jako gaz doskonay. Dziki temu, gsto
powietrza wilgotnego wynika z rwnania stanu gazu doskonaego. Mona obliczy j
z zalenoci:

Gsto mona wyliczy rwnie ze wzoru:

26
27:2458049055

Natomiast sta gazow dla mieszaniny pary wodnej i powietrza suchego ze wzoru:

Objanienia:
p cinienie otoczenia [Pa]
Rs - indywidualna staa gazowa dla suchego powietrza Rs = 287 J/kg/K
Rp indywidualna staa gazowa dla pary wodnej Rp = 461,5 J/kg/K
Rm staa gazowa dla mieszaniny pary wodnej i powietrza suchego [J/kg/K]
ms masa suchego powietrza w jednostkowej objtoci [kg]
mp masa pary wodnej w jednostkowej objtoci [kg]
T temperatura powietrza [K]
Deficyt cinienia pary wodnej to rnica pomidzy cinieniem nasycenia (pnas)
a aktualnym cinieniem pary wodnej (pakt).

Deficyt pary wodnej wyraamy ze wzoru:

Ciepo waciwe wilgotnego powietrza to ilo ciepa potrzebna do podniesienia

temperatury o warto jednostkow. Wyraamy za pomoc wzoru:

Gdzie:
cps ciepo waciwe suchego powietrza [kJ/kg/K] dla warunkw panujcych w obiekcie,
cps = 1,006 kJ/kg/K
cpp ciepo waciwe pary wodnej: cpp = 1,84 kJ/kg/K
x wilgotno bezwzgldna (koncentracja pary wodnej) [kg/kg]
Entalpia jest to zawarto ciepa w wilgotnym powietrzu. Wyznaczamy j za pomoc
wzoru:

Gdzie:
t temperatura powietrza [C]
r0 ciepo przemiany fazowej [kJ/kg]; dla warunkw panujcych w obiekcie r0 = 2450
[kJ/kg]

27
28:1062574285

Entalpi powietrza nasyconego oblicza si z zalenoci:

Gdzie:
cw ciepo waciwe wody: 4,19 kJ/kg/K
tnas temperatura nasycenia [C]
x masa wykroplonej pary wodnej
Ilo ciepa [kJ] jak udao nam si zmagazynowa mona obliczy ze wzoru:

Gdzie:
v prdko powietrza [m/s]
Fprz. pole powierzchni przekroju przewodu [m2]
gsto powietrza [kg/m3]
i entalpia [kJ/kg]
T czas [s]
Ilo zatrzymanej lub pobranej pary wodnej [kg] moemy wyliczy ze wzoru:

Gdzie:
v prdko strumienia powietrza [m/s]
Fprz. pole powierzchni przekroju przewodu [m2]
C warto bezwzgldna z rnicy wilgotnoci bezwzgldnych wejcia i wyjcia [kg/m3]
T czas [s]

5. Wyniki i dyskusja
Badania przeprowadzano w obiekcie wyposaonym w akumulator o zou
kamiennym, znajdujcym si na Wydziale Inynierii Produkcji i Energetyki Uniwersytetu
Rolniczego w Krakowie, w okresie 16 III- 17 X 2014r. Aby zbada wpyw czynnikw
zalenych i niezalenych na efektywno magazynowania ciepa w tym akumulatorze
energii, wyniki bada poddano obliczeniom, korzystajc ze wzorw umieszczonych
w podrozdziale 4.2. Jako czynniki zalene wybrano liczb dziaajcych segmentw
(segmenty pojedyncze lub poczone) i prdko powietrza wtaczanego przez wentylator
28
29:3209612558

do

akumulatora,

natomiast

za

czynniki

niezalene

przyjto

temperatur

i wilgotno wewntrz obiektu oraz natenie promieniowania sonecznego. W trakcie

bada uzyskano wyniki pomiarw adowania i rozadowania akumulatora zarwno
w trakcie gdy dziaay wszystkie cztery sekcje jak rwnie gdy uywano tylko jednej,
dwch lub trzech. W pierwszym etapie wykonano obliczenia z zakresu iloci ciepa
zmagazynowanego wewntrz akumulatora w trakcie procesu adowania lub z niego
pobranego przy rozadowywaniu. Wielko t podzielono przez czas procesu, liczb
dziaajcych sekcji i powierzchni jednego segmentu, uzyskujc w ten sposb warto
w jednostce W/m2. Wielko ta jest nazywana gstoci strumienia ciepa. Zostaa
wybrana poniewa aby j obliczy wykorzystano wszystkie wybrane czynniki sterowalne
i niesterowalne. Dodatkowo do oblicze entalpi wykorzystywano wszystkie wartoci
czynnikw niesterowalnych, dziki czemu wykorzystano j jako wielko opisujc te trzy
parametry. Sporzdzono wykresy dla kadego rodzaju adowania i rozadowania
a nastpnie zestawiono ze sob w celu sprawdzenia czy ilo dziaajcych sekcji ma
wpyw na efektywno magazynowania.
Symbolem V oznaczono prdko z jak wentylator wtacza lub zasysa powietrze
ze zoa wyraon w m/s, entalpi zarwno wejciow jak i wyjciow przedstawiono
w kJ/kg natomiast gsto strumienia ciepa w W/m2.
Na rysunkach 4, 5, 6 i 7 przedstawiono wpyw entalpii wejciowej na gsto
strumienia cieplnego w trakcie procesu pojedynczego adowania akumulatora kamiennego
przy udziale poszczeglnych segmentw. Dane podzielono na kilka grup w zalenoci
od prdkoci z jak byo wtaczane powietrze do akumulatora a nastpnie naniesiono
na nie wykadnicze linie trendw.

29
30:4867821868

Rysunek 4. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie I. przy zmianie entalpii wejciowej w zalenoci
od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Jak wida na powyszym rysunku, niezalenie od prdkoci z jak zataczano

powietrze, wzrost entalpii wejciowej powodowa zwikszenie gstoci strumienia ciepa.
W trakcie procesu adowania segmentu I akumulatora, wartoci gstoci strumienia ciepa
oscyloway w granicach od 0,83 do 328,65 W/m2, a entalpii wejciowej od 56,71
do 107,48 kJ/kg.

Rysunek 5. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie II. przy zmianie entalpii wejciowej w zalenoci
od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Rysunek 5 obrazuje wzrost gstoci strumienia ciepa wraz ze wzrostem entalpii

wejciowej przy kadej prdkoci zataczanego powietrza. W procesie adowania segmentu
30
31:7487637113

II warto entalpii mieci si w granicach od 31,18 do 113,01 kJ/kg, natomiast warto

gstoci strumienia ciepa od 1,03 do 355,85 W/m2.

Rysunek 6. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie III. przy zmianie entalpii wejciowej
w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Jak mona zauway na rysunku 6, przy kadej prdkoci wtaczanego powietrza

wzrostowi entalpii wejciowej towarzyszy wzrost gsto strumienia ciepa. Wartoci
entalpii znajduj si w przedziale od 33,65 do 119,41 kJ/kg, a gstoci strumienia ciepa od
3,94 do 449,12 W/m2.

Rysunek 7. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie IV. przy zmianie entalpii wejciowej
w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

31
32:9561341814

Jak wida na powyszym rysunku, niezalenie od prdkoci z jak zataczano

powietrze, wzrost entalpii wejciowej powodowa zwikszenie gstoci strumienia ciepa.
W trakcie procesu adowania segmentu IV akumulatora, wartoci gstoci strumienia
ciepa oscyloway w granicach od 22,85 do 380,66 W/m2, a entalpii wejciowej od 31,19
do 111,57 kJ/kg.
Na rysunkach 8, 9 i 10 przedstawiono wpyw entalpii wejciowej na gsto
strumienia ciepa w trakcie procesu poczonego adowania akumulatora kamiennego przy
udziale poszczeglnych segmentw. Dane podzielono na kilka grup w zalenoci
od prdkoci z jak byo wtaczane powietrze do akumulatora a nastpnie naniesiono
na nie wykadnicze linie trendw.

Rysunek 8. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie III. i IV. przy zmianie entalpii wejciowej
w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Rysunek 8 obrazuje wzrost gstoci strumienia ciepa wraz ze wzrostem entalpii

wejciowej w dwch przypadkach, natomiast jej spadek w jednym. W procesie adowania
segmentu III i IV warto entalpii mieci si w granicach od 50,51 do 71,22 kJ/kg,
natomiast warto gstoci strumienia ciepa od 7,56 do 193,89 W/m2.

32
33:9918619191

Rysunek 9. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie II., III. i IV. przy zmianie entalpii wejciowej
w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Jak mona zauway na rysunku 9, przy kadej prdkoci wtaczanego powietrza

wzrostowi entalpii wejciowej towarzyszy wzrost gsto strumienia ciepa. Wartoci
entalpii znajduj si w przedziale od 54,37 do 117,18 kJ/kg, a gstoci strumienia ciepa od
57,71 do 334,45 W/m2.

Rysunek 10. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie I., II., III. i IV. przy zmianie entalpii wejciowej
w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Z przebiegu uzyskanych wynikw mona wycign wnioski, e niezalenie od

prdkoci z jak zataczano powietrze, wzrost entalpii wejciowej powodowa zwikszenie
gstoci strumienia ciepa. W trakcie procesu adowania wszystkich segmentw

33
34:7229018407

akumulatora, wartoci gstoci strumienia ciepa oscyloway w granicach od 67,95 do

290,85 W/m2, a entalpii wejciowej od 56,53 do 77,93 kJ/kg.
Na rysunkach 11., 12., 13. i 14. przedstawiono wpyw entalpii wyjciowej
na gsto strumienia ciepa w trakcie procesu pojedynczego rozadowania akumulatora
kamiennego przy udziale poszczeglnych segmentw. Dane podzielono na kilka grup
w zalenoci od prdkoci z jak byo wysysane powietrze z akumulatora nanoszc
w pniejszym etapie na nie wykadnicze linie trendw.

Rysunek 11. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie I. przy zmianie entalpii wyjciowej
w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Rysunek 11 obrazuje wzrost gstoci strumienia ciepa wraz ze wzrostem entalpii

wyjciowej w jednym przypadku, natomiast drugi pokazuj jej spadek. W procesie
rozadowania segmentu I warto entalpii mieci si w granicach od 39,58 do 69,33 kJ/kg,
natomiast warto gstoci strumienia ciepa od 178,63 do 426,35 W/m2.

34
35:2365779601

Rysunek 12. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie II. przy zmianie entalpii wyjciowej
w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Na rysunku 12 mona zauway, e wraz ze wzrostem entalpii wyjciowej, gsto

strumienia ciepa rwnie wzrasta. Wartoci entalpii znajduj si w przedziale od 19,14 do
26,49 kJ/kg, a gstoci strumienia ciepa od 12,09 do 110,21 W/m2.

Rysunek 13. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie III. przy zmianie entalpii wyjciowej
w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Jak wida na powyszym rysunku, niezalenie od prdkoci powietrza, wzrost

entalpii wyjciowej powodowa zwikszenie gstoci strumienia ciepa. W trakcie procesu
rozadowania III segmentu akumulatora, wartoci gstoci strumienia ciepa oscyloway
w granicach od 2,15 do 150,81 W/m2, a entalpii wyjciowej od 20,52 do 65,92 kJ/kg.

35
36:5823857574

Rysunek 14. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie IV. przy zmianie entalpii wyjciowej
w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Rysunek 14 obrazuje wzrost gstoci strumienia ciepa wraz ze wzrostem entalpii

wyjciowej przy kadej prdkoci powietrza. W procesie rozadowania segmentu IV
warto entalpii mieci si w granicach od 20,76 do 81,73 kJ/kg, natomiast warto
gstoci strumienia ciepa od 8,23 do 223,14 W/m2.
Rysunki 15, 16 i 17 obrazuj wpyw entalpii wyjciowej na gsto strumienia
ciepa w trakcie procesu poczonego rozadowania akumulatora kamiennego przy udziale
poszczeglnych segmentw. Dane zostay podzielone na kilka grup w zalenoci
od prdkoci z jak byo wysysane powietrze z akumulatora, nastpnie naniesiono na nie
wykadnicze linie trendw.

36
37:8582609274

Rysunek 15. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie III. i IV. przy zmianie entalpii wyjciowej
w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Jak wida na rysunku 15, w dwch przypadkach wraz ze wzrostem entalpii

wyjciowej gsto strumienia ciepa rwnie wzrasta, natomiast w jednym maleje.
Wartoci entalpii znajduj si w przedziale od 34,97 do 55,40 kJ/kg, a gstoci strumienia
ciepa od 64,42 do 254,31 W/m2.

Rysunek 16. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie II., III. i IV. przy zmianie entalpii wyjciowej
w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Jak wida na powyszym rysunku, niezalenie od prdkoci powietrza, wzrost

entalpii wyjciowej powodowa zwikszenie gstoci strumienia ciepa. W trakcie procesu
rozadowania II, III i IV segmentu akumulatora, wartoci gstoci strumienia ciepa
37
38:8287138760

oscyloway w granicach od 7,69 do 245,86 W/m2, a entalpii wyjciowej od 42,26 do 63,91

kJ/kg.

Rysunek 17. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie I., II., III. i IV. przy zmianie entalpii wyjciowej
w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez wentylator.

Rysunek 17 obrazuje wzrost gstoci strumienia ciepa wraz ze wzrostem entalpii

wyjciowej przy kadej prdkoci powietrza. W procesie rozadowania segmentw I, II, III
i IV warto entalpii miecia si w granicach od 46,67 do 57,97 kJ/kg, natomiast warto
gstoci strumienia ciepa od 4,45 do 187,88 W/m2.
Analizujc powysze wykresy adowania pojedynczego i poczonego oraz
rozadowania pojedynczego i poczonego mona stwierdzi, e czynnik sterowany jakim
jest prdko zataczanego bd wysysanego powietrza przez wentylator nie ma wpywu
na wielko gstoci strumienia cieplnego w akumulatorze o zou kamiennym.
Na rysunkach 18, 19, 20 i 21 przedstawiono wykadnicze linie trendw,
sporzdzone

na

bazie

dostpnych

danych,

obrazujce

rnice

adowaniu

i rozadowywaniu akumulatora w zalenoci od iloci uywanych segmentw jak rwnie

pomidzy segmentami.

38
39:1053000543

Rysunek 18. Wykadnicze linie trendw poszczeglnych segmentw w trakcie adowania pojedynczego.

Na rysunku 18 mona zauway, e ze wzrostem entalpii wejciowej, gsto

strumienia ciepa rwnie wzrasta. Wartoci entalpii znajduj si w przedziale od 31,18 do
119,41 kJ/kg, a gstoci strumienia ciepa od 0,83 do 449,12 W/m2.

Rysunek 19. Wykadnicze linie trendw poszczeglnych wariantw poczenia segmentw w trakcie
adowania poczonego.

Jak wida na powyszym rysunku, niezalenie od prdkoci powietrza, wzrost

entalpii wejciowej powoduje zwikszenie gstoci strumienia ciepa. W trakcie procesu
adowania poczonego, wartoci gstoci strumienia ciepa oscyloway w granicach od
7,56 do 334,45 W/m2, a entalpii wejciowej od 50,51 do 117,18 kJ/kg.

39
40:9131525958

Rysunek 20. Wykadnicze linie trendw poszczeglnych segmentw w trakcie rozadowania pojedynczego.

Rysunek 20 obrazuje wzrost gstoci strumienia ciepa wraz ze wzrostem entalpii

wyjciowej we wszystkich segmentach, za wyjtkiem I. W procesie rozadowania
pojedynczego warto entalpii miecia si w granicach od 19,14 do 81,73 kJ/kg, natomiast
warto gstoci strumienia ciepa od 2,15 do 426,35 W/m2.

Rysunek 21. Wykadnicze linie trendw poszczeglnych wariantw poczenia segmentw w trakcie
rozadowania poczonego.

Na rysunku 21 mona zauway, e ze wzrostem entalpii wyjciowej, gsto

strumienia ciepa rwnie wzrasta. Wartoci entalpii znajduj si w przedziale od 34,97 do
63,91 kJ/kg, a gstoci strumienia ciepa od 4,45 do 254,31 W/m2.
40
41:6957503409

Powysze wykresy nie zawsze wykazuj podobiestwo w liniach trendw. Wpyw

na tak sytuacj ma kilka czynnikw. Jednym z nich jest niewystarczajca liczba
zebranych danych, niepozwalajca na obiektywne i realne przedstawienie przebiegu
procesu. Tak sytuacje zauway mona na przykad na Rysunku 20, gdzie linia trendu
obrazujca przebieg rozadowania segmentu I bazuje na danych z 17 cykli, natomiast linia
trendu rozadowania segmentu II, opiera si tylko na informacjach z 6 cykli.
Generalizujc mona stwierdzi, e czynnik sterowalny jakim jest ilo pracujcych
sekcji przy magazynowaniu poczonym i wybr dziaajcego segmentu przy
magazynowaniu pojedynczym, nie ma istotnego wpywu na gsto strumienia ciepa
w trakcie procesu.
Rysunki 22 i 23 przedstawiaj wykadnicze lini trendw, obrazujce rnice
pomidzy pojedynczym a poczonym procesem adowania i rozadowania akumulatora
o zou kamiennym.

Rysunek 22. Wykadnicze linie trendw pojedynczego i poczonego procesu adowania akumulatora o zou
kamiennym.

Jak wida na powyszym rysunku, niezalenie od iloci magazynujcych

segmentw, wzrost entalpii wejciowej powoduje zwikszenie gstoci strumienia ciepa.
W trakcie procesu adowania, wartoci gstoci strumienia ciepa oscyloway w granicach
od 0,83 do 449,12 W/m2, a entalpii wyjciowej od 31,18 do 119,41 kJ/kg.

41
42:6667894805

Rysunek 23. Wykadnicze linie trendw pojedynczego i poczonego procesu rozadowania akumulatora
o zou kamiennym.

Rysunek 23 obrazuje wzrost gstoci strumienia ciepa wraz ze wzrostem entalpii

wyjciowej niezalenie od iloci pracujcych segmentw. W procesie rozadowania
warto entalpii miecia si w granicach od 19,14 do 81,73 kJ/kg, natomiast warto
gstoci strumienia ciepa od 2,15 do 426,35 W/m2.
Analizujc Rysunki 22 i 23 mona stwierdzi, e zarwno w przypadku adowania
jak i rozadowania akumulatora, uywanie w trakcie tych procesw wicej ni jednego
segmentu pozwala na zwikszenie gstoci strumienia ciepa, a co za tym idzie- lepszych
osigw w trakcie magazynowania energii cieplnej. Zauwaalna jest rwnie zaleno
pomidzy czynnikami niesterowalnymi zawartymi w entalpii, a wzrostem gstoci
strumienia

cieplnego,

ktra

wzrastaa

wraz

ze

wzrostem

wartoci

natenia

promieniowania sonecznego, temperatury i wilgotnoci wewntrz obiektu. Kolejnym

nasuwajcym si stwierdzeniem jest wiksza powtarzalno wynikw w trakcie
wykorzystywania kilku segmentw. Zarwno przy adowaniu jak i przy rozadowywaniu
akumulatora, gdy pracowaa wicej ni jedna sekcja, wyniki byy znacznie bardziej
zblione do siebie ni gdy wykorzystywano tylko jedn. wiadczy to moe o wikszej
stabilnoci procesw poczonych, a co za tym idzie, istnieje moliwo bardziej
prawdopodobnego prognozowania wynikw jakie mona uzyska przy zaoonych
warunkach atmosferycznych.

42
43:4787012594

6. Wnioski
Na podstawie analizy wpywu sterowalnych i niesterowalnych czynnikw
okrelano efektywno zachodzcych procesw w akumulatorze o zou kamiennym.
Sformuowane wnioski dotycz zarwno procesw adowania jak i rozadowania.
Stwierdzono, e:
analizowane sterowalne czynniki: liczba dziaajcych segmentw (segmenty
pojedyncze lub poczone) i prdko powietrza przepywajcego przez
akumulator, niezalenie od rozpatrywanego procesu (adowanie, rozadowanie) nie
wywieraj wyranego wpywu na gsto strumienia ciepa wymienianego
w akumulatorze,
wraz ze wzrostem liczby sekcji akumulatora nastpuje wzrost gstoci strumienia
ciepa wymiennego w akumulatorze,
czynniki niesterowalne: natenie promieniowania sonecznego oraz temperatura
i wilgotno wewntrz obiektu (zawarte w entalpii przepywajcego powietrza),
wraz ze swoim wzrostem powoduj wzrost gstoci magazynowania ciepa
w badanym akumulatorze,
przy analizie wpywu czynnikw niesterowalnych zaobserwowano, e w czasie
pracy segmentw poczonych, zmiana wartoci tych parametrw w znacznie
mniejszym stopniu oddziauje na gsto wymienianego strumienia ciepa
w akumulatorze ni w przypadku pojedynczych sekcji.

43
44:2137960913

Bibliografia
Baxter D. O., Energy exchanger and related temperatures of an earth-tube heat
exchanger in the heating mode, Transakctions of the ASAE, 1992.
BP Statistical Review of World Energy, June 2014.
Dobrzaski G., Inwentaryzacja zasobw odnawialnych rde energii w powiatach
augostowskim i sejneskim, Polsko-Litewska Izba Gospodarcza Rynkw
Wschodnich, Fundacja Ekonomistw rodowiska i Zasobw Naturalnych, 2003.
Domaski R., Magazynowanie energii cieplnej, PWN, Warszawa 1990.
Johanson A., Czysta technologia, rodowisko, technika, przyszo. Wydawnictwo
Naukowo Techniczne, Warszawa 1997.
Klimstra J., Hotakainen M., Smart Power Generation Inteligentna Energetyka
Przyszoci, AvainPublishers 2012.
Kraiser H., Wykorzystanie energii soneczne, Akademia Grniczo Hutnicza,
Krakw 1995.
Krawiec F., Odnawialne rda energii w wietle globalnego kryzysu
energetycznego. Wybrane problemy., Difin 2010.
Krzemiska J., Yearbook of European Environmental Law, Oxford Uniwersity
Press, 2007.
Kurpaska, S., Szklarnie i tunele foliowe, PWRiL, 2007, 61-67.
Kurpaska S., Lataa H., Hoownicki R., Konopacki P., Treder W., Nowak J.,
Magazynowanie nadwyek ciepa w tunelach foliowych koncepcja kamiennego
akumulatora ciepa, WIR 2012, 179-189.
Lee K. S., Underground thermal energy storage, Springer Verlag, London 2013.
Lewandowski W.M., Proekologiczne rda energii odnawialnej, Wydawnictwo
Naukowo Techniczne, Warszawa 2001.
Pan Q., Huang Z. D., Ma C. W., Study on the energy conservation of huabei-type
multispan plastic greenhouse and its practice, Transactions of the CSAE, 1999,
155-159.
Radziemska E., Klugmann E., Systemy sonecznego ogrzewania i zasilania
elektrycznego budynkw, Wydawnictwo Ekonomia i rodowisko 2002.
Rozporzdzenie Ministra Gospodarki: Polityka Energetyczna Polski do 2030
(projekt), Warszawa, wrzesie 2009.
44
45:9657863317

 Sanner B., Kabus F., Seibt P., Bartels J., Underground Thermal Energy Storage for
the German Parliament in Berlin. System Concept and Operational Experiences,
Wprld Geothermal Congress 2005 Antalya, Turkey, 24-29 April 2005.
liwa T., Goned A., Analiza efektywnoci wymiany ciepa w wymiennikach
otworowych o rnej konstrukcji, Wiertnictwo Nafta Gaz 28/3, 2011.
rda elektroniczne (dostpne w kwietniu 2015 roku)
http://www.frost.pl/
http://www.ppg.ibngr.pl/
http://www.mord.pl/

45
46:8494981130

SPIS RYSUNKW
Rysunek 1. Globalny rozkad produkcji energii elektrycznej w 2005 roku
w odniesieniu do najwikszego jej wytwrcy (Klimstra i Hotakainen, 2012).

str. 9

Rysunek 2. Schemat wymiennikw otworowych: a) pojedyncza U-rurka,

b) podwjna U-rurka (liwa i Gonet, 2011).

str. 18

Rysunek 3. Schemat tunelu foliowego wyposaonego w akumulator kamienny

(Kurpaska i in., 2013).

str. 24

Rysunek 4. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie I. przy zmianie

entalpii wejciowej w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez
wentylator.

str. 30

Rysunek 5. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie II. przy zmianie

entalpii wejciowej w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez
wentylator.

str. 30

Rysunek 6. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie III. przy zmianie

entalpii wejciowej w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez
wentylator.

str. 31

Rysunek 7. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie IV. przy zmianie

entalpii wejciowej w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez
wentylator.

str. 31

Rysunek 8. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie III. i IV. przy

zmianie entalpii wejciowej w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego
przez wentylator.

str. 32

Rysunek 9. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie II., III. i IV. przy
zmianie entalpii wejciowej w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego
przez wentylator.

str. 32

Rysunek 10. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie I., II., III. i IV.
przy zmianie entalpii wejciowej w zalenoci od prdkoci powietrza
wtaczanego przez wentylator.

str. 33

Rysunek 11. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie I. przy zmianie

entalpii wyjciowej w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez
wentylator.

46
47:8445810237

str. 33

Rysunek 12. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie II. przy zmianie
entalpii wyjciowej w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez
wentylator.

str. 34

Rysunek 13. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie III. przy zmianie
entalpii wyjciowej w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez
wentylator.

str. 34

Rysunek 14. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie IV. przy zmianie
entalpii wyjciowej w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego przez
wentylator.

str. 35

Rysunek 15. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie III. i IV. przy
zmianie entalpii wyjciowej w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego
przez wentylator.

str. 35

Rysunek 16. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie II., III. i IV. przy
zmianie entalpii wyjciowej w zalenoci od prdkoci powietrza wtaczanego
przez wentylator.

str. 36

Rysunek 17. Zmiana gstoci strumienia ciepa w segmencie I., II., III. i IV.
przy zmianie entalpii wyjciowej w zalenoci od prdkoci powietrza
wtaczanego przez wentylator.

str. 36

Rysunek 18. Wykadnicze linie trendw poszczeglnych segmentw w trakcie

adowania pojedynczego.

str. 37

Rysunek 19. Wykadnicze linie trendw poszczeglnych wariantw poczenia

segmentw w trakcie adowania poczonego.

str. 37

Rysunek 20. Wykadnicze linie trendw poszczeglnych segmentw w trakcie

rozadowania pojedynczego.

str. 38

Rysunek 21. Wykadnicze linie trendw poszczeglnych wariantw poczenia

segmentw w trakcie rozadowania poczonego.

str. 38

Rysunek 22. Wykadnicze linie trendw pojedynczego i poczonego procesu

adowania akumulatora o zou kamiennym.

str. 39

Rysunek 23. Wykadnicze linie trendw pojedynczego i poczonego procesu

rozadowania akumulatora o zou kamiennym.

str. 39

47
48:2493290155