Y

RT
U

PO
LI

DZ
I

HNIKA L
KA
S

C
TE

O
A
T RANSP

Temat wiczenia

Pomiary otworw na przykadzie tulei

cylindrowej

I Cel wiczenia
Zapoznanie si z metodami pomiaru otworw na przykadzie pomiaru zuycia
gadzi tulei cylindrowej.
II. Wprowadzenie
Warunki pracy skojarzenia tok - piercienie tokowe - cylinder s cikie
zarwno z powodu wysokiej temperatury pracy jak i utrudnionego smarowania
powierzchni trcych. W procesie normalnej eksploatacji gad cylindrw silnika
spalinowego zuywa si nierwnomiernie tak wzdu tworzcej cylindra jak i po
obwodzie.
Klasyczny rozkad zuycia wzdu tworzcej cylindra dla cylindrw
wykonanych bezporednio w kadubie silnika oraz w tulejach mokrych nie
obcionych przedstawia rysunek obok. Jak wida w grnej czci cylindra
zuycie jest znacznie wiksze ni w czci dolnej - mona stwierdzi ksztat
zuycia zbliony do citego stoka, odwrconego podstaw do gry (rys.1).

Rys.1. Typowe
zuycie tulei
cylindrowej
nieobcionej w
przekroju pionowym.

Do przyczyn powodujcych tego rodzaju zuycie gadzi cylindra nale:

- dziaanie wysokich temperatur - wysze temperatury wystpujce w grnej
czci cylindra powoduj gwatowne zmniejszenie lepkoci oleju,
- dziaanie cinienia gazw spalinowych - naciski jednostkowe na gad
cylindrw przy grnym pooeniu toka s znacznie wiksze ni przy dolnym
pooeniu toka, a dodatkowo przedmuch gazw spalinowych pomidzy
piercieniami tokowymi powoduje zdmuchiwanie z gadzi cylindrw ju
rozrzedzonego oleju,
- zmiana kierunku ruchu toka - grubo filmu olejowego jest tym wiksza im
wiksza jest prdko wzgldna powierzchni trcych, a prdko toka zarwno
w grnym jak i w dolnym punkcie zwrotnym rwna jest zeru,

- dziaanie korozyjne kwasw i gazw - podczas spalania mieszanki palnej

powstaj: kwasy organiczne (CH2O, C2H2O2) i nieorganiczne (H2SO4, HNO3,
H2CO3) oraz inne zwizki (O2, CO2, SO2), ktre powoduj reakcje chemiczne z
metalem w postaci korozji.
Nieco odmienny charakter zuycia wykazuj tuleje cylindrowe, ktre w czasie
pracy ulegaj deformacji na skutek: obcienia mechanicznego wywoanego
napiciem rub mocujcych gowic, dziaania cinienia wytwarzanego
wewntrz cylindra oraz obcienia cieplnego w czasie pracy silnika (rys.2).
Poniewa tuleje maj oparcie w dolnej czci, w ich ciankach powstaj
naprenia powodujce deformacj w czasie pracy, a co za tym idzie
nierwnomierne zuycie, ktre ksztatem wyranie przypomina baryk.

Rys.2. Typowe zuycie

tulei cylindrowej obcionej
w przekroju pionowym

Zuycie tulei cylindrowej na obwodzie tworzy najczciej zarys przekroju

zbliony do owalu (rys.3). Do przyczyn powodujcych tego rodzaju zuycie w
silnikach, w ktrych tuleje cylindrowe zostay wykonane w kadubie mona
zaliczy:
dziaanie si normalnych na gad cylindra - powstaj w rezultacie
rozoenia na sworzniu tokowym si wypadkowych dziaajcych na tok,
przy czym najwiksza sia normalna powstaje podczas suwu pracy i
dziaa na ciank cylindra w paszczynie prostopadej do osi wau
korbowego,
rozszerzalno ciepln kaduba - po rozgrzaniu kaduba do temperatury
pracy silnika nastpuje rozszerzenie cieplne, na skutek czego cylindry
ulegaj deformacji i przybieraj zowalizowane ksztaty (dusza o owalu
skierowana jest wzdu osi wau korbowego).

Rys.3. zuycie tulei cylindrowej w przekroju

poprzecznym

III. Przebieg wiczenia

1. Dokona pomiaru rednicy wewntrznej tulei
cylindrowej w piciu rnych paszczyznach.
Wyniki pomiarw uredni. Warto redni
przyj za wymiar zerowy.
2. Ustawi rednicwk zegarow na wymiar
zerowy za pomoc mikrometru (rys.4).
3. Dokona pomiaru rednicy wewntrznej tulei
cylindrowej za pomoc wyzerowanej
rednicwki zegarowej w przekrojach od 5mm
od grnej krawdzi tulei cylindrowej co 10mm
w czterech paszczyznach:
I rwnolegej do osi wau korbowego,
II prostopadej do osi wau korbowego,
III oraz IV paszczyzny porednie
W czasie wykonywania pomiarw zwrci
szczegln uwag na ustawienie rednicwki
(rys.5).
4. Pomiary z punktw 1, 2 i 3 powtrzy dla
kadej tulei otrzymanej od prowadzcego.

Rys.4. Sposb zerowania

rednicwki zegarowej za
pomoc mikrometru.

Rys.5. Sposb ustawienia rednicwki w czasie wykonywania pomiarw:

a) w przekroju osiowym, b) w przekroju normalnym.

IV. Sprawozdanie
1. Wstp teoretyczny
2. Karta pomiarowa,
3. Dla kadej tulei sporzdzi czytelne wykresy zuycia w poszczeglnych
paszczyznach (jak na rys.1). Oznaczenie osi:
o X zuycie,
o Y gboko pomiaru.
4. Wnioski na podstawie otrzymanych wynikw pomiarw okreli stopie
oraz typ zuycia badanych tulei cylindrowych.