PORADNIK ZASTOSOWANIA STALI NIERDZEWNEJ

W OCZYSZCZALNIACH CIEKW

Assainissement de lAssociation des Ingnieurs Territoriaux de France (AITF)

lInstitut de Dveloppement de lInox (ID Inox)

Publikacja opracowana przez:

Czonkw grupy roboczej oczyszczania wody AITF
i
Instytut Rozwoju Stali Nierdzewnej we Francji (LInstitut de Developpement de l'Inox).

Tumaczenie : Komisja Stali Odpornych na Korozj Polskiej Unii Dystrybutorw Stali

www.stalenierdzewne.pl
www.puds.pl

Skad grupy roboczej:

M. Geoffroy BACH (AITF) Ville de Besanon
Mme Christelle BAUDOIN (AITF) Ville de Besanon
M. Damien BRISSEAU (AITF) Nantes Mtropole
Mme Frdrique DOAT (ID INOX)
Mme Raphalle FAUVEL (AITF) Ville du Mans
Mme Isabelle FONTENEAU (I.D. INOX)
M. Erwan LEMARCHAND (AITF) Lille Mtropole, Communaut urbaine de Lille
M. Franois MOULINIER (I.D. INOX)
M. Thierry PANNETIER (AITF) Communaut dAgglomration de la Rochelle
M. Luc SOMLETTE (AITF) Ville de Vesoul

Spis treci
I Wprowadzenie
II Oczyszczanie ciekw
1. Gromadzenie ciekw
2. Oczyszczanie wstpne
3. Oczyszczanie wtrne
4. Klarowanie
5. Dezynfekcja
6. Przerbka osadw
7. Dezodoryzacja
III Stal nierdzewna
1. Definicja
2. Warstwa pasywna
3. Rne grupy stali nierdzewnych
4. Najwaniejsze gatunki stali nierdzewnych stosowane w procesach oczyszczania
5. Odporno stali nierdzewnych na korozj
6. Spawanie
7. Rozpoznawanie stali nierdzewnych zawierajcych molibden
8. Przykady technik wykonania konstrukcji
IV Korzyci z zastosowania stali nierdzewnej w instalacjach oczyszczania ciekw
1. Wysokie wasnoci mechaniczne
2. Zredukowana potrzeba konserwacji
3. Ograniczone koszty eksploatacji
4. Trwao instalacji
5. Rentowno w kategoriach kosztw cakowitych
6. Korzyci dla rodowiska naturalnego
V Uszkodzenia eksploatacyjne stali nierdzewnej w instalacjach oczyszczania ciekw
VI Wyposaenie jakie moe by wykonane ze stali nierdzewnej w oczyszczalniach ciekw
Zaczniki
1. Gromadzenie
2. Oczyszczanie wstpne (kraty, sita)
3. Oczyszczanie wstpne (usuwanie piasku odtuszczanie)
4. Oczyszczanie wstpne (flokulacja)
5. Osadniki wstpne
6. Oczyszczanie wtrne (reaktory biologiczne 1)
7. Oczyszczanie wtrne (reaktory biologiczne 2)
8. Oczyszczanie wtrne (odstojniki)
9. Oczyszczanie wtrne (zbiorniki recyrkulacyjne lub zbiorniki osadu)
10. Oczyszczanie wtrne (zbiorniki odgazowywaczy)
11. Dezynfekcja promieniowaniem UV
12. Zagszczanie osadw (tamowe zagszczacze osadu)
13. Zagszczanie osadw (przenonik tamowy)
14. Zagszczanie osadw (pionowe prty mieszade osadu)
15. Przerbka osadw (wirwki)
16. Przerbka osadw (komory fermentacyjne)
VII Bibliografia

I. WPROWADZENIE

Ten poradnik zosta przygotowany wsplnie przez specjalistw sektora oczyszczalni ciekw oraz
producentw stali nierdzewnych pragncych pozna wsplne korzyci i perspektywy pynce z poczenia
tych dwch sektorw przemysowych.
Poza odpornoci na korozj, stal nierdzewna posiada wiele innych wasnoci - trwao, niski koszt
produkcji, atwo w uytkowaniu, walory rodowiskowe - ktre mog stanowi odpowied na ewoluujce
potrzeby techniczne, ekonomiczne i przyrodnicze instalacji oczyszczalni ciekw; mona wic je
przedstawi osobom podejmujcym istotne decyzje o zastosowaniu materiaw do budowy oczyszczalni, a
przynajmniej zaproponowa zastosowanie stali nierdzewnej, jako jednego z moliwych rozwiza.
Pod tym wzgldem dokument ten jest przeznaczony dla wszystkich, ktrzy chc efektywnie zastosowa
wiedz w praktyce, pozna sabe i mocne strony zastosowania stali nierdzewnych. Nie wystarczy poda
jedynie norm dotyczcych stali, ale naley udzieli odpowiednich wskazwek, ktre uatwi prac,
wspomog wymian dowiadcze i ponadto zostan przedstawione jednym wsplnym jzykiem.
W poradniku znajdziemy przegld rnych etapw oczyszczania ciekw, ogln charakterystyk stali
nierdzewnych, praktyczne porady jej zastosowania oraz wiele przykadw elementw i wyposaenia ze stali
nierdzewnej z odpowiednimi zaleceniami eksploatacyjnymi i komentarzem.

II. OCZYSZCZANIE CIEKW

Oczyszczanie obejmuje cao procesw gromadzenia, transportu i obrbki ciekw miejskich oraz ich
odprowadzanie do rodowiska naturalnego.
cieki miejskie i przemysowe skadaj si ze zuytej wody (inaczej nazywanej wod ciekow), ale take z
wody deszczowej i wody zanieczyszczonej pasoytami - bakteriami.
Gromadzenie ciekw odbywa si przez zastosowanie systemw zbiorczych (woda zuyta i woda
deszczowa pyn tymi samymi przewodami kanalizacyjnymi) lub z uyciem rozdzielnych systemw (woda
zuyta i woda deszczowa doprowadzane s oddzielnym systemem kanalizacji).
Obrbka ciekw polega na usuniciu skadnikw niepodanych przed ich ponownym odprowadzeniem do
rodowiska naturalnego. Przed odprowadzeniem oczyszczonej wody do rodowiska, nastpuje jej
szczegowa kontrola pod wzgldem czystoci i moliwego wpywu na rodowisko naturalne.

Woda zuyta odprowadzana przez gospodarstwa domowe jak i zakady przemysowe jest najpierw
gromadzona przez system sieci kanalizacyjnej. Nastpnie przez sie kanalizacyjn cieki s
doprowadzane do stacji oczyszczania; transport wody przez wikszo systemu odbywa si w sposb
grawitacyjny. W zalenoci od topografii terenu, niektre fragmenty sieci bd wymagay dodatkowych
instalacji gromadzenia i systemw przepompowni na odcinku wielu metrw (lub nawet kilometrw).
Instalacje takie znajduj si pod specjalnym nadzorem, a dostp do nich jest cile chroniony.

Obrbka ciekw polega na ich oczyszczeniu w takim stopniu, ktry nie wpynie na zanieczyszczenie
rodowiska naturalnego, do ktrego zostan odprowadzone.

Cykl procesu oczyszczania, od momentu przybycia ciekw a do stacji odprowadzenia do

rodowiska, skada si z nastpujcych etapw:
-

Gromadzenie ciekw (w zalenoci od potrzeb)

Oczyszczanie wstpne (oczyszczanie mechaniczne - usuwanie piasku - odtuszczanie) i kolejno

dekantacja wstpna

Oczyszczanie biologiczne lub fizyko-chemiczne

Klarowanie (w zalenoci od procesu oczyszczania)

Dezynfekcja i wtrne oczyszczanie (w zalenoci od rodowiska naturalnego)

1. Gromadzenie ciekw
Jeeli cieki pochodz z punktu znajdujcego si niej ni stacja oczyszczania, konieczne jest
przepompowanie ciekw przez system pompy lub rub Archimedesa (czerpada limakowe), co jest
niezbdne, aby cieki znalazy si w oczyszczalni.
2. Oczyszczanie wstpne
Cykl oczyszczania rozpoczyna si waciwie od obrbki wstpnej, ktra ma na celu wyeliminowanie
najwikszych cia staych i zawiesin ze ciekw, skada si z nastpujcych operacji:
- oczyszczanie mechaniczne = cedzenie i filtracja, rozdzielenie odpadw pod wzgldem wielkoci na

dwa typy (due i mae czstki)

- usuwanie piasku = separacja drobnych czsteczek ciszych ni woda (piasek i wir)
- odtuszczanie i odolejanie = rozdzielenie przez flotacj wypywanie na powierzchni czsteczek

lejszych od cieczy (olej i tuszcze)

W zalenoci od budowy systemu oczyszczania, mona wyrni take nastpujce etapy:
- dekantacja wstpna = odseparowanie od ciekw zawiesin (szlamu), ktre atwo opadaj na dno
- koagulacja flokulacja = zwikszenie iloci szlamu po dekantacji wstpnej

Oczyszczanie mechaniczne. Podczas tej operacji, cieki przepywaj przez kraty lub sita zatrzymujce
zanieczyszczenia o najwikszym rozmiarze, ktre s nastpnie eliminowane przez spalanie. W zalenoci
od wielkoci przewitw i zatrzymywanych czstek, kraty i sita dziel si na rzadkie, rednie i gste.
Usuwanie piasku polega na osadzaniu piasku na dnie piaskownika. Piasek nastpnie jest zasysany z dna
przez pompy i kolejno oczyszczany przed usuniciem lub ponownym uyciem w zalenoci od czystoci i
jakoci procesu oczyszczania. W zalenoci od zanieczyszczenia ciekw, na przykad gdy pochodz one z
rnych rde miejskich i przemysowych, stosuje si dodatkowe oczyszczanie piasku.
Odtuszczanie odbywa si na zasadzie flotacji: powietrze jest wdmuchiwane do szlamu, co powoduje
wypywanie na powierzchni cieczy tuszczy i olejw (czstek lejszych od cieczy). Powstaa zawiesina jest
zbierana i magazynowana, a nastpnie spalana lub poddawana specjalnej obrbce biologicznej, ktra
moe by konieczna w przypadku, gdy w ciekach wystpuj due iloci tuszczu (pochodzenia
przemysowego lub na przykad z restauracji).

Dekantacja wstpna. Odbywa si w osadnikach wstpnych. Polega na grawitacyjnym opadaniu cikich

czstek staych. W wyniku tego procesu powstaje osad zwany wstpnym, ktry osadza si na dnie
zbiornika (zanieczyszczenia koncentruj si w szlamie). Osad jest nastpnie usuwany ze zbiornika przez
zgarniacze i poddawany kolejnej obrbce. Procesowi dekantacji wstpnej czsto towarzysz procesy
fizyczno-chemiczne oczyszczania takie jak koagulacja-flokulacja.
Wyrnia si dwa typy dekanterw (osadnikw) statyczne (klasyczne) lub lamelowe:
Dekantery statyczne: czstki cia staych pod wpywem ciaru s oddzielane od oczyszczanej cieczy.
Czstki te opadaj na dno zbiornika i tworz osady wstpne, kolejno usuwane ze zbiornika przez
zgarniacze.
Dekantery lamelowe: wypenione s umieszczonymi pod ktem pytami rozmieszczonymi w sposb
zapewniajcy uniknicie zapenienia zbiornika przez osady dekantacyjne, co pozwala na wzrost
powierzchni dekantacji i przyspieszenie procesu osadzania czsteczek oraz zwiksza skuteczno
dekantacji wstpnej.
Ten etap obrbki nie jest stosowany we wszystkich oczyszczalniach ciekw: jest to uzalenione od
procesu oczyszczania i rozmiaru czstek pozostaych w cieczy do kolejnego etapu. W wyniku tej obrbki
tylko od 50 do 60% czstek staych zostaje wyeliminowana. W przypadku poczenia tej techniki z
procesami koagulacji-flokulacji, mona wyeliminowa a 90% czstek zawieszonych w cieczy.
Koagulacja-flokulacja. To fizyczno-chemiczny proces, w ktrym przez zwikszon aglomeracj
(zagszczenie) zawiesin zachodzi przyspieszone ich osadzanie na dnie zbiornika. rodkami chemicznymi
stosowanymi w tym procesie s chlorki elaza, sole aluminium + polimery w flokulacji.
3. Oczyszczanie wtrne
Woda pozbawiona osadw poddawana jest obrbce fizyczno-chemiczn lub biologicznej, w celu usunicia
zanieczyszcze azotowych, fosforowych lub zwizkw wgla.

a) Oczyszczanie biologiczne odcedzone cieki mog by poddane oczyszczaniu biologicznemu, ktre

mona sklasyfikowa wedug dwch kategorii procesw biologicznych (z zastosowaniem wolnych lub
wspomaganych kultur bakteryjnych), co wymaga zastosowania bakterii pochaniajcych zanieczyszczon
materi:
Systemy z osadem czynnym wolne kultury bakteryjne.
cieki s kierowane do zbiornikw zawierajcych bakterie, ktre degraduj zanieczyszczenia organiczne
lub mineralne (wglany, azotany i fosforany). Niektre bakterie (nazywane aerobowymi bakterie tlenowe)
potrzebuj tlenu, aby zredukowa zanieczyszczenia organiczne. Dla dobrego rozwoju bakterii tlenowych
stosuje si napowietrzanie zbiornika powierzchniowe (mieszada turbinowe, szczotki stalowe) lub
podpowierzchniowe na dnie zbiornika (dyfuzory drobnych pcherzykw). Napowietrzanie zapewnia
dostarczenie odpowiedniej ilo tlenu do ciekw i egzystujcych tam bakterii, umoliwia odpowiednie
wymieszanie i tym samym ujednolica mas oraz zapobiega powstawaniu depozytw zanieczyszcze.
Kolejny typ bakterii (zwanych anaerobowymi beztlenowymi) jest stosowany do oczyszczania ciekw w
warunkach o niskim dostpie tlenu, do degradacji azotanw i fosforanw. W celu zwikszenia wydajnoci
oddziaywania kultur bakteryjnych stosuje si mieszada zanurzone, ktre ujednolicaj rodowisko i
pozwalaj unikn formacji depozytw zanieczyszcze. Po zakoczeniu procesu oczyszczania
biologicznego cieki kierowane s do osadnika wtrnego (oczyszczanie wtrne), gdzie nastpuje
oddzielenie osadu czynnego od cieczy. Taki proces oczyszczania biologicznego jest jednym z prostszych
procesw i obecnie we Francji jest jednym z najczciej stosowanych, cho naley wspomnie, e wymaga
odpowiednio duej przestrzeni instalacji.
Systemy ze wspomaganymi kulturami bakteryjnymi
Bakterie mog wiza si z drobnymi czstkami kruszywa (glin rozpcznion, kulkami z polistyrenu)
zanurzonymi w zbiorniku, a systemy napowietrzania doprowadzaj tlen do egzystujcych kultur bakterii.
rodowisko kruszywa uatwia filtrowanie przez zwikszenie powierzchni czynnej, ponadto oprcz degradacji
zanieczyszcze ten typ systemu oczyszczania pozwala na oczyszczanie in situ - bezporednio na miejscu.
b) Oczyszczanie fizykochemiczne - zastpuje lub uzupenia oczyszczanie biologiczne przez zastosowanie
substancji czynnych takich jak chlorek elaza lub sl aluminium, (tworzy rwnie znacznie wicej osadw).
Ta obrbka pozwala na aglomeracj czsteczek zawieszonych i przyspieszenie ich osiadania na dnie
zbiornika. Oczyszczanie fizykochemiczne jest czsto stosowane w oczyszczalniach gdzie cieki pochodz

z miejsc o duej aktywnoci turystycznej (stacje oczyszczania w miejscowociach grskich lub

kpieliskowych o duych zmianach w objtoci dopywajcych ciekw). We Francji ten rodzaj
oczyszczania, w porwnaniu do oczyszczania biologicznego, jest znacznie rzadziej stosowany.
4. Klarowanie
Klarowanie polega na wyekstrahowaniu osadu (bakteryjnego) z wstpnie oczyszczonej cieczy.
Zanieczyszczenia te s separowane od osadu (wszystkie bakterie) przez dekantacj w osadnikach
wtrnych lub zastosowanie systemw membranowych (oszczdno miejsca). Osady s czciowo
recyklizowane w zbiornikach do oczyszczania biologicznego, a nadmiar osadw jest poddawany procesom
oczyszczania osadw. Po tym procesie woda moe by ponownie odprowadzana do rodowiska
naturalnego lub poddana kolejnym procesom oczyszczania dezynfekcji lub wtrnemu oczyszczaniu w
zalenoci od wymaganych norm.
5. Dezynfekcja
Dezynfekcja polega na cakowitym zniszczeniu drobnoustrojw chorobotwrczych obecnych w
oczyszczonej wodzie. Do najczciej stosowanych metod nale:
Dezynfekcja za pomoc rodkw dezynfekcyjnych: chlor jest najczciej stosowanym rodkiem, ale
uywa si take ozonu lub bromu.
Dezynfekcja za pomoc promieniowania UV: zalet tej techniki jest brak pozostaoci produktw
wtrnych dezynfekcji.
Zastosowanie systemw membranowych podczas etapu klarowania pozwala na znaczne ograniczenie
poziomu bakterii i wirusw w oczyszczonej wodzie.
6. Przerbka osadw
(Obrbka osadw ciekowych odbywa si rwnolegle z oczyszczaniem ciekw)
Osady ciekowe s odzyskiwane podczas procesu oczyszczania w formie pynnej na poziomie dekantacji
wstpnej, obrbki biologicznej i klaryfikacji. Obrbka osadw skada si z dwch etapw:

a) Zagszczanie poprzez flotacj, za pomoc tamowych zagszczaczy...

b) Odwadnianie przez prasowanie, przez odwirowanie, przez kondycjonowanie za pomoc polimerw...
Ta operacja pozwala na osuszenie osadw o 20 do 30% (tzn. zawiera on jeszcze od 70 do 80% wody).
Dodanie wapna lub wapnowanie pozwala na znaczny wzrost temperatury osadu i uzyskanie wyszej
suchoci osadw pozbawionych drobnoustrojw chorobotwrczych (osady obojtne - higienizowane).
Osady po przerbce posiadaj form masy, a odsczona z nich ciecz podczas operacji zagszczania lub
odwadniania osadw, wraca ponownie na pocztek procesu oczyszczania ciekw.
Osady ciekowe s ponownie wykorzystywane albo w rolnictwie, albo s spalane - mog te by poddane
cakowitej przerbce (suszenie, kompostowanie,...).
Komentarz:
Etap fermentacji pozwala na stabilizacj pynnych osadw i dodatkowo umoliwia uzyskanie biogazu.
Fermentacja odbywa si w szczelnych komorach fermentacyjnych odizolowanych od powietrza - (due
szczelne zbiorniki bez dostpu tlenu). Osad poddaje si fermentacji tlenowej w komorach fermentacyjnych,
ktre przeksztacaj od 30 do 50% frakcji organicznych w CO2 i CH4. Otrzymuje si ponadto redukcj
materii organicznej i jej stabilizacj.
7. Dezodoryzacja
W celu uniknicia nieprzyjemnego zapachu wok terenu i budynkw oczyszczalni - oczyszczanie wstpne i
przetwarzanie osadw ciekowych odbywa si w pomieszczeniach zamknitych. Powietrze obecne w
budynkach oczyszczalni jest korozyjne i dlatego jest poddawane procesowi dezodoryzacji za pomoc
nastpujcych substancji aktywnych: kwasw, wody chlorowanej, sody.

10

III. STAL NIERDZEWNA

1. Definicja
Stal nierdzewna to stal, ktra zawiera maksymalnie 1,2% wgla i minimum 10,5% chromu (wedug normy
europejskiej EN-10088). Stale tej grupy mog take zawiera inne pierwiastki stopowe takie jak nikiel,
molibden, niob, azot, mied, tytan, magnez, siark...
2. Warstwa pasywna
Stal nierdzewna charakteryzuje si naturaln obecnoci na powierzchni bardzo cienkiej warstwy tlenkw
(1 do 2 nanometrw) skadajcej si gwnie z tlenkw chromu, nazywanej warstw pasywn. Warstwa ta
jest kontynuacj chemiczn materiaw stalowych i nie jest nigdy traktowana, jako materia dodatkowy.
Warstwa pasywna w przypadku zniszczenia (w wyniku zarysowania, podczas cicia, wiercenia lub
skadowania) ma skonno do samoczynnego odbudowywania si i natychmiastowej rekonstrukcji w
kontakcie z tlenem, co pozwala stwierdzi, i stal staje si nierdzewna w caej objtoci.
Trwao takiej warstwy na stali nierdzewnej moe by utrzymana przez dugi czas. W rzeczywistoci, taka
warstwa nie jest cakowicie trwaa i w niektrych agresywnych rodowiskach chemicznych, nastpuje jej
zniszczenie, co w efekcie wywouje korozj. W zalenoci od rodowiska, z ktrym stal nierdzewna bdzie
mie kontakt, istnieje moliwo wzmocnienia jej odpornoci na oddziaywanie danego rodowiska przez
wzbogacenie skadu chemicznego stali odpowiednimi pierwiastkami stopowymi. Na przykad w celu
zwikszenia odpornoci korozyjnej warstwy pasywnej w rodowisku chlorkw, do stali wprowadza si
dodatek molibdenu.
3. Rne grupy stali nierdzewnych

Tablica 1
Skad chemiczny rnych grup stali nierdzewnych
Pierwiastek stopowy

Martenzytyczna

Ferrytyczna

Austenityczna

Duplex

Wgiel (%)

0.15 1.2

<0.08

<0.08

<0.03

Chrom (%)

11.5 - 18

10.5 - 30

16 - 28

21 26

Nikiel (%)

<6

3.5 - 32

3.5 8

Molibden (%)

<1.8

<4.5

<7

<4.5

11

Stale nierdzewne sklasyfikowane wedug skadu chemicznego (struktury) mona podzieli na 4 podstawowe
grupy: stale martenzytyczne, ferrytyczne, austenityczne, ferrytyczno-austenityczne (duplex).
Kada grupa posiada swoje charakterystyczne wasnoci: mechaniczne, odporno na korozj..., a ponadto
w kadej grupie wystpuje dua rnorodno poszczeglnych gatunkw stali.
4. Najwaniejsze gatunki stali nierdzewnych stosowane w procesach oczyszczania
Do najczciej stosowanych w oczyszczalniach gatunkw nale stale z grup: stali austenitycznych i
austenityczno-ferrytycznych. Dodatek molibdenu (Mo) w stali nierdzewnej wpywa na zwikszenie
odpornoci na oddziaywanie chlorkw. W tablicy 2 przedstawiono rnice w nazewnictwie omawianych
stali wedug ich aktualnych oznacze (norma europejska) i nazw amerykaskich (podane w celu
przypomnienia). W tablicy 3 podano wskazwki dotyczce ich kosztw oraz spawalnoci.
Tablica 2
Oznaczenia wybranych gatunkw stali nierdzewnych stosowanych w oczysczalniach ciekw

Oznaczenie zgodnie z norm europejsk

Numer stali
Znak stali
1.4301
X5CrNi18-10
1.4307
X2CrNi18-9
1.4401
X5CrNiMo18-12-2
1 .4404
X2CrNiMo18-12-2
1.4539
X1NiCrMoCu25-20-5
1.4571
X6CrNiMoTi18-12-2
1.4462
X2CrNiMoN22-5-3

Nazwy amerykaskie
(AISI)
304
304L
316
316L
904L
316Ti
-

Tablica 3
Koszty oraz spawalno wybranych stali nierdzewnych

Oznaczenie zgodnie z norm europejsk

Numer stali
Znak stali

Spawalne

1.4301
1.4307
1.4401
1.4404
1.4571
1.4539
1.4462

tak*
tak
tak*
tak
tak
tak
tak

X5CrNi18-10
X2CrNi18-9
X5CrNiMo18-12-2
X2CrNiMo18-12-2
X6CrNiMoTi18-12-2
X1NiCrMoCu25-20-5
X2CrNiMoN22-5-3

Koszt**
(baza 100)
100
105
112
115/120
120
120/130
120/130

* : X5CrNi18-10 i X5CrNiMo18-12-2 s spawalne, ale elementy spawane w tych

dwch wypadkach nie powinny by wystawione na oddziaywanie wilgotnych
rodowisk zawierajcych chlorki.
** : wskazwki podane na bazie redniej ceny sprzeday w latach 1995 do 2005

12

5. Odporno stali nierdzewnych na korozj

Stale nierdzewne, tak jak ich waciwa nazwa wskazuje, s najczciej stosowane z powodu ich
wysokiej odpornoci na korozj nawet w rodowiskach wysoce agresywnych. Pozostan one
nierdzewne jeeli przestrzega si podstawowych zasady:
a) Prawidowy dobr odpowiedniego gatunku stali do danych warunkw pracy
 W przypadku spawania, zalecane jest zastosowanie gatunkw o niskim steniu wgla typu
1.4307 lub 1.4404, co uchroni przed ryzykiem wystpienia korozji midzykrystalicznej w
rodowisku chlorkw
 W obecnoci chlorkw (chlorek elaza - patrz poniej) moe doj do wystpienia korozji
werowej (pitting), w takim rodowisku zaleca si zastosowanie nastpujcych materiaw w
zalenoci od stenia chlorkw:

Do stenia 500 ppm (500mg/l) dla gatunkw 1.4301 (304) lub 1.4307 (304L) i 1500
ppm (1500mg/l) dla gatunkw 1.4401 (316) lub 1.4404 (316L); norma EN-12502-4
ogranicza koncentracj chlorkw do 200 ppm dla gatunku typu 304 i 1000 ppm dla
gatunku 316; praktyczne prby i badania laboratoryjne wykazay, e dziki postpowi w
dziedzinie wytwarzania i przetwarzania stali nierdzewnych, ktry umoliwi ograniczenie
niepodanych wtrce w materiale mona przyj odpowiednie wartoci 500 ppm i
1500 ppm, jako dopuszczalne.

Wyjtek stanowi stale austenityczno-ferrytyczne typu 1.4462, dla ktrych

dopuszczalne stenie wynosi ponad 1500 ppm

 Przypadek chlorkw elaza

W obecnoci chlorkw elaza, a tym samym jonw elaza, naley stosowa zawsze stale
zawierajce molibden 1.4401 (316) lub 1.4404 (316L) kontrolujc jednoczenie ich stenie w
roztworze.
 Obecno siarkowodoru H2S w rodowisku pracy dla stali nierdzewnych jest katastrofalna.
Poczenie H2S z wod i innymi zanieczyszczeniami moe spowodowa korozj stali
nierdzewnych. W celu uniknicia ryzyka wystpienia korozji w obecnoci H2S wskazane jest
zastosowanie gatunkw zawierajcych molibden typu 1.4404 lub 1.4401. Ponadto gatunki typu
duplex (austenityczno-ferrytyczne) s szczeglnie odporne na ten typ korozji do cinienia
medium H2S (>1 bar) i wysokich temperatur (>60 C).
b) Unika obszarw zamknitch prawidowy projekt elementw i instalacji
W obszarach zamknitych - martwych przestrzeniach, obszarach nie zdatnych do oczyszczenia,
rodowisko ulega zmianie (tworzy si warstwa biologiczna - biofilm, dochodzi do zakwaszenia
rodowiska), co moe sta si niebezpieczne dla elementw ze stali nierdzewnej i spowodowa korozj
szczelinow .
13

c) Zapobiega bezporedniemu kontaktowi z innymi materiaami metalicznymi (korozja galwaniczna)

Korozja galwaniczna wystpuje, gdy dwa metale o odmiennych wasnociach fizycznych maj kontakt w
obecnoci przewodnika elektrycznego (na przykad woda, deszcz, wilgotne powietrze, mga,
skraplanie...). Jeeli prd moe pyn midzy dwoma metalami, powstaje ogniwo elektryczne. Wtedy
mamy do czynienia z korozj galwaniczn. Metal o niszym potencjale elektrochemicznym (anoda)
ulega korozji, a metal posiadajcy wyszy potencja elektrochemiczny (katoda) nie koroduje. Korozja
galwaniczna powstaje gwnie w miejscu kontaktu midzy rnymi metalami.
Generalnie, stal nierdzewna wykazuje porwnywalny potencja elektrochemiczny do innych metali
posiadajcych wysoki potencja elektrochemiczny i w wikszoci przypadkw, gdy znajdzie si w
kontakcie z materiaami mniej ''szlachetnymi'' (na przykad stalami galwanizowanymi, aluminium, stalami
wglowymi), nie jest naraona na ryzyko wystpienia korozji. Korozja galwaniczna rzadko wystpuje w
przypadku stali nierdzewnych, natomiast o wiele czciej zaatakuje materiay, z ktrymi bdzie si
styka.
Naley pamita, e szybko korozji materiaw mniej szlachetnych (aluminium, stopw
galwanizowanych, cynku...) zaley od wielkoci powierzchni materiau ''szlachetnego'' (stali
nierdzewnej). Jeeli stosunek powierzchni midzy katod/anod bdzie niewielki (na przykad: ruba ze
stali nierdzewnej w konstrukcji z aluminium), to wystpuje ograniczone ryzyko korozji galwanicznej, w
innym przypadku naley zastosowa odpowiedni materia izolacyjny.
Poniej na rysunku 1 przedstawiono schemat ochrony par galwanicznych na podstawie normy
Eurokod 3.
Podsumowujc:
Umieci materia izolacyjny podczas montau midzy rub ze stali nierdzewnej, a elementami z

aluminium, stopw galwanizowanych, stali..., co zmniejszy ryzyko wystpienia korozji do minimum.

Zamontowanie rub z aluminium, stopu galwanizowanego, stali... na podou ze stali nierdzewnej

podczas montau jest niebezpieczne i prowadzi do powstania korozji w rodowisku przewodzcym

prd elektryczny.
We wszystkich wypadkach, aby unikn problemu korozji, zalecane jest zastosowanie rub ze stali
nierdzewnej i materiau izolacyjnego (podkadki plastikowej lub ze stali nierdzewnej).
4.
1.

5.

2.

6.

1. Insulating washer

Podkadka izolacyjna

2. Insulating gasket

Uszczelka izolacyjna

3. Insulating bush

Piercie izolacyjny

4. Stainless steel bolt and nut

Sworze i nakrtka ze stali nierdzewnej

5. Stainless steel washer

Podkadka ze stali nierdzewnej

6. Carbon steel plate

Blacha ze stali wglowej

7. Stainless steel plate

Blacha ze stali nierdzewnej

7.
3.

Rys. 1. Schemat unikania korozji galwanicznej na podstawie

normy Eurokod 3

Rys. A.3 Ograniczanie ryzyka wystpienia korozji galwanicznej

podczas styku rnych materiaw metalowych

14

d) Przestrzega zasad dobrej praktyki produkcyjnej, przetwarzania i obrbki

 Unika zanieczyszcze czstkami metalicznymi elaza powstajcymi w wyniku kontaktu z
osadzajcymi si zanieczyszczeniami metalicznymi znajdujcym si w pomieszczeniu lub
pochodzcych od szlifowania.
 Zapewni odpowiednio dobre przetopienie podczas spawania i unika rozbryzgw, co moe
spowodowa korozj szczelinow (zobacz punkt 6. Spawanie).
 Utrzyma czysto.
Akumulacja i koncentracja soli oraz innych niepodanych produktw moe w duszym okresie
doprowadzi do korozji szczeglnie w zamknitych obszarach elementw - naley wic regularnie
oczyszcza takie miejsca, spukujc je strumieniem czystej wody pod cinieniem.
6. Spawanie
Po spawaniu, w wyniku oddziaywania temperatury, na powierzchni stali nierdzewnej tworz si rnego
rodzaju tlenki (przebarwienia w kolorze od niebieskiego, przez ty, do czerni). Takie tlenki
uniemoliwiaj tworzenie si warstwy pasywnej na powierzchni, co sprawia, e stal nierdzewna staje si
podatna na korozj w rodowisku wilgotnym.
Dlatego po spawaniu i kolejnych procesach przetwarzania, naley przeprowadzi wytrawianie
spaww (eliminacja zanieczyszcze i przebarwie powierzchni). Proces wytrawiania mona wykona
za pomoc kilku rnych metod:

za pomoc past

przez zanurzenie w wannach (dla maych i rednich elementw)

za pomoc natrysku - wytrawianie natryskowe (dla duych elementw i konstrukcji)

za pomoc cyrkulacji medium (wewntrz ukadu - przewodw).

Techniki trawienia powierzchni po spawaniu przez wytrawianie natryskowe i zanurzanie w wannach,

praktykowane s tylko w specjalnie przygotowanych miejscach produkcyjnych. Jedynie techniki
wytrawiania za pomoc past i cyrkulacji medium s stosowane w klasycznych warsztatach
produkcyjnych.
Po wytrawieniu nastpuje proces pasywacji powierzchni, co przyspiesza rekonstrukcj warstwy
pasywnej, za pomoc tych samych technik obrbki (obrbki lokalnej, zanurzenia, natrysku, cyrkulacji
medium). Po kadej z operacji (wytrawiania lub pasywacji) powierzchni stali naley spuka czyst
wod.

15

Warunki certyfikacji pocze spawanych

Takie warunki dla stali nierdzewnych nie s scharakteryzowane w jakiej szczeglnej normie
dotyczcej spawania, lecz wchodz w zakres norm europejskich dotyczcych spawania wszystkich
stali, PN - EN 287-1 Egzamin kwalifikacyjny spawaczy - Spawanie - Cz 1: Stale , gdzie
materiay (stale wglowe, stale nierdzewne, ) s klasyfikowane w kilku grupach materiaowych. Dla
stali nierdzewnych istniej trzy grupy (grupa 7 dla stali ferrytycznych i martenzytycznych, grupa 8 dla
stali austenitycznych i 10 dla austenityczno-ferrytycznych). Dla zastosowa do kontaktu z wod
przeznaczon do konsumpcji przez ludzi zaleca si, aby prace w przypadku spawania stali
austenitycznych wykonywa wykwalifikowany spawacz.
7. Rozpoznawanie stali nierdzewnych zawierajcych molibden
Ogldajc rne elementy wykonane ze stali nierdzewnych jest ciko rozpozna czy dany element
wykonano ze stali zawierajcej molibden (1.4404, 1.4401), czy ze stali bez dodatku molibdenu (1.4301,
1.4307).
Na rynku odczynnikw chemicznych istnieje wiele produktw do rozpoznawania obecnoci molibdenu w
stali nierdzewnej (test molibdenowy) w zalenoci od gatunku (mona posuy si list dostawcw
takich odczynnikw na stronie www.idinox.com w dziale pomocy technicznej .
Test molibdenowy wykonuje si lokalnie na wybranej powierzchni (o wielkoci ok. 1cm2). Po aplikacji
odczynnika i odczekaniu kilku minut dojdzie do zmiany koloru powierzchni stali nierdzewnej w
zalenoci od tego czy zawiera ona molibden, czy te nie.

16

8. Przykady technik wykonania konstrukcji

a) KOROZJA GALWANICZNA
o Przykad nieprawidowego poczenia rnych materiaw

Rys. 2. Poczenie midzy stalow podpor, a nierdzewn

rub bez adnej dodatkowej izolacji midzy elementami

Rys. 3. Korozja galwaniczna stalowej ruby mocujcej

element ze stali nierdzewnej

o Prawidowe przykady ograniczenia ryzyka wystpienia ogniw galwanicznych

Anoda protektorowa:

Tworzywo
sztuczne

Aluminium

Stal nierdzewna

Rys. 4. Anoda protektorowa z aluminium ogranicza ryzyko

wystpienia ogniwa galwanicznego midzy stal
nierdzewn i eliwem

Rys. 5. Podkadka z tworzywa sztucznego zostaa umieszczona

midzy rub ze stali nierdzewnej i podpor z aluminium,
ograniczajc ryzyko wystpienia korozji galwanicznej

17

b) SPAWANIE :
o Spawanie rur:
Spawanie rur ze stali nierdzewnej wykonuje si przy przepywie gazu obojtnego wewntrz
rury, aby znacznie zmniejszy przebarwienia powierzchni w miejscach spawania wewntrz
przewodu rurowego.

Rys. 6. Przycze gazu obojtnego w celu zmniejszenia

dopywu tlenu do wntrza spawanej rury

Rys. 7. Tymczasowa zatyczka z drugiej strony spawanego

elementu zapewnia wydajniejszy przepyw gazu ochronnego

o Wytrawianie i pasywacja
Wytrawianie i pasywacja powierzchni po
spawaniu
przez
nanoszenie na
powierzchni past (lub masy) moe
odbywa si bezporednio w zakadzie
montaowym. Wykonywanie takich prac
wymaga
minimalnej
ochrony
pracownikw (rkawice i okulary) oraz
spukania powierzchni stali czyst wod.
Techniki wytrawiania i pasywacji
powierzchni przez cyrkulacj medium,
pozwalaj wyeliminowa przebarwienia
Rys. 8. Wytrawianie za pomoc pasty trawicej
po spawaniu obecne wewntrz
elementw rurowych (przede wszystkim,
gdy nie zastosowano podczas spawania rur adnego gazu ochronnego). Procesy wytrawiania i
pasywacji wymagaj zastosowania substancji agresywnych chemicznie (mieszaniny kwasu azotowego i
fluorowodorowego do wytrawiania, azotowego do pasywacji) oraz obowizkowo obfitego spukania
powierzchni stali wod, a take waciwego przetworzenia odpadw po takich procesach.

18

c) KOROZJA SZCZELINOWA (OBSZARY ZAMKNITE)

Uszkodzenia tego typu s zwizane generalnie z nieprawidow konstrukcj elementu lub ze zmianami
wprowadzonymi do ju istniejcej instalacji bez uprzedniego sprawdzenia rodowiska pracy (na
przykad atmosfera korozyjna).

Rys. 9. Midzy przedstawionymi dwoma elementami, cyrkulacja oparw w

rodowisku pracy jest niedostateczna: zaobserwowano korozj w rowku
midzy elementami, nie uwzgldniono warunkw panujcych w danym
pomieszczeniu i rodowiska pracy elementw

19

IV. KORZYCI Z ZASTOSOWANIA STALI NIERDZEWNEJ W INSTALACJACH

OCZYSZCZANIA CIEKW
Odporno na korozj - nierdzewno - jest najbardziej znan wasnoci stali nierdzewnych.
Posiada ona take wiele innych wanych zalet, rwnie znaczcych, jednak czsto mao znanych.
1. Wysokie wasnoci mechaniczne:
Oznacza to bardziej wytrzymae konstrukcje i moliwo zmniejszenia gruboci elementw.
2. Zredukowana potrzeba konserwacji
Korozja jest gwn przyczyn degradacji elementw i przez to wymagaj one stale konserwacji, zatem
materia, ktry jest odporny na korozj tak jak stal nierdzewna, bdzie wymaga o wiele mniej zabiegw
konserwacyjnych.
3. Ograniczone koszty eksploatacji
Mniej konserwacji elementw oznacza zmniejszenie przestojw w pracy maszyn i w efekcie optymaln
eksploatacj urzdze, ewentualnie z dodatkowymi bardziej szczegowymi inspekcjami.
4. Trwao instalacji
Elementy ze stali nierdzewnej s mniej naraone na degradacj z upywem czasu, a okres ich
serwisowania znacznie si wydua.
5. Rentowno w kategoriach kosztw cakowitych
Stal nierdzewna jest drosza i przez to koszty inwestycji s wysze. Jednak poczynione inwestycje
pocztkowe, s w krtkim czasie kompensowane przez zysk materialny, wynikajcy z obnienia
nakadw na konserwacj. Czas serwisowania wydua si, wic koszt cakowity instalacji ze stali
nierdzewnej w wikszoci przypadkw staje si bardziej opacalny ekonomicznie.
6. Korzyci dla rodowiska naturalnego
Podczas ycia instalacji. Stal nierdzewna jest neutralna, to znaczy, e w rodowisku wody nie
wydziela adnych substancji metalicznych. Oprcz tego jest cakowicie obojtna i nie reaguje z
substancjami powstajcymi w wodzie oraz stosowanymi produktami chemicznymi. Pozostaje, wic
niezanieczyszczona i gwarantuje satysfakcjonujcy poziom higieny elementw, a ponadto kontakt z ni
jest bezpieczny i wygodny.
Pod koniec ycia instalacji. Stal nierdzewna jest materiaem cakowicie podlegajcym recyklingowi.
Naley wspomnie, e spord istniejcych materiaw metalowych stal nierdzewna jest jednym z tych,
ktre wytwarzaj najmniej odpadw kocowych.

20

V. USZKODZENIA EKSPLOATACYJNE I RODKI ZAPOBIEGAWCZE

Zdjcie typu wady

Wystpienie wady w instalacji

oczyszczania

Rozwizania

Jakie s przyczyny wystpienia

wady?
Rozwizania dorane

Rozwizania prewencyjne

Zanieczyszczenia czstkami elaza.

Wynik utleniania czstek metalicznych
osadzajcych si na powierzchni stali i
moliwo zanieczyszczenia caej
powierzchni elementu.
Proces wystpi w obecnoci zanieczyszcze czstkami metalicznymi
osadzonymi na powierzchni stali
nierdzewnej lub w wyniku zarysowania
jej elementem ze stali wglowej w
obecnoci elektrolitu (woda, wilgo,
powietrze).

Wytrawianie i repasywacja stali nierdzewnej.

- Eliminacja osadzajcych si
zanieczyszcze
- Obrbka stali nierdzewnej w
wyselekcjonowanych pomieszczeniach
- Oddzielenie stali nierdzewnej od
innych metali bezporednio na
placu budowy
- Nie usuwa z powierzchni warstw
ochronnych z tworzywa sztucznego a do zakoczenia prac
- Czyszczenie instalacji ze stali
nierdzewnej zaraz po zakoczeniu
danego etapu prac

Korozja pojawia si w obszarze

szczelin, naroy, le wykonanych
okadzin...

Korozja szczelinowa.
Wysza koncentracja rodowiska w
strefach zamknitych (w wyniku stagnacji i ograniczonej cyrkulacji cieczy
bogatej w chlorki).

Wytrawianie i pasywacja stref zamknitych. Przewidzie regularne czyszczenie takich stref.

Starannie wykona obrbk,

unika powstania zamknitych
obszarw, le umiejscowionych
odpyww, zamknitych katw,
szczelin...

Pojawia si w strefach spawania

po prawidowej ich pasywacji.

Korozja midzykrystaliczna (w
austenitycznych stalach nierdzewnych).
Pojawia si w stalach nierdzewnych po
uwraliwieniu sensybilizacji (zawierajcych wicej ni 0,3% wgla i nagrzanych powyej 550C na przykad
podczas spawania).

adne

Do spawania stosowa stale

austenityczne z ograniczonym
steniem wgla lub stabilizowane
tytanem i/lub niobem.

Rdzawe plamy na powierzchni stali

nierdzewnej (generalnie z przebarwieniem wok) w obecnoci
wilgotnego i agresywnego rodowiska.

Korozja werowa.
Spowodowana przez zbyt wysokie
stenie chlorkw, wzrost mocy utleniajcej rodowiska, oddziaujcego na stal
nierdzewn o danym skadzie chemicznym.

Wytrawianie, pasywacja stali nierdzewnej podczas eksploatacji, regularne

czyszczenie, aby unikn zalegania
osadw korozyjnych.

Dobra odpowiedni gatunek stali

nierdzewnej w zalenoci od
wewntrznego i zewntrznego
rodowiska pracy (w obecnoci
chlorkw stosowa stale zawierajce molibden).

Rdza w miejscu czenia rnych

materiaw (ruby, mocowania...).

Korozja galwaniczna.
Pojawia si w miejscu czenia stali
nierdzewnej z innym materiaem
metalowym w rodowisku przewodzcym prd elektryczny (wilgotne powietrze, woda...).

Izolacja
elektryczna
odmiennych
materiaw metalowych (elementy
kauczukowe, teflon....)

Przewidzie izolacj elektryczn

w konstrukcji elementw lub
unika bezporedniego kontaktu
metali o ronych wasnociach
fizycznych.

Przebarwienia
po
spawaniu
(czarny, ty, brzowy...).

Spawanie: Spoina w stanie surowym

Spoina nie zostaa poddana adnej
obrbce.

Wytrawianie i pasywacja spoin.

Wytrawianie i pasywacja spoin.

Korozja spoin spowodowana

podtopieniami i niecigoci
spoiny wywoan rozbryzgami i
pcherzami gazw...

Spawanie:
Defekty spawania.
Spoina wykazuje wady spawalnicze
(porowato, podtopienia, pcherze
gazw).

Wytrawianie, pasywacja i ponowne

spawanie stali w celu usunicia wad
spawalniczych (typu gazowego, podtopie,).

Prawidowo spawa, unikajc

powstawania rozbryzgw, podtopie, pcherzy gazw, a po
zakoczeniu
przeprowadzi
wytrawianie i pasywacj.

Dziury pokryte rdz w strefie

spoiny, brak innych widocznych
defektw (rozpryski, przebarwienia
powierzchni, podtopienia...).

Spawanie: Perforacja powierzchni rury.

Przewd rurowy nie zosta wytrawiony
od wewntrz i/lub wykazuje defekty
spawania na wewntrznych powierzchniach (na przykad ze przetopienie,
rozpryski).

Ponowne spawanie w strefach wadliwych i kolejna pasywacja wszystkich

wewntrznych, i zewntrznych powierzchni przewodw rurowych.

Spoina przewodu rurowego

powinna by wytrawiona i pasywowana zarwno na zewntrz
jak i od wewntrz. Spawanie
przewodw rurowych wykonywa
z zastosowaniem przedmuchiwania gazem.

W przecigu kilku dni pojawiaj si

rdzawe plamy na powierzchni stali
nierdzewnej, z biegiem czasu
istnieje ryzyko rozpowszechnienia
si rdzy na powierzchni stali.

21

VI. WYPOSAENIE JAKIE MOE BY WYKONANE ZE STALI NIERDZEWNEJ W

OCZYSZCZALNIACH CIEKW
WYPOSAENIE - POD POWIERZCHNI WODY - NAD POWIERZCHNI WODY

Strefa oczyszczalni

Etap procesu

Elementy i urzdzenia

Przybycie wody do
oczyszczenia

Gromadzenie

ruby Archimedesa - pompy - porcze wok systemu pomp - osony pomp

- elementy utwierdzajce

Magazynowanie

rezerwuary, zbiorniki magazynowe, osadniki - kanalizacja, instalacje rurowe, rury,

elementy zczne - acuchy - czniki, szafki elektryczne - kolektory,
zawory motylkowe

Inne

drabinki, balustrady ochronne, porcze, klapy denne, przesuwne bramy wylewowe - ruby - elementy
zczne - elementy prefabrykowane, kadki i mostki

Oczyszczanie
wstpne

Oczyszczanie

kraty - kosze - sita - cae urzdzenia do oczyszczania mechanicznego

mechaniczne
Usuwanie piasku

mieszada - prty prowadzce mieszade, ruby i way napdowe - kadki nad piaskownikiami, ruby
mieszajce, elementy napowietrzaczy, zawory

Odtuszczanie
Oczyszczanie wtrne

odtuszczalniki - ramiona zgarniaczy - blachy anty-wirowe

Pompy

dostarczajce

powietrze

do

basenw

rur

sscych

napowietrzacze

- elementy mocowa - filtry siatkowe - zawory (kulowe) - zgarniaki - kraty - grodzie - zasuwy noowe,
zastawki - elementy nacienne - zasuwy bezpieczestwa - armatura

Klarowanie

pomosty zgarniaczy - wsporniki - podpory - kable - osony otaczajce zbiorniki

(+ przelewy)

Przerbka
osadw

wirwki (bben i ruba zbata) - waki dociskowe - skrzynki rozdzielcze

- urzdzenia do mikrofiltracji - przesiewacze bbnowe- tamowe zagszczacze osadu - urzdzenia
wprawiajce w obieg wod i szlam

Dezynfekcja promieniowaniem UV

wszystkie okadziny konstrukcji - przegrody syfonw

Budynki i
dodatkowe
zabudowania

budynki i wyposaenie konstrukcji (budynki eksploatacyjne, budynki pomocnicze)

- Instalacje obrbki i magazynowania osadw powstajcych podczas procesu oczyszczania - armatura zbiornikw oraz zbiorniki zbrojone stal nierdzewn

22

ZACZNIKI

23

Zacznik 1

Gromadzenie
(pompy, rurocigi, drabinki, elementy zczne, zasuwy noowe)

rodowisko
Instalacja podziemna z czci znajdujc si w zabudowaniach i budynkach:
powietrze zamknite (o duej wilgotnoci bliskiej wilgotnoci nasycenia i zwartoci H2S
(20 do 30mg/l)). Przestrze jest generalnie mao wietrzona.
Warunki pracy
Kontakt z surowymi ciekami.

Zalecane gatunki stali nierdzewnych

1.4404 lub 1.4401 na elementy urzdze i instalacji (drabinki, rurocigi, pompy, acuchy i zawiesia do
podnoszenia, kanay i korytka kablowe, trzpienie siownikw, zawory, zasuwy noowe...).
Kwestie do sprawdzenia podczas pracy / konserwacji
Powstanie ogniw galwanicznych - korozja galwaniczna (zaizolowa elementy zczne, uwzgldni
zastosowanie anody protektorowej).
Ryzyko wystpienia korozji szczelinowej.
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).
Zalecenia eksploatacyjne
Regularna konserwacja nie jest wymagana.
Komentarz
Uwaga! Gatunkw 1.4307 i 1.4301 nie stosuje si w obecnoci H2S w poczeniu z wysok wilgotnoci
rodowiska.

24

Zacznik 2

Oczyszczanie wstpne
Oczyszczanie mechaniczne - kraty, sita
(pokrywy, kraty, elementy zczne, ramy obudowy, siowniki, zgarniacze, rolki,...)
rodowisko

Warunki pracy

Jeeli instalacja znajduje si na wolnym powietrzu: brak problemw wywoanych

atmosfer.
Jeeli instalacja znajduje si wewntrz budynku: wystpuje obecno H2S i wysoka
wilgotno.
Elementy zanurzone poowicznie, dobrze wentylowane lub cakowicie zanurzone
(pokrywy i ramy obudowy).
Elementy ruchome: cieki i H2S (zawsze obecne, ale w ladowych ilociach), obecno
rnych zanieczyszcze w tym piasku i tuszczu.

Oczyszczanie mechaniczne wewntrz

Oczyszczanie mechaniczne z zewntrz

Zalecane gatunki stali nierdzewnych

Jeeli instalacja znajduj si na wolnym powietrzu: 1.4307 (na elementy pokryw, ramy obudowy).
Jeeli instalacja znajduj si w pomieszczeniu zamknitym: 1.4404 (na elementy pokryw, ramy
obudowy).
Bezporednia obecno przetwarzanego medium: 1.4404 (kraty, zgarniacze, siowniki, rolki, ...).
Kwestie do sprawdzenia podczas pracy / konserwacji
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).
Naley zadba o izolacj krat od innych metalowych elementw instalacji (korozja galwaniczna).
Zalecenia eksploatacyjne
Dzienne spukiwanie strumieniem wody.
Komentarze
Przy odbiorze urzdzenia zaleca si dokadne sprawdzenie pocze spawanych (trawienie/pasywacja,
przetopienie spaww, porowato spoin i wystpowanie pcherzy gazw) oraz jakoci dostarczonej
stali nierdzewnej (zastosowanie testu molibdenowego i sprawdzenie jakoci elementw zcznych ruby, wkrty).

25

Zacznik 3

Obrbka wstpna (lub oczyszczanie wstpne)

- Usuwanie piasku Odtuszczanie
(aeratory, zgarniacze)

rodowisko
Instalacja znajdujca si wewntrz budynku: wysoka wilgotno powietrza.
Obecno H2S.
Warunki pracy
Poowiczne zanurzenie elementw i obecno piasku oraz tuszczu w przypadku
napowietrzaczy i mostkw piaskownikw.
Zalecane gatunki stali nierdzewnych
Aeratory: 1.4404 (wirniki turbin, way obrotowe). Zgarniacze: 1.4404 listwy zgarniajce.

Kwestie do sprawdzenia podczas

pracy / konserwacji
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie/pasywacja).
Uwaga na wystpienie ogniw galwanicznych i korozji galwanicznej, jeeli rne stopy metali bd w
kontakcie ze stal nierdzewn.
Zalecenia eksploatacyjne
Spukiwanie zgarniaczy strumieniem wody (wykonuje si w czasie konserwacji elementw
spowodowanej wystpieniem problemw mechanicznych).
Aeratory: konserwacja nie jest wymagana.
Komentarz
Obecno H2S i innych zanieczyszcze wymaga zastosowania gatunku stali nierdzewnej zawierajcej
molibden minimum typu 1.4404 lub 1.4401

26

Zacznik 4

Oczyszczanie wstpne
Flokulacja
(opatki flokulatorw)
rdowisko
Instalacja znajduje si na wolnym powietrzu.
Warunki pracy
Zanurzenie i kontakt ze ciekami (skadajcych si z czstek zawieszonych i
biodegradowalnej materii organicznej), obecno H2S, dodatki chlorkw elaza lub soli
aluminium.
Zalecane gatunki stali nierdzewnych
1.4404.

Kwestie do sprawdzenia podczas pracy / konserwacji

Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).
Sprawdzenie czy opatki nie posiadaj defektw po spawaniu lub wnk i zamknitych przestrzeni.
Zalecenia eksploatacyjne
Jeeli jest to moliwe dzienne spukiwanie strumieniem wody.
Komentarz
Przy odbiorze urzdzenia zaleca si dokadne sprawdzenie pocze spawanych (trawienie/pasywacja,
przetopienie spaww, ...), jakoci dostarczonej stali nierdzewnej (zastosowanie testu molibdenowego i
sprawdzenie jakoci elementw zcznych - ruby, wkrty). Zastosowanie stali nierdzewnej typu 1.4307
jest niezalecane w rodowisku zawierajcym chlorki elaza.

27

Zacznik 5

Osadniki wstpne
(przelewy spywowe, mieszada, syfony, klamry mocujce, zgarniacze)
rodowisko
Zbiorniki znajduj si na wolnym powietrzu.
Wewntrz zbiornika: cieki oczyszczone z piasku, tuszcz oraz wiksze
zanieczyszczenia, ladowe iloci chlorkw aluminium lub chlorkw elaza.
Warunki pracy
Cakowite zanurzenie w przypadku zgarniaczy.
Poowiczne zanurzenie mieszade, kanalizacji, klamer mocujcych, syfonw.
Zalecane gatunki stali nierdzewnych
1.4404.

Kwestie do sprawdzenia podczas pracy / konserwacji

Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).
Zalecenia eksploatacyjne
Raz w tygodniu spukiwanie strumieniem wody.
Komentarz
Przy odbiorze urzdzenia zaleca si dokadne sprawdzenie pocze spawanych (trawienie/pasywacja,
przetopienie spaww, ...), jakoci dostarczonej stali nierdzewnej (zastosowanie testu molibdenowego i
sprawdzenie jakoci elementw zcznych - ruby, wkrty).

28

Zacznik 6

Oczyszczanie wtrne

Reaktory biologiczne
(mieszada, obudowy silnikw, way napdowe, rury rozprowadzajce, acuchy i zawiesia,
wysigniki, wcigniki, przewody dostarczajce powietrze)

rodowisko
Instalacja znajduje si na wolnym powietrzu.

Wewntrz instalacji: cieki zoone z osadw organicznych (60 do 70%) i osadw

mineralnych (30 do 40%).
Warunki pracy
Cakowite zanurzenie, rodowisko ciekw nasyconych tlenem mieszada.
Zanurzenie poowiczne w ciekach - rury rozprowadzajce, acuchy i zawiesia.
Brak zanurzenia dla wysignikw, koowrotw, obudowy silnikw, waw napdowych.

Zalecane gatunki stali nierdzewnych

Dla waw napdowych: 1.4307.
Dla rur rozprowadzajcych, acuchw i zawiesi oraz mieszade: 1.4404.
Dla wysignikw wcignikw, ramy silnikw: 1.4307 w rodowisku wiejskim lub przemysowym 1.4404
dla rodowiska silnie uprzemysowionego lub nadmorskiego.
Kwestie do sprawdzenia podczas
pracy / konserwacji
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).
Korozja galwaniczna.
Zalecenia eksploatacyjne
Jeeli jest to moliwe 1 czyszczenie na rok strumieniem wody.
Komentarz
Zaleca si, aby acuchy wcignikw jak i same wcigniki byy wykonane ze stali nierdzewnej.

29

Zacznik 7

Oczyszczanie wtrne
Reaktory biologiczne
(ruszty systemu napowietrzania na dnie zbiornika umocowane zawiasowo (napowietrzanie
denne), way napdowe, przelewy spywowe, syfony, klamry mocujce - zaciski)
rodowisko
Instalacja znajduje si na wolnym powietrzu.
Wewntrz instalacji: cieki zoone z osadw organicznych (60 do 70%) i osadw
mineralnych (30 do 40%).
Warunki pracy
Cakowite zanurzenie dla rusztw systemu napowietrzania.
Zanurzenie poowiczne dla mieszade, przeleww spywowych, klamry mocujcych zaciskw, syfonw.
Brak zanurzenia dla waw napdowych.
Tylko ruszty s wykonane ze stali nierdzewnej, dyfuzory s z neoprenu.
Zalecane gatunki stali nierdzewnych
Dla rusztw napowietrzajcych, przeleww
spywowych, syfonw, klamer mocujcych zaciskw:
- 1.4307 w rodowisku wiejskim
- 1.4404 w rodowisku nadmorskim lub silnie
uprzemysowionym.
Dla waw napdowych:
- 1.4307.
Kwestie do sprawdzenia podczas pracy /
konserwacji
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).
Korozja galwaniczna.
Eksploatacja
Regularna konserwacja nie jest wymagana. Ruszty s podnoszone, co umoliwia ich czyszczenie bez
koniecznoci oprniania zbiornika.
Regularnie, w zalenoci od stosowanej wody, moe by konieczne lokalne usuwanie kamienia
kotowego za pomoc kwasu ortofosforowego.
Komentarz
Istniej rwnie reaktory biologiczne, w ktrych napowietrzanie odbywa si za pomoc szczotek
napowietrzajcych stosowanych, gdy cieki pochodz ze rde rolno-spoywczych.

30

Zacznik 8

Oczyszczanie wtrne
Odstojniki zgarniacze i zagszczacze
(zgarniacze zgrzebowe i ssawkowe, przelewy spywowe, przegrody syfonw, rozprki,
klamry mocujce - zaciski)

rodowisko
Instalacja znajduje si na wolnym powietrzu.
Wewntrz instalacji: cieki zoone z osadw organicznych (60 do 70%) i osadw
mineralnych (30 do 40%).
Warunki pracy
Cakowite zanurzenie dla zgarniaczy zgrzebowych i ssawkowych.
Zanurzenie poowiczne dla mieszade, przeleww spywowych, rozprek, klamer
mocujcych zaciskw, przegrd syfonw.
Zalecane gatunki stali nierdzewnych
Dla zgarniaczy zgrzebowych i ssawkowych:
- 1.4307 lub 1.4404 w zalenoci od typu osadu i
lokalizacja caej instalacji (stref przybrzenych,
obszarw silnie uprzemysowionych, obszarw
wiejskich...)
Dla elementw dodatkowych (przeleww spywowych,
przegrd syfonw, rozprek, klamer mocujcych zaciski):
- 1.4404
Kwestie do sprawdzenia podczas pracy / konserwacji
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).
Korozja galwaniczna.
Ryzyko wystpienia korozji szczelinowej.
Zalecenia eksploatacyjne
Obfite czyszczenie silnym strumieniem wody.
Komentarz
Moliwo zastosowania wcignikw (z 1.4404 lub 1.4307) do podnoszenia zestawu zgrzebe i ssawek
zgarniaczy, co uatwia czyszczenie oraz wymian klap zgarniaczy.

31

Zacznik 9

Oczyszczanie wtrne

Zbiorniki recyrkulacyjne lub zbiorniki osadu

(pompy, zawory kulowe, zawory, drabinki, rury rozprowadzajce, acuchy i zawiesia)

rodowisko
Instalacja znajduje si na wolnym powietrzu.
Warunki pracy
Atmosfera o duej wilgotnoci (bliskiej wilgotnoci nasycenia), obecno H2S w obrbie
wszystkich elementw zbiornikw.
Zalecane gatunki stali nierdzewnych
1.4404 dla wszystkich elementw zbiornikw recyrkulacyjnych wykonanych ze stali nierdzewnej
(pompy, zawory kulowe, zawory, drabinki, rury rozprowadzajce, acuchy i zawiesia).
Kwestie do sprawdzenia podczas pracy / konserwacji
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).
Korozja galwaniczna.
Ryzyko wystpienia korozji szczelinowej.
Zalecenia eksploatacyjne
Obfite czyszczenie silnym strumieniem wody.
Komentarz
Gatunki 1.4301 i 1.4307 nie s stosowane z powodu ryzyka wystpienia korozji szczelinowej.

32

Zacznik 10

Oczyszczanie wtrne
Zbiorniki odgazowywaczy (odgazowywacze)
(Pomosty zgarniaczy zasuwy noowe)

rodowisko
Instalacja znajduje si na wolnym powietrzu. Obecno azotu (N2) w postaci gazowej.
Warunki pracy
Pomosty zgarniaczy zanurzone w ciekach zoonych z osadw organicznych (60 do
70%) i osadw mineralnych (30 do 40%).
Zasuwy noowe poowicznie zanurzone w ciekach zoonych z osadw organicznych
(60 do 70%) i osadw mineralnych (30 do 40%).
Zalecane gatunki stali nierdzewnych
Dla pomostw zgarniaczy i zaworw zasuwowych:
- 1.4307 w rodowisku wiejskim
- 1.4404 w rodowisku nadmorskim lub silnie uprzemysowionym
Kwestie do sprawdzenia podczas pracy / konserwacji
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).
Korozja galwaniczna.
Ryzyko wystpienia korozji szczelinowej.
Zalecenia eksploatacyjne
Obfite czyszczenie silnym strumieniem wody.

33

Zacznik 11

Dezynfekcja promieniowaniem UV
(Urzdzenia i zasuwy noowe, zastawki)

rodowisko
Instalacja znajduje si na wolnym powietrzu, a cz elementw zewntrznych
urzdze wystawiona jest na oddziaywanie czynnikw atmosferycznych (tereny
zalewowe).
Warunki pracy
Urzdzenia cakowicie zanurzone w oczyszczanej wodzie.
Zasuwy, zastawki zanurzone poowicznie w oczyszczanej wodzie.

Gatunki stali nierdzewnych

1.4404 dla caej konstrukcji (gatunek jest wybierany przez jednostk wykonujc instalacj dezynfekcji
promieniowaniem UV).
Kwestie do sprawdzenia podczas pracy / konserwacji
Postpowa zgodnie ze wskazwki wykonawcw instalacji.
Zalecenia eksploatacyjne
Automatyczne czyszczenia (prowadnic dziki teflonowym rolkom).
Stosuje si czyszczenie strumieniem kwasu ortofosforowego (8%), ktry eliminuje osad z kamienia
kotowego (okres wykonywania czyszczenia jest uzaleniony od twardoci wody).
Komentarz
Naley mie na uwadze moliwo zalania przez wod powd.

34

Zacznik 12

Zagszczanie osadw
Tamowe zagszczacze osadu

rodowisko
Instalacja znajduje si wewntrz budynku: atmosfera przestrzeni zamknitych.
Warunki pracy
Osady organiczne (50%) i mineralne (50%), ladowa obecno H2S i NH3.
Zalecane gatunki stali nierdzewnych
1.4404.
Kwestie do sprawdzenia podczas
pracy / konserwacji
Korozja galwaniczna.
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).
Unika wystpienia obszarw zamknitych elementw (miejsca naraone na korozj szczelinow).

Zalecenia eksploatacyjne
Dzienne spukiwanie strumieniem wody (pod cinieniem).
Co dwa lub trzy miesice zalecana pasywacja powierzchni.
Komentarz
Sprawdzi podczas instalacji urzdze czy wszystkie obszary zamknite (drone) elementw nie
posiadaj adnych wewntrznych sfadowa, szczelin... (na przykad: niepene przetopienie spoiny
elementu rurowego moe spowodowa korozj)

35

Zacznik 13

Zagszczanie osadw
Przenonik tamowy

rodowisko
Instalacja znajduje si na wolnym powietrzu.
Warunki pracy
Obecno osadw skadajcych si z materii organicznej (50%) i mineralnej (50%),
ladowe iloci H2S, NH3 na przenoniku tamowym.
Zalecane gatunki stali nierdzewnych
1.4307 / 1.4404.
Gatunek 1.4404 jest zalecany, gdy oczyszczalnia znajduje si w obszarze silnie uprzemysowionym lub
w terenie nadmorskim lub gdy nie stosuje si codziennego czyszczenia.

Kwestie do sprawdzenia podczas

pracy / konserwacji
Korozja galwaniczna.
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).
Zalecenia eksploatacyjne
Dzienne spukiwanie strumieniem wody (pod cinieniem).
Komentarz
W przypadku zastosowania gatunku 1.4307 bardzo dokadne mycie strumieniem wody wszystkich
zakamarkw.

36

Zacznik 14

Zagszczanie osadw
Pionowe prty mieszade osadu

rodowisko
Instalacje znajdujce si na powietrzu.
Warunki pracy
Elementy zanurzone i atmosfera osadw - mineralnych (50%) i organicznych (50%)
- z charakterystyczn fermentacj i moliwym wydobywaniem si H2S.
Zalecane gatunki stali nierdzewnych
1.4307 /1.4404.
Gatunek 1.4404 jest zalecany, gdy oczyszczalnia znajduje si w obszarze silnie uprzemysowionym lub
w terenie nadmorskim.

Kwestie do sprawdzenia podczas

pracy / konserwacji
Korozja galwaniczna.
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie/ pasywacja).
Zalecenia eksploatacyjne
Nie przewiduje si adnego czyszczenia. W przypadku postoju konserwacyjnego, podane
czyszczenie elementw ze stali nierdzewnej strumieniem wody.

37

Zacznik 15

Przerbka osadw
Wirwki
(bben i ruba zbata)

rodowisko
Instalacja znajduje si wewntrz budynku: atmosfera wilgotna.
Warunki pracy
Materia cyrkulujca wewntrz: osady skadajce si z materii organicznej (50%) i
mineralnej (50%), ladowe iloci CH4, H2S, CO2.
Zalecane gatunki stali nierdzewnych
1.4404 / 1.4401.
Kwestie do sprawdzenia podczas
pracy / konserwacji
Korozja galwaniczna.
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).

Zalecenia eksploatacyjne
Wntrze wirwki:
Regularne mycie automatyczne wntrza urzdzenia zostao przewidziane przez producenta urzdze.
Przeprowadza si je z uyciem wody przemysowej, co pozwala unikn stagnacji osadw i w
konsekwencji ich utwardzenia.
Oczyszczanie z osadw elementw wtryskujcych i innych elementw z tworzywa sztucznego moe
by przewidziane, co tydzie lub 15 dni.
Elementy zewntrzne wirwki:
Oczyszczanie nie jest wymagane.
Komentarz
Czyszczenie raz do roku strumieniem wody pod cinieniem lub podczas okresowej kontroli ruby
zbatej (zuycie cierne). W niektrych przypadkach takie czyszczenie moe by przewidziane w
zaleceniach eksploatacyjnych dostarczonych przez producenta urzdzenia.

38

Zacznik 16

Przerbka osadw
Komory fermentacyjne
(zbiorniki mieszajce, kanalizacja, mieszada masy fermentacyjnej)

rodowisko
Instalacja znajduje si wewntrz budynku: atmosfera sucha.
Warunki pracy
Obszary mieszania masy fermentacyjnej zoonej z osadw materii organicznych
(50%) i mineralnej (50%) oraz obecno atmosfery bogatej w CH4 (60%), CO2
(35 do 40%) i ladowych iloci H2S, NH3, H2N2 i merkaptanw.
Temperatura 38C.
Zalecane gatunki stali nierdzewnych
1.4404.
Kwestie do sprawdzenia podczas pracy / konserwacji
Korozja galwaniczna.
Zanieczyszczenia.
Poczenia spawane (wytrawianie / pasywacja).
Zalecenia eksploatacyjne
Nie wykonuje si czyszczenia urzdzenia, jednak
oczyszczanie za pomoc wody moe by zrealizowane
podczas oprnienia / czyszczenia zbiornika (usuwanie
piasku). Oprnianie i mycie komr fermentacyjnych, co
10 lat.
Komentarz
Podczas montau i eksploatacji naley zwrci
szczegln uwag na elementy kanalizacycjne.

39

VII. Bibliografia

[1]

Memento technique de leau - tome 1 & 2 (2005, Degrmont Suez)

[2]

P. LACOMBE, B. BARROUX, G. BERRANGER AVEC LE CONCOURS DUGINE, Les aciers inoxydables,

diteurs scientifiques, les ditions de la physique, 1990

[3]

J. BARRALIS, G. MAEDER, Prcis de mtallurgie, laboration, structures-proprits et normalisation

dition Afnor- Nathan septembre 1985

[4]

La dpassivation des aciers inoxydables en milieu neutre (mtaux Corr. Ind. (1977) 52, n628, p415-422)

[5]

Influence des teneurs en chrome, en molybdne et en soufre sur la rsistance la corrosion caverneuse
des aciers inoxydables (Rev. Metall. (1975) 72, n12, P937)

[6]

Waste Water Stainless Steel Equipment in Italy and Abroad; Applications, Guidelines and Life Cycle Cost
analysis (Seminar Organised by Cermet Centro Inox)

[7]

Corrosion Handbook for stainless Steels (Avesta Sheffield)

[8]

P.J. CUNAT avec le concours des Compagnons du Devoir, Travailler les aciers inoxydables, dition
SIRPE 1998

Normy i inne publikacje

- PN EN 10088 (1-2-3): Stale odporne na korozj (Cz 1: Gatunki stali odpornych na korozj; Cz
2: Warunki techniczne dostawy blach i tam ze stali nierdzewnych oglnego przeznaczenia; Cz 3:
Warunki techniczne dostawy pwyrobw, prtw, walcwki, drutu, ksztatownikw i wyrobw o
powierzchni jasnej ze stali nierdzewnych oglnego przeznaczenia.
- PN EN 12502-4: Ochrona materiaw metalowych przed korozj - Wytyczne do oceny ryzyka
wystpienia korozji w systemach rozprowadzania i magazynowania wody - Cz 4: Czynniki
oddziaujce na stale odporne na korozj.
- Czyszczenie i konserwacja architektonicznych elementw ze stali nierdzewnej EURO-INOX (20022003).
- Wskazania dla obrbki stali odpornych na korozje w budownictwie EURO-INOX (2002-2003)
- Trawienie i pasywacja stali nierdzewnej EURO-INOX (2004)

40

NOTATKI

41