BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

8. Sprone konstrukcje statycznie niewyznaczalne

8.1. Wprowadzenie
W konstrukcjach statycznie niewyznaczalnych, spreniu towarzyszy powstanie pewnych dodatkowych si, tzw.
si wzbudzonych. Ilustruje to nastpujcy przykad. Jeli mamy swobodnie podpart belk spron, to,
pomijajc inne obcienia jak np. ciar wasny, rozkad momentw zginajcych, si poprzecznych i deformacji
przedstawiaj wykresy na Rys. 8.1-1.
Wykres momentw zginajcych wskazuje na paraboliczn tras kabla o zerowych mimorodach na obu
kocach. Warto siy poprzecznej wynika z kta odgicia trasy kabla skutkujcym powstaniem pionowej
skadowej siy sprajcej, rwnowaonej przez si poprzeczn w betonie. Ostatni diagram to ugicie odwrotne
o strzace 21 mm (i obustronnym skrceniu belki o 2 mm), oraz zerowe reakcje pionowe.

Katedra Konstrukcji Budowlanych

1/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

Rys. 8.1-1 Oddziaywania kabla parabolicznego na belk spron statycznie wyznaczaln

Katedra Konstrukcji Budowlanych

2/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

Jeli t belk podeprzemy na rodku, ukad si wewntrznych ulegnie istotnej zmianie:

Rys. 8.1-2 Oddziaywania kabla parabolicznego na belk spron statycznie niewyznaczaln

Katedra Konstrukcji Budowlanych

3/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

Efekt ten powstaje wskutek zablokowania moliwoci ugicia (odwrotnego) belki, poprzez wprowadzenie
podpory wewntrznej. To wymuszenie powoduje powstanie reakcji na tej podporze (przeciwdziaajc odrywaniu
belki), skutkujcej radykaln zmian rozkadu si wewntrznych.
Oczywicie zastosowanie sprenia o trasie waciwej dla belki jednoprzsowej w schemacie belki cigej nie
jest racjonalne.
Idealnym przebiegiem trasy cigna jest byoby odwzorowanie przebiegu momentw zginajcych wywoanych
obcieniem zewntrznym, odpowiednio manewrujc mimorodem oraz wartoci siy sprajcej. Rzadko jest
to jednak moliwe w tak idealnej formie (podobnie jak dla elementw statycznie wyznaczalnych) z kilku
powodw:
1. Zaamanie trasy kabla nad podporami wewntrznymi wymaga odrbnych zakotwie dla kabli (koszt!), i
jest technicznie utrudnione (dostp do zakotwie przy nacigu).
2. Z reguy, maksymalne momenty rodz si nad podporami wewntrznymi, czyli mimorody kabli bd tu
znacznie wiksze ni dla przekrojw przsowych. Cz przekroju przsowego leca poniej kabli jest
wtedy tylko nieefektywnym balastem jeli przyjmiemy sta si sprajc, albo naley dostosowa
warto sprenia poprzez dokadanie krtkich kabli nad podporami. To ostatnie rozwizanie jest bardzo
kopotliwe technologicznie i kosztowne.
3. Obcienia zmienne powoduj zrnicowanie przebiegu i wartoci momentw zginajcych (obwiednie)
czyli nie definiuj jednoznacznie trasy kabla idealnego.

Katedra Konstrukcji Budowlanych

4/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

W praktyce, rozwizania sprowadza si do uzasadnionego obliczeniowo, racjonalnego przebiegu kabla cigego

zakrzywionego w formie fali, o wierzchokach nad podporami. Takie sprenie z reguy rwnoway dziaanie
obcie staych lub prawie-staych, pozostawiajc efekt obcie zmiennych (krtkotrwaych) do przejcia
przez konstrukcj traktowan jako elbetow. Poniewa sprone konstrukcje statycznie niewyznaczalne (beli
cige, ramy) z reguy stanowi gwny ustrj nony, udzia obcie zmiennych jest relatywnie may. Trzeba
jednak pamita, e silne lub wielokrotne zakrzywienie kabla istotnie wpywa na spadek efektywnej siy
sprajcej wskutek tarcia. Wanie konstrukcje tego typu, a cilej: stropowe pyty cige obok zbiornikw
koowych byy przyczyn rozwoju i wprowadzenia kabli bez przyczepnoci.
Praktycznym sposobem wyznaczania przebiegu i wartoci sprenia oraz do weryfikacji konstrukcji jest metoda
obcie zastpczych, w ktrej dziaanie kabla zastpowane jest obcieniem zewntrznym wywoujcym
identyczne efekty.

8.2. Metoda obcie zastpczych

Jak wspomniano, w metodzie tej zastpuje si dziaanie kabla obcieniem zewntrznym, statycznie
rwnowanym. Takie podejcie istotnie uatwia modelowanie sprenia.

Katedra Konstrukcji Budowlanych

5/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

Rys. 8.2-1 Obcienia zastpcze od sprenia

Katedra Konstrukcji Budowlanych

6/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

8.3. Trasa cigna z segmentami parabolicznymi

a2L
parabola 3
D

hi
e0

C
parabola 1

e1

e2

parabola 2
B

(1-a1)L

a1L
L

Rys. 8.3-1 Trasa cigna z segmentami parabolicznymi (przsa skrajne)

W praktyce trasa cigna skada si z cigu segmentw parabolicznych, wklsych w przsach i wypukych nad
podporami wewntrznymi. Wypuke parabole nad podporami s konieczne w celu uniknicia ostrego zaamania
cigna.
Katedra Konstrukcji Budowlanych

7/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

W punkcie B kabel ma najwikszy mimord e1, a obie parabole 1 i 2 w tym punkcie maj nachylenie zero.
Punkt przegicia C pomidzy wkls parabol 2 a wypuk 3 znajduje si w odlegoci a2L od podpory
wewntrznej. Parabole 2 i 3 maj w tym punkcie rwne nachylenie. Nad podpor wewntrzn, w punkcie D
mimord wynosi e2 a nachylenie paraboli 3 wynosi zero. Poszukujc rozwiza dla istotnych parametrw
segmentw parabol wykorzystuje si zalenoci dla funkcji paraboli przedstawione w punkcie 2.3.1.
Wyrwnujc nachylenie paraboli 2 i 3 w punkcie C, mona wykaza, e:

hi

a2
e e2
a1 1

(8.3-1)

a punkt C ley na prostej czcej punkty B i D. Nachylenie paraboli 2 i 3 w punkcie C wynosi:

2 e1 e2
a1 L

(8.3-2)

Podobnie, mona wyznaczy parametry segmentw parabol o symetrycznej trasie w przsach wewntrznych

Katedra Konstrukcji Budowlanych

8/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

a3L

a3L

CL

parabola 4

parabola 4

D
hi

hi

parabola 5

e2
E

e2

E
e3
F

Rys. 8.3-2 Symetryczna trasa cigna z segmentami parabolicznymi (przsa wewntrzne)

Krzywizna kadej z parabol wynosi:

Parabola 2
Parabola 3

2 e e1
1
2 0
r1
L 1 a1 2
2 a1 a2 e1 e2
1

r2
a1 a1 a2 2 L2
2 e1 e2
1
p3

r3
a1 a2 L2

p1

Parabola 1

p2

Katedra Konstrukcji Budowlanych

(wklsa)

(8.3-3)

(wklsa)

(8.3-4)

(wypuka)

(8.3-5)
9/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

Parabola 4
Parabola 5

4 e2 e3
1

r4
a3 L2

(wypuka)

(8.3-6)

8 e2 e3
1

r5
1 2 a3 L2

(wklsa)

(8.3-7)

p4
p5

dr in. Zbigniew Plewako

Gdzie r1 do r5 s promieniami krzywizny odpowiednio paraboli od 1 do 5.

Dugo paraboli 3 i 4, odpowiednio: a2L i a3L, powinna uwzgldnia minimalny, dopuszczalny przez system
sprania, promie zakrzywienia trasy kabla Rmin, co prowadzi do nierwnoci:
Parabola 3

a2

Parabola 4

a3

Katedra Konstrukcji Budowlanych

2 Rmin e1 e2
a1 L2
4 Rmin e2 e3

L2

(8.3-8)
(8.3-9)

10/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

Obcienia zastpcze belki od trasy kabla jak na przykadowym rysunku pokazano w tabeli:

Trasa kabla
Parabola 1

A
M = Pe0
V = q p 1 1 a1 L

PRZSA SKRAJNE
Punkt/segment kabla
A-B
B-C

q p1

C-D

2 P e0 e1

1 a1 L 2
qp 2

Parabola 2

2 P e1 e2
a1 a1 a2 L2
q p3

Parabola 3

a1 a 2 L

PRZSA WEWNTRZNE
segment kabla

Trasa kabla
Parabola 4

2 P e1 e2

q p4

Parabola 5

D-E
2 P e2 e3

E-E

a3 L2

q p5

8 P e2 e3

1 2 a3 L2

Trzeba te pamita, e przekrj belki na caej dugoci jest ciskany osiow si P.

Katedra Konstrukcji Budowlanych

11/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

8.4. Przykady konstrukcji statycznie niewyznaczalnych

Poniszy rysunek ilustruje typowe przykady elementw spronych statycznie niewyznaczalnych:

Rys. 8.4-1 Przykady konstrukcji statycznie niewyznaczalnych

Katedra Konstrukcji Budowlanych

12/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

Schemat u gry ilustruje zarwno belki cige (stropowe, mostowe), ale take ide pyt (jedno- lub
dwukierunkowo spronych). Kolejne przykady s charakterystyczne dla konstrukcji mostowych, za dolny
ilustruje ram spron, ktr mona ksztatowa take w ukadach wieloprzsowych.

Rys. 8.4-2 Przykady konstrukcji statycznie niewyznaczalnych (cd)

W wietle ustale poczynionych w punkcie 8.1, sposb prowadzenia kabli nie wymaga dalszego uzasadnienia, a
w kadym przypadku naley pamita o uwzgldnieniu si wzbudzonych.
Katedra Konstrukcji Budowlanych

13/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

8.5. Sprone pyty cige

O ile sprone pyty prefabrykowane pracuj w schematach belek jednoprzsowych (czasem uciglonych nad
podporami za pomoc dodatkowego zbrojenia mikkiego w warstwie betonu zespalajcego) zostay omwione
w punkcie 6.4, tutaj zostan omwione pyty monolityczne, kablobetonowe.
Stosuje si nastpujce rozwizania (Rys. 8.5-1):
a)

pyty jednokierunkowo sprone,

b) pyty dwukierunkowo sprone, oparte lub utwierdzone na krawdziowych belkach lub cianach, take z
krawdziami swobodnymi,
c) pyty paskie, o staej gruboci oparte na zazwyczaj prostoktnej siatce supw, czyli: ustroje pytowo
supowe;
d) Stropy paskie z pogrubieniem nad supami (stropy grzybkowe),
e) Stropy paskie z pogrubionymi pasmami (niskimi belkami) midzysupowymi biegncymi w jednym kierunku
(o wikszej rozpitoci) i z pyt elbetow lub spron w kierunku prostopadym.

Pyty sprone s za pomoc kabli zakrzywionych, pojedynczych lub zgrupowanych we wstgi (w celu
ograniczenia wysokoci kabla), zarwno z (wtrn) przyczepnoci jak i bez przyczepnoci. Kable te
stosunkowo mao sztywne mona atwo ukada w deskowaniu, a paskie zakotwienia przystosowane s do
nacigu indywidualnego za pomoc lekkich pras.
Katedra Konstrukcji Budowlanych

14/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

Rys. 8.5-1 Przykady monolitycznych pyt kablobetonowych

Katedra Konstrukcji Budowlanych

15/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

Zakrzywienie trasy kabla, oprcz sprenia powoduje powstanie si pionowych, co omwiono w punkcie 8.2.
Przy kablach parabolicznych jak na Rys. 8.5-2, ich zwis h powoduje powstanie rwnowanego obcienia
cigego, rwnomiernie rozoonego:

qp

8Ph
L2

(8.5-10)

gdzie: h zwis kabla (strzaka paraboli)

L dugo przsa (paraboli)

Rys. 8.5-2 Kabel wyidealizowany i rzeczywisty w pycie cigej

Katedra Konstrukcji Budowlanych

16/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

Wyidealizowany kabel na Rys. 8.5-2a) z ostrym zaamaniem nad podpor poredni jest przyblieniem kabla
rzeczywistego. Jest on jednak znacznie wygodniejszy do uycia w analizie, a bd z reguy jest niewielki.
Obcienie zastpcze qp wywouje moment zginajcy i si poprzeczn ktre przeciwstawiaj si odpowiednim
siom wywoanym obcieniem zewntrznym. Jak wspomniano, z reguy sprenie dobiera si tak, aby
zrwnoway obcienia stae lub dugotrwae, a dodatkowe obcienie i spenienie stanu granicznego
nonoci zapewniaj siatki zbrojenia mikkiego.
Przy projektowaniu wstpnym, naley zaoy gruboci pyty t. I tak, zalecenia podaj gruboci minimalne
wyraone stosunkiem L/t w zakresie od 40 do 45, za w zalenoci od obcie, mona si kierowa
nastpujcymi zaleceniami (Rys. 8.5-3):

Katedra Konstrukcji Budowlanych

17/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

Rys. 8.5-3 Zalecenia odnonie gruboci pyt

Katedra Konstrukcji Budowlanych

18/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

Istotnym zagadnieniem jest rozstaw kabli i problem strefy zakotwie.

W obszarze zakotwienia, skoncentrowana sia sprajca wywouje naprenia w betonie rozchodzce si w
o

gb pyty pod ktem . Kt ten zawiera si w przedziale od 90 do 120 i wobec tego powstaj strefy, ktre nie
s sprone. Ich zasig zaley od rozstawu kabli w danym kierunku. Przyjmuje si, e maksymalny rozstaw
kabli w pytach jednokierunkowo spronych nie powinien przekracza 10 gruboci pyty, za w pytach
spronych w dwch kierunkach 8,5 gruboci. Oprcz swoistych problemw strefy zakotwie (naprenia
poprzeczne), trzeba zwrci take uwag na ten fakt istotny szczeglnie w obszarach podpr skrajnych w
aspekcie cinania i przebicia.

Katedra Konstrukcji Budowlanych

19/20

BETONOWE KONSTRUKCJE SPRONE

dr in. Zbigniew Plewako

Rys. 8.5-4 Lokalny brak sprenia

Katedra Konstrukcji Budowlanych

20/20