Biuletyn Instytutu Zachodniego

Chiny w relacjach z Niemcami i

Wielk Brytani
Tomasz Morozowski

Dwie niedawne wizyty midzynarodowe na najwyszym

szczeblu przewodniczcego Chiskiej Republiki Ludowej Xi
Jingpinga w dniach 20-24 padziernika 2015 r. w Londynie oraz
kanclerz Niemiec Angeli Merkel od 30 padziernika do 1
listopada 2015 r. w Pekinie s dobr okazj do porwnania
stanu stosunkw dwch czoowych europejskich pastw:
Wielkiej Brytanii i Niemiec z Chinami. W dobie kryzysu
uchodczego, bdcego sprawdzianem europejskiej jednoci,
oba pastwa zwracaj si do azjatyckiego mocarstwa,
wspzawodniczc midzy sob o rol czoowego partnera

Nr 204/2015
191115
INSTYTUT ZACHODNI
im. Zygmunta
Wojciechowskiego
Pozna

gospodarczego oraz politycznego. Chiny druga co do

wielkoci i najszybciej rozwijajca si (do 2014 r.) gospodarka
na wiecie oraz mocarstwo regionalne odgrywajce wan rol
w globalnym ukadzie si politycznych postrzegane s jako
niezwykle istotny partner w polityce zagranicznej zarwno
Wielkiej Brytanii, jak i Niemiec. Przyczyny oraz podoe
zainteresowania rzdw tych pastw budowaniem relacji z
Chinami zdefiniowane s przede wszystkim powizaniami

Redakcja:
Marta Gtz
Radosaw Grodzki
Krzysztof Malinowski

gospodarczymi, inwestycjami oraz wspprac biznesow.

Chiny s dla obu pastw atrakcyjnym partnerem gwnie ze
wzgldu na potencja gospodarczy i imponujc w ostatnich
latach dynamik wzrostu, kiedy to rokroczne przyrosty PKB

Korekta:
Hanna Ranek

wynosiy rednio 10%. Od 2012 r. tempo to ulego nieco

osabieniu i wzrost gospodarczy Chin wynosi teraz ponad 7%,
jednoczenie coraz wikszy udzia w tworzeniu wartoci
dodanej ma sektor usug (48% w 2014 r.).

Stosunki chisko-niemieckie
Niemieckie koncerny jako pierwsze w Europie rozpoczy ekspansj na
szybko rozwijajcy si rynek chiski, dziki czemu obecnie RFN to najwikszy partner
biznesowy Chin w Europie oraz szsty na wiecie. Z kolei dla Niemiec Chiny s
najwaniejszym partnerem biznesowym w Azji oraz trzecim globalnie. wiadcz o tym
statystki 45% eksportu pastw Unii Europejskiej do Chin pochodzi wanie z RFN,
7% caego niemieckiego eksportu kierowane jest do Pastwa rodka, gwnie w
ramach bran: motoryzacyjnej, elektrotechnicznej, transportowej, lekarstw oraz
energetycznej. W kwestii inwestycji wyranie widoczne jest wiksze zaangaowanie
strony niemieckiej (ok. 5 tys. przedsibiorstw dziaajcych w Chinach) ni chiskiej (ok.
900 przedsibiorstw w Niemczech). Wzrost inwestycji chiskich jest jednak
dostrzegalny zwaszcza w ostatnich latach, zgodnie ze strategi globalnej aktywnoci
przyjt przez wadze w Pekinie. Stay wzrost eksportu niemieckiego do Chin od 2007
r. zosta natomiast obecnie zahamowany. W pierwszej poowie biecego roku wzrs
on tylko o 0,8%, co jest spowodowane zaamaniem na azjatyckich giedach i wyranym
spowolnieniem tendencji wzrostowych w Chinach, okrelanym nawet jako koniec
trwajcego od lat chiskiego boomu ekonomicznego. Wzrost chiskiego PKB w
drugim kwartale 2015 r. prognozowany jest na 5-6%, co dla tego pastwa jest
wartoci nisk. Ta sytuacja jest rdem niepokoju inwestorw i koncernw
niemieckich uzyskujcych dotychczas na rynku chiskim wysokie zyski.
Oba pastwa prowadz wspprac na zasadzie oboplnych korzyci. Niemcy
s dla Pastwa rodka nie tylko wanym dostawc maszyn, technologii, ale rwnie
know-how, np. w kwestii nowoczesnego rozwoju, ksztacenia zawodowego czy
budowania marki. Dobrym przykadem moe by przyjty przez Pekin wieloletni
program rozwoju pastwa pod nazw China 2025, nawizujcy do programu rozwoju
przemysu wysokich technologii oraz przebudowy spoeczestwa przemysowego w
erze informacji, opracowanego przez Niemcy pod nazw Industrie 4.0. Pod
wzgldem innowacji i rozwoju Chiny przyjmuj wic wzorce europejskie, pozostajc
jednak nadal na wczesnym etapie tych procesw. Na przeszkodzie ich szybkiego
postpu stoj niektre rozwizania stosowane przez wadze w Pekinie, takie jak
choby staa kontrola Internetu motywowana wzgldami bezpieczestwa.
Na kanwie wsppracy gospodarczej rozwijaj si rwnie relacje polityczne
wadze w Pekinie postrzegaj Niemcy jako lidera Europy, mogcego odgrywa rol jej
przedstawiciela czy wysannika w kwestiach budzcych ich zainteresowanie na
kontynencie europejskim (takich jak kryzys finansowy, umowa TTIP czy kryzys
uchodczy). Dobre relacje Niemiec z Chinami postrzegane s ze strony UE zarwno

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

jako szansa, jak i zagroenie. W kwestiach kontrowersyjnych lojalno Niemiec wobec

ugrupowania wystawiana jest na prb, co moe by powodem nieporozumie. Za
przykad moe posuy sprzeciw Niemiec wobec sankcji antydumpingowych
naoonych w 2013 r. na Chiny przez Komisj Europejsk w zwizku z importowanymi
z tego pastwa panelami sonecznymi.
Wobec obecnego kryzysu uchodczego i spowodowanych nim tar wewntrz
rzdzcej koalicji CDU/CSU-SPD, kanclerz Niemiec zdecydowaa si na podr do
Pekinu i spotkanie z premierem Li Keqiangiem. Jej uroczyste przyjcie z honorami
wojskowymi zarezerwowanymi dla najwyszych rang goci symbolizowao dobr
atmosfer wizyty. Obie strony podkrelay podczas rozmw szczeglne stosunki
czce oba pastwa. Cho rozmowy miay dotyczy wielu rnorodnych kwestii, to
jednak nadrzdnym celem kanclerz Merkel byo uzyskanie pomocy Chin w rozwizaniu
kryzysu uchodczego. Zamiar ten udao si w pewnym stopniu zrealizowa premier
Chin zadeklarowa ch pomocy w stabilizacji sytuacji w pastwach takich, jak Syria,
Afganistan

czy

Pakistan

przez

zastosowanie

rozwiza

dyplomatycznych,

uwzgldniajcych interesy wszystkich stron. Li Keqiang opowiedzia si za

kolektywnymi dziaaniami w ramach ONZ. Najwaniejszym elementem pertraktacji
gospodarczych, prowadzonych przez przedstawicieli biznesowych obu pastw (ze
strony niemieckiej w rozmowach wzili udzia m.in. szefowie takich firm jak Siemens
czy Volkswagen), byo podpisanie umowy o zakupie przez Chiczykw ponad 130
samolotw Airbus za kwot 15,6 mld euro. Tematy trudne byy przez rozmwcw
umiejtnie pomijane lub jedynie wzmiankowane. Dobrze przygotowany do rozmowy z
Angel Merkel premier Li Keqiang zaznaczy wyrany sprzeciw wobec zarzutw o
kradzie wasnoci intelektualnej, nawizujc do masowo produkowanych przez Chiny
podrbek. Kwestia prawa patentowego i ochrony wasnoci intelektualnej jest w
relacjach obu pastw problematyczna. Rozwinite prawo patentowe w Niemczech,
gdzie zgasza si patenty w duej liczbie, stoi w sprzecznoci z praktyk chisk, gdzie
ochrona patentowa jest bardzo ograniczona.

Stosunki chisko-brytyjskie
Relacje Chin z Wielk Brytani, naznaczone w przeszoci wieloma
konfliktami (wojny opiumowe, status Hongkongu, zimna wojna), dopiero od niedawna
d w kierunku intensyfikacji na poziomie zblionym do stosunkw chiskoniemieckich. Rnic w rozwoju integracji gospodarczej tych pastw z Chinami dobrze
obrazuje ponisza tabela:

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

Warto importu z Chin Warto eksportu do Chin

Niemcy

80 mld eur

74 mld eur

Wielka Brytania

52,6 mld eur

23,4 mld eur

rdo: Dane za 2014 r.: www.de.statista.com i www.ons.gov.uk.

W ostatnich latach rynek brytyjski w peni otworzy si na chiskie inwestycje,

czego symbolem bya wizyta w Chinach delegacji 120 przedstawicieli brytyjskiego
biznesu (byli to szefowie takich firm, jak: Rolls-Royce, BP, Royal Dutch Shell, Barclays,
HSBC, GlaxoSmithKline, Virgin) pod przewodnictwem premiera Davida Camerona w
2013 r. Wtedy to pady liczne deklaracje o cisej wsppracy gospodarczej obu
pastw. W ostatnich latach realizowanych jest wiele inwestycji chiskich w Wielkiej
Brytanii, przede wszystkim w ramach gazi przemysu, usug, nieruchomoci oraz w
sektorze finansowym. W

cigu niecaych 5 lat Wielka Brytania staa si

najwaniejszym celem bezporednich inwestycji zagranicznych dla Chin: chiskie

banki otwieraj na wyspach swoje filie, chiska telekomunikacyjna firma Huawei jest
gwnym dostawc infrastruktury dla British Telecom. Chiczycy inwestuj rwnie w
brytyjski przemys kolejowy oraz w obiekty portowe. Najwiksz i najgoniejsz
inwestycj jest zaangaowanie chiskiego kapitau w budow pierwszej od 25 lat
brytyjskiej elektrowni atomowej. Proces zblienia obu pastw jest przez niektrych
ekspertw uwaany za zagroenie w postaci zbyt duego wpywu uzyskiwanego przez
Chiny np. na brytyjski rynek energetyczny. Istotnym elementem relacji brytyjskochiskich jest rwnie turystyka i zwizana z ni kwestia wiz. Swoboda odwiedzin
Chiczykw w Wielkiej Brytanii jest stale poszerzana, czego przykadem moe by
przeduenie czasu obowizywania wizy turystycznej wielokrotnego wjazdu z 6
miesicy do 2 lat (zgodnie z decyzj rzdu w Londynie z 21 padziernika 2015 r.).
W sensie politycznym Wielka Brytania jest dla Chin przede wszystkim
zachodnim

sojusznikiem,

mogcym

doprowadzi

do

zblienia

ze

Stanami

Zjednoczonymi lub poredniczy w budowaniu relacji oraz prowadzeniu rozmw

chisko-amerykaskich. Pozycja Londynu jako sprzymierzeca w Unii Europejskiej
zostaa jednak obecnie zachwiana

wskutek eurosceptycyzmu Brytyjczykw oraz

moliwego referendum w sprawie opuszczenia szeregw UE.

Symbolem nowego rozdania w stosunkach chisko-brytyjskich bya ostatnia
czterodniowa wizyta przewodniczcego ChRL Xi Jinpinga w Londynie. Jej oprawa
uroczysty przejazd do paacu Buckingham przy salwach armatnich oraz spotkanie z
krlow Elbiet II podkrelia wag spotkania, okrelanego przez obie strony jako

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4

pocztek zotej ery w stosunkach obu pastw. Chiski przywdca powitany zosta
entuzjastycznie

przez

tumy

zwolennikw

wyposaonych

chiskie

flagi

(przygotowane, wedug doniesie medialnych, przez ambasad chisk w Londynie),

ktrzy skutecznie zdominowali mae grupy aktywistw praw czowieka trzymajcych
flagi Tybetu.
Wedug premiera Davida Camerona w czasie wizyty Xi Jinpinga w Londynie
podpisano kontrakty o wartoci niemal 40 mld funtw, wrd nich z takimi koncernami,
jak BP, Rolls-Royce czy te z brytyjskim armatorem Carnival Corp. Podpisano rwnie
umow, na podstawie ktrej chiski koncern motoryzacyjny Geely zobowiza si
wyoy 75 mln dolarw na konstrukcj i produkcj nowego typu synnych londyskich
takswek o napdzie elektrycznym. Najbardziej komentowanym przedmiotem rozmw
bya kwestia elektrowni atomowej. Zgodnie z porozumieniem zawartym w trakcie
wizyty pomidzy D. Cameronem a Xi Jinpingiem, Chiny pokryj 1/3 kosztw budowy
pierwszej od 25 lat brytyjskiej elektrowni atomowej, ktra powstanie w Hinkley Point, w
hrabstwie Somerset na zachodzie Anglii i ma zosta uruchomiona w 2025 r..
Podobnie jak w przypadku wizyty Angeli Merkel w Pekinie, rwnie podczas
rozmw

Londynie

umiejtnie

potraktowane

zostay

kwestie

draliwe.

Przewodniczcy ChRL zapewni, e Chiny podjy wiele krokw w celu zredukowania

zdolnoci produkcyjnych w hutnictwie elaza i stali, co z pewnoci ucieszyo stron
brytyjsk w kontekcie niekorzystnego wpywu importu tanich chiskich wyrobw
hutniczych na rodzimy przemys. Zupenie pominite zostay delikatne tematy
dotyczce Tybetu oraz przyszoci Hongkongu jako autonomii, natomiast kwestia praw
czowieka doczekaa si jedynie deklaracji Xi Jinpinga o przywizywaniu przez Chiny
wielkiej wagi do ich obrony oraz o znalezieniu drogi rozwoju, ktra odpowiada
obecnym chiskim warunkom. David Cameron zosta skrytykowany za pomijanie w
deniu do korzyci gospodarczych tak wakich z moralnego punktu widzenia kwestii,
jak amanie praw czowieka w Chinach.

*
Obie wizyty oraz ich doniosa oprawa wyranie podkrelaj znaczenie dobrych relacji
z Chinami zarwno dla Niemiec, jak i Wielkiej Brytanii. Oparte przede wszystkim na
powizaniach gospodarczych, niekiedy trudne stosunki z azjatyckim partnerem s
najwyraniej dla wadz dwch czoowych pastw UE warte rozwijania, czasem
kosztem ustpstw, ktre wynikaj ze sprzecznoci interesw w tych relacjach z
wymaganiami

zwizanymi

czonkostwem

Unii

Europejskiej

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 5

czy

te

deklarowanymi wartociami. Poziom powiza w ramach globalnego partnerstwa, na

ktry strony powoyway si przy okazji obu spotka, jest z pewnoci wyszy na linii
Pekin-Berlin, jednak Wielka Brytania najwyraniej dy do zrwnania si w tym
wzgldzie z Niemcami. Oba konkurujce ze sob pastwa europejskie maj rwnie
wsplne interesy na przykad utworzenie strefy wolnego handlu pomidzy UE a
Chinami jako przeciwwagi dla porozumienia TTIP. Taka sytuacja stawia w komfortowej
pozycji wadze w Pekinie, zainteresowane budowaniem relacji z wanymi czonkami
Unii Europejskiej w celu realizacji wasnych, szeroko zakrojonych interesw.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Tomasz Morozowski politolog, absolwent Stosunkw Midzynarodowych, asystent

w Instytucie Zachodnim.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 6