Termin Dobra intelektualne odnosi si do podlegajcej ochronie prawnej kategorii dbr

wystpujcych w obrocie cywilnoprawnym, nie majcych postaci materialnej. Wrd nich

mona wymieni zarwno utwory w wietle prawa autorskiego, przedmioty praw
pokrewnych, jak i patenty, wynalazki, bazy danych czy know-how.
DOBRA NIEMATERIALNE

Wasno intelektualna ma charakter niematerialny. Dlatego te kwalifikowane jest zawsze

jako dobro niematerialne, co radykalnie odrnia j od materia rzeczy. Niematerialno
oznacza, e nie da si wasnoci intelektualnej pozna zmysami. Odbir, poznanie
wasnoci intelektualnej ma charakter niematerialny (intelektualny). Zmysy jedynie
pomagaj nam w tym odbiorze i caym pro poznawczym. Z tego wzgldu naley
zdecydowanie oddziela dobro niematerialne, czyli wasno intelektualn od tego
wszystkiego, co jest tylko jej nonikiem, materialnym przejawem, substratem. Czym innym
jest dobro niematerialne, a < innym postrzegalny zmysowo materia, ktry je wyraa i w
ktrym owo dobre inkorporowane, ucielenione.
Wwczas, gdy kupujemy ksik w ksigarni, nabywamy tylko rzecz: zadrukowane kartki
papieru w okrelonej postaci. Kupujemy wtedy jedynie materialny przedmiot, nie kupujemy
natomiast adnych praw do wasnoci intelektualnej jak jest utwr (powie, wiersz, itp.),
ktry owa ksika uzewntrznia i ktrej jest ona nonikiem, zmysow postaci. Czym
innym jest dzieo PAN TADEUSZ Adama Mickiewicza, a czym innym konkretny egzemplarz
ksiki, za pomoc, ktrego to dzieo poznajemy. Pierwsze to dobro niematerialne, a drugie
to jego konkretny nonik, materialna reprezentacja, forma utrwalenia.
Trzeba zatem pamita, e prawa do rzeczy, ktra wyraa wasno intelektualn nie daj
automatycznie adnych praw do tej wasnoci. Rzecz i przez ni okrelana wasno
intelektualna (dobro niematerialne) to dwa rne przedmioty ochrony prawnej i rzdz nimi
odmienne reimy prawne. Dobro niematerialne obejmuje PRAWO WASNOCI
INTELEKTUALNEJ. O ochronie praw do przedmiotw fizycznych traktuj natomiast inne
przepisy, w szczeglnoci prawo rzeczowe (najwaniejsze spord nich to prawo
wasnoci), ktre z jednej strony, dotyczy ruchomoci, a rozmaitych przedmiotw
codziennego uytku, takich jak ywno, ubrania, urzdzenia, meble itd., a z drugiej strony
dotyczy nieruchomoci, jak grunty, budynki i lokale. Prawo rzeczowe bezporednio nigdy nie
reguluje ochrony wasnoci niematerialnych.
PRAWO WASNOCI INTELEKTUALNEJ

Wasno intelektualna to rozmaite rezultaty intelektualnej dziaalnoci czowieka. Okrela

si je rwnie mianem dbr niematerialnych" i grupuje zasadniczo w dwa zbiory: wasno
przemysow oraz wasno autorsk. Wasno intelektualna ma jednak charakter
dynamiczny. Dlatego te jej zakresem obejmowane s coraz to nowe dobra.
Wasno przemysow chroni przepisy zwane prawem wasnoci przemysowej",
'wasnoci autorskiej dotycz przepisy prawa autorskiego". Wasno intelektualna dotyczy
take takich dbr, ktrych ochrona prawna wykracza poza przepisy prawa wasnoci
przemysowej oraz prawa autorskiego. Wynika ona z wielu szczegowych i zrnicowanych
ustaw oraz regulacji. Chodzi tutaj o prawne zabezpieczenie takiej wasnoci intelektualnej,
jak: bazy danych, folklor, wiedza tradycyjna, zasoby genowe, formaty programw
telewizyjnych i radiowych, domeny internetowe. Problem ochrony tych dbr nabra istotnego
znaczenia w ostatnich kilkunastu latach. Dzisiaj tradycyjny podzia tych przepisw na prawo
wasnoci przemysowej" i prawo autorskie" mona zatem uwaa ju za niewystarczajcy.
Wskazany caoksztat przepisw tworzy zbir, ktry nazywamy prawem wasnoci
intelektualnej". Pod wzgldem sposobu, w jaki regulowana jest ochrona poszczeglnych

http://archiwum-di.pl/di-slowniczek-edu.html

dbr, prawo to ma charakter kompleksowy, skada si z norm o zrnicowanej naturze.

Wystpuj w nim przepisy prawa prywatnego, ktre maj na uwadze przede wszystkim
interesy jednostek. Wystpuj jednak take i przepisy publicznoprawne - administracyjne i
karne. Regulacje prawa publicznego maj na wzgldzie interes publiczny, interesy ogu.
Suszna ochrona wasnoci intelektualnej to nie tylko sprawa i interes samych uprawnionych
do tej wasnoci, ale take zadanie i interes pastwa, tworzcych je wsplnot i caego
spoeczestwa. Do rozwoju i wzrostu znaczenia prawa wasnoci intelektualnej przyczyniy
si rozliczne traktaty midzynarodowe i prawo Unii Europejskiej. Harmonizacja standardw
ochrony na paszczynie midzynarodowej, coraz wiksza atwo uzyskiwania ochrony w
rnych systemach i zachodzce procesy globalizacyjne majce wpyw na stosunki
handlowe sprawiaj, e rwnie prawa wasnoci intelektualnej zyskuj globalny charakter.
FUNKCJE PRAWA WASNOCI INTELEKTUALNEJ

Przepisy prawa wasnoci intelektualnej realizuj trzy funkcje: wasnociow,

monopolizujc i wynagradzajc. S to cele tej dyscypliny prawa, o ktrych trzeba zawsze
pamita przy interpretowaniu i stosowaniu poszczeglnych przepisw.
Prawo wasnoci intelektualnej realizuje funkcj wasnociow. Oznacza to, e prawnie
przyporzdkowuje poszczeglne dobra niematerialne wasnociowemu wadztwu
zindywidualizowanych podmiotw. Podmioty te staj si w wietle prawa wacicielami tych
dbr. Wasno dbr niematerialnych i monopol na ich eksploatacj umoliwiaj
pozyskiwanie wynagrodzenia za ich wykorzystywanie przez osoby trzecie. Jeli napiszesz
wiersz, czy te wymylisz nazw dla swojej firmy i j wylansujesz na rynku, jeste
wacicielem tych dbr niematerialnych i masz na nie monopol. Kady, kto zechce je
wykorzystywa musi mie twoj zgod, a t moesz uzaleni od otrzymania
wynagrodzenia. Prawo wasnoci intelektualnej wyrasta ponadto z przedwiekowej praktyki
udzielania przywilejw przez panujcych. Gwarantuje uprawnionym majtkowe monopole,
ktre uprzywilejowuj ich wzgldem i kosztem osb trzecich. Dlatego przypisujemy temu
prawu funkcj monopolizujc. Z t ostatni czy si cile funkcja wynagradzajca,
polegajca na tym, e w prawie wasnoci intelektualnej nastpuje uznanie pracy umysowej
w dziedzinie praw majtkowych. Prawo to potwierdza wymiar zarobkowy rezultatw takiej
pracy i je dowartociowuje pod tym wzgldem. Wwczas, gdy wyprodukujesz jak rzecz
materialn, na przykad, mebel albo jakie urzdzenie, masz prawo da wynagrodzenia
od tych, ktrzy chc wykorzystywa t rzecz do wasnych celw. Tak samo jest, gdy kto
chce skorzysta z twojej twrczoci niematerialnej.
Wypeniajc wszystkie wyliczone funkcje, prawo wasnoci intelektualnej stara si way
interesy uprawnionych z interesami pozostaych czonkw spoeczestwa, w szczeglnoci
tych, ktrzy chc korzysta z wasnoci intelektualnej w celach edukacyjnych, naukowych i
badawczych, a take dla wycznie wasnego, osobistego uytku. Zasad jest, e prawa
majtkowe wynikajce z przepisw prawa wasnoci intelektualnej maj charakter okresowy,
a wic trwaj tylko okrelony czas. Czasowemu ograniczeniu nie podlega natomiast ochrona
interesw osobistych twrcw wasnoci intelektualnej. Prawo wasnoci intelektualnej ma
charakter terytorialny. Oznacza to, e zawsze przyznaje ochron odnoszc si do
okrelonego terytorium. Z prawa wasnoci intelektualnej wynika ochrona skuteczna wobec
wszystkich - wie kadego bez wzgldu na jakiekolwiek zwizki z uprawnionym. Wobec
takiego szerokiego zakresu tej ochrony przyjmuje si, e istnieje zamknity katalog
wasnoci intelektualnej podlegajcej ochronie prawnej. Nie mona zatem powoywa si na
ochron wasnoci intelektualnej, ktrej jednoznacznie nie przewiduje prawo.
Odpowiedzialno z tytuu naruszenia prawa wasnoci intelektualnej czsto jest obiektywna,
a zatem cakowicie niezalena od winy. Brak zawinienia przy naruszaniu tego prawa nie
wycza wic automatycznie tej odpowiedzialnoci.

http://archiwum-di.pl/di-slowniczek-edu.html

PRAWA WYCZNE

Najbardziej podstawowym sposobem ochrony wasnoci intelektualnej jest przyznawanie jej

wacicielom tzw. praw wycznych. Istot tych praw okrelaj
wynikajce z nich uprawnienia zakazowe, ktre gwarantuj i zabezpieczaj okrelony zakres
wycznoci na eksploatacj dobra niematerialnego. Dlatego te przy prawach wycznych
kluczowe znaczenie ma zawsze kwestia, co mona na ich podstawie zakaza innym. Aby
rozumie zakres tych praw trzeba wic przede wszystkim ustali zwizane z nimi
uprawnienia zakazowe. Niezwykle czsto s one unormowane w wielu przepisach w ramach
poszczeglnych aktw prawnych. Niekiedy przepisy te nie stanowi zwartej regulacji, lecz
znajduj si w rnych ustawach. Do wycznych nale takie prawa, jak: autorskie prawa
majtkowe i osobiste do i utworu, patent (udzielany na wynalazek), prawo ochronne na wzr
uytkowy, prawo z rejestracji topografii ukadu scalonego, prawo z rejestracji wzoru
przemysowego, prawo ochronne na znak towarowy, prawo do chronionej odmiany rolin,
prawo (sui generis) do bazy danych, a take wiele innych praw, ktre przewiduj rozmaite
akty prawne.
Podstawowe akty prawne, ktre normuj prawa wyczne na terytorium Polski to przede
wszystkim: ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawa- prawo wasnoci
przemysowej, ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ustawa o ochronie prawnej
odmian rolin, ustawa o ochronie baz danych, rozporzdzenie UE o wsplnotowym znaku
towarowym, rozporzdzenie UE o wsplnotowym wzorze przemysowym, konwencja
berneska o ochronie dzie litera i artystycznych, konwencja paryska o ochronie wasnoci
przemysowej, konwencja monachijska o patencie europejskim, porozumienie madryckie o
midzynarodowej( rejestracji znakw towarowych. Z tych, jak i wszystkich pozostaych
przepisw prawa wasnoci intelektualnej wynika, e niektre prawa wyczne mog
powsta z chwil dokonania w okrelonej postaci dobra niematerialnego, do ktrego prawo
si odnosi. Tak jest, na przykad, w przypadku praw autorskich, czy te \ do bazy danych. S
jednak take liczne przypadki, e dla powstania prawa w wycznego potrzeba dopenienia
wielu formalnoci i pozyskania odpowiedniego waciwego podmiotu publicznego, na
przykad, decyzji administracyjnej Urzdu Patentowego RP. Tak dzieje si midzy innymi w
przypadku patentu na wynalazek prawa z rejestracji wzoru przemysowego, prawa
ochronnego na znak towarowy.
Typow sankcj za naruszenia praw wycznych jest sankcja cywilnoprawna, wacicielowi
dobra niematerialnego przeciwko naruszycielowi przysuguj roszczenia o zaprzestanie
naruszenia, przeprosiny w prasie lub innych mediach, o wy uzyskanych wskutek naruszenia
korzyci, o naprawienie szkody (odszkodowanie Naruszyciel moe jednak take ponosi
odpowiedzialno karn. W pewnych przypadkach moe zosta nawet orzeczona kara
pozbawienia wolnoci.
CREATIVE COMMONS

Jest to utworzona w 2001 roku organizacja non-profit, ktrej celem jest wspieranie
zachowania rwnowagi midzy pen ochron praw autorskich a niczym nieskrpowanym
korzystaniem z twrczoci innych osb. Gwnym celem organizacji jest stworzenie
alternatywy dla istniejcego systemu ochrony praw autorskich, zdaniem organizacji
ogranicza moliwo tworzenia i korzystania z dbr kultury. Organizacja (posiadajca oddzia
w Polsce) promuje wrd autorw rozpowszechnianie utworw na podstawie licencji
Creative Commons opartej na formule "pewne prawa zastrzeone", gdzie granice
dozwolonego uytku s szersze i wyraniejsze ni te wytyczone na zasadzie wszelkie prawa
zastrzeone" (charakterystycznej dla prawa autorskiego). Creative Commons szanuje prawo
twrcw do okrelenia stopnia, w jakim chc si dzieli swoj twrczoci z innymi.
Jednoczenie zachca do tworzenia zasobu dbr kultury, ktrego elementy mog by
swobodnie wymieniane i zmieniane.
http://archiwum-di.pl/di-slowniczek-edu.html