Optyka impulsów ultrakrótkich

Laboratorium Procesów Ultraszybkich IFD UW

Czesław Radzewicz
Uniwersytet Warszawski
Instytut Fizyki Doświadczalnej

Ogólnopolskie warsztaty optyka i informatyka kwantowa. Toruń 2004.

Plan
9 słowo wstępne
9 krótkie impulsy
9 propagacja
9 wytwarzanie, kształtowanie i wzmacnianie
9 diagnostyka
Co znaczy krótkie?
• skala: 1fs=10-15s
• rekord świata: ≈4fs (<2T)
• standardy komercyjne: ≈10fs
• rekord Polski 15fs

Dlaczego warto?
• dla zabawy
• dynamika (femtochemia, paczki falowe, etc.)
• natężenia (1020W/cm2)
• aplikacje (telekomunikacja, medycyna, etc.)
Plan
9 słowo wstępne
9 krótkie impulsy
9 propagacja
9 wytwarzanie, kształtowanie i wzmacnianie
9 diagnostyka
jak opisujemy impuls fs?

500 1000 1500 2000

2 2

Envelope 1 Electric field

1

Temporal phase0 0

E(t)=E0(t) exp[iω0t+iφ(t)]
Fourier

E(ω)=E0(ω) exp[iφ(ω)]
 impulsy gaussowskie

E(t) = exp(-Γ t2) exp(iω0t)

Γ=a-ib
E(t) = exp(-at2) exp(iω0t+bt2) = E0(t) exp[iωot+φ(t)]

amplituda faza

• częstość chwilowa: ω(t) = dφ/dt =ω0 +2bt (świergot)

• profil czasowy natężenia: I(t) = ‫ ‌ا‬E(t)‌‫ ‌ا‬2 = exp(-2at2)
• transformata Fouriera → E(ω) = exp[-(ω−ω0)2/4Γ]
• widmo impulsu: I(ω) = ‫ ‌ا‬E(ω)‌‫ ‌ا‬2
impulsy gaussowskie c.d.

E(t) = exp(-at2) exp(iω0t+bt2)

E(t)
λ = 0.8µm, a = 0.01 fs-2, b = 0

E(ω)

E0(t)

φ(t)
φ(ω)

t (fs)
ω−ω0 (PHz)
 impulsy gaussowskie c.d.

E(t)

E(t) = exp(-at2) exp(iω0t+bt2)

λ = 0.8µm, a = 0.01 fs-2, b = 0.05 fs-2

φ(t)/40
E0(t)

φ(ω)/40

t (fs)
E(ω)

ω−ω0 (PHz)
ograniczenie fourierowskie (zasada nieoznaczoności)

I I
∆t
∆ν

t ν0 ν

dla impuslów gaussowskich: ( a)

∆ν ∆t ≅ 0.44 1 + b
2

impulsy fs muszą mieć szerokie widmo!

Plan
9 słowo wstępne
9 krótkie impulsy
9 propagacja
9 wytwarzanie, kształtowanie i wzmacnianie
9 diagnostyka
jak propaguje się impuls gaussowski?

E(t,z=0) = A exp(-Γ0t2) exp(-iω0t)

? E(ω,z=0) = A1 exp[-(ω−ω0)2/4Γ0]

dla płaskiej fali monochromatycznej:

k(ω)=n(ω)ω/c Em(t,z) = A exp[-i(ω0t-kz)]
0 z Em(ω,z) = Em(ω,0) exp[-ik(ω)z]

szereg Taylora: k(ω) = k(ω0) + k’•(ω−ω0) +1/2 k”•(ω−ω0)2 + …

E(ω,z) = E(ω,0) exp[-ik(ω)z] =

= A1 exp[-ik(ω0)- ik’z (ω−ω0)- (1/4Γ0+ik”z/2)(ω−ω0)2]
odwrotna transformata Fouriera:
E(t,z) = A2 exp[iωο(t-z/vφ)] exp[-Γ(z)(t-z/vg)2]

prędkość fazowa prędkość grupowa

vφ = ω0/k(ω0) = c/n(ω0) vg = 1/k’(ω0) = dω/dk = c/[n(ω0)+ω dn/dω]

dlaczego warto pamiętać o vg?

niedopasowanie (różnica)
prędkości grupowych (GVM)

różnica opóźnień grupowych

SiO2

∆τ

kwarc
topiony
∆τ = L/vg(0.4) - L/vg(0.8) ≈ 1.5•10-12s (1.5ps)
L=10mm
 co się dzieje z impulsem?

1 1 d 2k d ⎛⎜ 1 ⎞⎟ dyspersja prędkości
= + 2ik ′′z ′′
k = 2 =
Γ(z ) Γ 0 dω dω ⎜⎝ v g ⎟⎠ grupowej (GVD)

a 2ak ′′z
Γ 0 = a ⇒ Γ(z ) = −i
1 + (2k ′′z ) 1 + (2k ′′z )
2 2

a’ < a, jeśli k” > 0 to b’ > 0 - impuls wyjściowy jest dłuższy i ma świergot

liczby: λ = 0.8µm, szkło kwarcowe, z = 10mm, a=0.01 (10fs)

a’≈0.018a Î czas trwania impulsu ∝ 1/√a rośnie 7 razy
pryzmatyczna linia dyspersyjna

E 0 (ω )

E(ω ) = E 0 (ω ) eiφ (ω )
ujemna GVD
ϕ (ω) = a + b(ω − ω0 ) + c (ω − ω0 ) + K
2

a, b, c zależą od n(ω), L, x
Plan
9 słowo wstępne
9 krótkie impulsy
9 propagacja
9 wytwarzanie, kształtowanie i wzmacnianie
9 diagnostyka
 synchronizacja modów (mode-locking)

n(ω)

2L

E k (t ) = E 0k cos[2π(ν 0 + k δν + ϕ k ) t ]
N 2

∆ν I (t ) = ∑E k
k =1
ν
δν = c ν k = kc
2L 2L
 synchronizacja modów – symulacje numeryczne

Obrazki dla N=20, Ek=const. i 2 zestawów faz

φk=0 φk=RND
80

laser intensity (arb. units)

laser intensity (arb. units)

400
T=1/δν

δt=1/(Nδν) 40
200

0 0
0 1 2 0 1 2
time (1/δν) time (1/δν)
 sposoby na synchronizację modów

¾ aktywne
¾ pasywne (wzmocnienie bądź straty zależne od mocy)

Ggain
Iintracavity power

soczewka Kerra

n2≈10-20 cm2/W
co robi soczewka Kerra we wnęce laserowej?

low power

beam radius [mm]

high power
Symulacje numeryczne dla:
L1=600, L2=900, R=100, a=5

position in the c avity [mm].

przepis na oscylator femtosekundowy

1. Ośrodek wzmacniający z szerokim widmem

Ti3+:Al2O3 700 - 1100nm Î 4 - 5 fs

2. Szybki mechanizm synchronizacji modów

soczewka Kerra w krysztale + apertura

3. Kontrola dyspersji wewnątrzwnękowej (GVD wnęki)

para pryzmatów lustra ze świergotem

szafirowy oscylator femtosekundowy (IFD UW)

slit Ti3+ :Al2O3

M2 P1

L HR1
M

output: 800nm, 15 fs, ,

pump: Ar+ , Nd:YVO4

100 MHz, 0.4 W typically 5W P2 HR

komercyjne lasery szafirowe:

• moc do ok. 1 W
• długość impulsu 12 – 150 fs (dostępne ps)
• strojenie 720 –930 nm (jeden zestaw luster)
• częst. repetycji 10÷2500 MHz (typ. ≈ 100MHz)
kształtowanie impulsów – naiwny obrazek

E 0 (ω )

E(ω) = E 0 (ω) e iφ (ω )

ϕ (ω)
(prawie) dowolna U
funkcja rzeczywista

U>0

U<0
 kształtowanie impulsów – jak to robią zawodowcy?

układ 4f

f f f f

siatka dyfr.1 maska

lub siatka dyfr.2
modulator
ciekłokrystaliczny
modulator światła modulacja
piksel fazy

En En exp(-iφn) modulacja
amplitudy

E out (ω) = A(ω) E in (ω) En AnEn

A(ω ) dowolna funk. zesp. A(ω) ≤ 1 P1 P2

układ 4f z wiązką monochromatyczną

2w λ
2w 0 = 2 w
f

sinα + sinβ = λ rozdzielczość spektralna:

ds
∆λ=2w0•dx/dλ
β dx
=f
dβ
=
f zakres widmowy: N•∆λ
dλ dλ d s cosβ
α
 co można dostać?

A.M. Weiner, Femtosecond optical pulse shaping and processing,

Prog. Quant. Electr. 19, 161 (1995)

sprzężenie zwrotne:
kontrola kwantowa, optymalizacja
dlaczego budujemy wzmacniacze fs?

oscylatory sa miłe ale….

1. Mała energia impulsu, typowo kilka nJ

nawet dla 10fs impulsu P < 1MW

2. Skończony zakres strojenia

0.7 – 1.1µm podstawowa, 0.35 – 0.55µm SH

trzeba wzmacniać!
 femtosekundowy wzmacniacz laserowy

gain medium

from fs oscillator

amplified pulses
s e r beam
p la
pu m

1mJ + 100fs Î 1010 W

1010W + 1mm2 Î 1012W/cm2

¾ nieliniowa dystorsja fazy impulsu (efekt Kerra) Î nieodwracalne czasowe

poszerzenie impulsu

¾ zniszczenie materiału Î poważne kłopoty

z przełożonym

Rozwiązanie: Chirpped Pulse Amplification (CPA)

 CPA - pomysł

D.Strickland and G.Mourou, Opt. Commun. 56, 21 (1985)

stretcher siatkowy
kompresor siatkowy
2f
lustro
siatka dyfr.
siatka dyfr.
siatka dyfr.

lustro
siatka dyfr.

stretcher wzmacniacz kompresor

∆t x 10 4 wzmocnienie 10 4 – 10 8
∆t x 10 -4
szafirowy wzmacniacz regeneratywny

stretcher compressor
all lines, 6 W, CW
Ar:ion pump laser
Ti:Sapphire oscillator OC G G
SL

M1

RM 60 fs
Ti:S M2
20 nm
OD
P 1 mJ
regen. amplifier

RM
1 kHz
Ti:S

P
PC
P
P G

Nd:YLF pump laser

7W, 1 kHz
 co można kupić?

Układy komercyjne:

1. Pompowanie ciągłe, regeneratywny 100-250 kHz, kilka µJ

2. Pompowanie impulsowe, regeneratywny 1 – 10 kHz, mJ

3. 10 Hz wieloprzejściowy 10 Hz, do ok. 100mJ (1012W)

Szafirowe wzmacniacze CPA są fajne

ale
mają kłopoty ze strojeniem!
(coś o tym jutro)
Plan
9 słowo wstępne
9 krótkie impulsy
9 propagacja
9 wytwarzanie, kształtowanie i wzmacnianie
9 diagnostyka
autokrelacja

Dela y

I2ω=κIω2
Filter
BS BS
D
SH crysta l

1.0

0.8

sygnał [j. u.]

0.6

łatwa i niezawodna metoda

oceny czasu trwania impulsu
0.4

ale 0.2

nie daje kształtu impulsu, 0.0

nie daje fazy -100 0 100

opóźnienie [fs]
 Frequency Resolved Optical gating (FROG)
D.J.Kane and R.Trebino, IEEE J.Quant.Electr. 29, 571-579 (1993)

SHG

τ
λ
∞ 2
λ
I FROG (ω ,τ ) ∝ ∫ E (t )E (t − τ )exp (− i ω t )d t
−∞

algorytm numeryczny E(t)

τ
 FROG – algorytm

mamy z doświadczenia: IFROG(ω,τ) (macierz NxN)

Z = ∑ E SH (t i , τ j ) − E test (t i ) ⋅ E test (t i − τ j )
N

i, j=1 wejście

minimalizacja

E′SH (t, τ )
odległości
E test (t) E SH (t, τ)

IFFT FFT
podstawienie
amplitudy
E′SH (ω, τ ) E SH (ω, τ )
E SH (ω, τ )
E′SH (ω, τ ) = I FROG (ω, τ )
E SH (ω, τ )
FROG – przykładowe wyniki

410 1.0

Intensity (arb.u.)
400

0.0
-200 0 200
390
delay (fs)
-400 0 400
Delay (fs)
1.0

Intensity (arb.u.)
ƒ kierunek czasu?
ƒ powolny algorytm
ale
• dokładnie przetestowany 0.0
• wbudowane kryteria 790 800 810 820
oceny wyniku Wavelength (nm)
Spectral Interferometry for DIRECT Electric-field Reconstruction (SPIDER)

C.Iaconis and I.A.Walmsley,

IEEE J. Quantum Electron. 35, 501 (1999)

sp
ec
tro
E(ω ) = E(ω ) e iφ (ω )
gr
ap
h
SFG

BS τ ¾opóźnienie:
FT
E (t + τ ) ⇒ e iω τ E(ω )
GDD

¾przesunięcie spektralne:
E(ω) ⇒ E(ω − Ω ) = E(ω − Ω ) e iφ (ω−Ω )

¾mierzony sygnał:
S(ω) = E(ω) e iωτ
+ E(ω − Ω ) e iφ (ω − Ω ) 2
SPIDER c.d.

S(ω) = E(ω − Ω ) + E(ω)

2 2

+ 2 E(ω − Ω ) E(ω) cos[φ(ω − Ω ) − φ(ω) − ωτ ]

Obróbka danych:
• filtrowanie
• usuwanie ωτ
• odtwarzanie fazy spektralnej
SPIDER – przykładowy wynik
1.00 3

Intensity (arb. U.)

0.75

phase (rad)
1
• bardzo szybki algorytm
• nie ma problemu kierunku czasu 0.50 0

ale -1
0.25
ƒ złożony układ doświadczalny -2
ƒ brak wewnętrznych testów 0.00 -3
-300 -200 -100 0 100 200 300
Time (fs)