PRZEZROCZE

PODSUMOWANIE ROKU 2012 W WIATOWYM KINIE

To nie jest zwyky bilans, w rodzaju najlepsza

dziesitka wedug naszej redakcji. Cel by duo
ambitniejszy. Chcielimy wyprodukowa krytyczny destylat z najwaniejszych tendencji w polskim
i wiatowym lmie ubiegego roku, zarysowa
szerok panoram kina, uwzgldniajc jego sukcesy, poraki i wyzwania. Interesuje nas wszystko:
osignicia kina artystycznego, gatunkowe przeboje, debiuty, wydarzenia medialne, nadzieje,
festiwale, jak rwnie projekty wane, ale nieudane, ktre stanowi lekcj pokory dla czsto
dowiadczonych i utytuowanych reyserw.

FILMY NAJLEPSZE
I NAJGORSZE
WYWIAD
Z JOANN KULIG

PRZEZROCZE
ROCZE
P O DSUMOWA N IE ROKU 2 0 1 2 W WIATOWYM K INIE

P R Z E Z R O C Z E

P O D S U M O WA N I E R O K U 2 0 1 2 W W I ATO W Y M K I N I E
Nr 2, MAJ 2013
GDASK

Rocznik przygotowany przez

studentw specjalnoci
Wiedza o filmie Uniwersytetu
Gdaskiego i Studenckie
Koo Filmoznawcw
Wydawca:
Akademickie Centrum Kultury
UG ALTERNATOR

by UG 2013
nakad: 150 egz.
redaktor naczelny: Pawe
Sitkiewicz / sekretarz
redakcji: Krystyna Weiher
/projekt okadki: Maciej
Hawarra / redakcja tekstw:
Marta Maciejewska, Pawe
Biliski / korekta: Grzegorz
Fortuna Jr / przygotowanie
fotosw: Joanna Mrozowska
/ skad: Pawe Sitkiewicz /
druk: Print Group, Szczecin
ISSN 2299-7490

Rozmowa z Joann Kulig......................................................... 4

NAJLEPSZE FILMY ROKU................................................... 11
Mio, Kochankowie z Ksiyca, Wstyd, Ra, Artysta, Musimy porozmawia o Kevinie, Mistrz, Margaret, Hugo i jego wynalazek, Raj: mio
HITY KINA GATUNKW.................................................... 33
Niezniszczalni 2, Dziewczyna z tatuaem, Skyfall, Hobbit
Nietykalni, Pewnego razu w Anatolii, Kochanek krlowej, Gangster
Dom w gbi lasu, Delikatno
NAJBARDZIEJ KASOWE FILMY ROKU................................ 54
Avengers, Jeste Bogiem
DOKUMENT I ANIMACJA.................................................. 58
Projekt Nim, Widziaem, jak myszy kota grzebay
NADZIEJE......................................................................... 62
Bestie z poudniowych krain, 7 psychopatw
ROZCZAROWANIA........................................................... 66
Mroczny Rycerz powstaje, Anna Karenina, Prometeusz, Atlas chmur
Mroczne cienie, Pokosie
SERIAL.............................................................................. 80
Sherlock
SOUNTRACK ROKU...........................................................84
Wstyd
AKTORZY........................................................................... 86
Michael Fassbender, Tilda Swinton
FESTIWALE........................................................................ 90
T-Mobile Nowe Horyzonty, Camerimage, Gdynia Film Festival

Od Redakcji
Rok 2012 mia by ostatnim rokiem kina.
Kino miao znikn wraz z caym wiatem,
jak przepowiedzieli Majowie. Ale wyrok zosta albo odroczony, albo kto pomyli si
w rachunkach. A moe byo jeszcze inaczej:
moe to lmowcy wmwili nam zbliajcy
si koniec wiata, aby zarobi due pienidze
na naszej potrzebie przeywania gwatownych
emocji. Tak czy inaczej nie mielimy wymwki musielimy zabra si za przygotowania
drugiego numeru Przezrocza.
Zaraz, moment! kto powie. Czas na robienie podsumowa dawno min. Tote odpowiadamy: to nie jest zwyky bilans, w rodzaju
najlepsza dziesitka wedug naszej redakcji.
Przywieca nam cel duo ambitniejszy. Chcielimy wyprodukowa krytyczny destylat z najwaniejszych tendencji w polskim i wiatowym lmie ubiegego roku, zarysowa szerok
panoram kina, uwzgldniajc jego sukcesy,
poraki i wyzwania. Interesuje nas wszystko:

osignicia kina artystycznego, gatunkowe

przeboje, debiuty, wydarzenia medialne, nadzieje, festiwale, jak rwnie projekty wane,
ale nieudane, ktre stanowi lekcj pokory dla
dowiadczonych reyserw. Podamy zarwno gwnym nurtem, jak i bocznymi drogami, nie wyczajc lepych torw ani cieek
prowadzcych donikd. Poniewa wyszlimy
z zaoenia, e nie da si mierzy t sam miar Andersona i Stallonea, przygotowalimy
dwa due rankingi oraz kilka pomniejszych
zestawie. Dziesi lmw, na og z rnych
parai, nie pozwala stworzy wiarygodnej
panoramy. Kilkadziesit tytuw daje tak
nadziej.
Mwic krtko: naszym zdaniem lmy (i jeden serial), o ktrych tu piszemy, zasuguj
na to, aby o nich pamita nawet jeeli s
nudne niczym rasowe arcydzieo lub gupie
niczym rasowy przebj dla nastolatkw. To
rok 2012 w jednej pastylce.

SZYKUJE SI NIEZA
PRZYGODA!
Z Joann Kulig rozmawia Krystyna Weiher
Krystyna Weiher: W Przezroczu podsumowujemy ubiegy rok w kinie, piszemy
zarwno o lmach, jak i wanych wydarzeniach branowych. Czy rok 2012 by dla
Ciebie dobrym rokiem?
Joanna Kulig: Myl, e jak najbardziej. Ten
rok by zwieczeniem wielu projektw lmowych, ktre robiam duo wczeniej. Kobiety
z pitej dzielnicy Pawa Pawlikowskiego, nad
ktrym rozpoczlimy prac dwa i p roku
temu, Sponsoringu Magorzaty Szumowskiej,
niemiecko-amerykaskiego lmu Tommyego
Wirkoli Hansel i Gretel: owcy czarownic lmy te zaczy wchodzi do kin jeden po drugim, co miao bardzo mocny wydwik. Dodatkowo nagrody za Sponsoring Zote Lwy
i Krysztaowa Gwiazda Elle na festiwalu w Gdyni, nominacja do Nagrody im. Zbyszka Cybulskiego i teraz Orze, nagroda Polskiej Akademii Filmowej wszystko wiadczy o tym, e
rola w lmie Szumowskiej zrobia due wraenie na odbiorcach, z czego bardzo si ciesz,
bo bya bardzo wymagajca i ciko nad ni
pracowaam.

Bardzo si ciesz (miech). Szkoda, e niewiele

mwio si w Polsce o lmie Pawlikowskiego,
a to naprawd bardzo dobry lm. Zatem z Kobiet z pitej dzielnicy byo tak, e moja posta
powstaa na samym pocztku, a podczas naszych wsplnych rozmw i prb zostaa odpowiednio uksztatowana. Zdjcia trway przede
wszystkim wiosn, potem byy dokrtki jesieni, poniewa Pawe dopisa t pikn scen,
w ktrej szlimy wzdu torw. Moja rola cile zwizana jest z polskimi akcentami, na ktrych Pawlikowskiemu zaleao. W pierwszym
zamyle muzyka, Tomaszw Ewy Demarczyk,
bya tem, w trakcie krcenia zdecydowalimy,
e zapiewam t piosenk. Scena ta przybraa
wymiar symboliczny, uczuciowo-miosny. To,
e bohaterka piewa, sprawia, e Tom [grany
przez Ethana Hawkea dop. K.W.] zaczyna si fascynowa jej liryzmem, zauwaa, e
co ich czy, e oboje za czym tskni. Musz przyzna, e lubi ten lm, wywouje we
mnie pozytywne emocje. Poza tym gra u boku
Hawkea bya satysfakcjonujca i z wielk
ochot bym to powtrzya.
A jak to si stao, e zagraa u Wirkoli?

Wiem, e o Sponsoring jeste pytana cay

czas, i wszystko, co moga o tym lmie
powiedzie, zostao ju napisane. Dlatego
celowo nie bd poruszaa tego tematu,
a zajm si lmem, ktry by rwnoczenie
pokazywany na Festiwalu Polskich Filmw
Fabularnych w sekcji Polonica. Chodzi mi
o Kobiet z pitej dzielnicy.

PRZEZROCZE Nr 2

Magdalena Szwarcbart organizowaa w Warszawie casting dla aktorw polskich do niemieckiego lmu o tematyce polsko-niemieckiej,
dotyczcej historii Jerzego Bieleckiego
o mioci w obozie koncentracyjnym i pniejszym niesychanym spotkaniu kochankw po latach. Dostaam w tym lmie rol

Pracuj po swojemu.
Chodz na castingi,
poznaj ludzi, ksztac
si jzykowo, buduj
warsztat, aby by
w gotowoci.
szwagierki gwnej postaci. Niestety, nie mia
on polskiej dystrybucji by wywietlany
jedynie na Warszawskim Festiwalu Filmw
o Tematyce ydowskiej, ale mona go zobaczy
na przykad w Japonii. Ze strony niemieckiej
casting by organizowany przez studio z Berlina (to samo, ktre pracowao przy Bkartach
wojny). Jaki czas pniej zajo si ono poszukiwaniem aktorw do niemiecko-amerykaskiej produkcji Hansel i Gretel. Wysaam
im zdjcia, fragmenty lmw, oni przesali mi
scenariusz i kazali nakrci demo. Potem zaprosili mnie do Berlina, gdzie spotkaam si
z ca ekip reyserem, operatorem, specjalistami od efektw specjalnych. Rozmawialimy o scenariuszu, nawet zapiewaam im po
gralsku! I po trzech dniach otrzymaam wiadomo, e Studio Paramount potwierdza, e
mam t rol.
Udana rola?
Gram w tym lmie z posta rudowosej
czarownicy. Sama rola bya dla mnie nowym
dowiadczeniem graam w jzyku angielskim, co sprawio, e podczas prb dziaaam
niemale automatycznie, wykonywaam proste komunikaty. Kiedy gram po polsku, mam
wikszy zasb sownictwa, wicej analizuj,
myl, a w tym przypadku kierowaam si raczej instynktem, intuicj. Najbardziej mnie
cieszyo, e mogam w tej kreacji wykorzysta
swoje zdolnoci gosowe krzycze na wysokich diapazonach, mia si jak crazy witch.

Musz przyzna, e w lmie nie wygldasz

jak teraz. Jak wygldaa praca nad Twoj
postaci?
Chocia gram tak naprawd epizod, zdjcia
trway dwadziecia dni. Do tego doliczy trzeba przymiarki. Kostiumy, buty, maski byy
szyte na miar (na marginesie dodam, e mj
kostium znajduje si teraz w galerii kostiumw w Los Angeles za szybk z tabliczk Joanna Kulig). Co wicej, przeskanowali moje
ciao, aby mc potem pracowa nad efektami
specjalnymi. Kady szczeg by dopracowany. Samo nakadanie makijau trwao dwie
i p godziny, potem przez godzin go zdejmowali. Najmilej wspominam prac z nauczycielem od akcentu, ktry jest jednym z lepszych
w swej dziedzinie wsppracuje zreszt
z hollywoodzkimi gwiazdami, na przykad ze
Scarlett Johansson przy Kochanicach krla. Wirkola chcia, by kada z czarownic pochodzia
z innego europejskiego kraju, dlatego kaza nam
mwi po angielsku z rnymi akcentami.
Podoba Ci si efekt?
Bardzo mi si podoba. Jako i wykonanie
efektw specjalnych s olniewajce. Poza tym
ja uwielbiam kino przygodowe, fantasy.
Odnajdujesz si w lmach gatunkowych?
Jak najbardziej! Jest to kino, ktre wymaga
4
specycznego rodzaju gry, ktra z kolei wy- 4

JOANNA KULIG 5

fot. Jakub Nanowski

maga przygotowania akcentu, kaskaderki,

skomplikowanej charakteryzacji. Po naoeniu drugiej skry zupenie jak maski w komedii dellarte zmienia si cakowicie twoja
mimika. Musisz nauczy si operowa now
twarz, a twoje ciao odgrywa wwczas najwaniejsz rol. Trzeba zwikszy czstotliwo chodzenia na siowni (umiech). To jest
dobra odskocznia od kina psychologicznego,
artystycznego, do ktrego przygotowujesz si
zwaszcza mentalnie, pracujesz wycznie z reyserem. Tutaj jest inaczej ekipa skada si
ze sztabu ludzi (w przypadku Hansel i Gretel
byo to 250 osb), producenci s cay czas na
planie. Jeli co jest nie tak z make-upem, wizayci od razu przerywaj prac, bo liczy si
najdrobniejszy szczeg.
Czy dobrze wyczuwam, e takie kino jest Ci
blisze? A moe masz ju kolejne propozycje?

PRZEZROCZE Nr 2

Z przyjemnoci znowu zagram w lmie przygodowym, jeli nadarzy si taka okazja. Pki
co, wygraam casting przez Skypea do obyczajowego lmu koreaskiego. Ale przed rozpoczciem zdj nie mog o tym wicej mwi. Musimy poczeka do kwietnia lub maja.
Szykuje si nieza przygoda!
Czy jako jedna z najbardziej elektryzujcych polskich aktorek jeste przygotowana
na wiatow karier?
Szczerze mwic, nie myl o tym. Robi to,
co uwaam za suszne. Przy kadej roli daj
z siebie sto procent. Mam nadziej, e to zaowocuje ciekawymi propozycjami, ale nie nastawiam si na wielk karier, bo to tak nie
dziaa. Liczy si tu i teraz. Zreszt, sama myl
o tzw. karierze stresuje mnie. Dlatego pracuj po swojemu. Chodz na castingi, poznaj
ludzi, ksztac si jzykowo, buduj warsztat,
aby by w gotowoci. Chocia i tak za sukcesem zawsze stoi ut szczcia.

Gdy startujesz w castingu, masz

minimum piciu konkurentw.
Pamitam tak sytuacj, kiedy
razem z koleankami z roku poszam
na przesuchanie i kada z nas
chciaa by t sam postaci.
A czy jest reyser, u ktrego najbardziej
chciaaby zagra?
Woody Allen! Bardzo chciaabym z nim pracowa, bo jest totalnym neurotykiem. Zreszt
uwielbiam jego lmy, z ostatnich najbardziej
Wszystko gra. By kobiet Allena to jest
co.
Zanim polecisz za ocean, opowiedz, jak
zacza si Twoja przygoda z aktorstwem?
Byo to Twoim marzeniem od dziecka?
Szczerze mwic to nie. Od razu po szkole
redniej zdawaam na Wydzia Jazzu i Muzyki
Rozrywkowej w Akademii Muzycznej w Katowicach. Niestety, dwukrotnie nie dostaam
si. Papiery do Krakowskiej Szkoy Teatralnej
zoyam tylko dlatego, e akurat otworzyli
Wydzia Wokalno-Estradowy. Dostaam si
za pierwszym razem, chocia poszam zupenie nieprzygotowana, nawet nie miaam
wystarczajcej liczby tekstw. Przyznam, e
tylko z aktorstwa dostawaam trje! Nie szo
mi najlepiej. A paradoksalnie z przedmiotw wokalnych same najlepsze oceny. Nawet
chciaam po pierwszym roku w Krakowie po
raz trzeci zdawa do Katowic, ale akurat miaam zajcia muzyczne z nieyjcym ju Norbertem Blach, ktry doradzi mi, e lepiej
bdzie, jak zostan, poniewa mam tu zarwno muzyk, jak i aktorstwo. Na drugim roku

miaam warsztaty z Mikoajem Grabowskim

(dyrektorem artystycznym Teatru Starego
w Krakowie). Bya to Operetka Gombrowicza,
w ktrej poow materiau stanowi muzyka.
Pomys bardzo mi si spodoba, ale baam si
o aktorstwo, poniewa musiao by na tym
samym poziomie co piew. Od tego momentu zaczam wiczy, stara si, aby zda ten
egzamin jak najlepiej. I tak te si stao. Po
tygodniu Grabowski zadzwoni do mnie, e
zaprasza mnie na casting do Teatru Starego do
Snu nocy letniej w reyserii Mai Kleczewskiej.
Dostaam rol Hermii. Na trzecim roku zaczy si prby pracowaam w gronie swoich
wykadowcw (na sam myl skrcao mnie
w odku). Musz przyzna, e praca nad
tym spektaklem bya dla mnie najcenniejsz
nauk. W tym samym czasie ogoszono casting do lmu roda, czwartek rano Grzegorza Packa. Poszam si sprawdzi i udao si.
Stanam przed kolejnym wyzwaniem, nigdy
przedtem nie wystpowaam przed kamer
(nie liczc zaj w szkole z Jerzym Stuhrem).
Moja praca w lmie zaowocowaa nagrod
w Gdyni, nie ukrywam, e to by wielki sukces. Od tego momentu zaczto mnie zaprasza na liczne castingi a to do lmu, a to
do serialu. Pawe Pawlikowski zobaczy mnie
w teatrze telewizji i zdecydowa, e zagram
w Kobiecie z pitej dzielnicy. Magoka Szumowska zauwaya mnie w lmie Packa
i zaproponowaa rol w Sponsoringu. I tak

4
4

JOANNA KULIG 7

wszystko zaczo si zazbia. Przez trzy lata

nie graam w teatrze. Teraz wracam na scen i sama jestem ciekawa, co z tego wyjdzie.
Zwaszcza, e przede mn spektakl muzyczny
Chopin musi umrze w reyserii Marcina Wrony, czyli powrt do korzeni.

na, bo ludzie mnie docenili i zauwayli prac,

jak woyam w rol Wiki. Z przejawami tej
sympatii spotykam si do dzi.

Czy musical to Twoja ulubiona forma wyrazu?

Mj kolega, aktor z Francji, ktry pracuje

w Polsce, by bardzo pozytywnie zaskoczony, e polscy aktorzy filmowi i teatralni graj w serialach i nie maj z tym problemu.
W Polsce rynek filmowy jest tak maleki,
e naprawd nie mamy wyboru. Musimy
mie si z czego utrzyma.

Tak, zdecydowanie. Marzy mi si rola jak

z Kabaretu Boba Fossea. Chciaabym by
takim konferansjerem przerysowanym, nadekspresyjnym. Komentowa rzeczywisto.
piewa i gra.
Jaki teatr najbardziej lubisz
Taki przesadny i jak najbardziej teatralny.
Chtnie zagraabym w Szkole on Moliera.
Sztuczno, komedia dellarte to jest to! Poza
tym lubi farsy. To przez nie moim ulubionym
aktorem sta si Louis de Funes. Przenis on
swoje umiejtnoci teatralne do lmu. Chtnie popracowaabym podobnie. Uwielbiam
te odniesienia do lat minionych, czerpanie
z tego, co byo, np. z Kabaretu Starszych Panw. W kinie lubi take lmy kostiumowe
i dobre komedie.
Zagraaby w polskiej komedii?
No pewnie, e tak! To mj ulubiony gatunek
lmowy, dlatego bardzo si ciesz, e zagraam
w Milionie dolarw Janusza Kondratiuka.
A w komedii romantycznej?
Ju zagraam, w Los numeros obok mojej siostry Justyny Schneider, ktra graa tam gwn rol kobiec. Powiem szczerze, e nie mam
uprzedze do gatunkw. Skupiam si na swojej roli, robi wszystko, aby zagra jak najlepiej. Zagraam na przykad w serialu Szpilki
na Giewoncie i jestem z tego bardzo zadowolo-

PRZEZROCZE Nr 2

Czy to prawda, e w rodowisku aktorskim

serial jest traktowany gorzej ni lm?

Czy kto z Twojego roku studiw zrobi

jeszcze karier?
Kasia Macig, Olga Bod, Piotr Gowacki. W sumie chyba kady absolwent pracuje
w teatrze i lmie.
Rozumiem, e te studia gwarantuj prac?
Raczej tak. Zwaszcza nasza specjalno wokalno-estradowa, ktra daje szerszy wachlarz
moliwoci. Jestemy aktorami piewajcymi,
a to bardzo podana umiejtno. Rywalizacja wrd aktorw jest olbrzymia, wic liczy
si kady dodatkowy talent. To bardzo trudny zawd. Za kadym razem, gdy startujesz
w castingu, masz minimum piciu konkurentw. Pamitam tak sytuacj, kiedy razem
z koleankami z roku poszam na przesuchanie i kada z nas chciaa by t sam postaci.
I chocia byymy zaprzyjanione, na ten moment staymy si rywalkami.
No i ktra z was dostaa t rol?
(umiech)
Wiem, e z lmem i teatrem zwizani s
rwnie Twoi najblisi siostra i m. Planujecie jaki wsplny projekt?

Od dziecka moim marzeniem jest zrobi musical Balladyna, w ktrym mogabym zagra
siostr Justyny. Ja byabym t dobr, a ona t
z. Zazwyczaj to ja chc gra dobre postacie,
a Justyna ze, ale nam si nie udaje, obsadzaj
nas odwrotnie. W lmie Maka, o disco polo,
mam zagra gwn rol kobiec, ale nie mog
zdradza szczegw.
Czy s lmy, w ktrych graa, ale nie jeste
z nich zadowolona?
Nawet jeli tak jest, to nie chc o nich rozmawia, byo mino... Daj z siebie wszystko, ale
lm to dzieo, ktre w ostatecznym ksztacie
nie zaley od aktora.
Czy yjc w wiecie mediw, bdc gorcym
nazwiskiem, czujesz, e czyhaj na Ciebie
jakie niebezpieczestwa?
Najwikszym zagroeniem jest utrata prywatnoci, zwaszcza w dobie Internetu. S osoby,
ktre celowo kreuj si poprzez media, ale s
te takie (jak ja), ktre nie lubi za duego szumu wok wasnej osoby. Czasami media nad-

uywaj, nacigaj znaczenie sw, ktre wypowiadam podczas wywiadw, i interpretuj,

jak chc, wykorzystuj wypowiedzi zupenie
w innych kontekstach. Na szczcie nie wszyscy tak robi. Musz przyzna, e Przezrocze
bardzo mi si podoba! Widz, przegldajc
poprzedni numer, e zaley wam na rzeczowoci i solidnym materiale. Ciesz si, e wywiad
ze mn znajdzie si w drugim numerze.
Caa przyjemno po naszej stronie! Jeszcze
na koniec zapytam: masz swoj dziesitk
ulubionych lmw 2012 roku? A moe po
prostu widziaa co, co zapado Ci w pami po festiwalach?
A moe by trjka na podium? Musz przyzna, e przez cige wyjazdy zwizane z promocj lmw niewiele udao mi si zobaczy
w zeszym roku. Na pierwszym miejscu postawiabym Jeste bogiem Leszka Dawida. Jego
lm zrobi na mnie ogromne wraenie, pomimo e nigdy nie byam zwizana z muzyk
Paktofoniki. Poza tym Pita pora roku Jerzego
Domaradzkiego, no i Django mistrza Tarantino!

JOANNA KULIG 9

NAJLEPSZE FILMY ROKU

Mio
Anna Bodziony

Twrczo lmow Michaela Hanekego mona

albo kocha, albo nienawidzi. Reyser w swoich dzieach jest bowiem tak bezkompromisowy, e nie pozostawia odbiorcy wiele miejsca
na ich wywaon ocen. Austriacki twrca nie
stroni od poruszania trudnych, kontrowersyjnych tematw, take tych objtych tabu, jak
chociaby w Pianistce czy Sidmym kontynencie. Gwne zarzuty pod adresem reysera to
epatowanie przemoc i manipulacja emocjami
widza. Haneke to z wyksztacenia lozof i psycholog, nic wic dziwnego, e w obrbie jego
zainteresowa ley zgbianie tajnikw ludzkiej psychiki, zwaszcza jej najmroczniejszych
zakamarkw. Twrca znany jest rwnie z tego, e lubi wchodzi w interakcje z widzem,
droczy si z nim, prowokowa, niejako puszcza do niego oko, jak chociaby w Ukryte
i Funny Games.

Jednak najnowszy lm Hanekego, Mio, od

pocztku cieszy si wielkim zainteresowaniem
nie tylko fanw autora, ale znacznie szerszego grona odbiorcw. Zosta nagrodzony na
wszystkich waniejszych wiatowych festiwalach, a na koniec otrzyma Oscara za najlepszy
nieanglojzyczny lm roku.
Film rozpoczynaj ujcia z codziennego ycia
maestwa w podeszym wieku. T sympatyczn dwjk czy wsplna pasja do muzyki
klasycznej i ksiek. Ich spokojne, harmonijne funkcjonowanie przerywa naga choroba
Anne (Emmanuelle Riva). Georges (Jean-Louis Trintignant) ze wszelk cen stara si
by silny i jak najlepiej zaopiekowa si chor
on, nie chcc przyj niczyjej pomocy. Niestety, stan kobiety gwatownie si pogarsza,
nie tylko zycznie, ale i psychicznie. Anne
staje si coraz mniej sprawna. Najbardziej po- 4
4

NAJLEPSZE FILMY ROKU 2012 11

ruszaj sceny, w ktrych bez zbdnego patosu

pokazane s oddanie i czuo, jakimi Georges
darzy Anne, rezygnujc z dotychczasowego
ycia i w zasadzie w caoci powicajc si
pielgnacji ony.
Anne pragnie umrze z godnoci. Do niedawna dystyngowana, zadbana starsza dama, teraz
niesamodzielna i polegajca na mu nawet
w podstawowych czynnociach zjologicznych,
podejmuje jedn nieudan prb samobjcz.
Georges, przychylny jej probom, nie pozwala nikomu na odwiedziny i starannie dobiera
pielgniarki (cho dopiero wtedy, gdy nie jest
ju w stanie sam zajmowa si on). Ciekawa
jest take relacja z crk, ktra odwiedza rodzicw sporadycznie, gdy mieszka z mem
w Anglii. Eva (Isabelle Huppert) to atrakcyjna kobieta w kwiecie wieku, prowadzca poukadane ycie i najwyraniej nieradzca sobie
emocjonalnie z zaistnia sytuacj. Jej niestosowne zachowanie w obliczu nieszczcia, brak
zrozumienia dla wymaga chorego i niemo-

12 PRZEZROCZE Nr 2

no pogodzenia si z bolesn prawd, wydaj si diagnoz wspczesnego spoeczestwa,

w ktrym nie ma miejsca na staro, choroby,
cierpienie i mier. Eva myli, e pienidzmi
mona wszystko zaatwi, np. lepsz opiek
medyczn, a tym samym wyzdrowienie.
Tylko Georges zdaje si rozumie chor Anne,
jej potrzeby i pragnienia, co wiadczy o ich niesamowitej wizi. W lmie nie ma wymuszonych wzrusze i sztucznego sentymentalizmu,
a samo sowo mio ani razu nie pada. Czy
Michael Haneke, tytuujc swj lm po prostu
(albo a) Mio, w swej prnoci daje nam do
zrozumienia, e zdoa w dwugodzinnym obrazie zawrze istot tego wielkiego uczucia?
Reyser zdecydowanie dojrza. Film Mio
zawiera wiele charakterystycznych dla jego
twrczoci motyww, brak w nim jednak cynizmu, jakim reyser lubi si posugiwa, oraz
cikostrawnej przemocy psychicznej i zycznej, gwatu na odbiorcy, co tak czsto mu
zarzucano. Mio to lm minimalistyczny
i kameralny (akcja rozgrywa si w obszernych
pokojach kamienicy zamieszkiwanej przez
starsze pastwo), a jednoczenie przekazujcy
same istotne treci.

W twrczoci Hanekego najbardziej ceni to,

e nie daje on jasnych odpowiedzi, nie ocenia,
a jedynie skania widza do reeksji. W swoim lmie poruszy tematyk staroci, choroby,
mierci, partnerstwa i relacji rodzinnych we
wspczesnym wiecie, lecz przede wszystkim pochyli si nad zagadnieniem mioci.
Nie tej typowej, znanej z sonetw i komedii
romantycznych, mioci modych i piknych
kochankw, owadnitych namitnoci, ale
tej pozornie przyziemnej, a jednak metazycznej. Na czym wic, wedug Hanekego,
polega to uczucie? yciu ze sob w codziennej
harmonii? Obecnoci i wsparciu w zdrowiu
i w chorobie? Czy wreszcie niemonoci ycia bez tej drugiej osoby, co sugeruje ostatnia,
kontrowersyjna skdind (jak na autora Funny
Games przystao) scena. Film porusza do gbi, ale nie gwatownym wstrzsem, powodujcym ambiwalentne odczucia i zamt, jak we
wczeniejszych dzieach tego twrcy. Mio
i wiadomo pikna jej przekazu ronie w nas
powoli, ale pozostaje na dugo.

Re. i scen.: Michael Haneke; zdj.: Darius Khondji;

wystpuj: Emmanuelle Riva, Jean-Louis Trintignant,
Isabelle Huppert. Prod.: Austria, Francja, Niemcy.
Polska premiera: 2 listopada 2012

NAJLEPSZE FILMY ROKU 2012 13

Kochankowie
z Ksiyca

Malwina Jakbczyk
W najnowsze dzieo Wesa Andersona wprowadza nas sekwencja, w ktrej dziecko powanym tonem wygasza wykad o kompozycji
Benjamina Brittena. Opowiada o tym, jak
kady instrument kolejno wygrywa swoj parti. W tym czasie obserwujemy cukierkowy
dom rodziny Bishopw podgldamy mieszkacw niczym zabawki w domku dla lalek.
To preludium jest ekstraktem caoci lmu.
Muzyczna cz odnosi si do napicia, ktre
stopniowo narasta, niczym melodia Brittena,
a sfera wizualna wprowadza w aur dziecicej
naiwnoci, ktra bije od caego obrazu.
Ogldajc Kochankw z Ksiyca. Moonrise
Kingdom, jestemy wiadkami historii o wsplnej ucieczce dwch zakochanych nastolatkw.
Ona, Suzy (Kara Hayward), jest zupenie oderwana od wiata rodzicw, ktrzy posuguj si
prawniczym argonem. On, Sam (Jared Gilman), jest sierot, ktrego koledzy postrzegaj
jako dziwaka z problemami emocjonalnymi,
a take harcerzem. A waciwie ex-harcerzem,
bo rzuca swoj druyn, by uciec z ukochan.
Najpierw starannie planuj swoj wypraw,
a potem uciekaj (nie wtpic w sens swojego wyczynu). Poszukiwania prowadzi smutny
policjant o wielkim sercu, rodzice dziewczyny
oraz obowizkowy, a jednoczenie infantylny
harcmistrz Ward. Pod koniec do tego grona
docza Opieka Spoeczna (Tilda Swinton),
ucielenienie odrealnionej powagi i wybujaej
prawomocnoci.
O czym opowiada lm? O ludziach, ktrzy
moe z Ksiyca nie s, ale na pewno s z in-

14 PRZEZROCZE Nr 2

nego wiata. W cukierkowym wiecie lat

60., w pozornie beztroskim yciu na wyspie
kady bohater ma jakie troski. Widz zostaje
postawiony przed problemami, ktre w zaoeniu zna z poprzednich lmw amerykaskiego reysera: wyobcowanie spoeczne
(Rushmore), podr (Pocig do Darjelling)
czy wpyw relacji midzy rodzicami na ycie
dzieci (Genialny klan). Mimo tego, ogldajc lm nie odczuwa si smutku. Anderson
serwuje nam raczej doz reeksji i potn
dawk magii.
Z pewnoci mona zaryzykowa stwierdzenie, e zarwno w poprzednich obrazach amerykaskiego reysera, jak i w najnowszym, jest
co, co mona nazwa estetyk andersonowsk. Polega ona na przedstawieniu rzeczywistoci pozornie beztroskiej, ktr chcemy zaakceptowa pomimo rzdzcych ni dziwactw
i nieprawdopodobiestw. Istnieje wiele przykadw na poparcie tej tezy: ujcie, w ktrym
na pierwszym planie widzimy rozmow bohaterw, na drugim dziecko skaczce na trampolinie; widok matki woajcej swoje dzieci
i ma na obiad przez megafon; wreszcie posta
harcmistrza Warda sprawdzajcego codziennie rano (z nieodcznym papierosem w ustach), co dzieje si w caym obozie w swoim
zachowaniu jest on bardziej naiwny i dziecinny ni para gwnych bohaterw, mimo e
to tamci maj 11 lat Specyka Kochankw
z Ksiyca przejawia si w kadym elemencie,
zaczynajc od pracy kamery, a na grze aktorskiej koczc.

W najnowszym lmie Andersona subtelnie

mieszaj si ironia z humorem, postrzeganie
wiata przez dorosych z dziecic perspektyw widzenia, naiwno z powag. Widz daje
si uwie magii pyncej z ekranu, z umiechem spoglda na dziecinnych i zagubionych
dorosych oraz na powane i zdeterminowane
dzieci. Anderson po raz kolejny pokaza, jak
mwi o trudnych tematach w sposb pogodny, ale nie bezreeksyjny, z poczuciem humoru i doz groteski. A wszystko to na tle bajkowej scenograi i w towarzystwie ujmujcej
muzyki Alexandrea Desplata. Jest to pozycja
godna polecenia nie tylko fanom Andersona,
lecz take tym, ktrzy ogldajc Kochankw
z Ksiyca, zetkn si z jego kinem po raz
pierwszy.
Re.: Wes Anderson; scen.: Wes Anderson, Roman
Coppola; zdj.: Robert D. Yeoman; muz.: Alexandre
Desplat; wystpuj: Bruce Willis, Edward Norton,
Bill Murray, Frances McDormand, Tilda Swinton,
Jared Gilman, Kara Hayward. Prod.: USA. Polska
premiera: 30 listopada 2012

Wstyd

Kamila Bukowska
Amerykaski trzydziestolatek, singiel z Nowego Jorku. Wysoki, szczupy i bogaty Brandon wci do wzicia. Steve McQueen,
twrca lmu, posugujc si archetypem idealnego mczyzny rodem z amerykaskiego
snu, zrywa z konwencjonalnym ujciem tego
typu bohatera. Sprzeciwia si utrwalonemu
przez postmodernistyczne kino modelowemu
traktowaniu amerykaskiego spoeczestwa,
ukazujc posta Brandona jako obnaenie
i uosobienie tego, co wczeniej byo niesusznie przemilczane (a nawet jeli przedstawione,
to zwykle w nieudolny sposb). Na uwag zasuguje tu take sama poetyka obrazu. Kolorystyka, chodne to opowieci czy fenomenalna
cieka dwikowa to komponenty bezbdnie
dopasowane do warstwy fabularnej.
Oczekujcych kolejnej blockbusterowej i tkliwej opowieci Wstyd rozczaruje. To dramat
psychologiczny, krok po kroku analizujcy
przyczyny ludzkiego upadku w obliczu wasnych saboci. McQueen ukazuje, e wszelkie
uzalenienia nie stanowi problemu z ich faktycznymi desygnatami, ale przede wszystkim
s uosobieniem koniktu ze wiatem i sob
samym. Nie mogc znale wyjcia z pewnych
obezwadniajcych nas sytuacji, popadamy
w patologiczne stany, stajc si oarami obsesyjnego przywizania do rzeczy czy sytuacji.
Paradoks polega na tym, e owo uzalenienie
przeksztaca rdo zaspokojenia w poczucie wewntrznego wyjaowienia. W efekcie
tworzy si bdne koo, ksztatujce drog
donikd, zamykajce bohatera w przestrzeni

16 PRZEZROCZE Nr 2

osnutej w bezsens, pozostawiajce go bez racjonalnego sposobu na zaguszenie wewntrznego rozpadu.

Problem Brandona nie ley jednak tylko
w samej istocie seksualnego uzalenienia,
a raczej w kwestii cakowitego, sekretnego zatopienia si w wiecie naogu. Bohater pozostaje zupenie sam z problemem (co zreszt jest
wiadom decyzj). Moe i nawet podzieliby
si nim z bliskimi przyjacimi, jednak dla
tych prawdziwych w jego yciu wyranie nie
ma miejsca. Podobnie wyglda sprawa relacji
z kobietami Brandon nie potra zbudowa
staego zwizku, poniewa nie jest zdolny do
odczuwania, a jedynie do mechanicznego
dowiadczania. Brak umiejtnoci gbszego
porozumienia z drugim czowiekiem zostaje
ukazany tu take poprzez wprowadzenie wtku bratersko-siostrzanej relacji dwojga dorosych ludzi. I gdyby nie fakt, e przy odrobin
odwaniejszej interpretacji poszczeglnych
scen mona i tu doszuka si elementu napicia seksualnego (co przez swj kazirodczy
wydwik czyni lm jeszcze bardziej kontrowersyjnym), wtek mona by uzna za nieco
zinfantylizowany. Wsplne dowiadczenia
cikiego dziecistwa miay wpyw na obecne
zachowania obojga rodzestwa to tyle, ile
wyczyta mona z tego (na szczcie) niezbyt
rozbudowanego wtku.
Kreacja gwnego bohatera to kolejna kwestia
warta uwagi. Michael Fassbender jest niezwykle przekonujcy, posta Brandona jest wykreowana w przemylany sposb, wiarygodna.

Podejcie gwnego bohatera do kobiet jest

niezwykle specyczne, wydaje si, i mczyzna ca swoj frustracj stara si przela na
swoje oary poniajc je, nieustannie zaznaczajc swoj prymarn pozycj (co zreszt
objawia si take w relacjach z siostr). Sam
Fassbender o pracy nad postaci mwi nastpujco: Po roli w Godzie, do ktrego musiaem bardzo schudn, przy Wstydzie staraem
si zastosowa analogiczn metod, czyli staraem si uprawia tak duo niezobowizujcego seksu, jak tylko to byo moliwe cicho
dodajc, e oczywicie artuje.
McQueen nie tworzy kina bohaterw i antybohaterw. Reyser nieinwazyjnie prezentuje
kolejne wtki, problemy i historie. Nieco melancholijna opowie krok po kroku ukada si
w poruszajcy dramat psychologiczny. Dotyka
tych sfer ycia ludzkiego, ktre zwykle uchodz za najbardziej intymne saboci czowieka i jego rozpadu wewntrznego, rodzinnych
relacji. Reyser tworzy portret czowieka niezwykle zoonego w swej naturze. Nie ocenia;
przeciwnie pozwala na subiektywn analiz
i wartociowanie. Najwikszy pokon naley
si jednak twrcy wanie za te sceny, w ktrych pozwala nam czyta midzy wierszami,
budujc niesamowite ekranowe napicie.
Udowadnia tym samym, e czsto najbardziej
erotyczne i natone emocjonalnie sceny pokaza mona w sposb nieoczywisty, a zarazem w peni przemylany.
Re.: Steve McQueen; scen.: Steve McQueen, Abi
Morgan; zdj.: Sean Bobbitt; muz.: Harry Escott;
wystpuj: Michael Fassbender, Carey Mulligan,
James Badge Dale, Nicole Beharie. Prod.: Wielka
Brytania. Polska premiera: 24 lutego 2012

NAJLEPSZE FILMY ROKU 2012 17

Ra

Nicole Wikowska
Ra to na pierwszy rzut oka pikny, delikatny kwiat. Wystarczy jednak chwila bezporedniego kontaktu, by poczu, jak ostre s jej
kolce. Takie wanie dowiadczenie niesie ze
sob zetknicie z lmem Wojciecha Smarzowskiego. O ukuciu tym z pewnoci nie tak
trudno byoby zapomnie, gdyby nie fakt, e
kolce wbijane s w nas od pierwszej minuty a
do samego koca lmu.
Akcja Ry toczy si na dawnym pograniczu
polsko-pruskim, Mazurach, latem 1945 roku.
Te tereny, przez wiele lat nalece do Niemiec,
zostaj przyczone do powojennej Polski. Do
Ry (Agata Kulesza), samotnej wdowy ciko
dowiadczonej przez wojn, przyjeda Tadeusz (Marcin Dorociski), onierz Armii Krajowej oraz uczestnik Powstania Warszawskie-

18 PRZEZROCZE Nr 2

go. Tadeusz by wiadkiem mierci ma Ry,

ktry by onierzem niemieckim. Pocztkowa
nieufno kobiety wobec powstaca wkrtce przeradza si w szacunek. Ale czy midzy
dwojgiem poszkodowanych przez wojn osb
moe zrodzi si uczucie?
Na tle ich losw ukazana zostaje codzienno ludnoci mazurskiej, ktra po wojnie
prbuje rozpocz nowe ycie. Film peen
jest brutalnych scen, dziki ktrym jestemy
w stanie zrozumie krzywd bohaterw. To
obraz przejmujcy, szokujcy, zdecydowanie
dla osb o mocnych nerwach.
Nie ma tutaj miejsca na sztuczno czy przerysowanie. Smarzowski mwi, e zrobi lm
o mioci w czasach nieludzkich. Moim zdaniem udao mu si to znakomicie. Uczuciem

panujcym midzy bohaterami nie jest zauroczenie czy te podanie. Wyranie zarysowane
jest poczucie odpowiedzialnoci za drugiego
czowieka, troska i potrzeba czystej bliskoci. Ra, ktra od samego pocztku zdawaa
si nie darzy zaufaniem adnego mczyzny,
pocztkowo podchodzi do Tadeusza z ogromnym, lecz z racji dotychczasowych przey
w peni umotywowanym dystansem. Z czasem jednak kobieta nie potra ju ukry swojego przywizania. Wida to choby w scenie, podczas ktrej na polu, ktre Tadeusz
zgodzi si odminowa, dochodzi do wybuchu. Przeraona Ra wybiega z domu, a gdy
zauwaa, e saperowi nic si nie stao, nie
ukrywa ulgi.
W lmie Smarzowskiego ani razu nie padaj
dosowne wyznania mioci i przywizania. Dlaczego? Byyby cakowicie zbdne. W zupenoci zastpuje je znakomite aktorstwo, ktre
w peni pozwala nam na wspodczuwanie
z bohaterami. Wystarcza gra spojrze. Bijca z nich pustka z chwilowymi przebyskami
szczliwoci.
Wszechogarniajca bieda, przyjmowanie
jakiejkolwiek pracy oraz utrudnianie tego
przez panujce wadze to brutalna codzienno
ziem mazurskich przedstawiona w Ry. Bardziej ni realia uderzaj jednak zezwierzcenie
ludzi, dbanie jedynie o dobro wasne i swoich najbliszych. Brak w Mazurach poczucia
wsplnoty, chci wsplnego odbudowania
kraju. Czy jednak mamy prawo do negatywnej
oceny tych ludzi? To pokolenie wychowane
przez wojn, sztucznie pozbawione ludzkich
odruchw. Mimo e wielokrotnie ciko jest
nam zaakceptowa zachowania przewijajce
si na ekranie, musimy zdawa sobie spraw,
e jest to efekt krzywdy, jak czowiek wyrzdzi drugiemu czowiekowi.
Reyser w brutalny sposb zerwa z sielskim
obrazem Ziem Odzyskanych, zapisanym w naszej pamici, chociaby przez twrczo Sylwestra Chciskiego. Naturalistyczne obrazy przedstawiajce wydarzenia, ktre miay miejsce sto-

sunkowo niedawno, na pewno uderz w serce

kadego rodaka. Kolce Ry zostawiaj po sobie
lad na dugi czas po seansie, a powrt do tego
lmu, mimo jego wartoci, wie si z walk
z wasnymi emocjami.
Re.: Wojciech Smarzowski; scen.: Micha Szczerbic; zdj.: Piotr Sobociski jr; muz.: Mikoaj Trzaska;
wystpuj: Marcin Dorociski, Agata Kulesza, Malwina Buss, Jacek Braciak, Kinga Preis, Edward Linde-Lubaszenko, Eryk Lubos. Prod.: Polska. Premiera:
3 lutego 2012

NAJLEPSZE FILMY ROKU 2012 19

Artysta

Aleksandra Rado
Obecnie lmy nieme nie ciesz si popularnoci. Wspczesny widz z repertuaru kina
wybiera raczej banaln histori miosn, absurdaln komedi albo lm akcji wypeniony
efektami specjalnymi najlepiej w wersji 3D.
Pytanie brzmi: czy niemy lm Michela Hazanaviciusa moe zadowoli gusta i zaspokoi
apetyty widzw?
Artysta to podr sentymentalna do lat 20.
poprzedniego wieku. Przedstawia zoty okres
kinematograi, pokazuje blichtr towarzyszcy premierom lmowym oraz kult aktorw.
Paradoksalnie, wykorzystuje form lmu niemego, by odnie si do przeomowego wydarzenia w historii kina, czyli rewolucji dwikowej. Gwnego bohatera, Georgea Valen-

tina (Jean Dujardin), aktora lmw niemych,

poznajemy u szczytu kariery. Przebiera w ofertach pracy, otacza si piknymi kobietami,
a przede wszystkim jest czowiekiem wpywowym i bardzo zamonym. Zawsze towarzyszy
mu wierny przyjaciel pies Jack. Wkrtce
artysta poznaje swoj wielk fank, pocztkujc aktork Peppy Miller (Brnice Bejo).
Przypadkiem spotykaj si na planie kolejnej
produkcji Valentina i podczas realizacji zdj
rodzi si miedzy nimi uczucie.
Karier gwnego bohatera komplikuj nadchodzce zmiany technologiczne producenci chc wprowadzi do lmw dwik. Valentin nie potra dostosowa si do nowych
zasad, w efekcie czego z dnia na dzie traci
intratne oferty pracy. W tym czasie Peppy
Miller zyskuje popularno i staje si ikon
lmu dwikowego. Mczyzna, przypatrujc si dokonaniom nowej gwiazdy, popada
w depresj, wkrtce pogarsza si rwnie jego
kondycja nansowa. Z czasem Peppy zaczyna
czu si odpowiedzialna za tragiczn sytuacj
Valentina, dlatego postanawia mu pomc.
Historia przedstawiona w Artycie jest szablonowym romansem zawierajcym elementy
dramatu i komedii. Konstrukcja fabuy naprowadza jednak na istot lmu Hazanaviciusa, ktry bierze na warsztat konwencj starego
kina, by stworzy przewrotn opowie blisk
wspczesnemu czowiekowi. Reyser ukazuje
kryzys wybitnej jednostki, ktra zostaa zepchnita na drugi plan przez niosc zmiany
przyszo. wietnym nawizaniem do humo-

ru niemych komedii s sceny z udziaem psa

Jacka, wykorzystujce komizm sytuacyjny.
Nie mona pomin tematu gry aktorskiej,
jako e odtwrca gwnej roli, Jean Dujardin,
zosta nagrodzony Oscarem. Widz od pocztku
czuje sympati do Valentina, nastpnie przeywa razem z nim kolejne upadki. Odtwrczyni najwaniejszej roli kobiecej, Brnice Bejo,
rwnie urzeka ju od pierwszej sekundy,
w ktrej pojawia si na ekranie. Stworzya portret kobiety niezalenej, spenionej zawodowo,
wietnie radzcej sobie ze saw, ale take samotnej i pragncej mioci.
W lmie niemym gra aktorska opiera si na
wyrazistoci gestw, mimiki i mowy ciaa.
W Artycie warsztat i dowiadczenie aktorw
umoliwiy im sugestywne, lecz nie groteskowe, odegranie postaci z lat 20. Za sprostanie
temu wyzwaniu i odtworzenie niepowtarzalnej aury klasycznego kina Hollywood kademu aktorowi grajcemu w Artycie naley si
uznanie. Na uwag zasuguj rwnie zdjcia
Guillauma Schimana zaskakuj precyzyj-

noci, dziki czemu tworz niepowtarzalny

klimat. Ponadto dziki dopeniajcej lm
muzyce Ludovica Bourcea, ktra wprowadza
w odpowiedni nastrj, bawi i wzrusza widza,
powstao dzieo kompletne.
Cz widzw posza do kina zobaczy Artyst
z czystej ciekawoci. Z pewnoci niektrzy
byli nieusatysfakcjonowani, ale biorc pod
uwag sukces lmu w Hollywood wielu
z nich zatracio si w magicznym wiecie kina
niemego. Nie mona zadowoli kadego, jednake Hazanavicius podj tak prb, serwujc apetyczne obrazy, wyrazist gr aktorsk
i oddziaujc na zmysy muzyk. Przepis na
dobry lm zosta zrealizowany.
Re.: Michel Hazanavicius; scen.: Michel Hazanavicius; zdj.: Guillaume Schiffman; muz.: Ludovic Bource; wystpuj: Jean Dujardin, Brnice Bejo, John
Goodman, James Cromwell, Penelope Ann Miller,
Missi Pyle. Prod.: Belgia, Francja. Polska premiera:
10 lutego 2012

NAJLEPSZE FILMY ROKU 2012 21

Musimy
porozmawia
o Kevinie

Karolina Osowska
Film Musimy porozmawia o Kevinie w reyserii Lynne Ramsay, bdcy wspczesn prb
podjcia tematu za zamieszkujcego w najniewinniejszych, a jednoczenie najbardziej
okrutnych istotach, dzieciach, wydaje si godnym nastpc klasykw takich, jak Omen czy
Synalek. Obraz, przerywajcy dziesicioletnie
milczenie reyserki, porusza kwesti mioci
rodzicielskiej, ktr zwyko si uwaa za nieograniczon i bezwarunkow. Stawia pytania
o to, czy rodzicielstwo dla kadego musi stanowi sens ycia i czy jest niezbdne do osignicia szczcia.
Kiedy poznajemy Ev (Tilda Swinton), jest
ona szczliw kobiet, ktra czerpie z ycia
garciami i realizuje si w podrach. Niespodziewana cia burzy wiat Evy i diametralnie
zmienia jej ycie. Mimo i kobieta nie chce
dziecka, ktre w sobie nosi, postanawia je urodzi i stara si by dobr matk. May Kevin
nie uatwia jej tego zadania. Od chwili narodzin sprawia wraenie, jakby by wiadomy
niechci rodzicielki, utrudniajc jej ycie na
wszelkie moliwe sposoby. W pami zapada
scena spaceru, kiedy wyczerpana nieustannym
paczem syna matka z nieukrywan rozkosz
i ulg wsuchuje si w warkot mota pneumatycznego.
Z biegiem czasu sytuacja pogarsza si. Eva staje si cieniem dawnej siebie. Uwielbiany przez
ojca (John C. Reilly) Kevin odsania swoje
demoniczne oblicze jedynie przed matk.
Nikt poza ni nie dostrzega socjopatycznych
skonnoci chopca. Gdy Kevin dorasta, gra,

22 PRZEZROCZE Nr 2

ktr podj, zaczyna rani innych domownikw, wci jednak najmocniej godzi w Ev
znienawidzon, ale te szanowan przez
syna za silny charakter. Prowadzi to w kocu do tragicznego nau i wystawienia Evy na
ostracyzm spoeczny jako tej, ktra wydaa na
wiat potwora. Wszystko, czego dopuszcza si
demoniczny nastolatek (bardzo dojrzaa kreacja Ezry Millera) ma na celu zranienie matki, wobec ktrej ywi on skrajne uczucia. Eva
mimo zaznanych cierpie nie potra jednak
odtrci syna i bez skarg godzi si na los, jaki
jej zgotowa (co symbolizuje niemal rytualne
zdrapywanie czerwonej farby, ktr ssiedzi
oblewaj jej dom).
Si dziea Ramsay, obok scenariusza opartego
na gonej ksice Lionela Shrivera, jest przede
wszystkim aktorstwo. Tilda Swinton i Ezra
Miller stworzyli niezwyky duet. Za pomoc zaledwie kilku rodkw wyrazu (gwnie
spojrze i mimiki) udao im si wykreowa
postaci z krwi i koci, dziki czemu historia
opowiedziana przez szkock reyserk nabiera
autentycznoci.
Dramat przedstawiony w lmie rozgrywa si
tak naprawd pomidzy dwiema silnymi, wyrazistymi osobowociami, ktre cho nie
chc tego przyzna s do siebie bardzo podobne, co wielokrotnie podkrela kompozycja
kadrw. Kameralny charakter cichej walki toczonej przez syna i matk buduj kolorystyka
(ograniczajca si w lmie niemal wycznie
do zimnej bieli i czerwieni znaczcej zarwno
mio, jak i cierpienie) oraz monta (np. prze-

wijajcy si przez obraz na zasadzie lejtmotywu pojedynek spojrze dziecka i rodzica).

Odpowiedzialny za muzyk do lmu Jonny
Greenwood zdecydowa si na zastosowanie
kontrastu. ciek dwikow dla rozgrywajcych si na ekranie przejmujcych wydarze
s zwykle radosne piosenki. Zabieg ten wielokrotnie uwypukla cierpienie Evy w wiecie,
w ktrym skazana jest na niezrozumienie i samotno. Podobn funkcj peni intrygujcy
tytu lmu rozmowa o Kevinie z wielu powodw nigdy si nie odbya. To, co nie wydarzyo si na ekranie, moe jednak zaistnie
w rzeczywistoci pozalmowej. Ramsay prowokuje do dyskusji, co czyni tym skuteczniej,
i udao si jej powoa do ycia obraz, ktry
nie daje o sobie zapomnie. Cao jest trudna, poruszajca, ale te hipnotyzujca i magnetyczna.

Re.: Lynne Ramsay; scen.: Lynne Ramsay, Rory Kinnear; zdj.: Seamus McGarvey; muz.: Jonny Greenwood; wystpuj: Tilda Swinton, John C. Reilly,
Ezra Miller, Jasper Newell, Rock Duer, Ashley Gerasimovich, Siobhan Fallon, Alex Manette. Prod.:
USA, Wielka Brytania. Polska premiera: 13 stycznia
2012

NAJLEPSZE FILMY ROKU 2012 23

Mistrz

Piotr Wenowski
Przyznam szczerze, e cho byem peen wtpliwoci, niecierpliwie czekaem na kolejny
lm Paula Thomasa Andersona. Zapewne
dlatego, e Mistrz to pierwsze dzieo reysera
po bardzo dobrze przyjtym w oczach zarwno krytyki, jak i widzw A poleje si krew.
Ponadto jako, do ktrej przyzwyczaiy nas
pozostae lmy reysera, chociaby Boogie
Nights czy Magnolia, sprawia, e poprzeczka
dla kolejnej produkcji zostaa ustawiona cakiem wysoko. Jakby tego byo mao, zainteresowanie Mistrzem podsycay przecieki ze scenariusza.
Film Andersona w moim przekonaniu sprosta oczekiwaniom. Historia, ktra pozornie
moe przypomina analiz popularnej w Hollywood sekty scjentologw, ma o wiele wicej ciekawych elementw. Anderson ze znan
sobie pynnoci postanowi skrztnie zbada
mio w jej szerokim spektrum. Gdybym
mia pokusi si o sformuowanie sloganu zachcajcego do obejrzenia lmu, zapytabym:
kto dziery bero? Wydaje si, e relacja gwnego bohatera z tytuowym Mistrzem jest najistotniejszym wtkiem. Natura wzajemnych
stosunkw dwch mczyzn pozostaje wieloznaczna.
Freddie jako weteran II wojny wiatowej posiada wszystkie syndromy onierza wracajcego do domu. Paradoksalnie, chopak nie
ma jednak domu, do ktrego mgby wrci.
Nie ma rodziny, ktra mogaby go wesprze.
Jedyna mio, ktr zna, rwnie pozostaa
ju tylko projekcj pamici. Freddie, by roz-

24 PRZEZROCZE Nr 2

adowa napicie, naduywa alkoholu. Dugotrwaemu brakowi kontaktw zycznych

z kobietami daje upust, udajc kopulacj z wyrzebion przez kolegw z wojska sylwetk
z piasku. Utrzymanie zoci na wodzy z pewnoci mu nie wychodzi. Na kopoty Freddiego panaceum prbuje znale Mistrz, ktrego
byy onierz poznaje, wpraszajc si na wesele
jego crki.
Posta zagubionego, wiecznie podchmielonego odszczepieca zdecydowanie przemawia
do wiadomoci widza. Joaquin Phoenix tworzy przenikliwy obraz autodestrukcji spowodowanej brakiem zrozumienia i siln potrzeb mioci. Lancaster Dodd (Philip Seymour
Homan) chce mu to wszystko da. Cho
z pocztku moe si wydawa, e Freddie jest
tylko krlikiem dowiadczalnym do realizacji
nowych pomysw Mistrza, wi midzy mczyznami paradoksalnie si zacienia. Kolejne
etapy relacji bohaterw deniuj ich funkcjonowanie na zasadzie opozycji binarnych:
lekarzpacjent, ojciecsyn, mistrzucze. Nie
mona si oprze wraeniu, i midzy kolejne
kadry lmu wkrada si rwnie sugestia wizi
homoerotycznej (scena pierwszego wywiadu
Lancastera z Freddiem).
W przeciwiestwie do swojego ma stonowana Peggy Dodd na pierwszy rzut oka wydaje
si tylko piknym dodatkiem. Nic bardziej
mylnego. Ta kobieta ma o wiele wiksz wiadomo realnej wadzy i doskonale wie, jak
rozda karty, aby wszystko uoyo si wedle
jej yczenia. Sugestywna scena w azience po-

kazuje, kto w rzeczywistoci jest dominujc

stron tego zwizku. Rola, ktra bez wtpienia bya aktorskim osigniciem Amy Adams,
niezaprzeczalnie postawia przed widzami pytanie o granice dzy.
Nie mona nie doceni przepiknie pastelowych i plastycznych zdj Mihaia Mlaimarea Jr. oraz charyzmatycznej muzyki Jonnyego Greenwooda. S one dopenieniem sugestywnej gry aktorskiej. Przedstawione w lmie
studium hierarchii pozwolio zaprezentowa
czonkom obsady pene kunsztu role. Mimo
i rozwizanie akcji nastpuje do niespodziewanie i moe wiadczy o zachowawczoci
reysera, z pewnoci zachca nas do rozoenia charakterw postaci na czynniki pierwsze
i ich ponownej konstrukcji.
Si tego lmu s ekspresja, gboka podr
do wntrza saboci oraz prby jej kamuau.
Bl i cierpienie czsto rodz w czowieku ch
dominacji i manipulacji. Mio i podanie
s tak samo rodkiem, jak i celem. Jeli do cichego wycigu o pozycj w hierarchii stanli
ci, ktrzy ocjalnie maj ju przypisane swoje
miejsce w grupie spoecznej, warto zastanowi
si, kto tak naprawd jest wadc, a kto tylko
sucym.

Re. i scen.: Paul Thomas Anderson; zdj.: Mihai

Malaimare Jr; muz.: Jonny Greenwood; wystpuj: Joaquin Phoenix, Philip Seymour Hoffman, Amy
Adams. Prod.: USA. Polska premiera: 16 listopada
2012

NAJLEPSZE FILMY ROKU 2012 25

Margaret

Marta Maciejewska
Sekwencja uj z nowojorskich ulic w zwolnionym tempie rozpoczynajca Margaret Kennetha Lonergana sugeruje, e widz powinien
si zatrzyma, zastanowi. Wkrtce okazuje
si jednak, e na przystanki w tym lmie nie
ma miejsca, trzeba bowiem nady za prowadzc przez akcj pobudliw bohaterk.
Siedemnastoletnia Lisa (Anna Paquin) pocztkowo sprawia wraenie, jakby doskonale rozumiaa zachodzce w wiecie procesy i wiedziaa, czego oczekuje od ycia. Jest pewna siebie
i wyniosa, dlatego cz rwienikw troch
si jej boi. Mieszka z matk i bratem i waciwie niczym nie musi si przejmowa. Jej jedyne
zmartwienie to obawa przed tym, e nie bdzie
potraa wyj z cienia sawnej matki (ktra jest
aktork). Dziewczyna za wszelk cen chce by
dostrzeona, dlatego na przykad dla zabawy
zwodzi zakochanego w niej koleg.
Istotn rol w lmie odgrywaj postaci mczyzn, ktre cho s wycznie epizodyczne,
demaskuj Lis, sprawiaj, e jej saboci staj
si widoczne. Pozornie nieistotny irt z kierowc autobusu doprowadza do tragedii, w wyniku ktrej Lisa coraz bardziej zaczyna gubi si we wasnych przemyleniach. Kolega,
z ktrym dziewczyna idzie do ka, ma peni
funkcj katalizatora jej kobiecoci: nie chodzi
o jakiekolwiek uczucie czy nawet podanie.
Lisa traktuje go przedmiotowo, chopak ma
wycznie pozbawi j dziewictwa. Bohaterka
czuje, e w obliczu cikiej sytuacji, w jakiej
si znalaza, powinna jak najszybciej wydorole. Utrata cnoty jest zatem rozpaczliw pr-

26 PRZEZROCZE Nr 2

b odejcia od dziecistwa Lisie wydaje si,

e jako prawdziwa kobieta bdzie potraa
bardziej zapanowa nad swoimi emocjami.
Ale to tylko pozory.
Po utracie dziewictwa Lisa postanawia uwie
pana Aarona, nauczyciela matematyki, ktry
jest jej yczliwy. Kiedy zauwaa, e mczyzna
nie zamierza ulec jej wdzikom, pena zoci
decyduje si na nim zemci i wkrtce oskara go o molestowanie. Lisa oczekiwaa, e
jako dorosa kobieta bdzie moga zachwyci dojrzaego mczyzn dla pana Aarona
dziewczyna jest jednak tylko uczennic.
Mczyzn, w kontakcie z ktrym saboci
Lisy staj si najbardziej widoczne, jest jej ojciec. Dziewczyna chciaaby z nim rozmawia
i widywa si jak najczciej, wci domaga si
jego uwagi. Ojciec daje jej do zrozumienia, e
ze wzgldu na wiek nie moe ju by creczk tatusia. Dostrzegalne jest wewntrzne rozdarcie Lisy: nie moe si ona zdecydowa, czy
chce by ju kobiet czy jeszcze dziewczynka.
Lonergan zastosowa interesujcy zabieg:
gwna bohaterka za wszelk cen walczy nie
tylko o zainteresowanie pozostaych postaci.
Kady jej kolejny krok jest zaprojektowany
w taki sposb, aby zwrci uwag widza. To
posta, z ktr zwizane s wszystkie punkty
kulminacyjne, ktrej podporzdkowane s zarwno akcja, jak i pozostali bohaterowie.
Margaret to lm, ktrego scenariusz opiera si
w znacznej mierze na poczynaniach jednej bohaterki. Lonergan przeamuje klasyczn form
narracji pierwszoosobowej widzowie obser-

wuj wiat przedstawiony z punktu widzenia

Lisy, jednak nie s w stanie go do koca zrozumie, bo narracja celowo nasycona jest hipokryzj. Gwna bohaterka oszukuje widzw
i inne postaci, nie jest szczera nawet ze sob.
Jednoznaczna ocena poszczeglnych sytuacji
jest niemoliwa: gdy Lisa wpada w furi, dowiedziawszy si, e krewni przejechanej przez
autobus kobiety zadowol si wysokim odszkodowaniem, wyadowuje swoje emocje na
panu Aaronie, okamujc go, e usuna ci. Bohaterka, ktra skupia si na tuszowaniu
prawdziwych emocji i zaczyna teatralizowa
wasn codzienno, nie jest wiarygodna, jednak jako konstrukt lmowy zdecydowanie
fascynujca.
Margaret to niewtpliwie jeden z najciekawszych amerykaskich lmw, ktre mona
byo oglda w polskich kinach w zeszym
roku. Fakt, e reyser blisko zwizany z Hollywood stworzy dzieo otwarte i nieoczywiste,
przedstawiajce protagonistk odbiegajc od
wzorcw rodem z superprodukcji, niesie nadziej, e w cieniu komercji mog powstawa
ambitne lmy. Skoro oba dotd wyreyserowane przez Lonergana obrazy umiejtnie igraj z hollywoodzkimi schematami, z pewnoci
mona si po nim spodziewa jeszcze odwaniejszych zabaw materi lmow.

Re. i scen.: Kenneth Lonergan; zdj.: Ryszard Lenczewski; muz.: Nico Muhly; wystpuj: Anna Paquin, Matt Damon, Mark Ruffalo, Jean Reno, J. Smith-Cameron, Kenneth Lonergan. Prod.: USA. Polska
premiera: 3 sierpnia 2012

NAJLEPSZE FILMY ROKU 2012 27

Hugo i jego
wynalazek

Marcin Mitus
Scorsese zaskakuje. Reyser lmw gangsterskich (Kasyno, Chopcy z ferajny), dramatw
sensacyjnych (Inltracja) czy rasowych dreszczowcw (Przyldek strachu) zdecydowanie
stroni od kina familijnego. Do czasu ekranizacji powieci Briana Selznicka Wynalazek
Hugona Cabreta chyba nikt nie zastanawia si,
jak Scorsese mgby poradzi sobie z ksik
dla dzieci. Wybrn wietnie nakrci lm,
ktry oprcz tego, e z pewnoci spodoba
si widzowi modszemu, pokochaj przede
wszystkim kinomaniacy.
Tytuowy bohater, Hugo Cabret (Asa Buttereld), to sierota mieszkajcy na paryskim
dworcu kolejowym. Pracuje tam jako konserwator starych zegarw, jednak zajciem, ktre
go najbardziej pochania, jest prba naprawienia tajemniczego robota automatona, jedynej pamitki po ojcu (Jude Law), jak chopiec
zdoa ocali. Brakujce mechaniczne czci
kradnie od waciciela pobliskiego sklepiku
z zabawkami, zgorzkniaego i dosy tajemniczego staruszka Georgesa Mlisa (Ben Kingsley). Hugo nawizuje znajomo z jego podopieczn, swoj rwienic Isabelle (Chlo
Moretz), z ktr wsplnie przeyj najpikniejsz przygod ycia, odkrywajc tym samym sekret papy Georgesa.
Nie jest tajemnic, e Scorsese wikszo
swojego dziecistwa spdzi w kinie. Wielu
reyserw, od Truauta do Tarantino, moe
pochwali si podobnym dowiadczeniem.
Mio do kina sprawia, e sami zapragnli
by czci lmowego dziedzictwa. Korzy-

28 PRZEZROCZE Nr 2

stajc z szerokiego wachlarzu sztuczek lmowych, cytatw oraz odwoa, reyser w swoim
najnowszym dziele tworzy doskonay przykad kina nostalgicznego, ktre w ostatnich
latach przeywa prawdziwy renesans. Scorsese wywouje uczucie tsknoty przypomina
widzom o czasach, kiedy lmy krcio si nie
dla pienidzy, ale dla pasji, a reyser by kim
w rodzaju iluzjonisty, magika, budzcego powszechny zachwyt i zdziwienie u odbiorw.
Samotno, nostalgia, marzenia to gwne
tematy lmu Hugo i jego wynalazek. Georges
Mlis odcina si od przeszoci i zaprzepaszczonych planw, pograjc si w monotonii wiata powszedniego. Swoje dokonania
skrztnie ukrywa, niczym popenion niegdy
zbrodni. Nie pozwala swojej podopiecznej na
jakikolwiek kontakt z kinem, poniewa wedug
niego stao si ono niezdrow ucieczk od rzeczywistoci. Isabelle, oczarowana ksikami,
potrzebowaa wic kogo takiego jak Hugo
kogo, kto mgby wprowadzi j w magiczny wiat lmu. Pogrony w marazmie papa
Georges rwnie dziki Hugonowi zarzuci
zgorzkniao oraz na nowo spojrzy na swj dotychczasowy dorobek. Pami o Mlisie przetrwaa. Obraz Scrorsesego przypomina ba
kino w jego wydaniu nie jest przesiknite negatywnie rozumianym lmowym eskapizmem.
Jest czynnikiem wyzwalajcym z codziennoci
w wiat peen magii i wiary w ludzi. Nawet
w miejscu takim jak dworzec centralny moemy by wiadkami narodzin przyjani, mioci
oraz odkrycia prawdziwej pasji.

Film w zrczny sposb odwouje si do Kina

Nowej Przygody (myl tu przede wszystkim
o E.T.), slapstickowych komedii z Busterem
Keatonem (posta nadzorcy stacji kolejowej)
i przede wszystkim niemych lmw samego
Mlisa, przyprawionych szczypt magicznego realizmu. Mieszanka nadzwyczaj wybuchowa, efekt dziki wirtuozerii Scorsesego
rewelacyjny. Czu tu pasj reysera. Mio
do kina pozwolia mu na stworzenie dziea nostalgicznego, o piknych dekoracjach
i kostiumach, ktre widz oglda z ogromn satysfakcj i umiechem na ustach. Scorsese sprawia, e wraz z nim zanurzamy si
w wiat bani i marze, w jakich chcielibymy
pozosta na zawsze. Oczarowuje strona wizualna lmu, celebrujca dynamik wewntrz
kadru i ruch samej kamery. Efekty specjalne,
a zwaszcza scena wykolejonego pocigu, to
absolutny majstersztyk. Scorsese tworzy kino
idealnie skrojone zarazem epickie i liryczne,
uniwersalne i skupione na jednostkach, niepozbawione scen kameralnych oraz tych bardziej widowiskowych. Pikny hod zoony
X Muzie.

Re.: Martin Scorsese; scen.: John Logan; zdj.: Robert Richardson; muz.: Howard Shore; wystpuj.:
Ben Kingsley, Sacha Baron Cohen, Asa Butterfield,
Chlo Grace Moretz, Ray Winstone, Christopher
Lee, Jude Law. Prod.: USA. Polska premiera: 10 lutego 2012

NAJLEPSZE FILMY ROKU 2012 29

Raj: mio

10

Paulina Kalbarczyk
Na play przy jednym z kenijskich kurortw
opalaj si, wtopione w leaki, biae kobiety
w rednim wieku. W tym obrazku nie byoby
nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, e s one
odgrodzone. Wzdu play przebiega bowiem
linia, za ktr czekaj czarnoskrzy mczyni. Jest to jedno z najbardziej wymownych
i zapadajcych w pami uj z lmu Ulricha
Seidla Raj: mio. Biae kobiety to seksturystki z Europy, Kenijczycy stanowi za cel ich
podry. One, ze starzejcymi si, obwisymi
ciaami, mog poczu si tu jak boginie potrzebny jest tylko zasobny portfel. Kenijczykw traktuj jak egzotyczne zwierztka, ktre
mona wytresowa, czy zabawki, ktre mona
wykorzysta. Oni pod pretekstem sprzeday
tandetnej biuterii handluj swoimi pachncymi kokosem ciaami, oferuj mio, bdc handlarzami i towarami jednoczenie. Dla
pienidzy s gotowi zrobi wszystko. Trudno
oceni, kto kogo bardziej wykorzystuje, ale
jeszcze trudniej powstrzyma si od jakiejkolwiek oceny.
Seidlowi jednak si to udao. Stworzy obraz
obiektywny i wolny od moralizatorstwa. Wykorzystujc estetyk lmu dokumentalnego,
przede wszystkim obserwuje podkrela to
czste kadrowanie zza plecw oraz niemal przezroczysty monta. W lmie ukazana zostaa
motywacja obu stron. Przyjedajce do Kenii
turystki to kobiety w rednim wieku, wiadome swojej nieatrakcyjnoci, mwice wprost
o swoich zmarszczkach, tuszczu i brzydocie.
Ich zwiotczae ciaa kontrastuj z muskulatur

30 PRZEZROCZE Nr 2

Kenijczykw. Chodzi im nie tylko o seks, lecz

take o poczucie akceptacji nawet jeli jest
to iluzja, za ktr trzeba sono zapaci. Rzeczywisto poza odgrodzonym wojskowym
szlabanem terenem kurortu wyglda zupenie
inaczej i niewiele ma wsplnego z pocztwkowym rajem. Ciasne, skromne domy, obskurne
hoteliki, brud i bieda w takich warunkach
przewanie yj czarnoskrzy kochankowie.
Czsto maj te ony i dzieci, ktre ukrywaj
przed swoimi sponsorkami. Romanse traktowane s jako rdo utrzymania rodziny.
Gwna bohaterka, Teresa, stopniowo odkrywa reguy rzdzce miosnym biznesem. Przeamuje pocztkow niemiao, nabywa
kolejnych kochankw i przekracza kolejne
granice, zatracajc siebie. Czy jednak kupiona
mio moe da jej szczcie?
Raj: mio to z pewnoci dzieo odwane,
podejmujce wiele draliwych kwestii. Seidl
zdecydowa si na uderzenie w rodakw
wikszo biaych kobiet (w tym gwna bohaterka) to Austriaczki. Nie stroni take od
nagoci. Jest to jednak nago inna ni ta, do
ktrej widzowie s przyzwyczajeni. To nago
ciaa starzejcego si, otyego, naznaczonego
niedoskonaoci, nago przywoujca skojarzenia z obrazami Rubensa. Nawet w scenach
kowych wybujay erotyzm zdecydowanie
ustpuje miejsca naturalizmowi. W tym miejscu warto zwrci uwag na doskona, bardzo odwan kreacj Margarete Tiesel. Seidl
poruszy te (a by moe przede wszystkim)
problem rasizmu. Pokaza, e zjawisko to nie

jest tylko reliktem przeszoci. Skupiajc si

na wycinku rzeczywistoci, ograniczonej do
kenijskiego kurortu, zasygnalizowa problem
o skali globalnej. Przebiegajcej przez pla, pozornie niewinnej linii przypisa mona
znaczenie symboliczne. Co ciekawe, reyser
do koca pozostaje obiektywny, ukazuje sytuacj, ale stroni od komentarzy. Moliwo
oceny oddaje w rce widzw. Film w zasadzie
nie ma jednoznacznego, wyranego zakoczenia. Znacznie lepiej pasowaoby stwierdzenie,
e po prostu si urywa kamera przestaje poda za Teres.
To, co jedni uznaj za si tego lmu, dla innych bdzie jego saboci. Ascetyczna forma,
wkradajca si momentami monotonno
i niemal stojca w miejscu akcja mog nuy. Cao jednak tworzy klimat doskonale
wspgrajcy z treci, ktry podkrela samotno Teresy i niewtpliwie sprzyja gbszej
reeksji.
Re.: Ulrich Seidl; scen.: Ulrich Seidl, Veronika
Franz; zdj.: Edward Lachman, Wolfgang Thalen;
wystpuj: Margarete Tiesel, Peter Kazungu, Inge
Maux. Prod.: Austria, Francja, Niemcy. Polska premiera: 7 wrzenia 2012

NAJLEPSZE FILMY ROKU 2012 31

Dyskusyjny Klub Filmowy Mio Blondynki, dziaajcy pod patronatem Uniwersytetu Gdaskiego od 1994 roku, przygotowuje szereg atrakcyjnych wydarze kulturalnych na terenie Trjmiasta, realizowanych w ramach Akademickiego Centrum
Kultury UG Alternator.
Istot DKF-u jest edukacja i promocja szeroko pojtej kultury lmowej, prezentowanie ambitnych, ciekawych dokona wiatowej i rodzimej kinematograi. W oparciu
o autorskie projekty prezentujemy cykle oryginalne, nietypowe, zyskujc przychylno publicznoci. Nasza oferta lmowa skierowana jest do wszystkich mionikw
dobrego kina.
Zatem jeli kochasz kino bd dopiero chcesz si w nim rozkocha, masz ochot podyskutowa, pozna ciekawych i penych pasji ludzi zapraszamy na nasze seanse
lmowe. Bo dla nas najwaniejsze to LUDZIE KINO PASJA!

Repertuar kinowy w roku 2012:

Cykle lmowe: KINO KULTOWE // KINO WOBEC INNYCH SZTUK // EROS I TANATOS
// Festiwal Kultury Azjatyckiej Made in Azja edycja Made in India // Kinematograf
Polski: Marian Dzidziel // Spotkania z twrcami kina niezalenego

Kontakt:
dkf@ug.gda.pl
www.dkf.pl
www.facebook.com/dkfmiloscblondynki

Kino gatunkw
w 2012 roku
Grzegorz Fortuna Jr
W Przezroczu staramy si zwrci uwag na lmy wane, oryginalne i intrygujce;
na te tytuy, ktre w 2012 roku wzbudzay
emocje, przykuway uwag i nie bay si porusza trudnych tematw lub zadawa niewygodnych pyta. Dymy do tego, by wybra
produkcje najlepsze i najbardziej znaczce,
innymi sowy: takie, ktre prbuj poszerzy
wiadomo odbiorcy i zaszczepi w nim jak istotn myl, pozostawi po sobie wyrany
lad.
Kino to jednak nie tylko lmy ambitne i skomplikowane. Od pocztkw swojego istnienia
kino speniao take inn, bardzo wan funkcj dostarczao widzom rozrywk. Kady,
kto interesuje si X muz, wie na pewno, e
warto czasem oderwa si od produkcji trudnych lub wieloznacznych i da si porwa sile
lmowego eskapizmu przestraszy na horrorze, pomia na komedii, poczu dreszczyk
emocji na seansie thrillera, uroni z na melodramacie albo wstrzyma oddech, gdy bohater lmu akcji bdzie ratowa wiat przed
zagad.
Oczywicie trudno tego typu produkcje umieci w jednej linii z tytuami odnoszcymi sukcesy na midzynarodowych festiwalach; trudno ustawi Mio Michaela Hanekego obok
Niezniszczalnych 2 z Sylvestrem Stallonem, bo
lmy te nie maj ze sob nic wsplnego (poza
tym, e oba opowiadaj o starych ludziach)
i znajduj si na dwch przeciwlegych biegunach wiatowej kinematograi. Nie powinno

si jednak cakowicie pomija lmw rozrywkowych, warto bowiem pamita, e to one

ogldane s przez najwiksz liczb widzw
i to od nich bardzo czsto kinomani zaczynaj
swoj przygod z lmem.
Z wymienionych wyej powodw zdecydowalimy si zaprezentowa drug, osobn list
ranking dziesiciu lmw gatunkowych, ktre
w minionym roku spodobay si nam najbardziej. adna z opisanych tutaj produkcji nie
bya wystarczajco dobra, by zaj miejsce
w gwnym zestawieniu, wszystkie wyrniay si jednak czym na tle bezksztatnej masy
blockbusterw. W kadym przypadku byo to
co innego ironiczne podejcie do skonwencjonalizowanego gatunku, ciekawa reinterpretacja losw bohatera popkultury, przykuwajce wzrok do ekranu efekty specjalne za grube
milionw dolarw lub inteligentnie napisana,
wywoujca emocje historia. Staralimy si
utrzyma rnorodno zestawienia i przedstawi moliwie najszerszy wachlarz gatunkw lmowych od trzymajcego w napiciu
thrillera, przez wysokobudetowe kino fantastyczne, po subteln komedi romantyczn.
ywimy nadziej, e chocia niektre z opisanych w tym miejscu tytuw tray rwnie
w Wasze gusta, zawadny emocjami i pozwoliy oderwa si na kilkadziesit minut od problemw codziennoci. Na tym polega w kocu magia kinowej iluzji.

33

Niezniszczalni 2

Dorota Kaszuba
W jaki sposb wyrwna rachunki z najwikszym wrogiem, uratowa biednych robotnikw oraz ocali wiat przed szalecem?
Po projekcji Niezniszczalnych 2 odpowied
wydaje si banalna: wystarczy zebra najpopularniejszych bohaterw sprzed dwudziestu
lat, znanych z lmw akcji, i wysa ich do
walki. Druga cz lmu, tym razem w reyserii Simona Westa, dokonaa rzeczy niemal niemoliwej. Nie do, e powstao dobre kino
akcji, to na dodatek wypeniono je kultowymi
tekstami nawizujcymi do poprzednich rl
kadego z bohaterw.
A kogo widzimy na ekranie? Do wietnej ekipy
z pierwszej czci Niezniszczalnych (Sylvester
Stallone, Jason Statham, Jet Li, Dolph Lundgren, Terry Crews, Randy Couture) doczyli: mistrz kopnicia z pobrotu Jean-Claude
Van Damme, legendarny Stranik Teksasu
Chuck Norris i przystojny Liam Hemsworth.
Szkoda, e niektrych zobaczymy tylko w epizodycznych rolach. Duym atutem jest natomiast to, e aktorzy nie rywalizuj na planie
o miejsce, ale graj jak za czasw swojej wietnoci, zachowujc dystans do granej przez
siebie postaci. Norris opowiadajcy dowcip
o sobie czy powrt Arnolda Schwarzeneggera (Im back) s tego wietnym przykadem.
Nikt nie zwraca uwagi na to, e niektrzy
panowie ju dawno przekroczyli szedziesitk. Niemaym zaskoczeniem okaza si
Van Damme, ktry po serii sabszych lmw
bardzo dobrze odnalaz si w roli czarnego
charakteru.

34 PRZEZROCZE Nr 2

Scenariusz jest banalnie prosty. Barney Ross

(Stallone) i spka maj przej na zlecenie
Churcha (Bruce Willis) pewn bardzo wan
przesyk. Pojawiaj si jednak komplikacje
w postaci Vilaina (Van Damme) i proste z zaoenia zadanie zmienia si w potn akcj
o znaczeniu midzynarodowym, napdzan
chci zemsty. Sequel jest rozwiniciem pomysu z pierwszej czci Niezniszczalnych widzimy wicej gwiazd, wicej zabawy i jeszcze
wicej strzelania. Duo eksplozji, samoloty,
motory, bro wszelakiego rodzaju (od kastetw po wozy bojowe), sowem czego dusza
zapragnie. Szybciej, wicej, mocniej tymi
sowami mona okreli ca fabu lmu.
Efektowne walki wrcz dopeniaj obraz stworzony przez Westa. Chocia niektre z efektw specjalnych nie zachwycaj, nic nie
moe si rwna ze scenami akcji w lmie.
Wysadzanie mostu, budynkw, nieustajca
strzelanina, wybuchajce helikoptery to jest
to, czego potrzeba, by lm zachwyca. Oto
nadszed czas na prawdziwych mczyzn, na
bok odchodz superbohaterowie w ciasnych
kombinezonach, pelerynach i zbrojach. Powracamy do lat 80., gdzie liczya si dua
spluwa i sia uminionego ciaa. Twardziele w akcji wykonuj swoje zadanie, a widz
w sali kinowej nie moe oderwa wzroku od
ekranu. Film skierowany jest do wielbicieli
gatunku dlatego kto, kto (jakim cudem)
nie zna przygd Rambo albo nie oglda Terminatora, moe czu si nieswojo podczas
projekcji.

Oczywicie naley wzi pod uwag to, e lm

jest pastiszem klasykw kina akcji z lat 80.
i 90. Podobne lokalizacje, typy bohaterw,
a przede wszystkim aktorzy wywouj sentymentalny umiech na twarzach ogldajcych.
Ten gruchot nadaje si jedynie do muzeum
mwi Stallone na widok rozklekotanego
dwupatowca. Jak my wszyscy wzdycha
z lekkim umiechem Schwarzenegger i wolnym krokiem wychodzi z kadru. Aktorzy wiedz, e czas ich wietnoci min, jednak kto
zabroni im go wspomina?
Re.: Simon West; scen.: Sylvester Stallone, Richard Wenk; zdj.: Shelly Johnson; muz.: Brian Tyler;
wystpuj: Sylvester Stallone, Jason Statham, Jet Li,
Dolph Lundgren, Jean-Claude Van Damme, Chuck
Norris, Liam Hemsworth. Prod.: USA. Polska premiera: 24 sierpnia 2012

HITY KINA GATUNKW 35

Dziewczyna
z tatuaem

Ewa Turel
Skandynawska proza nie jest najlepszym materiaem na hollywoodzki hit. Jeli jednak za
reyseri bierze si David Fincher, sukces jest
gwarantowany. Przy tworzeniu Dziewczyny
z tatuaem mia on utrudnione zadanie, poniewa ksika Millennium: Mczyni, ktrzy
nienawidz kobiet Stiega Larssona doczekaa
si ju ekranizacji w rodzimej Szwecji. Nie da
si unikn porwna, jednak w tym przypadku nie ma najmniejszego powodu do obaw.
Reyser nie ba si zmian i nie ma co ukrywa
bardzo si to opacio.
Zupene inne podejcie do historii wida ju
od pierwszych sekund lmu Finchera. Fantastyczna wizualizacja to popis kunsztu twrcy,
a jednoczenie swoisty podpis pod dzieem.
W teledysku, bdcym czowk lmu, wida,
e nie jest to zwyky krymina, ale autorska
wariacja na jego temat, zamknita w klasycznych ramach gatunku.
W fabule daje si dostrzec prb pewnego
rodzaju zamerykanizowania tematu. Bo jak
sprawi, by dugi krymina ze skandynawskim
klimatem sta si atrakcyjny w dobie krlowania kina akcji? Fincher doskonale rozwizuje
ten problem. Historia od samego pocztku
nastawiona jest na sensacyjn intryg oraz
brutalno. Sposb, w jaki ukazane s sceny
przemocy, sprawia, e widz niejednokrotnie
czuje si zakopotany, a nawet przeraony. Co
ciekawe, reyser nie zdecydowa si na skrcenie dziea, co uatwioby jego odbir. Intryga
w powieci nie jest na tyle skomplikowana, by

36 PRZEZROCZE Nr 2

powica jej a tyle czasu. Mimo wszystko,

dziki udanej mieszance kina akcji z lmem
psychologicznym widz nie jest znudzony.
By lm wyda si publicznoci bardziej wiarygodny, reyser zdecydowa si na zdjcia
w Szwecji. Dugie ujcia i przemilczenia dodatkowo podkrelaj nordycki klimat. Fincher
nie zrezygnowa rwnie z nawizania do sytuacji spoecznej i politycznej Europy Pnocnej. Fantastyczna realizacja zostaa dopeniona
klimatyczn muzyk. Surowe ujcia i plenery
podkrelaj dziko kontynentu, natomiast
zdjcia w niskim kluczu owietlenia tajemnic i bl. Mona pokusi si o stwierdzenie, e
w tym przypadku forma przerosa tre. Film
dopracowany jest w kadym najdrobniejszym
szczegle, ale czego innego mona spodziewa
si po twrcy Siedem?
Do zalet naley rwnie dopisa gr aktorsk.
Rooney Mara w roli Lisbeth Salander doskonale ukazaa dramat maltretowanej i zniszczonej wewntrznie kobiety, ktra tylko z pozoru jest silna i samodzielna. Ta problematyka
w krajach skandynawskich pozostaje tabu,
co sprawia, e jej poruszenie w lmie jeszcze
bardziej szokuje. Wybranie do roli Blomkvista
Daniela Craiga rwnie miao uatrakcyjni
lm. Nie da si unikn kojarzenia dziennikarza ledczego z Jamesem Bondem. I to te
zdaje si by celowe. Pozwala na realizacj pomysu Finchera dotyczcego uatrakcyjnienia
fabuy. Do roli Martina Vangera zaangaowano czoowego Skandynawa Hollywood, Stellana Skarsgarda. Jego kreacja jest wedug mnie

duo lepsza ni Petera Habera w szwedzkiej

ekranizacji powieci Larssona.
Film Finchera to klasyczny krymina. Tajemnica sprzed lat musi w kocu zosta rozwizana. Zamknita w sobie, zraniona kobieta wie
si z mczyzn po przejciach. Mio, zdrada i zbrodnia. Niby oklepane, jednak w tym
wydaniu przykuwajce uwag. Dziewczyna
z tatuaem to kolejne bardzo dobre dzieo
Finchera. To inteligentne kino, ktre doceni
kady dojrzay odbiorca.
Re.: David Fincher; scen.: Steven Zaillian; zdj.:
Jeff Cronenweth; muz.: Trent Reznor i Atticus Ross;
wystpuj: Rooney Mara, Daniel Craig, Stellan Skarsgard, Christopher Plummer. Prod.: Niemcy, Szwecja,
USA, Wielka Brytania. Polska premiera: 13 stycznia
2012

Skyfall

Magdalena Sadowska
Agent Jej Krlewskiej Moci, James Bond,
porywa nasze serca ju po raz dwudziesty trzeci. Ponownie (i z powodzeniem) wciela si
w niego Daniel Craig aktor rnicy si wygldem od poprzednikw, ktremu nie kady
dawa szans odnalezienia si w roli. Za reyseri tym razem odpowiedzialny by Sam
Mendes, ktry udowodni, e potra umiejtnie dysponowa ogromnym budetem. Udao mu si stworzy lm bardziej klimatyczny
od dwch poprzednich bondowskich odson,
o wysublimowanej, stonowanej akcji, ktra
wypenia ekran po same brzegi.

Niebo dosownie wali si Bondowi na gow.

Podczas pocigu zostaje dwukrotnie postrzelony. Uznany za zmarego sprawia sobie uroczy
urlop, ktry spdza z pikn kobiet. Nie trwa
on jednak zbyt dugo, gdy Bond dowiaduje
si o ataku na siedzib MI6, co staje si przyczyn jego rychego zmartwychwstania. Agent
postanawia stawi czoo wrogowi, ktrym okazuje si doskonay haker, byy agent MI6, zdradzony niegdy przez swoj szefow, M (Judi
Dench).
Gwn postaci, wok ktrej oscyluje fabua lmu, jest wanie wyrazista M. Ju nie
ukrywajca si za biurkiem, ale biorca udzia
w wydarzeniach staje si wrcz czynnikiem,
ktry je napdza. Dench skupia uwag swoj wiarygodn i magnetyzujc gr. Po raz
kolejny doskonale poradzia sobie z t rol,
pokazujc, e warto byo rozwin wtek jej
bohaterki. Trzeba wspomnie rwnie o roli
Javiera Bardema, ktry wcielajc si w rol arcyprzeciwnika Bonda, Raoula Silv, wprowadza elementy napicia. Jest przy tym jednym
z mocniejszych atutw lmu, albowiem posta, ktr wykreowa, jest niezwykle charyzmatyczna przyciga uwag widza (take
przez wymienit charakteryzacj, ktra jest
dopenieniem postaci). Ciekawie skonstruowany zosta rwnie Q (Ben Whishaw)
tym razem mody, zdolny, piekielnie inteligentny, z poczuciem humoru. Peni funkcj
przerywnika rozadowujcego atmosfer, gdy
sytuacja staje si zbyt gsta.

Jeli za chodzi o gwnego bohatera, to nie da

si przeoczy faktu, e rni si wygldem od
wczeniejszych odtwrcw jego roli, nie jest
klasycznym bondowskim przystojniakiem.
Mimo to urzeka w takim samym stopniu jak
jego poprzednicy. Nowy Bond jest take bardziej ludzki zdarza mu si popenia bdy,
nie zdaje testw sprawnociowych, a nawet zapija smutek alkoholem. Jednak szybko wraca
do formy i jak zwykle z wszelkich tarapatw
ostatecznie wychodzi obronn rk. Moim
zdaniem Daniel Craig to zdecydowanie jeden
z lepszych agentw 007.
Dziewczyny Bonda stay si nierozerwaln
czci wiekopomnej serii, jednak w Skyfall
wtek miosny zosta bardzo sabo rozwinity.
Rol kobiety agenta 007 odegraa zjawiskowa
Brnice Marlohe, ktra (jak wiele poprzedniczek) za ten romans zapacia yciem. Na ekranie podziwia mona j niestety bardzo krtko. Podczas caego lmu dostrzegamy jednak
wyjtkow relacj, ktra czy Bonda z jego
przeoon. Mimo rzekomej zdrady (kiedy to
jej polecenie spowodowao postrzelenie agenta) Bond powraca do suby, by j chroni.
Mona powiedzie, e jest ona najwaciwsz
i jedyn dziewczyn agenta 007.
Na prawdziwy podziw zasuguje oprawa
dwikowa. Ju na pocztku dostajemy doskonale pasujcy do klimatu lmu utwr Adele. Thomasowi Newmanowi za udao si odwiey klasyczn ciek dwikow. Muzyka
idealnie wspgra z emocjami, ktre w danej
sytuacji ma odczuwa widz.
Ponadto nie mona zapomnie o zjawiskowych zdjciach Rogera Deakinsa. W ujtych
przez niego melancholijnych krajobrazach
Szkocji kryje si prawdziwe oblicze Bonda,
jego przeszo. Atutem lmu s rwnie dialogi, okraszone dobrym dowcipem.
Skyfall to porzdna dawka wietnie wspgrajcych ze sob zdj i muzyki, odpowiednio
dozowanego napicia oraz nieprzecitnego
aktorstwa. Daniel Craig (ju po raz trzeci,
cho tym razem cakowicie niepodwaalnie)

udowodni wszystkim, e odnalezienie si

w roli agenta 007 nie sprawia mu najmniejszej
trudnoci. Kocowa scena lmu jest zapewnieniem kontynuacji przygd Jamesa Bonda,
czego nie mog si ju doczeka.
Re.: Sam Mendes; scen.: Neal Purvis, Robert Wade,
John Logan; zdj.: Roger Deakins; muz.: Thomas
Newman, Adele; wystpuj: Daniel Craig, Judi
Dench, Javier Bardem, Ralph Fiennes, Naomie Harris, Berenice Marlohe, Albert Finney, Ben Whishaw.
Prod.: USA, Wielka Brytania. Polska premiera: 26
padziernika 2012

HITY KINA GATUNKW 39

Hobbit:
Niezwyka podr

Anna Burzyska
Film Hobbit: Niezwyka podr od pocztku budzi tyle samo tsknego oczekiwa, co
obaw i wtpliwoci. Reyser Peter Jackson
sam sobie wysoko zawiesi poprzeczk, tworzc wczeniej wietne adaptacje Tolkienowskiego wiata. Wspczesny czytelnik Tolkiena
po obejrzeniu trylogii Jacksona nie rozpocznie swojej przygody z literackim rdziemiem
z czyst kart. O ile ekranizacja Wadcy piercieni niosa ze sob trudno, jak byo spenienie oczekiwa fanw ksiki, o tyle przed
twrcami Hobbita stano zadanie jeszcze powaniejsze: zaspokojenia ogromnej liczby widzw, ktrzy przyzwyczaili si ju do pewnej
wizji tego fantastycznego wiata.
W zwizku z tym problemem po premierze
pojawiy si zarzuty wobec lmu. Cz publicznoci twierdzia, e krajobraz rdziemia
jest mniej realistyczny i mroczny ni w Trylogii. Inni przeciwnie uznali, e wszystko wyglda identycznie, a zatem jest wtrne
i nieciekawe, nie wnosi do tego wiata nic
nowego. W powolnie rozwijajcej si historii
mamy czas, by odnale reyserskie smaczki, uzupenienia i rozwinicia codziennej
rzeczywistoci bohaterw. Myl, e wszyscy
bylibymy rozczarowani, gdybymy zobaczyli
zupenie inny obraz ni ten, do ktrego tsknilimy. Co do pierwszego zarzutu nie mona mu odmwi prawdy. Pytanie jednak: czy
faktycznie jest to wada? Rzeczywisto fabularna jest wczeniejsza wobec czasw Druyny
Piercienia o 60 lat i nie stoi na progu wielkiej
wojny, lecz przygody. Nic wic dziwnego, e

40 PRZEZROCZE Nr 2

podr gwnego bohatera, Bilbo Bagginsa (w

tej roli znakomity Martin Freeman), wydaje
si znacznie mniej spektakularna i bardziej
przypadkowa. Ale to wanie sugeruje nam
podtytu wersji oryginalnej, An Unexpected
Journey. Bilbo nie ma planu ani te nie jest
jednym z nieustraszonych miakw po prostu wyrusza w wiat, namwiony (a waciwie
niemal zmuszony) przez dobrze nam znanego
czarodzieja Gandalfa. Przygldamy si historii
hobbita, ktry zosta zaskoczony i zdezorientowany. Jest nieporadny i poirytowany nagym chaosem w jego yciu.
W Trylogii kady przeciwnik zawsze powizany by w jaki sposb z gwnym antagonist,
Sauronem. W Hobbicie siy za nie maj jeszcze
jednolitej struktury, nie s tak jawnie sprzone ze sob. Oczywicie, maj wsplny mianownik rodzcego si za o czym dowiadujemy si chociaby ze spotkania z trollami,
a take od zaniepokojonego czarodzieja Radegasta. Ogldamy znajome wiaty: zaczynajc
od Shire zamieszkiwanego przez hobbity, reyser sprawi, e poczuam si, jakbym wrcia
do domu po dugiej nieobecnoci. Poza tym
wszystko zaczyna si w tym samym miejscu, co
Trylogia, czyli w 111. urodziny Bilba, pojawia
si te jej gwny bohater Frodo. Ten epizod jest mrugniciem reysera w stron widza, poniewa ju wiemy, co bdzie si dziao
pniej i jak wany stanie si ten modzieniec
dla losw caego rdziemia. Znw ogldamy
Rivendell (szczeglnie nostalgicznie, wiedzc,
e na kocu elfy odejd ze wiata), spotykamy

Gandalfa, Elronda, Galadriel i Sarumana.

Z pieczoowitoci moemy szuka poszlak
i znakw pniejszych wydarze.
Co zatem Hobbit wnosi do naszej wiedzy
o rdziemiu? Po pierwsze, posgowo do tej
pory przedstawiana Galadriela w tym lmie
na chwil pokazuje si jako kobieta. W jej
rozmowie z Gandalfem istnieje widoczne
napicie, jakby czue wspomnienie dawnych
czasw. Lepiej moemy pozna krasnoludy,
zarysowana jest te lekko historia ich sporu
z elfami, kolejny wymiar otrzymaa posta
Golluma. Oprcz tego moemy cieszy si
ogldaniem mnstwa akcji w formacie 48 klatek na sekund, ktra wietnie sprawdza si
w szerokich plenerach. Szczeglnie przypad
mi do gustu niezwykle dynamiczny pocig za
Radagastem uciekajcym na swoich saniach
zaprzonych w krliki z Rhosgobel. Wszystko z dobrze znan nam, nastrojow muzyk
Howarda Shorea w tle (szczeglnie wraenie robi pie krasnoludw Misty mountains
cold).

Hobbit to przednia zabawa, o ile tylko wemiemy na chwil w nawias nasze uwielbienie dla
Wadcy piercieni i pomylimy, e to dopiero
wstp. Cieszmy si zatem tym niespiesznym
wprowadzeniem, bo rozaleni moglibymy
by, gdyby nakrcono Hobbita w jednej czci
i na nic ju bymy nie czekali.
Re.: Peter Jackson; scen.: Guillermo del Toro, Peter
Jackson, Fran Walsh, Philippa Boyens; zdj.: Andrew
Lesnie; muz.: Howard Shore; wystpuj: Ian McKellen, Martin Freeman, Richard Armitage, Ken Stott.
Prod.: Nowa Zelandia, USA. Polska premiera: 25
grudnia 2012

41

Nietykalni

Joanna Kamiska
Sparaliowany w wyniku wypadku Philippe
poszukuje opiekuna. Podczas rozmw kwalikacyjnych poznaje ciemnoskrego drobnego
zodzieja, ktry ujmuje go szczeroci, momentami nawet nazbyt mia. Ci dwaj bohaterowie, zestawieni na zasadzie kontrastu,
reprezentuj dwa odmienne wiaty. Obyczajowo wyszych sfer, bogactwo i dekoracyjno rezydencji Philippea przeciwstawione
zostaj biedzie blokowiska i ciasnemu mieszkaniu wielodzietnej rodziny Drissa. Obcowanie z wysok sztuk pozornie kci si
z kultur uliczn, a gboka umysowo
z prostolinijnoci. Wiek redni i niedowad
zostan w przyjani zrwnowaone si i modoci, a rnica koloru skry oraz wiatopogldu nie bdzie stanowia przeszkody na drodze do bezinteresownej zayoci.
Driss, ktry pochodzi z niebezpiecznej dzielnicy, pewnego dnia, pocztkowo wbrew swo-

42 PRZEZROCZE Nr 2

jej woli, wcza si w zorganizowane ycie willi. Zamony Philippe przyjmuje go na miesic
prbny jako swojego opiekuna. Driss, cho
pocztkowo niewiele na to wskazuje, nie ogranicza si do odfajkowania codziennego spacerku czy rutynowego pielgnowania ciaa podopiecznego. Chopak staje si powiernikiem,
pocieszycielem, duchowym przewodnikiem
swojego pracodawcy. Jego czsto impulsywne
i z pozoru nieprzemylane dziaania maj na
celu odmieni ycie niepenosprawnego mczyzny.
Bohaterowie wietnie si razem bawi, a przy
tym zyskuj nowe spojrzenie na wiat. W wyniku zderzenia klas i odrbnych kultur niejednokrotnie dochodzi do zabawnych nieporozumie. Ciemnoskry pielgniarz przymusowo
odwiedza oper, sucha muzyki powanej oraz
poznaje malarstwo abstrakcyjne. Wczeniej
sztandarowe utwory klasykw przywodziy mu

na myl co najwyej reklamy kaw i telefonw

bd motywy z kreskwek. Sceny oferujce
spor dawk humoru opieraj si gwnie na
zaskoczeniu wiatem wyszych sfer, ich obyczajowoci. Film jest rdem komizmu zarwno sytuacyjnego, jak i sownego, kryjcego si
w drobnych nieporozumieniach. Dziki yciowej mdroci nabytej w blokowisku oraz wrodzonej swobodzie Driss rozlunia atmosfer
w domu miliardera, rozwizuje niejeden problem, pomaga Philippeowi nabra dystansu do
siebie i wiata.
Omar Sy, lmowy Driss, ujmujcym umiechem, szczeroci gry aktorskiej oraz talentem komicznym bez wtpienia zasuy sobie
na nagrod Cezara za najlepsz rol msk.
Nietykalni to opowie o wyrwaniu samotnego czowieka z marazmu oraz dostrzeganiu
wartoci w drobnostkach, krtkich chwilach
absolutnego szczcia. Film ten niesie jednoznacznie optymistyczne przesanie. Kiedy los
wydaje wyrok poruszania si na wzku inwalidzkim, Philippe nie tylko znajduje motywacj do samorealizacji, lecz take pogbia
swoj duchowo, nie zwaajc na nietrwao
i zawodno ciaa.
Co wicej, w Nietykalnych efekt komediowoci pogbiony jest dziki jzykowi lmu. Jasne
kadry wprowadzaj harmoni, wyraaj pogod ducha bohaterw. Niejednokrotnie strona
wizualna i muzyczna (przeboje pop, ktrych
sucha Driss) podkrelaj nastrj Phillipea
(Franois Cluzet), odmienionego dziki obecnoci Drissa. Pene optymizmu dzieo Oliviera
Nakachego i Erica Toledano skania do reeksji, ale przy tym take, niestety, trywializuje
problem niepenosprawnoci. Zakoczenie
o jednoznacznej wymowie: teraz ju wszystko
bdzie dobrze, w mojej opinii jest przesad.
Za to zadania, jakie stawia si komedii, produkcja ta wypenia doskonale, niejednokrotnie zmuszajc widza do miechu. Nietykalni
to historia nieskomplikowana, lecz magiczna,
z zaoenia majca dodawa chci do ycia,
siy do zmagania si z przeciwnociami. Opo-

wie jest czasem dwuznaczna, podobnie jak

bohaterowie. Driss porzuci rodzin na rzecz
ycia w luksusie, Philippe mia ze kontakty ze
swoj crk Elis. W toku wsplnych przey
mczyni wzajemnie pomagaj sobie zrozumie, jak wane s relacje z bliskimi.
Muzyka skomponowana i wybrana przez Ludovica Einaudiego doskonale wpasowuje si
w klimat komediodramatu. Powane, skaniajce do reeksji utwory instrumentalne przeplatane s jazzem, soulem, funkiem i gospel.
W tym take nieprzypadkowe jest posuenie si nazw i muzyk Earth, Wind & Fire,
ktrzy w swoich tekstach poruszaj problemy
spoeczne i wyraaj dum z czarnego koloru
skry.
Re. i scen.: Olivier Nakache, Eric Toledano; zdj.:
Mathieu Vadepied; muz.: Ludovico Einaudi; wystpuj: Franois Cluzet, Omar Sy, Anne Le Ny, Audrey
Fleurot, Clotilde Mollet. Prod.: Francja. Polska premiera: 13 kwietnia 2012

HITY KINA GATUNKW 43

Pewnego razu
w Anatolii

Anita Skopiska
Kino Nuriego Bilge Ceylana nie kademu
przypada do gustu. Jest zbudowane z niedopowiedze, zmusza widza do wysiku intelektualnego. Na tle zalewajcego nas zewszd lmowego banau w mojej opinii wypada jednak
dobrze. Mona je okreli jako kino pyta.
Najnowsze dzieo autorstwa jak wierzy
wielu lmoznawcw tureckiego Antonioniego opowiada histori ledztwa w sprawie
morderstwa pewnego mczyzny. Gwnym
podejrzanym jest Kenan, ktry podczas poszukiwania zwok oary nie moe (albo nie
chce) przypomnie sobie miejsca zakopanego

przez siebie ciaa. Grupa ledcza, skadajca si

z prokuratora, komisarza, lekarza, policjantw, urzdnikw sdowych oraz samego podejrzanego i jego modszego brata, udajc si
z jednego bdnie wskazanego miejsca w kolejne, kry noc wrd wzgrz ponurej Anatolii. Niespodziewanie w trakcie ducego si
poszukiwania zwok wyania si historia innej
tajemniczej mierci, ktrej rozwikanie stanie
si istot lmu. Fabua u Ceylana prawie zawsze zatacza metaforyczne koo. Nie inaczej
jest i tym razem. W Pewnego razu w Anatolii
sprawca i motywy zabjstwa pozostaj tajemnic, ale w trakcie trwania akcji odkrywamy
inn tragiczn histori, ktrej motywy poznajemy w kocowej czci lmu.
Reyser bardziej ni na akcji skupia si na
psychologii bohaterw, dlatego Pewnego razu
w Anatolii mimo wtku morderstwa ciko
nazwa kryminaem. Autor szkicuje niejednoznaczne i gbokie portrety bohaterw zapltanych w trudne moralnie sytuacje. Tak
jak w Uzaku i Trzech mapach, tak te w najnowszym lmie uderza niemono porozumienia si postaci. Jest ona czsto wynikiem
zdrady i kamstwa. U Ceylana to negatywne
dowiadczenia buduj psychik bohaterw, co
jest szczeglnie widoczne w relacjach damskomskich. Oba wiaty, kobiet i mczyzn, s na
siebie zamknite. I mona to uzna za rdo
tragedii w lmie.
W Pewnego razu w Anatolii oprcz osamotnienia, lkw i zagubienia czowieka we wspczesnym wiecie da si zaobserwowa znany

z poprzednich lmw Ceylana kontrast dzielcy prowincj i miasto. Motyw obiecujcej

metropolii, w stron ktrej uciekaj modzi
ludzie ze wsi w poszukiwaniu lepszego ycia,
jest u Ceylana przedmiotem rozczarowa.
Ucielenia to posta lekarza, ktry znudzony
wielkomiejskim motochem tskni za spokojem prowincji. Cemal to typ bohatera-lozofa
i alter ego autora. Samotny, bezdzietny lekarz
obserwuje ludzi i pragnie zrozumie to, co go
otacza, chce take pozna samego siebie (vide
scena patrzenia w lustro). Zanurzony w melancholii, przywouje obumare wspomnienia
fotograe utraconej mioci i zdjcia samego
siebie z czasw, kiedy by dzieckiem. Cemal
od pocztku lmu wzbudza przychylno widza, ale (czy to z dobrych, czy zych zamiarw)
jego biay policzek splami czerwie krwi.
Jednake tym, co najmocniej przykuwa w lmie uwag, jest jego walor artystyczny. Nie
dziwi mnie, e obraz okrzyknito najpikniejszym lmem w Cannes. Niesamowite krajobrazy gwnie otwarte przestrzenie pasma
wzgrz, idealnie skomponowane kadry hipnotyzuj. Dugie ujcia (dla wielu nieznone)
sprzyjaj kontemplacji i reeksyjnym nastrojom. W Pewnego razu w Anatolii zachwyca

mnie take mistrzowskie operowanie wiatem, ktre podkrela wymow niektrych

scen. Szczeglna jest w tym wzgldzie scena
w chacie Mukhtara, kiedy podczas awarii prdu przepikna crka sotysa owietlona promieniami naftowej lampy podaje strudzonym
gociom herbat, oczarowujc przybyszw
sw urod. Warte uwagi s rwnie sceny nocnej tuaczki po szumicych pogrzach Anatolii. Wszystkie te zabiegi sprawiaj, e Pewnego
razu w Anatolii oglda si jak smutn, poetyck opowie o przemijaniu, ludzkiej naturze,
dobru i zu.
Re.: Nuri Bilge Ceylan; scen.: Nuri Bilge Ceylan,
Ebru Ceylan, Ercan Kesal; zdj.: Gkhan Tiryaki; wystpuj: Muhammet Uzuner, Yilmaz Erdogan, Taner
Birsel, Ahmet Mumtaz Taylan, Ercan Kesal, Firat Tanis. Prod.: Turcja, Bonia i Hercegowina. Polska premiera: 9 marca 2012

HITY KINA GATUNKW 45

Kochanek
krlowej

Sebastian Rynkiewicz
Kochanek krlowej Nikolaja Arcela zosta
dostrzeony na najwaniejszych festiwalach
2012 roku dwa Srebrne Niedwiedzie (dla
najlepszego aktora i scenarzysty), a take nominacja do Oscara w kategorii najlepszego
lmu nieanglojzycznego s na to najlepszym
dowodem. Jednak nie do koca jestem przekonany, czy susznie
Film opowiada histori angielskiej ksiniczki, ktra zostaje krlow Danii. Naiwnie udzc si, e maestwo nie zmieni jej
dotychczasowego ycia, Karolina Matylda
z kadym dniem uwiadamia sobie, e ycie
(nawet krlowej) to nie bajka. Mimo wszystko przestrzega zasad panujcych na dworze.
Jednak nie jest tam mile widziana, poniewa
jest intruzem, ktry w wolnych chwilach lubi
poczyta Woltera. Na dworze, oprcz krla, rzdzi fanatyzm religijny i zacofanie. Nie
tylko postronni s do niej negatywnie nastawieni. Take krl, Chrystian VII, okazuje si
by jej wrogiem. Jak prawie wszyscy traktuje
krlow jak zo konieczne, dodatkowo nie jest
zainteresowany obowizkami maeskimi,
uciechy domw publicznych przedkada nad
uroki krlowej. Poza tym po prostu nie znosi
Karoliny, co ciko zrozumie widzowi, jest
ona bowiem w lmie wykreowana na anioa,
ktry zszed z niebios na dusk ziemi.
Szok kulturowy i nieudane maestwo staj
si przyczyn powolnego upadku autorytetu
krlowej w zamku, penym intryg i niepisanych sojuszy. Kiedy u Chrystiana VII nasilaj
si objawy choroby psychicznej, na zamku po-

46 PRZEZROCZE Nr 2

jawia si tajemniczy doktor Struensee, ktry

zostaje najlepszym przyjacielem krla (co jest
wyczynem niemale heroicznym, poniewa
Chrystian odnosi si z pogard do wszystkich
na dworze), a take tytuowym kochankiem
krlowej. Przybysz z Niemiec wykorzystuje
niestabilno emocjonaln krla, aby odsun
od wadzy religijnych tradycjonalistw i zapewnia sobie wadz niemal absolutn.
W tym czasie Chrystian VII, u ktrego postpuje schizofrenia, zajty jest uciechami ycia
i nie zauwaa rodzcego si midzy maonk
i przyjacielem uczucia
Fabua jest a do blu tendencyjna, lecz niepozbawiona uroku. Niestety, lm nie grzeszy
nezj, ktra zwykle towarzyszy dworskiemu yciu (przynajmniej temu lmowemu).
Prawie wszystkie postaci zbudowane s na
banalnej opozycji dobra i za. Nawet Struensee, zdobywszy wadz absolutn, jest bez
skazy, nie zmienia si wszystkie jego czyny
dyktowane s trosk o dobro ludu, ktry jest
zbyt ograniczony, aby to zrozumie. Jednak
nieskomplikowana fabua pozwala widzowi
w peni skupi si na emocjach, ktre towarzysz bohaterom. W Kochanku krlowej dobrze
zarysowana jest przemiana krlowej Karoliny
od naiwnej modoci, przez rozczarowanie
maestwem i odnalezienie pasji (dostosowanie Danii do owieceniowych standardw
pastwa) i mioci, a do bolesnego wygnania
i rozwiania nadziei na szczliwe ycie.
Scenariusz zosta oparty na prawdziwej historii, ktra sama w sobie jest niezwykle in-

teresujca. Jednak reyser nie radzi sobie

najwyraniej z zawioci duskiej historii.
Z banalnoci scenariusza przegra niestety
Mads Mikkelsen, ktremu nie udao si zbudowa ciekawej postaci doktora Struensee.
Tylko mody debiutant, Mikkel Flsgaard,
potra stworzy portret niejednoznacznego
Chrystiana VII, ktry jest w lmie jedyn
nietuzinkow postaci. Ten wysiek zosta doceniony w Berlinie, gdzie aktora nagrodzono
Srebnym Niedwiedziem.
Kochanek krlowej jako lm kostiumowy
prezentuje si cakiem ciekawie. Stroje, tace, wystawne kolacje wszystko to wyglda
w lmie interesujco i, co najwaniejsze, oddaje ducha czasw. Najlepsz scen lmu jest
niewtpliwie ostatni taniec maskowy istny
danse macabre, ktry symbolizuje bliski koniec panujcego porzdku.
Chocia scenariusz nie wspina si na wyyny
oryginalnoci, to historia, ktr opowiada, jest
na tyle ciekawa, i sama potra si obroni.

Ponadto lm ma w sobie sporo krlewskiego

uroku. Powinien sprawi przyjemno mionikom gatunku.
Re.: Nikolaj Arcel; scen.: Nikolaj Arcel i Rasmus Heisterberg; zdj.: Rasmus Videbk; muz.: Gabriel Yared
i Cyrille Aufort; wystpuj: Alicia Vikander, Mads
Mikkelsen, Mikkel Flsgaard. Prod.: Dania, Szwecja,
Czechy. Polska premiera: 4 sierpnia 2012

HITY KINA GATUNKW 47

Gangster

Adrianna Kaua
Fabua lmu zostaa oparta na prawdziwych
wydarzeniach, opisanych w ksice The Wettest
County in the World. Na jej podstawie powsta
scenariusz autorstwa Nicka Cavea, zaadaptowany przez Johna Hillcoata. W Gangsterze
przedstawiona zostaje Wirginia lat 30. XX
wieku. Byy to czasy burzliwe, poniewa Narodowa Ustawa o Prohibicji z 1920 roku zabraniaa sprzeday alkoholu pod grob kary,
co spowodowao rozkwit nielegalnego handlu
i bogacenie si gangsterw.
W hrabstwie Franklin bimbrownie byy sposobem na zarobek dla wikszoci rodzin. Przemytnicy yli w spokoju, dopki z Chicago nie
przysano Charliego Rakesa (Guy Pearce). Rakes nie lubi mie konkurencji, a jego przewag
jest to, e cho naley do przedstawicieli wadzy, nie przestrzega ustalonych przeze praw.
Pearce stworzy wspania kreacj osoby zej
do szpiku koci, nieliczcej si z niczym i z nikim. Rakes jest jak maszyna, ktra bez emocji
(nie liczc pogardy do farmerw) toruje sobie
drog do obranego celu. Ma zaprowadzi porzdek, w praktyce jednak da wysokich apwek za przyzwolenie na bimbrownictwo.
W lmie nie ma wyranego podziau na dobrych i zych (nie liczc oczywicie Rakesa).
Gwnymi bohaterami s trzej bracia Bondurant, zajmujcy si przemytem: Forrest, Howard oraz Jack. Forrest, najstarszy z nich, to
przywdca szajki. Tom Hardy, odtwrca tej
roli, stworzy posta rozwan, opanowan
i maomwn. Kolejny brat to Howard, grany przez Jasona Clarkea. Jest on nieobliczalny

48 PRZEZROCZE Nr 2

i zwykle wkracza do akcji, gdy co dzieje si

nie tak, jak powinno. Najmodszy z braci to
Jake, grany przez Shi LaBeoufa. Chopak stara si dorwna braciom, jednak nie bardzo
mu to wychodzi. Jest mody, saby i niepewny
siebie. W obliczu niebezpieczestwa nie potra zachowa zimnej krwi.
Mimo i sympatia widza jest po stronie braci, to nie mona uzna ich za postacie jednoznacznie pozytywne, poniewa zajmuj si
nielegaln dziaalnoci i s w konikcie z prawem. Dwaj starsi wpltuj si w bijatyki, nie
zawahaj si rwnie przed grob czy zabjstwem. Najmodszy jest najbardziej wraliwy,
dugo nie potra si zdoby na popenienie
przestpstwa, cho imponuj mu wyczyny rodzestwa i chce by taki jak oni.
W lmie pojawiaj si dwa wtki miosne:
Forresta i Maggie Beauford (Jessica Chastain) oraz Jakea i Berthy Minnix (Mia
Wasikowska). Duo ciekawsza wydaje si
pierwsza para. Maggie jest kobiet z miasta,
zupenie nie pasujc do wiejskiej rzeczywistoci. Mimo to chce si zatrudni u Bondurantw. Od razu wpada w oko Forrestowi.
Ten jednak nie ujawnia swoich uczu i dopiero gdy Maggie chce wyjecha, namawia
j, eby zostaa. W relacjach z ni nie wie,
jak ma postpowa. Brak mu sw, nie potra zrobi jakiegokolwiek kroku. Niczego nie
mwi wprost, przez co Maggie wszystkiego
musi si domyla. Aby ten zwizek mg zaistnie, to ona musi wykona pierwszy ruch,
co te czyni.

Drug par czy mio subtelna, romantyczna. Jake prbuje zdoby Berth, ktra jest
crk miejscowego pastora. Jej ojciec uwaa
Bondurantw za najgorsze, co przydarzyo si
hrabstwu. Oczywistym jest, e ta mio nie
bdzie przez niego zaaprobowana, a skdind
wiadomo, e wszystko, co zakazane, jest jeszcze bardziej kuszce.
Prawdziwym gangsterem jest Floyd Banner,
grany przez Garyego Oldmana. Poszukiwany za potrjne morderstwo, budzi strach, ale
i podziw. Banner jest gwiazd, idolem Jakea,
ktry wycina jego zdjcia i zbiera uski po nabojach.
Doskonae to do lmu stanowi muzyka
skomponowana przez Nicka Cavea oraz Warrena Ellisa. Trudno o lepsze wprowadzenie widza w klimat dziea.

Re.: John Hillcoat; scen.: Nick Cave; zdj.: Benot

Delhomme; muz.: Nick Cave, Warren Ellis; wystpuj: Shia LaBeouf, Tom Hardy, Jason Clarke, Jessica Chastain, Mia Wasikowska, Guy Pearce, Gary
Oldman. Prod.: USA. Polska premiera: 23 listopada
2012

HITY KINA GATUNKW 49

Dom w gbi lasu

Paulina Kalbarczyk
Kino gatunkw wie si z ograniczeniami
i zasadami formalnymi, ktrych przekroczy
nie wypada taka jest przecie niepisana umowa midzy nadawc a odbiorc. Widz czego
si spodziewa, a twrca daje mu produkt speniajcy te oczekiwania. Std te nieunikniona szablonowo. Wydawa by si mogo, e
w horrorze wszystko ju zostao pokazane, e ten
gatunek zosta wyeksploatowany. Drew Goddard udowodni jednak, e jest inaczej.
W Domu w gbi lasu reyser proponuje typowy schemat: grupa studentw decyduje si
spdzi weekend w domku w lesie. Po kolei
pojawiaj si wszystkie skadniki ze sprawdzonego przepisu na horror: odosobnione miejsce
(ktrego nie ma na mapie), ostrzeenie (ktre
oczywicie zostaje zlekcewaone), dobra zabawa, alkohol, noc, piwnica pena zagadkowych
przedmiotw i najwaniejsze dna krwi
intruzw rodzina zombie. Wybr gwnych
bohaterw rwnie odpowiada schematowi.
Wrd nich znale mona seksown blondynk, uczelnianego kujona, sportowca, luzaka (zawdziczajcego swj stan marihuanie)
oraz dziewic. Wszystko to sprawia, e widz
nabiera przekonania, i zaserwowano mu kolejny typowy horror. Do czasu.
Stopniowo twrca zaczyna sygnalizowa odbiorcy, e nie bdzie to historia, do ktrej
jest przyzwyczajony. Najpierw wprowadzony
zostaje rwnolegy wtek tajemniczych naukowcw, przygldajcych si poczynaniom
bohaterw. Nastpnie okazuje si, e badacze nie tylko obserwuj, lecz take ingeruj

50 PRZEZROCZE Nr 2

w przebieg wydarze. Z kad chwil widz jest

coraz bardziej zaskakiwany. Szereg wypadkw
prowadzi do zakoczenia, ktrego nie mg
przewidzie i ktre cakowicie wykracza poza
ciasne ramy obranej postawy odbiorczej.
Goddard wprowadza wszystkie zasady klasycznego horroru po to, by za chwil je zama proponuje inteligentn gr z konwencj. Obnaone zostaj wszelkie mechanizmy
funkcjonowania gatunku, lm przeobraa si
w swoist parodi horroru. Doskonale obrazuje to scena, w ktrej wspomniani wczeniej
naukowcy typuj, niczym w zakadach bukmacherskich, jak zgin bohaterowie. Dom
w gbi lasu jest przy tym wyranie zakorzeniony w tradycji gatunku, w swej symbolicznej warstwie opowiada bowiem o wszystkich
horrorach, jakie kiedykolwiek powstay. Std
ich krwista reprezentacja w postaci duchw,
wilkoakw, wampirw, obkanych dzieci
i dziesitek innych stworw, dziki ktrym
kady wielbiciel gatunku bdzie w stanie zgadn, o jaki lm chodzi. Nieprzypadkowe jest
take pojawienie si Sigourney Weaver (pamitna Ellen Ripley z Obcego), wcielajcej si
w rol panujcej nad wiatem horroru pani
dyrektor.
Parodia nie ma jednak na celu omieszenia
gatunku. Zwraca raczej uwag na pewien
problem: horror musi pozosta horrorem, to
znaczy musi przestrzega zasad i powiela
schematy, bo tego wanie daj widzowie.
Dlatego naukowcy tak gorliwie czuwali nad
waciwym przebiegiem akcji. Waciwym,

czyli zgodnym ze scenariuszem. Do czego prowadzi wyjcie poza scenariusz? O tym przekonaa si dwjka ocalaych bohaterw.
Przekona si take Goddard. Udao mu si
stworzy horror ciekawy i przede wszystkim
zaskakujcy, bo inny ni wszystkie. Rodz si
jednak pytania: czy to na pewno horror? Czy
mona wyj poza schemat i jednoczenie pozosta w nim? Czy w zwizku z tym odbiorca
ma prawo czu si oszukany? Trudno o jednoznaczn odpowied. Widz, ktry zasugeruje
si etykietk horror i bdzie liczy na spotkanie z typowym przedstawicielem gatunku,
moe czu si rozczarowany nawet mimo
tego, e trup ciele si tu gsto. Z kolei mionicy niekonwencjonalnych rozwiza powinni czym prdzej go obejrze.
Re.: Drew Goddard; scen.: Joss Whedon, Drew
Goddard; zdj.: Peter Deming; muz.: David Julyan;
wystpuj: Kristen Connolly, Chris Hemsworth, Anna
Hutchison, Fran Kranz, Jesse Williams. Prod.: USA.
Polska premiera: 27 kwietnia 2012

HITY KINA GATUNKW 51

Delikatno

10

Joanna Mrozowska
Delikatno na tle innych francuskich produkcji z ostatniego roku, takich jak Zakochana bez
pamici czy Pary Manhattan, jest naprawd pozytywnym zaskoczeniem. Chocia lm
naley do gatunku komedii romantycznej, to
typow komedi romantyczn jednak nie jest.
Pocztek wydaje si bajkow sielank. W maej
kawiarence Franois (Pio Marma) postanawia
w mylach, e zaczepi Nathalie (Audrey Tautou), ale tylko jeli zamwi ona okrelony sok.
Podajc za bohaterk uliczkami Parya, moemy sucha jej monologw wewntrznych
i wchania szczcie, ktrym si upaja. Pocztkowo jestemy wiadkami naturalnej kolei rzeczy: on i ona, wpatrzeni w siebie jak w obrazek,
wzruszajce zarczyny i lub w patkach niegu.

52 PRZEZROCZE Nr 2

Para zachowuje si tak, jakby od zawsze bya

sobie przeznaczona, czujc i rozumiejc si na
poziomie gbszym ni werbalny.
Jednak cay romantyzm znika po pierwszych
pitnastu minutach lmu. Nathalie w momencie tragedii, jaka j dotkna, traci rowe
okulary, przez ktre do tej pory patrzya na
wiat. Obserwujemy typowe studium samotnoci i rezygnacji oraz rzucenie si w wir pracy
w celu zapomnienia. Bohaterka czuje dziwn
lojalno wobec przeszoci, konsekwentnie
wypierajc to, co moe przynie jutro.
Niezwykle wiarygodnie przedstawiono wysiek czowieka, ktry zosta poddany dziaaniu
mioci, oraz nadajce lmowi nierzeczywisty wymiar przerysowane postacie. Nie ma

tu miejsca na schematyczne zachowania. Nie

wszystko jest takie, jakie powinno by tutaj to, co jest niewytumaczalne, przyporzdkowano dziaaniu impulsu, ktry pociga za
sob kolejne sploty wydarze.
Obsadzenie Tautou w roli Nathalie jest strzaem w dziesitk. Romantyczne wcielenie
i dziewczca uroda aktorki nadaj lmowi
urok i wdzik. Cho bohaterka jest delikatna
i krucha, jednoczenie uosabia si i autorytet.
Stanowi przeciwiestwo ulegego, ysiejcego
Markusa (Franois Damiens), ktry cigle
ubiera si w ten sam stary sweter. To rne
z pochodzenia, z pozoru niedopasowane do
siebie osobowoci: wydawa by si mogo, e
ta irracjonalna relacja nie ma szans na przetrwanie jednake nic bardziej mylnego. Reyserzy rzucaj w kt wszelkie konwenanse.
Nie ma przystojnego amanta ani nawet typowej love story. Gdzieniegdzie moemy take
wyczu szczypt bardzo wysublimowanego
dowcipu, a wszystko jest ozdobione niezwykle
nastrojow muzyk.
Delikatno to opowie o godzeniu si ze
mierci bliskiej osoby, budzeniu si z letargu,

apatii i odnajdywaniu si w wiecie, ktry nagle staje si obcy jest to studium powolnej
akceptacji wasnego losu. To pikna, ciepa
i subtelna historia kobiety, ktra do normalnego funkcjonowania potrzebuje wanie tytuowej delikatnoci.
Wysublimowana narracja pokazuje, e wiat
nie koczy si na jednej tragedii jest to
pewnego rodzaju apoteoza walki o wasne
szczcie oraz odnalezienie samego siebie
w codziennoci, ktra czasem zdaje si by
nieprzychylna czowiekowi. Film, pomimo
tego, e momentami sprawia wraenie kolejnej nucej i monotonnej opowieci o yciu,
dziki charyzmatycznym postaciom oraz niezwykle dopracowanej plastyce obrazu pozwala
skutecznie oderwa si od rzeczywistoci. Historii o mioci byo ju wiele, ale Delikatno
tchna w ten motyw troch wieoci.
Re.: David Foenkinos, Stphane Foenkinos; scen.:
David Foenkinos; zdj.: Rmy Chevrin; muz.: milie
Simon; wystpuj: Audrey Tautou, Franois Damiens, Josphine de Meaux, Bruno Todeschini, Pio
Marma. Prod.: Francja. Polska premiera: 19 padziernika 2012

HITY KINA GATUNKW 53

KOMERCYJNY SUKCES ROKU

Avengers
Ewa Turel
The Avengers to najbardziej kasowy lm minionego roku. Odnis sukces nie tylko w Ameryce, ale i na caym wiecie. Ju po miesicu
od premiery pojawi si w czowce box ofceu wszech czasw, niebezpiecznie zbliajc
si do Avatara.
W ostatniej dekadzie powstao mnstwo ekranizacji komiksw. Z pomysu realizacji podobnego lmu skorzysta rwnie Joss Whedon.
Skoro nakrcono ju tyle adaptacji opowieci
o superbohaterach, dlaczego nie ukaza ich
wsplnych losw w jednym dziele?
Nie obyo si bez licznych chwytw marketingowych. Wczeniejsze produkcje o superbohaterach powicone osobno Hulkowi, Iron
Manowi, Thorowi czy Kapitanowi Ameryce
zawieray epizody zapowiadajce wydarzenia
z The Avengers. Nie przeszkadza to jednak tym
widzom, ktrzy z losami marvelowskich bohaterw stykaj si po raz pierwszy.
Film nie nuy, mimo e trwa ponad dwie godziny. Wrcz przeciwnie, czekamy na wicej.

54 PRZEZROCZE Nr 2

To z pewnoci zasuga reysera, ktry jest fanem (i autorem!) komiksw, co w tej produkcji wida. Fabua schodzi na dalszy plan, jest
tylko swoistym tem dla bohaterw i efektw
specjalnych.
Wielkie indywidualnoci musz poczy siy
i przede wszystkim wsppracowa, by odnie
sukces i obroni ludzko. Mimo rnic fantastycznie si uzupeniaj. Relacje midzy nimi
dokadnie okrelaj dialogi, niejednokrotnie
pene humoru. Czonkowie grupy nie s jednoznacznie dobrzy. Nadaje im to wyrazistoci
i realnoci. Z caej szstki najmniej sprawdzia si Czarna Wdowa, w ktr wcielia si
Scarlett Johansson. Oczywicie, jeli przyj,
e jej rola polegaa na prezentowaniu kobiecych wdzikw, by to strza w dziesitk.
Z kolei posta Hawkeyea (Jeremy Renner) jest
pozbawiona osobowoci oprcz wybornego
ucznictwa nic go nie wyrnia. W tym zestawieniu podkrelona jest wyszo mutantw
i bogw nad ludmi. Bo kim byby Tony Stark

bez kostiumu Iron Mana? Gdyby nie naukowe eksperymenty, Kapitan Ameryka czy Hulk
byliby zwykymi miertelnikami.
Pocztkowo przewidywano, e caa akcja bdzie skupiona wok Iron Mana. A jednak
Tony Stark wcale nie jest najbardziej przekonujcy. Wiksz sympati wzbudza raczej
Kapitan Ameryka. Jego dowiadczenie i opanowanie daj zdecydowan przewag nad porywcz natur miliardera. Wiksz rozwag
ni Iron Man wyrnia si nawet Hulk. Mark
Rualo, odtwrca tej roli, swoj tajemniczoci doskonale oddaje ciar ycia z natur
potwora.
Poczenie w ramach jednego obrazu rnych,
na pozr wykluczajcych si osobowoci sprawia, e widz nie ma czasu na nud. Seksbomba, playboy-milioner, nordycki bg, mutant,
sportowiec i mczyzna z innej epoki. Mieszanka wybuchowa.
Zdecydowanie najlepszym zabiegiem byo
odejcie od dotychczasowych standardw dotyczcych czarnego charakteru. Tym razem
mamy do czynienia nie z istot o nadprzyrodzonej sile, lecz inteligentnym i przebiegym
Lokim. Zagroenie stanowi tu nie sia zyczna, ale umys.
Mocn stron lmu s rwnie pewne niedopowiedzenia i podteksty polityczne. Organizacj S.H.I.E.L.D., odpowiedzialn za powoanie Mcicieli, dowodzi Nick Fury, ktrego gra
Samuel L. Jackson, co moe by odczytywane
jako sprytnie ukryta poprawno polityczna

i nawizanie do obecnego prezydenta USA.

To, e do decydujcej walki prowadzi innych
Kapitan Ameryka, rwnie jest znamienne
uosobienie narodowego ducha i wartoci daje
wszystkim nadziej na powodzenie misji.
Na osobn pochwa zasuguje strona wizualna. Efekty 3D podkrelaj akcj w odpowiednich momentach i z wymaganym nateniem.
A s to, trzeba zaznaczy, efekty z najwyszej
pki.
Ciekawa fabua, fantastyczne kreacje aktorskie
i efekty 3D nie zawsze wystarczaj, by lm sta
si kasowym hitem. Bardziej chodzi o nakrcenie lmu, ktry spodobaby si (prawie)
kademu. The Avengers przyciga nie tylko fanw komiksw. Film zosta doceniony na caym wiecie przede wszystkim za uniwersaln
form i widowiskowo.
Re. i scen.: Joss Whedon; zdj.: Seamus McGawey;
muz.: Alan Silvestri; wystpuj: Robert Downey Jr,
Chris Evans, Mark Ruffalo, Chris Hemsworth, Scarlett Johansson, Jeremy Renner, Tom Hiddleston,
Samuel L. Jackson, Clark Gregg. Prod.: USA. Polska
premiera: 11 maja 2012

NAJBARDZIEJ KASOWE FILMY ROKU 2012 55

NAJPOPULARNIEJSZY FILM W POLSCE

Jeste Bogiem
Filip Cwojdziski
Najwiksza frekwencja w kinach na ciekawym
lmie biogracznym, zamiast na typowych
komediach, to sukces publicznoci. Nie jest
zaskoczeniem spore zainteresowanie yciem
sawnej osoby. W zachodniej kinematograi
zajmowano si ju podobn tematyk w mniej
(Ostatnie dni Gusa Van Santa) lub bardziej
(Control Antona Corbijna) udany sposb. Teraz przysza pora na polski lm o niepokornym muzyku.
Po lmowych portretach samych nieskazitelnych postaci (jak papie Jan Pawe II czy ksidz
Jerzy Popieuszko), ktre w cigu ostatnich lat
weszy na ekrany rodzimych kin, do dystrybucji traa historia antybohatera, Piotra Magika uszcza (Marcin Kowalczyk), utalentowanego chopaka z problemami osobistymi.
Maciej Pisuk swj scenariusz o losach Paktofoniki, hip-hopowego zespou, opublikowa
w formie ksikowej nakadem wydawnictwa
Krytyki Politycznej ju w 2008 roku. Leszek
Dawid zmodykowa nieco pierwowzr. Pocztkowo bya to opowie o rodzcym si kapitalizmie, w ktrej osadzono grup modych
ludzi u progu kariery. Film wydaje si jednak
teatrem jednego aktora.
Jeste Bogiem to przestroga przed skutkami zatracenia si w pasji. Magik chciaby y sam
muzyk, lecz utrudnia mu to rzeczywisto
ona, syn i pienidze, ktrych wci brakuje. Film Dawida nie wyjania motywu czynu
Magika, cho obnaa jego trudny charakter
w relacji ze wsppracownikami. Mania przeladowcza rapera zostaa delikatnie zarysowa-

56 PRZEZROCZE Nr 2

na, ale wtku udawania choroby psychicznej

w celu uniknicia wojska nie poruszono w ogle. Ukazany jest te ciekawy dystans midzy
Magikiem a Fokusem (Tomasz Schuchardt)
i Rahimem (Dawid Ogrodnik). Chopak nie
ufa kolegom z zespou, nie chce si z nimi zaprzyjania. Potrzebuje pomocy, lecz jest zbyt
uparty i niedojrzay, by j przyj.
Po pocztkowym optymizmie publicznoci
doszy do gosu i negatywne opinie na temat
lmu. Najwikszy sentyment do Paktofoniki
maj ci z przedziau wiekowego 2040 lat,
ktrzy przeyli modo w czasach, w ktrych
umiejscowiona jest akcja. Liczni chwal lm
za nieczuostkowe oddanie realiw przeomu wiekw (wszechobecne dyskietki i kasety
VHS), jednak gani za zaburzenie chronologii. Niewtpliwie mierzi wykorzystanie tandetnych chwytw dramatyzujcych histori
(przesadna bieda muzykw), siermine popiswki (pretensjonalny monolog wewntrzny
Rahima, czsto nienaturalne dialogi) oraz szereg niecisoci (czasem celowe patrz: nazwa
wytwrni Kolos Records). Ocjalnie nie jest
to biograa sensu stricto.
Tylko po co wprowadza widza w bd? Film
jedynie kry wok prawdy, wiele aspektw
jest mocno umownych. Koncert w Spodku
nie by w rzeczywistoci celem zespou, jest
tylko metafor sukcesu, dlatego Jeste Bogiem
jest bajk o polskim nie. Postacie ukazano
schematycznie, jednowymiarowo: Magik to
silny lider mobilizujcy niemiaego Fokusa i niepewnego siebie Rahima do dziaania.

Managera Gustawa (Arkadiusz Jakubik) ukazano jako zaprzyjanionego, samozwaczego

psychoterapeut Magika o raczej ciapowatej
osobowoci i anielskiej cierpliwoci. Gustaw
zgadza si na wszystkie wymagania (czsto egoistycznego) gwnego bohatera, cho w rzeczywistoci jego postpowanie trudno uzna za
wzorowe.
Paradoksalnie, mimo tak wielu wad, jest to
wcigajce i wzruszajce, sprawnie zrealizowane dzieo. Z pewnoci zwraca uwag mocno uproszczona dramaturgia po obejrzeniu
lmu mona odnie wraenie, e ycie Magika to banalna historia zagubionego czowieka,
ktry by smutny troch za dugo i postanowi
umrze. Podobiestwo aktorw moe nie jest
uderzajce, ale naley si szacun za wiarygodno i opanowanie rapowych partii.
Krytyka mnoy porwnania: wspczesny
Popi i diament, Czowiek z marmuru Stosowniej byoby przywoa w tej sytuacji lmy
Dug czy Plac Zbawiciela Krzysztofa Krauzego
i Joanny Kos-Krauze, ktrych bohaterowie
nie podoali presji systemu swoich czasw.
Film pokoleniowy? Wtpi. Mimo wszystko
jednak obok Jeste Bogiem nie mona przej
obojtnie.
Re.: Leszek Dawid; scen.: Maciej Pisuk; zdj.: Radosaw adczuk; muz.: Fokus, Rahim; wystpuj: Marcin Kowalczyk, Tomasz Schuchardt, Dawid Ogrodnik, Arkadiusz Jakubik, Katarzyna Wajda. Prod.:
Polska. Premiera: 7 maja 2012

NAJBARDZIEJ KASOWE FILMY ROKU 2012 57

DOKUMENT

Projekt Nim
Anna Mordawska
Cho na ekranie roi si od podstarzaych hipisw, a uroczy szympans radonie popala jointa na spk z ludmi, to myli si ten, kto
pomyli, e to kolejna amerykaska komedia
w stylu Kac Vegas. To wbrew pozorom nietuzinkowy i angaujcy widza od pierwszych
minut dokument. Cho autor Projektu Nim,
James Marsh, ju wczeniej udowodni, e jest
reyserem zdolnym, radzcym sobie rwnie
na polu lmw fabularnych, to wanie kino
dokumentalne najwyraniej jest jego ywioem. Wystarczy wspomnie, e za poprzedni
niekcyjny projekt, Czowieka na linie, Marsh
otrzyma Oscara oraz zyska uznanie krytykw i widzw.
Film zaczyna si mocnym akcentem. Jest rok
1973. Nowonarodzony szympans si zostaje
zabrany matce, by sta si przedmiotem tytuowego projektu, ktry ma na celu umieszcze-

58 PRZEZROCZE Nr 2

nie zwierzcia w ludzkiej rodzinie, a nastpnie

nauczenie go jzyka migowego i w ostatecznoci uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy maapa moe za jego pomoc komunikowa si
z ludmi. W taki oto sposb rozpoczynamy podr przez ycie Nima, ktry szybko adaptuje
si do ludzkich warunkw, przywizuje si do
swoich opiekunw, ktrzy maj traktowa go
jak jedno ze swoich dzieci, nosi ubrania, ktre
sam na siebie wkada, je z talerza, uczy si take wielu sw w jzyku migowym. Jednak ostatecznie szef projektu, profesor Herbert Terrace,
z braku nansw oraz niezadowalajcych wynikw przerywa eksperyment, a uczowieczone zwierz traa do kolejnych placwek, gdzie
panuj zupenie odmienne warunki i zwyczaje od tych, do ktrych Nim zdoa ju
przywykn. ycie szympansa po porzuceniu
przez zesp naukowy staje si koszmarem,

a scena, ktra mwi, e najczciej pokazywany przez Nima gest oznacza w jzyku migowym ch bycia przytulonym, naley do najbardziej wzruszajcych.
Pomimo przewaajcego w lmie minorowego nastroju reyser wplata w swoje dzieo take elementy majce zabarwienie humorystyczne, jak wspomniane palenie z szympansem
przekazywanego sobie z rk do rk jointa albo
wypowied prawnika, ktry by gotw na reprezentowanie Nima w sdzie. Marsh doskonale czuje materi lmowej narracji i umiejtnie dozuje napicie, ktre jednoczenie potra
w odpowiednim momencie rozadowa. Reyser mia zreszt dostp do potnych zasobw archiwalnych dotyczcych projektu,
korzysta zarwno ze zdj, materiaw lmowych, jak i publicystyki. Co prawda historia
opowiedziana jest z uwzgldnieniem chronologii wydarze, jednak to zasug Marsha jest
wybr najbardziej interesujcych momentw
z ycia Nima oraz zestawienie archiwaliw ze
wspczesnymi wypowiedziami osb niegdy
zaangaowanych w wychowanie szympansa.
Znamienne jest, e reyser nie poddaje bohaterw ocenie etycznej, pozwala im na swobodne wypowiedzi. Chocia ich stanowiska
czy opinie s rne, to trudno nie zauway,
e uzewntrzniajc si, w jaki sposb zrzucaj
z siebie ciar przeszoci. Niektrzy z wypo-

wiadajcych si ludzi przeyli bowiem traum

rwnie mocn co Nim i s wiadomi popenionych bdw. Oko kamery staje si w tym
momencie spowiednikiem. Tak naprawd ocen pozostawia si widzowi. Cho w przedstawionych w lmie sytuacjach mona mwi
o pojedynczych przypadkach osb, ktrym
faktycznie zaleao na Nimie, oglnie maluje
si przed nami obraz ludzi gupich, momentami okrutnych, ktrzy nawet nie starali si
przewidzie konsekwencji projektu ani tego,
co stanie si po jego zakoczeniu.
Dziki konstrukcji lmu reyser nie tworzy jedynie historii o wtpliwym w kwesti moralnej
eksperymencie na szympansie. Projekt Nim
staje si uniwersaln opowieci o odpowiedzialnoci, etyce, granicach ludzkiego poznania i metodach stosowanych w wiecie nauki,
ale przede wszystkim o tym, co to znaczy by
czowiekiem. Marsh stworzy lm ciekawy,
prowokujcy nieatwe, nawet niewygodne pytania, a przy tym poruszajcy.
Re.: James Marsh; zdj.: Michael Simmonds; muz.:
Dickon Hinchliffe; wystpuj: Herbert Terrace, Bob
Ingersoll. Prod.: USA, Wielka Brytania. Polska premiera: 1 czerwca 2012

NAJLEPSZY DOKUMENT 59

ANIMACJA

Widziaem, jak myszy

kota grzebay
Pawe Sitkiewicz
Widziaem, jak myszy kota grzebay. Widziaem, jak zajc na lisa polowa. Widziaem, jak
ryba ludzi owia w rzece
Jak dugo wiat istnieje, ludzie maj potrzeb
wywracania go do gry nogami. Kwestionowania porzdku natury albo zasad narzuconych przez wadz. Zadawania pyta o rzeczy
najbardziej oczywiste. Dla pokrzywdzonych
przez los karnawaowe odwrcenie rl to czsto jedyny sposb, by zachowa zdrowie psychiczne w tym najlepszym z moliwych wiatw. Z tej perspektywy krl jest gupcem,
a ebrak krlem.
Film animowany to wanie taki wiat do gry
nogami, w ktrym nie obowizuj prawa natury i psychologicznej wiarygodnoci. Tu ludzie
i zwierzta zajmuj ten sam szczebel na drabinie ewolucji. Tu niemoliwe staje si norm.
Obraz myszy wyprawiajcych pogrzeb kotu
znany w kulturze rosyjskiej od stuleci przemiewa dumnych wadcw, wyraa tsknot
za wiatem bez tyranw, ucisku i czyhajcego
zewszd niebezpieczestwa. Pitnowa nierwnoci spoeczne. Nigdy nie przesta by aktualny i nigdy nie przestanie w przyrodzie kada

istota boi si drapienika, ktry zajmuje wysze

miejsce w acuchu pokarmowym. Najgorzej
za ma czowiek, ktry najbardziej obawia si
reprezentantw swojego gatunku.
Film Dmitrija Gellera, bdcy ukonem w stron tradycji wiata na opak, stanowi jednoczenie kwintesencj kina animowanego. Jego fabu mona streci w dwch zdaniach: myszy
nios ciao kota na miejsce wiecznego spoczynku, lecz okazuje si, e kot nie umar, tylko pi.
W ostatniej, mocno poetyckiej scenie myszka,
zaatakowana wczeniej przez wybudzonego
z drzemki kocura, buja w niebiaskiej koysce
swego oprawc, znw pogronego w sodkim
nie Fabua stanowi dopiero pocztek podry do gbokich pokadw wyobrani.
Film zblia si do ideau, ktry udao si osign nielicznym mistrzom animacji, takim
jak Jurij Norsztejn czy Piotr Dumaa. Ogldany pobienie, moe si wydawa zabawnym skeczem, jednak jego prostot komplikuje niejednoznaczne zakoczenie oraz luna,
przez co wieloznaczna konstrukcja. Ogldany
uwanie, wyda si poematem o kruchoci istnienia, satyr polityczn na ciemiycieli, lozoczn przypowiastk o zudzeniach szarego
czowieka (w skrze szarej myszki), ktrego
karnawa przerywa szyderczy los, wreszcie
religijnym traktatem o pojednaniu w zawiatach odwiecznych przeciwnikw.
Kady z tych sensw chowa si pod metaforami oraz przepikn plastyk. To jeden z tych
wyjtkowych lmw, ktrych tre dociera
bezporednio do zmysw widza, wic moe

dlatego tak trudno jest opowiedzie go sowami.

Moim zdaniem to kino egzystencjalnych pyta, na ktre nie otrzymujemy jednoznacznych
odpowiedzi. W najpikniejszej, a zarazem najbardziej reeksyjnej scenie lmu maa myszka
biegnie przez pole, by zobaczy pogrzeb kota.
W pewnym momencie spostrzega, e na lampie naftowej siedzi pajk. Delikatnie, jakby
chodzio o cenny skarb, przenosi go na dbo
trawy. Ale kot, z ktrym chwil pniej stanie oko w oko, nie bdzie ju ywi szacunku
do istot sabszych i bezbronnych. Jaki zatem
sens ma dobro, ktre czynimy na co dzie?
A moe jednak ma sens, i to wanie na przekr porakom, jakich doznaje kady, kto zmaga si z niesprawiedliwoci losu? Parafrazujc
Alberta Camusa: Interesuje mnie mysz, ktra
poja, e i tym razem nie udao si pochowa
kota. Ale ju samo prbowanie nadaje tre
yciu.
Jak na ironi, lm Gellera ktry mona
przecie odczyta jako polityczn satyr powsta w Chinach. Zrealizowali go studenci
animacji w ramach gocinnych warsztatw
z uznanym autorem (ktry zbyt pochopnie
zgodzi si na wyjazd i nie mg ju si wyplta z obietnicy). Od wadz uczelni dostali pienidzy na pi minut. Ale w kinie animowanym pi minut wystarczy, by stworzy wiat
i go unicestwi. W kinie animowanym pi
minut to wicej ni ptorej godziny.

Re. i scen.: Dmitr Geller; opracowanie plastyczne:

Anna Karpowa; producent: Zheng Liguo. Prod.:
Rosja, Chiny. Polska premiera: 15 lipca 2012

NAJLEPSZY FILM ANIMOWANY 61

NAJLEPSZY DEBIUT

Bestie
z poudniowych krain
Aneta Bernaciak
Jeli Bestie z poudniowych krain s lmem
katastrocznym, to zdecydowanie nieprzystajcym do naszych przyzwyczaje. To historia
grupy ludzi yjcych w krainie odgrodzonej
od cywilizacji wysokim murem ze wzgldu na
ulewne deszcze, ktre wkrtce maj zatopi
ich osad. Nie zgadzaj si jednak na ewakuacj za wszelk cen chc pozosta na swojej
ziemi. Dlaczego?
Fantastyczny wiat Bathtub pomaga widzom
zrozumie szecioletnia Hushpuppy, ktra
wsuchujc si obsesyjnie we wszystko, co
yje wok niej, a wic suchajc bicia serca
kurczakw czy przystawiajc do uszu wieo
zerwane licie zachca, by z tak sam uwag sprbowa zrozumie to, co jest nam obce.
A obce w Bathtub wydaje si wszystko. Jego
mieszkacy nie pracuj, nie chodz do szk
i czsto mwi o sobie jak o zwierztach.
Jeli nie pozbdziemy si ltra cywilizacji,
wiat Bestii z poudniowych krain bdziemy
widzie jako patologiczn krain, w ktrej

62 PRZEZROCZE Nr 2

dzieciom nie daje si czasu na dorastanie,

naduywa si alkoholu, a wszystko wok
przypomina wysypisko mieci. Jednak Bestie
z poudniowych krain to lm, ktry zmusza do
odwieenia perspektywy. Wytrca z wygodnego fotela i przewartociowuje to, co serwuje
nam zachodnia cywilizacja. Bo przecie jestemy czci wiata, gdzie kady ma raz w roku
wakacje i w ktrym dzieci umieszczane s
w wzkach, a chorzy podczani do cian.
Czyli wiata, od ktrego bohaterowie lmu
Zeitlina wiadomie si izoluj.
I chyba tylko z tej perspektywy mona prbowa zrozumie relacj pomidzy dwojgiem
gwnych bohaterw. To, e Wink kae crce
mieszka osobno, uczy j zdobywa poywienie, zabrania paka i oczekuje, e jako szeciolatka bdzie zachowywaa si jak dorosy
mczyzna, wiadczy o jego trosce i gbokim
zrozumieniu realiw.
O Bestiach z poudniowych krain mwi si
jako o lmie fantastycznym. Zeitlin bardziej
ni w kierunku fantasy idzie jednak w stron
realizmu magicznego, w ktrym wyobrania
traktowana jest na rwni z rzeczywistoci.
Gwnym dowiadczeniem analizowanym
w Bestiach z poudniowych krain jest problem
radzenia sobie ze mierci, znikaniem tego,
co nas stworzyo. Przede wszystkim mowa tu
o dowiadczeniu gwnej bohaterki, ktra zna
wasn matk tylko z opowieci i doszukuje
si jej obecnoci w rzeczach, ktre po niej pozostay. Ponadto dziewczynka musi oswaja
si z myl o nieuchronnej mierci ojca.

O zbliajcej si zagadzie przypomina obraz

znikajcego powoli miasteczka pod wod.
I martwe zwierzta, ktrych nie mia kto uratowa przed powodzi. Jednak jedna mier
jest dla bohaterw zwiastunem kolejnej i nikt
nie prbuje si przeciw temu buntowa.
Chyba najwikszym atutem Bestii z poudniowych krain jest nowatorstwo formy i treci.
Wikszo aktorw biorcych udzia w lmie
to naturszczycy. Uwag przykuwa odtwrczyni gwnej roli, Quvenzhan Wallis, ktra
mimo modego wieku zaskakuje dojrzaoci.
Naley si cieszy, e ta niezalena produkcja
zostaa wyrniona a czterema nominacjami
do Oscara (w kategoriach: najlepszy lm, najlepszy reyser, najlepszy scenariusz adaptowany i najlepsza aktorka pierwszoplanowa).
Re.: Benh Zeitlin; scen.: Lucy Alibar, Benh Zeitlin;
zdj.: Ben Richardson; muz.: Benh Zeitlin, Dan Romer; wystpuj: Quvenzhan Wallis, Dwight Henry,
Levy Easterly, Gina Montana. Prod.: USA. Polska
premiera: 12 padziernika 2012

NADZIEJE 63

NADZIEJA NA PRZYSZO

7 psychopatw
Krystyna Weiher
Hollywood. Dwjka modych mordercw
(w tym w roli Larryego niezawodny Michael
Pitt, znany przede wszystkim z Funny Games
U.S.) przed kolejnym zabjstwem dywaguje o tym, kogo (i czy w ogle) postrzelono
w oko. Przywouj legendarnego amerykaskiego gangstera, Johna Dillingera, Moe Greenea z Ojca chrzestnego, kubaskie tortury oraz
gliniarzy, ktrzy wystrzeliwujc 1000 kul na
minut, musz chocia raz tra w oko!

Strzelie kiedy komu w oko?

Raz dgnem gocia w jebane ucho szpikulcem do lodu.
To inny temat. Mwilibymy o uszach.
Rozmow niespodziewanie ucina zamaskowany mczyzna, ktry zabija jednoczenie
Toma i Larryego strzaami w gow. Na ciaa spadaj dwa walety karo (najnisza gura
w talii) i wywietla si napis Psychopata nr
1. Tak pokrtce wyglda pierwsza scena lmu
7 psychopatw Martina McDonagha. Brzmi
nietuzinkowo? To dopiero pocztek! Do tytuowej sidemki brakuje wszak jeszcze szeciu.
Od samego pocztku widzimy, e McDonagh
ucieka od konwencji i schematw, e bawi
si w mieszanie gatunkw kino sensacyjne
zgrabnie czy z czarn komedi. Dowcip stoi
na wysokim poziomie, dialogi s byskotliwe
i zabawne, nie brakuje krwi, karabinw maszynowych, pocigw, egzekucji, bandytw
i znanych z rl twardzieli aktorw Christophera Walkena oraz Woodyego Harrelsona.
Nie po raz pierwszy McDonagh eksperymentuje z gatunkami, podobn bowiem drog obra w pierwszym swoim lmie penometraowym, Najpierw strzelaj, potem zwiedzaj.
Istot 7 psychopatw jest autotematyzm. Cytujc klasyka: to lm o lmie w lmie w ramach lmu. Gwny bohater, Marty (Colin
Farrell), postanawia napisa scenariusz lmu
sensacyjnego pod tytuem 7 psychopatw, cierpi jednak na niemoc twrcz, a puste kartki
doprowadzaj go do (mocno zakrapianego)
szalestwa. Na pomoc przychodzi przyjaciel,

porywacz psw Billy (Sam Rockwell), ktry

opowiada Martyemu historie o wariatach,
eby go zainspirowa. Jednak dopiero dziwny
zbieg okolicznoci pomaga scenarzycie wyj
z kryzysu. A wszystko za spraw kradziey psa
gronego gangstera. Wejcie w wiat przestpcw funkcjonuje tu jako zawizanie fabuy,
ktra powstaje zarwno na kartkach scenariusza Martyego, jak i na oczach widzw. Na
pozr prosta historia ewoluuje w zaskakujcy
eksperyment, perek postmodernistycznego
kina. Rwnolegle prowadzone s dwie narracje pierwsza, w ktrej bohaterowie zmagaj si z bandytami, i druga, w ktrej tworz lub opowiadaj historie psychopatw (o
nawrconym mordercy i psychopatycznym
kwakrze, spalonym hipisie w domu penym
biaych krlikw czy wietnamskim mnichu,
ktry wybra jasno w niezwykym tego sowa znaczeniu). Oba te wiaty zaczynaj si
przenika. Przenika si rwnie wiat przedstawiony lmu, ktrego jestemy widzami,
z tym, ktry tworzy Marty czy bohater jest
alter ego samego Martina McDonagha i jestemy wiadkami powstawania 7 psychopatw?
Reyser ukazuje zawioci umysu scenarzysty,
odwanie demaskujc proces powstawania
lmu sensacyjnego, tworzy parodi kina hollywoodzkiego. Wiele razy porwnywany by
do Quentina Tarantino, co wydaje si do
krzywdzce, McDonagh bowiem idzie wasn
drog, i oddajc sprawiedliwo mistrzowi
jest to droga duo bardziej odwana.
Wielkim atutem 7 psychopatw s brawurowo
odegrane role, wszyscy aktorzy sprawdzili si
w nietypowych dla siebie kreacjach, w tym autoparodiach. Na osobne wyrnienie zasuy
z ca pewnoci Tom Waits, ktry pomimo
niewielkiej roli magnetyzuje przez cay lm.
Reyser pokusi si o zabaw z widzem, postara si, aby ten w trakcie seansu kilka razy
zmieni swoje zdanie o bohaterach.
McDonagha uznalimy za nadziej kinematograi, poniewa w swoich dwch penometraowych lmach pokaza wielk klas,

a za pierwszy krtki metra, Szeciostrzaowca,

otrzyma Oscara. Reyser nie boi si wyzwa,
odwanie bawi si konwencj, ale zabawa ta
nie wymyka mu si spod kontroli. Jest wiadomym i konsekwentnym twrc. Czekamy na kolejne jego lmy. Oby nie zabrako
w nich wartkiej akcji, byskotliwoci i wybornego poczucia humoru.
Re. i scen.: Martin McDonagh; zdj.: Ben Davis;
muz.: Carter Burwell; wystpuj: Colin Farrell, Sam
Rockwell, Woody Harrelson, Christopher Walken,
Tom Waits. Prod.: Wielka Brytania. Polska premiera:
30 listopada 2012

NADZIEJE 65

Rozczarowania
2012 roku
Alicja Hermanowicz
Miniony rok w kinie wiele nas nauczy: naley uwaa na sowa (bo mona zosta wywoanym do tablicy i dosta linijk po rkach!)
oraz nie ufa lmoznawczej intuicji, ktra
podpowiada, e lm z kacem w tytule nie zapowiada ani arcydziea, ani nawet dobrej zabawy. Ze wzgldu na powysze, nie bdziemy si
znca nad denitywnymi klapami tego roku
(rwnie przez oszczdno papieru). Do worka rozczarowa wrzucamy lmy dobrze zrealizowane, po ktrych wiele si spodziewalimy
ze wzgldu na reysera, zapowied eksperymentu, prac woon w produkcj czy wysoki budet. Zajmijmy si wic gorc pitk.
Najmocniej rozczarowa nas Mroczny rycerz
powstaje, ktry wyranie odbiega od poprzednich czci trylogii o Batmanie. Pojawiaj si
montaowe usterki, brakuje wyrazistych czarnych charakterw oraz (co najgorsze) napicia. Przykre, bo mowa przecie o lmie Christophera Nolana, ktry do tej pory nas nie
zawodzi.
Pozostajc przy wielkich reyserach, postanowilimy zgani take Tima Burtona. Po
lmach jednego z najbardziej oryginalnych
twrcw kina zawsze spodziewamy si co najmniej dobrej rozrywki. W Mrocznych cieniach
rwnie mamy j zapewnion, trudno jednak
pozby si wraenia, e to tylko kompilacja
dawnych (namnoonych do blu) pomysw,
ktre Burton troch zapoyczy ze swoich poprzednich lmw, a troch nieudolnie skopiowa z cudzych. Niezbyt oryginalny scenariusz
odrobin ratuj sentymentalne muzyczne

66 PRZEZROCZE Nr 2

wstawki i demoniczno-wampiryczna para

Depp Green.
Dugo czekalimy na premier nowej Anny
Kareniny, ktra miaa stanowi pewien przeom w dzisiejszym kinie kostiumowym (czsto
uwaanym za koturnowe i archaiczne). Niestety okazaa si klap (by to jednak dobry rok
dla Jaqueline Duran Oscar za kostiumy).
Atlas chmur by jedn z najbardziej wyczekiwanych premier ostatnich kilkunastu miesicy ze wzgldu na obiecujce trio reyserskie
Tykwer Wachowscy oraz budet sigajcy
100 mln dolarw. Zapowiadano fajerwerki,
a skoczyo si na spektakularnym (i nucym) niewypale, ktry na dodatek udaje poemat lozoczny (w przydugiej formie).
Mionikw serii o Obcym zawid Prometeusz, bdcy prequelem caej sagi. Mamy wraenie, e Ridleya Scotta przers wasny pomys okazao si, e nie wystarcz znakomite
efekty specjalne.
Poza pierwsza pitk mona oczywicie wymieni wicej tytuw wyjtkowo zawiodo
w tym roku kino francuskie, by wymieni enujcych Niewiernych czy Pary-Manhattan.
Umieszek politowania wzbudzaa groteskowa
koska epopeja Spielberga Czas wojny. Sporo
kontrowersji wzbudziy rodzime W ciemnoci
i Pokosie (ktre podzieliy nasz redakcj).
Wicej grzechw wolimy nie pamita
o tych z pierwszej pitki przeczytacie na nastpnych stronach.

BD OBRONY

Mroczny rycerz powstaje

Jakub Neumann
Lipiec 2012 roku na zawsze bdzie kojarzy si
mionikom X Muzy z caego wiata z atmosfer niecierpliwego oczekiwania na pojawienie
si w kinach tego lmu. Nie bez przyczyny
wczeniejszy o cztery lata Mroczny rycerz zarobi bowiem ponad miliard dolarw, a dziki technicznej wirtuozerii i fenomenalnemu
wystpowi Heatha Ledgera w roli Jokera, sta
si rwnie sukcesem artystycznym. Od tego
momentu Christopher Nolan nakrci Incepcj, popularny zarwno wrd krytyki, jak
i widzw wymagajcy blockbuster o ingerowaniu w sfer snu. Wydawao si, e trzecia

68 PRZEZROCZE Nr 2

i najprawdopodobniej ostatnia odsona przygd Batmana w jego reyserii nie ma prawa

zawie. O ile jednak kina znw byy pene,
o tyle entuzjazm krytyki zdecydowanie bardziej umiarkowany.
Bruce Wayne (Christian Bale), cierpicy po
stracie ukochanej Rachel, zrzuci peleryn
Batmana, uznanego po wydarzeniach z poprzedniej czci za wroga przez mieszkacw
Gotham City. Po latach wzgldnego spokoju,
kiedy miastu znowu zagraaj bezwzgldni kryminalici, psychopatyczny Bane (Tom
Hardy) i sprytna Kobieta-Kot (Anne Hatha-

way), musi jednak zmieni zdanie w tej kwestii. Nie po raz pierwszy Gotham pogra si
w chaosie i anarchii
Zdecydowanie najsabszym aspektem tej produkcji jest jej scenariusz, w ktrym pojawia
si mnstwo nielogicznych rozwiza fabularnych, zwaszcza w scenach kulminacyjnych.
Bohaterowie bez najmniejszych kopotw
wydostaj si i wracaj na teren rzekomo oblonego miasta, gdzie walcz z agresorami
na pici. Motywacje wielu postaci pozostaj
niejasne lub mao prawdopodobne. Niektre
zgony, zapewne pomylane jako poruszajce,
wzbudzaj raczej politowanie, nasuwajc skojarzenia z najbardziej absurdalnymi momentami kina klasy B.
W zwizku z nierwnym scenariuszem zawodz rwnie niektrzy aktorzy zwykle
fascynujca Marion Cotillard tutaj jest raczej
bezbarwn ozdob, Tom Hardy wyglda na
idealnego Banea, ale brzmi, jakby mwi gosem Seana Conneryego, przez co nie da si go
traktowa cakowicie powanie, a z poprawnym Josephem Gordonem-Levittem spdzamy
o wiele za duo czasu. Na plus wyrnia si za
to Anne Hathaway. Cho odpada w przedbiegach w porwnaniu do Michelle Pfeier, jest
rwnie wiarygodna jako seksowna intrygantka
i jako zastraszona oara, dziki czemu sceny
z jej udziaem nale do najmocniejszych w tej
odsonie przygd Batmana. Jednak najlepsz
rol w minimalnym czasie ekranowym tworzy
tu Michael Caine, ktry jako Alfred zapewnia
jedyne emocjonalnie satysfakcjonujce momenty lmu, stanowice jego swoist klamr
kompozycyjn.
Mroczny rycerz powstaje broni si gwnie jako
przyzwoite kino rozrywkowe. Ci, ktrzy nie
zwrcili uwagi na liczne scenariuszowe niedocignicia i skupili si wycznie na znakomitych aspektach technicznych tej produkcji, na
pewno wyszli z kina zachwyceni. Realizacyjny rozmach imponuje w duej mierze dziki
zdjciom Wallyego Pstera i porywajcym
efektom specjalnym. Zadowoleni byli pewnie

rwnie wielbiciele pierwszej odsony Nolanowskiej trylogii o losach Brucea Waynea,

Batman Pocztek, jako e gwna o fabuy ponownie usiuje zaangaowa nas w wtek Ligi Cieni. Z tego powodu lm staje si
troch hermetyczny i trudny do zrozumienia
przez osoby niezorientowane w mitologii Batmana lub nastawione na kontynuacj wydarze z Mrocznego rycerza.
Obie poprzednie czci byy artystycznymi
sukcesami. Nie tylko dlatego, e odkryy na
nowo wiat i bohaterw pozornie wyeksploatowanych przez Tima Burtona i pogrzebanych przez Joela Schumachera w latach 90.,
ale rwnie dziki niuansom psychologicznym postaci, nadajcym z gruntu komercyjnym produkcjom now jako. Tego zabrako
tym razem lm jest wyranie sabszy od poprzednikw i funkcjonuje przede wszystkim
jako przyzwoite zakoczenie ery Christiana
Balea jako Batmana. Potencja zaangaowanej
ekipy dawa jednak nadziej na wiele wicej
i w tym kontekcie Mroczny rycerz powstaje
z pewnoci jest rozczarowaniem, zwaszcza
dla tych, ktrzy w zeszym roku odliczali tygodnie do premiery.
Re.: Christopher Nolan; scen.: Jonathan Nolan,
Christopher Nolan; zdj.: Wally Pfister; muz.: Hans
Zimmer; wystpuj: Christian Bale, Gary Oldman,
Tom Hardy, Joseph Gordon-Levitt, Anne Hathaway.
Prod.: USA, Wielka Brytania. Polska premiera: 27
lipca 2012

ROZCZAROWANIA ROKU 2012 69

NIECZYSTE ZAGRANIE

Anna Karenina
Alicja Hermanowicz
Joe Wright ma dar tworzenia lmw kostiumowych nadawania lekkoci klasycznym
powieciom i dostarczania widzowi przyjemnoci ogldania lmw, w ktrych wszystkie
elementy wspgraj. Na ten sukces skadaj
si magiczne kadry, wypracowana scenograa
oraz uwodzicielska muzyka Daria Marianelliego. Mimo e wszystkie wyej wymienione
elementy harmonijnie si cz, nowa ekranizacja Anny Kareniny jest jak baka mydlana
czar pryska po powrocie z kina. Co tutaj
ewidentnie zgrzyta. Czytelniku, jeli nie jeste
mionikiem powieci Tostoja, moesz pozosta w zachwycie reyser Pokuty gwarantuje
bowiem wytrawny spektakl.
Nie ma wtpliwoci, e wspczesnym adaptacjom stawia si zupenie inne cele ni dekad wczeniej. Kiedy od lmw wymagao
si przede wszystkim wiernoci fabule, dzisiaj
wielkie powieci stanowi tylko inspiracj dla
X Muzy. Wright chcia odwiey dziewitnastowieczny utwr, podobnie jak zrobia to An-

70 PRZEZROCZE Nr 2

drea Arnold w zeszorocznej ekranizacji Wichrowych wzgrz. Reyser postanowi zagra

z form i zamiast klasycznej fabuy wybra
konwencj teatru w kinie. W niektrych momentach zabieg teatralizacji jest uzasadniony,
na przykad w scenie rozgrywajcej si w operze: kobiety zakrywaj si wachlarzami niczym
tarcz w gecie mistykacji. Podobnie jest,
gdy Wroski i Anna tacz, a wszystko wok
nich zastyga. Niestety po pewnym czasie teatralna formua si wyczerpuje i zaczyna mczy. Widz ma wraenie, e kada scena bya
odmierzona z zegarkiem w rku, a na emocje
bohaterw nie starczyo czasu. Tragiczny na
Anny Kareniny nie zdy wybrzmie zosta
przytoczony przez (zamierzony zreszt) sceniczny przepych.
Aktorstwo rwnie nie jest mocn stron lmu. Keira Knigthley nie potra udwign
roli Anny. Wykorzystuje te same rodki wyrazu
i grymasy twarzy, co w poprzednich lmach,
momentami wypadajc wrcz groteskowo.
To, co uchodzi w brytyjskim kinie kostiumowym (ktrego Knightley staa si twarz), le
prezentuje si w adaptacji rosyjskiej klasyki
wystarczy porwna aktork z poprzednimi
odtwrczyniami roli Anny, chociaby Sophie
Marceau czy Tatian Samojow.
Obsadzi Brytyjk w roli gwnej bohaterki,
to jakby przenie akcj powieci z Rosji na
angielskie wrzosowiska jest to z gry skazane na klsk, nawet jeli za kamer stoi tak
utalentowany reyser jak Wright. Najbardziej
jednak dziwi obsadzenie rcykowatego Aaro-

na Taylora-Johnsona w roli Wroskiego wybr wydaje si tak niedorzeczny, e zakrawa na

art ze strony reysera (by moe Wright daje
do zrozumienia, e w jego lmie nic nie dzieje
si na serio).
Inaczej jest z drugim wtkiem powieci histori Lewina i Kitty. Sceny z ich udziaem
(szczeglnie kocowy motyw owiadczyn) s
pewnym remedium na zbolae serce widza.
Alici Vikander, ktra wcielia si w rol Kitty, mona uzna za aktorskie odkrycie roku
(wietna kreacja w zeszorocznym Kochanku
krlowej).
Intencj reysera bya prawdopodobnie uniwersalizacja popularnej historii miosnej zrealizowanej z pewn doz ironii. Nie wystarczyy jednak eksperymenty z form i zgrabne
tricki montaowe do tego potrzebna jest
wyrazista kreacja, ktra utrwaliaby mit gwnej bohaterki. Brytyjski reyser najwyraniej
prbuje nas przekona, e kino kostiumowe
w dawnej formie umaro. Duo lepiej udao
si to Franois Ozonowi w Angel w ciekawej, pastiszowej formule.
Spr o to, czy nowa Anna Karenina jest dobr adaptacj, to klasyczna ju ktnia o to,
czy ekranizacja powinna oddawa ducha powieci, czy te stanowi jedynie inspiracj.
Z tego powodu trudno waciwie oceni intencje reysera. Film Wrighta balansuje na
cienkiej granicy midzy kiczem a arcydzieem.
Do tego brakuje mu gbi psychologicznej,
czego nie mona wybaczy ekranizacji prozy
Tostoja. Nowa Anna Karenina przy poprzednich ekranizacjach tej powieci (szczeglnie
rosyjskiej) jest jedynie wersj light, nawet jeli
do przyjemn w odbiorze.

Re.: Joe Wright; scen.: Tom Stoppard; zdj.: Seamus

McGarvey; muz.: Dario Marianelli; wystpuj: Keira Knightley, Aaron Taylor-Johnson, Jude Law, Kelly
MacDonald, Matthew Macfadyen, Domhnall Gleeson, Alicia Vikander, Ruth Wilson. Prod.: Wielka Brytania. Polska premiera: 23 listopada 2012

ROZCZAROWANIA ROKU 2012 71

FAUL

Prometeusz
Elbieta Sinkiewicz
Prometeusz Ridleya Scotta jest jego pierwszym
od lat lmem science ction. Trzeba przyzna,
e nie zabrako w nim spektakularnoci oraz
dbaoci o szczegy scenograi, kostiumw,
montau i efektw specjalnych. Pojawia si
jednak ale. Scenariusz oraz sposb prowadzenia fabuy wydaj si jednak pozbawione
koncepcji. Gdzie w tym wszystkim podzia si
klasyczny Scott znany z Obcego i owcy androidw?
Fabua oraz stylistyka nawizuj do pierwszego lmu science ction Ridleya Scotta Obcego. smego pasaera Nostromo (1979). Ekipa
statku kosmicznego Prometeusz wyrusza na
poszukiwanie Inynierw, humanoidalnych
stworw, bdcych prawdopodobnie stwrcami ludzi. Elizabeth Shaw (Noomi Rapace)
wraz ze swoim partnerem, Charliem Hollowayem (Logan Marshall-Green), znajduj
skalne malowida, ktre odczytuj jako zaproszenie od Inynierw. Ogromna korporacja
postanawia snansowa ryzykown wypraw
i udostpnia im statek. Dowodzi nim Meredith
Vickers (Charlize Theron), a jej asystentem jest
android David (Michael Fassbender). W roku 2089 podejmuj si ogromnego wyzwania: wyruszaj na poszukiwania Inynierw
i udaj si na obc, nieprzyjazn planet. Okazuje si jednak, i humanoidalne stwory nie
s przyjacimi ludzi, a obca planeta jest ich
magazynem na bro biologiczn, wycelowan
w Ziemi.
Tematyka lmu jest dla Scotta znamienna: genetyka, biotechnologia, kwestia wiary i obec-

72 PRZEZROCZE Nr 2

noci Boga w ludzkim yciu. Reyser porusza

rwnie temat etycznej strony naukowych
eksperymentw ze sztuczn inteligencj na
sowa uznania zasuguje Michael Fassbender,
ktry wietnie poradzi sobie z rol androida.
Scott ju wczeniej fascynowa si podobnymi robotami, czego wyraz da w owcy androidw (1982) i Obcym. Dziki znajomoci tej
tematyki dokadnie wiedzia, w jaki sposb
Fassbender jako android stanie si najbardziej
autentyczny.
Film jest spektakularnym widowiskiem zrealizowanym w technologii 3D, a zdjcia autorstwa Dariusza Wolskiego s dopracowane pod
kadym wzgldem. Dbao o wszelkie szczegy scenograi, kostiumw oraz doskonaa
cieka dwikowa teoretycznie pozwalaj na
wystawienie wysokiej oceny Prometeuszowi.
Mimo tego wydaje si, i w tym przypadku
forma przerosa tre. W lmie brakuje pynnoci akcji, a przez to, e kadzie si ogromny
nacisk na poruszenie kwestii lozocznych,
wszystko inne pozostaje na drugim planie.
Science ction zakada umowne granice realnoci i kcji. By moe Ridley Scott wierzy
w ogromn wyobrani, jak obdarzeni s
jego widzowie, jednak scena operacji dr Shaw
oraz egzekucji Hollowaya pozostawiaj wiele
do yczenia i wydaj si raczej nierealne. Rwnie koncepcje wiary i postawy niektrych
postaci, ktre Scott stara si nam przedstawi,
sprawiaj wraenie niedopracowanych.
Perspektywa spdzenia ponad dwch godzin
w kinie na ogldaniu traktatu lozocznego

w oprawie science ction nie wydaje si zbyt

pocigajca. Owszem, kady prawdziwy fan
tego gatunku powinien obejrze Prometeusza,
jednak nie jest to lm, ktry mona zaliczy
do najlepszych projektw Ridleya Scotta. Za
duo w nim lozoi, a za mao science ction.
Re.: Ridley Scott; scen.: Jon Spaihts, Damon Lindelof; zdj.: Dariusz Wolski; muz.: Marc Streitenfeld;
wystpuj: Noomi Rapace, Michael Fassbender,
Charlize Theron, Idris Elba, Guy Pearce, Logan
Marshall-Green. Prod.: USA, Wielka Brytania. Polska premiera: 20 lipca 2012

ROZCZAROWANIA ROKU 2012 73

TA KARTKA

Atlas chmur
Grzegorz Fortuna Jr
Atlas chmur jest troch jak rdo Darrena
Aronofskyego te opowiada kilka historii,
w ktrych pojawiaj si postacie z rnych
epok, grane przez tych samych aktorw; te
stara si mwi o rzeczach, ktre od zarania
dziejw stanowiy dla ludzkoci sens egzystencji. W rdle byo jednak szeciu bohaterw,
dwjka aktorw i tylko trzy plany czasowe,
a sam lm trwa ptorej godziny, by zwarty
i spjny, cho niekoniecznie atwy do zrozumienia. W Atlasie chmur wanych bohaterw
jest ponad dwudziestu, planw czasowych
sze, a cao zamyka si w prawie trzech godzinach seansu.
Na przemian obserwujemy koleje losu szeciu
grup bohaterw w poowie XIX wieku chory notariusz zaprzyjania si podczas podry
z czarnoskrym niewolnikiem, w 1936 roku
mody kompozytor homoseksualista zostaje sekretarzem cynicznego mistrza, w 1973
dziennikarka ledcza walczy z wielk rm
energetyczn, a w 2012 roku podstarzay edy-

74 PRZEZROCZE Nr 2

tor planuje ucieczk z domu opieki. Do tego

dochodz dwa wtki rozgrywajce si w przyszoci jeden w futurystycznym Seulu, gdzie
wykorzystywany do niewolniczej pracy klon
spotyka przedstawiciela ruchu oporu, i jeden
w postapokaliptycznym wiecie, w ktrym
Tom Hanks udaje, e znowu jest na planie
Cast Away poza wiatem.
Caa zabawa w Atlasie chmur polega na tym,
e kady z aktorw gra kilka zupenie rnych
rl: kobiety mczyzn, mczyni kobiety,
czarni biaych, biali Azjatw, a Hugh Grant
kanibala. Najlepszy zestaw otrzyma przekomiczny Hugo Weaving, ktry w jednym wcieleniu jest bezlitosnym zabjc na usugach rmy energetycznej, w innym skonookim guru,
w kolejnym siostr Ratched z Lotu nad kukuczym gniazdem, a w nastpnym mroczn
wersj Leprechauna. Gdyby potraktowa Atlas
chmur jako niekoczc si (dosownie, biorc pod uwag czas trwania lmu) gr cytatw
i zapoycze, zupenie martw pod wzgldem

emocjonalnym, ale stanowic zabaw sam

w sobie, mona by go jeszcze jako obroni.
Reyserski tercet odnosi si bowiem do wielu
klasycznych lmw, od Zielonej poywki po
Apocalypto, i korzysta z szerokiego spektrum
gatunkw lmowych od mrocznej dystopii
po slapstickow komedi.
Problem ley jednak w tonacji Atlasu chmur.
Pomimo obecnego w lmie humoru, Wachowscy i Tykwer nie chc podj gry z widzem.
Prbuj raczej zapisa na tamie lmowej
now Bibli. Patetyczne sentencje i monologi
co chwil atakuj widza, niemal wszystkie dialogi maj charakter cakowicie deklaratywny,
a kada scena musi ze wzgldu na mnogo
minifabu i konieczno domknicia kadej
z nich popycha akcj do przodu. Efekt takiego dziaania jest opakany Atlas chmur jest
niby-peanem na cze opowiadania historii (co
sugeruje okalajca lm klamra), ale sam tak
naprawd adnej historii nie opowiada. Zamiast tego realizatorzy robi dziki rajd po gatunkach, stylistykach i epokach, przebijaj si
z jednego planu do drugiego, dorzucaj elipsy,
retrospekcje i wtrcenia, sugeruj konotacje
pomidzy losami bohaterw z poszczeglnych planw czasowych, ale nigdy, absolutnie
nigdy nie zadaj sobie trudu, eby rzeczywicie co opowiedzie. Wachowscy i Tykwer nie maj nawet czasu, eby nakreli charaktery poszczeglnych postaci. Zamiast tego
uciekaj si do wykorzystania wytartych klisz,
ktre automatycznie te charaktery narzuc.
Kada, potraktowana pobienie, historia jest
tu do blu oczywista, kad konkluzj znamy
z tysica wczeniejszych lmw czy ksiek.
O czym wic opowiada Atlas chmur? Gwna
(i zreszt jedyna) myl lmu sugeruje, e nasze
dowiadczenia, przeycia i emocje s czym
powtarzalnym, co odczuway ju miliony
ludzi przed nami i co kolejne miliony bd
w przyszoci odczuwa; e pewne schematy
dziaa powtarzaj si bezustannie w toku
dziejw i na tym polega jeli mona to tak
grnolotnie okreli sens wszechwiata. Nie

jest to zbyt skomplikowana teza, postawili

j ju zreszt staroytni, ale i tak udaoby si
j pewnie ciekawie zilustrowa, gdyby reyserskie trio pozwolio widowni doj do tych
wnioskw na wasn rk. Tymczasem cay
czas jestemy prowadzeni jak dzieci, a ujta
wyej prawda przedstawiona zostaje za pomoc patetycznych tekstw, padajcych raz po
raz z ust papierowych bohaterw.
Re.: Lana Wachowski, Tom Tykwer, Andy Wachowski; scen.: Lana Wachowski, Tom Tykwer, Andy
Wachowski; zdj.: John Toll, Frank Griebe; muz.:
Reinhold Heil, Johnny Klimek, Tom Tykwer; wystpuj: Tom Hanks, Halle Berry, Jim Broadbent, Hugh
Grant, Hugo Weaving. Prod.: Hongkong, Niemcy, Singapur, USA. Polska premiera: 23 listopada
2012

ROZCZAROWANIA ROKU 2012 75

CZERWONA KARTKA

Mroczne cienie
Karolina Pek
Samotniczka, zakochany w niej szlachetny
wampir, wilkoak w tle brzmi znajomo. Niestety, nie jest to ekranizacja kolejnej powieci
Stephenie Meyer, ale najnowszy lm Tima
Burtona. Niestety, poniewa jako mioniczka
tego nietuzinkowego reysera jestem gboko
rozczarowana tym, co dane mi byo zobaczy.
Jedna z najciekawszych postaci amerykaskiego kina, twrca takich pereek, jak Vincent,
Edward Noycorki czy Dua ryba, od kilku lat
zaskakuje publiczno drastycznym spadkiem
formy. Wprawdzie mona dostrzec w jego
Mrocznych cieniach autorski rys przejawiajcy si w gotyckiej stylizacji, doborze aktorw
(duet Depp i Bonham Carter), jednak usilne
prby bycia na czasie z jake eksploatowanym
ostatnio tematem wampiryzmu okazay si
kompletn klap.
Historia zaserwowana nam przez reysera
zainspirowana zostaa otoczonym kultem
amerykaskim serialem Dark Shadows, emitowanym w USA w poowie lat 60. Burtona zainteresowa wtek Barnabasa Collinsa,
modego dziedzica rezydencji Collinwood,
na ktrego zakochana w nim bez wzajemnoci wiedma Angelique (Eva Green) rzuca
urok skazujcy go na wieczny ywot krwiopijcy. Uwizionemu przez 200 lat Barnabasowi udaje si przypadkiem uwolni, by
powrci do rodzinnego domu i odbudowa
potg rodu Collinsw. Niestety, okazuje si,
e podczas nieobecnoci ukochanego wiedma robia wszystko, aby pozbawi jego rodzin szacunku i majtku.

76 PRZEZROCZE Nr 2

Relacja Barnabasa, Angelique i guwernantki

Viktorii stanowi szkielet akcji lmu Burtona.
Bohater, miertelnie zakochany w Viktorii,
najwyraniej nie jest w stanie oprze si zycznym atutom Angelique, ta za przepeniona mioci do Barnabasa, prbuje si pozby
ukochanej swego kochanka. W tym dziwnym
splocie uczu musimy oczywicie uwierzy
w najprawdziwsz i szczer mio, ktra ostatecznie zwyciy.
Jak nietrudno si domyli, komizm w lmie
bdzie si opiera gownie na rnicy epok
i wynikajcym z tego problemie komunikacyjnym midzy gwnym bohaterem a jego
wspczesnymi krewnymi. Barnabas bdzie nas
zatem raczy niewybrednymi komentarzami
o kobietach-lekarzach, crach Koryntu i szeregiem innych inwektyw, gownie pod adresem
przedstawicielek pci piknej. Jednym z wielu
zastrzee, jakie mam do tego obrazu, jest niezmienna od lat gra Johnnyego Deppa. Obty
make-up i przerysowane, teatralne gesty to cechy charakterystyczne wielu jego postaci. Rwnie w Mrocznych cieniach bohater grany przez
Deppa przechadza si nonszalancko po swoich
wociach z kilogramem biaego pudru na twarzy. Nadal pozostaje uroczy i szarmancki, ale
odczuwalne jest ju pewne zmczenie materiau, ktre niebawem skutecznie zniechci fanw,
zmuszajc ich do porzucenia zachwytu pamitnym Jackiem Sparrowem. Z caej obsady zadziwiajco dobrze wypada jedynie Michelle
Pfeier, nadajc swoim talentem nieco polotu
postaci Elizabeth Collins.

Burtonowi, szczeglnie w naowych scenach,

niestety nie udaje si uciec od kiczu kina grozy
(cho wymiociny wiedmy na twarzy Deppa
to niewtpliwie gratka dla antyfanw aktora),
ktry nawet jeeli by zamierzony, to niestety
zosta fatalnie zastosowany. Nietrudno ulec
wraeniu, e Mroczne cienie to zlepek znanych
hollywoodzkich produkcji, traamy bowiem
na odniesienia do Egzorcysty czy Draculi, rwnie wtek rozpadajcej si wiedmy zdaje si
ywcem wycity ze znanego lmu Roberta
Zemeckisa Ze mierci jej do twarzy. Najwyraniej Burtonowi zaczyna brakowa pomysw i musi si ratowa odgrzewanymi po raz
kolejny kotletami.
Trudno w tym lmie o jakie wizualne zachwyty, efekty specjalne s raczej przecitne,
nawet muzyka Dannyego Elfmana wydaje si
pogbia miako produkcji. Gra Pfeier,
kostiumy i dobrze wykonana charakteryzacja
to za mao jak na Burtona i lm za 150 milionw dolarw. Pretekstowa, wta fabua i kocowe pouczenie, e rodzina jest najwaniejsza,
a mioci nie mona wymusi, sprawiaj, e
a chce si paka. Niestety nie ze wzruszenia,
a nad dalszym losem wietnego reysera.

Re.: Tim Burton; scen.: Seth Grahame-Smith; zdj.:

Bruno Delbonnel; muz.: Danny Elfman; wystpuj:
Johnny Depp, Michelle Pfeiffer, Helena Bonham
Carter, Eva Green, Jackie Earle Haley. Prod.: USA.
Polska premiera: 18 maja 2012

ROZCZAROWANIA
R
RO
O ZC
ZCZA
ZARO
ZA
A ROW
RO
OW
WA
A NI
NIA
A RO
ROKU
O KU
U2
201
2012
0 12 7
77
7

AWANTURA ROKU

Pokosie
Paulina Andrzejewska
Odkd w 2001 roku wysza na jaw tragedia z okresu II wojny wiatowej, ktra miaa miejsce w Jedwabnem, gdzie Polacy przy
wspudziale nazistw dopucili si mordu na
miejscowej ludnoci ydowskiej, spory w spoeczestwie nie ustaj. Znaczna cz Polakw
nie jest w stanie zaakceptowa tej tragedii.
Jednym z problemw naszego narodu jest to,

78 PRZEZROCZE Nr 2

e nie potramy przyj niczego, co uwacza

naszej historii, a take zaprzecza wizerunkowi Polaka-mczennika. Nic wic dziwnego, e
lm Wadysawa Pasikowskiego wzbudzi tak
sprzeczne emocje nie tylko wrd widzw, ale
take krytykw.
Pokosie przedstawia histori dwch braci,
Franciszka (Ireneusz Czop) i Jzefa (Maciej
Stuhr) Kalinw, ktrych relacje s bardzo napite. Jest midzy nimi bariera, ktrej pocztkowo nie potra pokona, wiele niedomwie, a take pretensji dotyczcych przeszoci.
Starszy z nich, Franciszek, wraca do rodzinnej
miejscowoci po dwudziestu latach pobytu
w Ameryce. Po powrocie dowiaduje si, e Jzef znajduje si obecnie w konikcie z wikszoci mieszkacw wsi. Zosta on oskarony
o zniszczenie drogi publicznej pniej tumaczy bratu, e znalaz pomniki z dawnych
ydowskich nagrobkw, ktre postanowi zebra oraz potraktowa z naleyt czci.
Nie ma wtpliwoci co do tego, e wie posiada jak tajemnic. Im bardziej mieszkacy
co ukrywaj, tym bardziej bracia Kalinowie
chc doj do prawdy. Franciszek postanawia
pomc bratu, jednak nagrobki nie s ich jedynym zmartwieniem.
Pokosie to lm, ktry do ostatniej minuty
trzyma w napiciu. Trudna do przewidzenia
akcja wciga odbiorc bez reszty. Cao utrzymana jest w klimacie kryminau przeplatanego
wtkami dramatycznymi. Cika atmosfera,
a take pospna muzyka, pozwalaj wczu si
widzowi w klimat historii. Cay wtek zwi-

zany z tragedi jest waciwie tylko tem ma

ukazywa zbiorow agresj wobec jednostki
i ch ucieczki spoecznoci wiejskiej od zbiorowej odpowiedzialnoci za zbrodni sprzed
lat. Ponadto nie ma wtpliwoci do tego, e
Pokosie mwi o przebaczeniu.
Dziki Pasikowskiemu moglimy oglda
Macieja Stuhra w roli zupenie odmiennej od
tych, jakie gra dotychczas. Aktora, znanego
raczej z udanych kreacji komediowych, tym
razem widzowie zobaczyli w roli maorolnego
chopa, z czym raczej ciko go skojarzy.
Filmowi zarzucano, e dzieli nard, przedstawia Polakw w zym wietle, a take mija si
z prawd historyczn. Odtwrca roli Jzefa Kaliny w swojej wypowiedzi po projekcji
Pokosia na Warszawskim Festiwalu Filmowym powiedzia, e gdy oglda lmy Ulricha
Seidla, ktre przedstawiaj straszn prawd
o Austrii, widzi walk o prawdziwy patriotyzm. Aktor jest zdania, e Pokosie nie zostao
nakrcone po to, by pogry Polakw, lecz by
mc zada sobie pytanie o dalszy cig historii
o Jedwabnem. Jeli interpretacja odbiorcw
pozwoli na przemylenie tego zagadnienia,
lm odegra swoj rol.
Re. i scen.: Wadysaw Pasikowski; zdj.: Pawe Edelman; muz.: Jan Duszyski; wystpuj: Ireneusz Czop,
Maciej Stuhr, Jerzy Radziwiowicz, Zuzana Fialova,
Zbigniew Zamachowski. Prod.: Polska, Holandia,
Rosja, Sowacja. Premiera: 9 listopada 2012

SERIAL ROKU

Sherlock
Anna Cembrowska
Entuzjaci Sherlocka Holmesa maj si ostatnio jak pczki w male do dwch dobrych,
a przynajmniej zadowalajcych (moim zdaniem Sherlock Holmes mieci si w kategorii
lmu poprawnego) ekranizacji przygd synnego detektywa w reyserii Guya Ritchiego,
doczy rewelacyjny serial Sherlock powstay
w 2010 roku na zlecenie brytyjskiej stacji BBC,
ktry wprowadzi w holmesomanii zupenie
nowy i dodajmy niezwykle wiey powiew.
Zapewne sam Arthur Conan Doyle nigdy nie
przypuszcza, e posta, ktr powoa do ycia ponad sto lat temu, wci bdzie peni
funkcj niewyczerpanego rda inspiracji dla
wszystkich twrcw kryminau. Guy Ritchie
uczyni z Sherlocka Holmesa ekranizacj nie do
koca zdajc egzamin. Film zmierza w stron
typowego rozrywkowego kina akcji, odznaczajcego si nadmiarem wybuchw, bijatyk
i strzelanin. A poniewa ta niekoczca si demolka zostaa nakrcona z biglem i poczuciem
humoru, nie nudzi widzw. Zdobya nawet
rzesz zwolennikw.
Cae szczcie BBC idzie par krokw dalej,
a przede wszystkim w zupenie innym kierunku. Pierwszy sezon tego genialnego (acz
jeszcze niedoskonaego) serialu to najlepszy
dowd na to, e podejcie do legendarnych
postaci literatury klasycznej nie musi polega na sztampowym powielaniu istniejcych
ju w kodzie kulturowym stereotypw. Sherlock staje si w tym przypadku bardzo zgrabnym pomostem pomidzy nowoczesnym
sposobem patrzenia na opowiadania Conan

80 PRZEZROCZE Nr 2

Doylea a byskotliw zabaw z konwencjami to efekt mdrego i twrczego podejcia do tradycji. Scenarzyci, nie obawiajc
si ryzyka, zdobyli si na nowatorski zabieg
i przenieli opowiadania o Sherlocku Holmesie do wspczesnego Londynu, nie pozbawiajc jednak fabuy lunych nawiza do znanych motyww oryginau.
Pierwszy sezon Sherlocka pod wzgldem technicznym i fabularnym wypad bardzo dobrze,
a jego niezwykle intrygujce i ekscytujce zakoczenie prowokowao do szerokiej dyskusji,
i to waciwie od samego pocztku. Ale dopiero drugi sezon okaza si arcydzieem telewizji.
W tym momencie serial wyranie przekroczy
wasne granice, przeobraajc si w lmowy
tryptyk, ktry urzeka umiejtnie wyreyserowanymi i zainscenizowanymi sekwencjami intelektualnych gierek oraz intrygujcych
zagadek kryminalnych (na uwag zasuguje
zwaszcza moment ukazania procesu dedukcji,
jaki zachodzi w gowie Sherlocka widz poda za skojarzeniami w gowie detektywa dziki
pojawiajcym si napisom oraz dynamicznie
zmontowanym obrazom, w ktrych bohater
porusza si niczym w siatce sw-kluczy i znacze, jak to na przykad zostao przedstawione
w odcinku The Hounds of Baskerville).
Sherlock fascynuje ponadto znakomicie przemylan stron wizualn zmysem scenogracznym, nietypowymi, aczkolwiek wpasowujcymi si w wiat przedstawiony ujciami oraz
pomysami na niekonwencjonalne owietlenie

rnych przestrzeni, a take dynamicznym

i jednoczenie wysublimowanym jzykiem narracji. Gra aktorska rwnie stoi na najwyszym
poziomie Benedict Cumberbatch jednym
wzruszeniem ramion zrzuci z barkw Holmesa jego legend oraz sztywne interpretacyjne
schematy, tworzc unikaln i w kadym calu
doskona kreacj. Jest przy tym wiarygodny
i wyjtkowo przekonujcy. Jeli w pierwszym
sezonie doskonale sprawdza si w roli nieco
odpychajcego i dziwacznego samozwaczego
detektywa konsultanta, w kolejnych odsonach widz (pomimo rosncej ekstrawagancji
i pyszakowatoci tego bohatera) zaczyna z nim
sympatyzowa i co wicej rozumie jego
sposb mylenia. W zasadzie widzowie przypominaj Watsona pocztkowo traktujemy
Holmesa z dystansem, po to by pniej si
z nim zaprzyjani.
Martin Freeman sprawdza si rwnie znakomicie. Odgrywany przez niego doktor Wat-

son to nie tylko przyjaciel wprowadzajcy

normalno w ycie Sherlocka, ale i wyrazista
oraz samodzielna posta, mocno zaznaczajca
swoj obecno na ekranie subtelnymi minami i gestami. W duecie z Sherlockiem stanowi
doskonay kontrapunkt osobowociowy, wypowiadajc co rusz uszczypliwe i byskotliwe
kwestie. Ich relacja sama w sobie raz za razem
wprowadza do powanego ledztwa szczypt
typowego brytyjskiego humoru.
Na osobn uwag zasuguje ponadto Andrew
Scott Moriarty w jego wykonaniu jest rwnie niekonwencjonalny i peen niespodzianek
co sam Sherlock. Korzystajcego z telefonu
komrkowego i uzalenionego od plastrw
nikotynowych detektywa scenarzyci skonfrontowali z lubujcym si w bajkach dla
dzieci, na poy demonicznym i groteskowym
konsultantem zbrodni. Pojawienie si Moriartyego w pierwszych minutach A Scandal in
Belgravia wprowadza stan niepewnoci i za-

NAJLEPSZY SERIAL ROKU 2012 81

groenia, stawia widza w stanie gotowoci. Ma

si wrcz wraenie, e Sherlock celuje w swojego przeciwnika czechowowskim pistoletem,
ktry prowokuje dalsze wydarzenia i nadaje im
spektakularnego rozmachu. Mimo i bro nie
strzela, ma si wraenie, e wyprzedza fakty
i mwi nam, e jeli nie teraz, to ju niedugo
musi to nastpi.
Starcie dwch antagonistw, dwch najinteligentniejszych ludzi Wielkiej Brytanii, budowane przez trzy ptoragodzinne odcinki,
oglda si z zapartym tchem. Ale prawdziwa
atrakcja przychodzi wtedy, gdy tych dwoje

82 PRZEZROCZE Nr 2

wrogich sobie ludzi siada przy herbacie i oddaje si rozmowie. Zaledwie milimetr dzieli
nas od ostatecznego rozwizania koniktu.
Dziki takim scenom serial ma niepowtarzaln atmosfer.
Osobn kwesti jest take motyw muzyczny,
ktry tworzy w serialu icie sherlockowski klimat. Skomponowana przez Davida Arnolda
i Michaela Pricea cieka dwikowa, przy caej nowoczesnoci obrazu, zwraca uwag swoim
wiktoriaskim charakterem stanowi w tym
wypadku uschematyzowany wariant nawizujcy do XIX-wiecznego Sherlocka. Charakterystyczny instrumentalny utwr pasuje jak
ula do wspczesnego, multikulturowego
Londynu.
Sherlock to przykad wykonanego z dbaoci
o widza, atrakcyjnie zrealizowanego widowiska telewizyjnego. Opowiadana przez twrcw konsekwentnie od pocztku do koca historia koczy si prztyczkiem w szare komrki
widza. Jest w tym dziele miejsce zarwno na
szczery, serdeczny miech, jak i na uronienie
ezki. Prba krcenia nosem w tym przypadku
nie ma sensu. Sherlock to bardzo dobra, solidna produkcja.
Re.: Coky Giedroyc, Paul McGuigan i in.; scen.:
Steven Moffat, Mark Gatiss, Steve Thompson; zdj.:
Matt Gray, Fabian Wagner, Steve Lawes; muz.:
David Arnold, Michael Price; wystpuj: Benedict
Cumberbatch, Martin Freeman, Rupert Graves, Andrew Scott. Prod.: Wielka Brytania. Polska premiera:
10 czerwca 2012

NAJLEPSZY
SOUNDTRACK

Wstyd
Filip Cwojdziski
To by mocny rok dla soundtrackw, ale to
wanie Wstyd bezapelacyjnie wygra w naszym zestawieniu. A inne? Jonny Greenwood,
gitarzysta grupy Radiohead, skomponowa
interesujc muzyk do dwch lmw, ktre
znalazy si w naszej najlepszej dziesitce
Musimy porozmawia o Kevinie oraz Mistrza.
W Kochankach z ksiyca. Moonrise Kingdom
rwnie silny nacisk pooono na muzyk Alexandrea Desplata. Ucho cieszya take ilustracja muzyczna lidera Sigur Rs, Jonsiego, do
raczej bahego, aczkolwiek przyjemnego lmu
familijnego Kupilimy zoo.
Najwikszym rozczarowaniem okazaa si zachowawcza, mao oryginalna cieka dwikowa znanego z Nine Inch Nails Trenta Reznora
do Dziewczyny z tatuaem. Z polskiego podwrka nie mona pomin muzyki Macieja
Cielaka (cianka, Lenny Valentino) do debiutanckiego lmu dokumentalisty Bartosza
Konopki. W tym gronie nie moe zabrakn
najbardziej muzycznej pozycji w naszym zestawieniu, czyli Jeste Bogiem.
Przy wyborze najlepszego soundtracku pojawia si dylemat, czy scharakteryzowa najlepsz muzyk ilustracyjn napisan specjal-

84 PRZEZROCZE Nr 2

nie na potrzeby lmu (Artysta, Lk wysokoci,

Kupilimy zoo, piosenki Alexa Turnera do
Mojej odzi podwodnej) czy skoni si raczej
ku piosenkom zakorzenionym w popkulturze (Mroczne cienie, Wszystkie odloty Cheyennea, Przyjaciel na koniec wiata). Soundtrack
do Wstydu mona opisa pod wzgldem obu
aspektw. Sucha si tej mieszanki wietnie,
dziwnym trafem tak odmienne od siebie
utwory ukadaj si w zaskakujco spjn
cao.
O ile w Artycie muzyka Ludovica Bourcea
napdzaa akcj, tak ta Harryego Escotta we
Wstydzie dopenia fabu, uwypukla skrywane
pragnienie w kluczowych momentach. Brandon to poruszajca orkiestrowa kompozycja
(hybryda spokojnej muzyki klasycznej i ambientu) z umiejtnie rozpisan, zrnicowan
dramaturgi oraz niespokojnym, a jednoczenie jednostajnym i gstym elektronicznym
rytmem przypominajcym tykanie zegara. Pod
koniec albumu znajdziemy take odrobin
dusz i nieco ciemniejsz odson tego motywu, czyli Unravelling, a kompilacj zamyka
krtkie outro, czyli fortepianowa miniatura
pod napisy kocowe.

Glenn Gould to kanadyjski pianista i kompozytor specjalizujcy si w wykonywaniu

utworw Bacha. Realizatorzy soundtracku do
Wstydu zdecydowali si umieci dwa fragmenty jego synnych (i nieco odbiegajcych
od oryginau) interpretacji Wariacji Goldbergowskich oraz dwie czci cyklu utworw
na organy Preludia i fugi Bacha. Wszystkie
zgrabnie operuj zmiennymi nastrojami, cho
jedynym instrumentem w tych utworach jest
fortepian.
Kolejne elementy cieki dwikowej to kompozycje nowojorskich artystw, mieszczce si
w nurcie muzyki tanecznej. Tom Tom Club,
zesp post-punkowy, uyczy do lmu swojego najwikszego hitu, Genius of Love. W podobnym, klubowym charakterze utrzymana
jest kolejna kompozycja (Rapture) innych nowofalowcw Blondie. W pewnym momencie syszymy rwnie gigantw funkowej sceny
disco formacj Chic z jednym z najbardziej
znanych przebojw I Want Your Love.
W scenie kawiarnianej syszymy legendarnego saksofonist, Johna Coltranea, w dugiej,
utrzymanej w rednim tempie free-jazzowej
interpretacji My Favourite Things. Natraamy

rwnie na swingujcy wokalny utwr cooljazzowy Lets Get Lost trbacza Cheta Bakera.
W soundtracku mieszczono take snujc si,
smooth-jazzow fortepianow wersj standardu z repertuaru Franka Sinatry New York, New
York w wykonaniu aktorki Carey Mulligan,
diametralnie rnej od ywego, musicalowego oryginau. Znalazo si rwnie miejsce
dla wpywowego chicagowskiego bluesmana
Howlin Wolfa z jego upiorn pieni You
Cant Be Beat.
Soundtrack, cho dugi (maksymalne dla
kompaktu 80 minut), nie zawiera wszystkich
dwikw spoza diegezy lmu, chociaby
muzyki Escotta syszanej w scenie orgii oraz
utworu Bounce Calvina Harrisa.

SOUNDTRACK ROKU 85

NAJLEPSZY AKTOR

Michael Fassbender
Malwina Jakbczyk
Michael Fassbender jest aktorem, przy ktrego
nazwisku coraz czciej pojawiaj si okrelenia
takie jak dobry, niesamowity, fachowiec,
intrygujcy, nadzieja aktorska, wybitny
i chyba jedno z najciekawszych o niepokojcej twarzy. Zaczynajc jednak po kolei: Michael Fassbender, rocznik 1977, p-Niemiec,
p-Irlandczyk, urodzony w Niemczech (jeszcze w RFN), wychowany w Irlandii.
Zawodu uczy si w Drama Centre w Londynie, ktrej nauczanie ufundowane jest na
Metodzie Stanisawskiego oraz typologii charakterw wedug Junga. Swoj karier zaczyna od wystpw gocinnych i pomniejszych
rl. Ju w 1989 roku mona byo go zobaczy w popularnym serialu Poirot. Regularnie
w lmach i serialach zacz pojawia si w 2001
roku, kiedy zagra sieranta Burtona Pata
Christensona w produkcji HBO Kompanii
braci. W 2006 roku wcieli si w rol Steliosa
w lmie 300, ktry by komercyjnym sukcesem. Dwa lata pniej, za spraw roli Bobbyego Sansa w debiutanckim lmie Stevea
McQueena Gd, o Fassbenderze usyszeli wszyscy mionicy kina. Mocno wychudzony (do
roli zrzuci 14 kg, zgodnie z zaleceniami kontrowersyjnej Metody), zapisa si w historii lmu, zwaszcza emocjonujc scen spowiedzi.
Od tego momentu jego twarz i nazwisko staway si coraz bardziej rozpoznawalne. Zagra
opanowanego porucznika Archiego Hoaxa
w Bkartach wojny, Magneto w X-Men: Pierwsza klasa, Carla Gustava Junga w Niebezpiecznej metodzie, Rochestera w Jane Eyre...

86 PRZEZROCZE Nr 2

Miano najlepszego aktora 2012 roku zdecydowalimy si mu przyzna za role we Wstydzie Stevea McQueena i Prometeuszu Ridleya
Scotta. Drugi obraz pierwszego z wymienionych reyserw, znw z Fassbenderem w roli
gwnej, to opowie o czowieku, ktry pozornie ma wszystko. Brandon jest przystojnym, dobrze zarabiajcym trzydziestolatkiem,
jednak jego yciem rzdzi uzalenienie od
seksu. Fassbender jest w tej roli uwodzicielski
i drapieny jednoczenie. Aktor na tle wielkiego i smutnego Nowego Jorku oraz penej
emocji muzyki Harryego Escotta kreuje posta kontrowersyjn (cz publicznoci zacza gwizda po pokazie prasowym na festiwalu
w Wenecji), ktra walczy sama ze sob. Ta
kreacja aktorska nie pozostawia widza obojtnym, skania do moralnych przemyle,
o czym wiadczy skrajnie zrnicowana recepcja Wstydu McQueena.
Drugim lmem z udziaem Michaela Fassbendera, ktry mia premier w Polsce w 2012
roku, jest Prometeusz. Cho nowy obraz Ridleya Scotta zawid widzw swoim scenariuszem, ma dwie mocne strony. Pierwsza to niesamowita warstwa wizualna, druga to wanie
aktorstwo. Mona powiedzie, e Fassbender
jest ozdob tego lmu. Wciela si w posta
Davida, androida, ktry nieprzejednanie
dy do wyznaczonego mu celu. Fassbender
w wersji blond jest bardzo zdehumanizowany:
grzeczny, uprzejmy, umiechnity tak samo,
gdy oferuje szklank napoju czy zaszczepia obcego. Kamienna twarz, opanowany ton i spo-

kojne gesty aktora s rwnie przeraajce, co

intrygujce. Fassbender w niemal kadym gecie oddaje wyuczenie si przez Davida konwenansw i ogady towarzyskiej. Stwierdzenie, e
to jedna z najlepszych w historii kina kreacji
postaci obdarzonych sztuczn inteligencj, na
pewno nie jest na wyrost.
W niedalekiej przyszoci Fassbender wcieli si
znw w jedn z gwnych rl u McQueena oraz
powrci jako David w drugiej czci Prometeusza. Zobaczymy go take u Lynne Ramsay
i jako gwnego bohatera w lmie na podstawie popularnej gry Assassins Creed. Co pokae
aktor? Cho w tym momencie na myl przychodzi artobliwa uwaga zoliwych, e we
Wstydzie pokaza ju wszystko, sdz, e w najbliszych produkcjach z jego udziaem moemy liczy na wysokiej klasy aktorstwo
i wzbudzajce emocje widzw kreacje.

AKTORZY ROKU 2012 87

NAJLEPSZA AKTORKA

Tilda Swinton
Anna Bodziony
O Tildzie Swinton mona powiedzie wszystko, za wyjtkiem tego, e jest banalna. W moim odczuciu to jedna z najwyrazistszych, a take najbardziej utalentowanych aktorek wszech
czasw. Mimo e ma w swoim dorobku ju
ponad pidziesit rl lmowych, a na koncie
wiele wanych nagrd (m.in. Oscar, BAFTA,
Saturn), wci zdaje si by niedoceniona i szerszemu gronu odbiorcw kojarzy si raczej z rolami postaci drugoplanowych.
By moe dzieje si tak dlatego, e stosunkowo niedawno zacza udziela si w mainstreamowym kinie, wczeniej kojarzona bya

88 PRZEZROCZE Nr 2

z ambitnymi, niezalenymi produkcjami czy

rolami teatralnymi (w ktrych obsadzano j
ju wtedy, gdy studiowaa nauki spoeczne
i literatur w Cambridge). Pocztkowo grywaa gwnie w lmach swojego przyjaciela Dereka Jarmana (jego Caravaggio to debiut Swinton na duym ekranie). Gdy reyser zmar (w
1994 roku), aktorka na dwa lata zawiesia
dziaalno artystyczn.
Jedn z pierwszych waniejszych kreacji Swinton bya rola w lmie Orlando Sally Potter,
opartym na synnej powieci Virginii Wolf.
Trudno byoby znale aktork lepiej pasujc
do wcielenia si w rol tytuowego bohatera.
Nie jest to zreszt jedyna rola, w ktrej Tilda
przesuwa granice tosamoci pciowej warto
te zwrci uwag na posta archanioa-hermafrodyty w Constantine.
52-letnia Angielka (urodzona w Londynie,
wywodzi si jednak ze szkockiej arystokracji)
posiada niezwyk urod eterycznego efeba
i zdaje si czyni ze swego oryginalnego wizerunku atut, cech rozpoznawcz, niezbdn,
by zwrci na siebie uwag w morzu hollywoodzkich gwiazdek. Tilda Swinton nie pasuje
do roli ikony Hollywood, a mimo to cieszy si
rosnc popularnoci. Od lat ma wierne grono wielbicieli, cenicych j za indywidualny
styl, zafascynowanych jej androginicznoci,
ktr potra miao eksponowa, take w stylizacjach na czerwonym dywanie.
Swinton zachwyca i zdumiewa. Jest w niej co
niepokojcego i hipnotyzujcego zarazem. Aktorka nie lubi za bardzo udziela si publicz-

nie, jednak jej tajemniczo i wyranie silna,

niezalena osobowo sprawiaj, e ostatnimi
czasy do czsto staje si ona tematem plotek
i licznych spekulacji dotyczcych jej ycia prywatnego. Uchodzi za buntowniczk, kogo,
kto zawsze idzie pod prd. Pikanterii dodaje
plotka, e aktorka otwarcie yje w trjkcie
z mem i znacznie modszym od siebie mczyzn. Trudno jednak stwierdzi, na ile tego
typu kontrowersyjne wypowiedzi z ust niepokornej Tildy s chwytem marketingowym czy
prowokacj, a na ile prawd. Wiadomo, e
aktorka jest zwolenniczk nonkonformistycznego stylu ycia i ju od dziecka sprzeciwiaa
si twardym reguom, ktre narzucao jej szlacheckie pochodzenie.
Swinton synie z profesjonalnego podejcia do
zawodu aktorki. Swoj prac traktuje bardzo
powanie, z opinii wsppracujcych z ni reyserw i aktorw wynika, e zawsze jest niezwykle skupiona i zaangaowana na planie.
W dorobku brytyjskiej aktorki znale mona
niezwykle urozmaicone role, z czego trudno
jest wyoni takie, w ktrych sprawdza si wyranie lepiej lub gorzej. Potra zaskoczy zarwno chodn, wywaon i subteln gr (jak
u boku Evana McGregora w Modym Adamie
Davida MacKenziego), jak i ogromn ekspresj i autentycznoci (np. w kryminale Erica
Zonki Julia).
Ostatnio moglimy j oglda w Musimy porozmawia o Kevinie w reyserii Lynne Ramsay.
Za gwn rol w tym lmie zostaa wyrniona Europejsk Nagrod Filmow. Swinton

wcielia si w posta matki gwnego bohatera, nastolatka z sadystycznymi skonnociami.

Trzeba byo niezwykego kunsztu aktorskiego,
eby odegra t skomplikowan rol w sposb
oszczdny, oddajc introwertyczn osobowo
kobiety, a zarazem wyrazi ca gam targajcych ni uczu, od troski i niepokoju po odraz w stosunku do wasnego dziecka.
Swinton nie stroni jednak od przyjmowania
rl w lejszych produkcjach, jak Opowieci
z Narnii czy Kochankowie z ksiyca. Moonrise
Kingdom. Niedawno wystpia rwnie w teledysku powracajcego na scen muzyczn Davida Bowiego (swoj drog trudno o lepiej
dobrany duet). Trzymamy kciuki i czekamy,
czym jeszcze zaskoczy nas niekonwencjonalna
Tilda Swinton.

AKTORZY ROKU 2012 89

Od pitku do nastpnej
niedzieli. 12. Midzynarodowy Festiwal
Filmowy T-Mobile Nowe
Horyzonty.

Pawe Biliski
Odbywajcy si po raz sidmy we Wrocawiu
(wczeniej w Sanoku i w Cieszynie) bez wtpienia najwikszy festiwal lmowy, na jaki mona
si wybra w Polsce, jest imprez o charakterze midzynarodowym, jedn z tych, ktr bez
wtpienia moemy si chwali poza granicami
naszego kraju. Na trwajce jedenacie dni T-Mobile Nowe Horyzonty przyjedaj wszyscy, ktrzy chc mierzy si z kinem trudnym,
skomplikowanym narracyjnie i zdecydowanie
odbiegajcym od gwnego nurtu.
Jak co roku, tak i teraz program by bogaty
w interesujce lmowe i okoolmowe propozycje: ponad 460 krtko- i penometraowych
utworw, kilkudziesiciu goci specjalnych, do
tego seanse na wrocawskim rynku, spotkania
z reyserami oraz liczne koncerty w klubie Arsena. Nawet jeli wytrway widz decydowa
si oglda pi lmw dziennie, to i tak nie
zdoa obejrze choby wierci oferowanego
programu. Prawdopodobnie trudno byoby
znale dwie osoby, ktrych Nowe Horyzonty AD 2012 wyglday tak samo. Piszcemu
relacj pozostaje wic jedynie subiektywne
sprawozdanie z imprezy, w trakcie ktrej zdoa obejrze ponad 45 lmw (rezygnujc tym
samym, niestety, z koncertw).
Zacz wypada od skomentowania najwaniejszego werdyktu jury. Grand Prix Midzynarodowego Konkursu Nowe Horyzonty
otrzymaa debiutantka z Chile Dominga
Sotomayor Castillo ktra w swoim skromnym i wyciszonym Od czwartku do niedzieli
przedstawia ostatni wycieczk modego ma-

90 PRZEZROCZE Nr 2

estwa z dziemi. Korzystajc z oszczdnych

rodkw i wyciszonej narracji (opowie ogldamy z perspektywy starszej crki), chilijska
autorka dyskretnie odsania coraz wicej tajemnic maeskiego koniktu prowadzcego
do nieuchronnego rozwodu. Niestety, reyserka przyjmuje do senn poetyk, co nie
pozwala w wikszym stopniu zaangaowa si
w akcj. Summa summarum powstao kino
subtelne, ale ukazujce podr do nudnaw,
w trakcie ktrej tylko czasem mona posucha bardziej frapujcej rozmowy.
Na gwn nagrod w duo wikszym stopniu
zasugiwaa odwana Mondomanila Khana De
La Cruza, w ktrej degrengolada wiata slumsw posunita zostaa do granic moliwoci.
U lipiskiego reysera patologia goni patologi (zwaszcza wrd najmodszych bohaterw), a jedynym ratunkiem pozostaje ucieczka
w sfer muzyki. Rapowane przez bohaterw
autobiograczne wersy, czsto bardzo zabawne, korespondujce z dynamicznym montaem wizualnych ksacji, dobitnie podkrelaj
makabr ich ycia codziennego.
Niewiele lmw z konkursu gwnego byo
tak odwanych i konsekwentnych. Autorzy
skupili si raczej na zdystansowanej obserwacji (pretensjonalna Crka ojciec crka)
czy mniej lub bardziej udanych eksperymentach zacierajcych granice pomidzy kcj
i dokumentem (Francophrenia czy te nagrodzone w San Sebastian Podwjne lady). Interesujc propozycj byy Ssiedzkie dwiki
Klebera Mendony Filho, susznie wyrnio-

Od czwartku do niedzieli Domingi Sotomayor

Castillo, zwyciski film 12. MFF T-Mobile Nowe
Horyzonty

ne nagrod FIPRESCI, gdzie nagromadzenie

drobnych obserwacji zachowa mieszkacw
osiedla suy uwypukleniu szerszego problemu, jakim jest nieszczero w midzyludzkich
relacjach. Filho, co szczeglnie cenne w przypadku debiutanta, kolejne konikty ukazuje
bezstronnie, nie faworyzujc tym samym ktregokolwiek z bohaterw, co te otwiera pole
do dyskusji nad waciwoci zachowa kadej postaci.
Rwnie precyzyjny, co autor Ssiedzkich dwikw, by Rodney Ascher (znw debiutant!),
twrca pokazywanego w konkursie Filmy
o sztuce wielopaszczyznowego eseju lmowego Pokj 237. Ascher w swoim dokumencie
zestawia multum (nad)interpretacji Lnienia
Stanleya Kubicka, ktre przez lata kiekoway
w gowach naukowcw, geekw czy po prostu mionikw adaptacji powieci Stephena
Kinga. Ich propozycje analityczne, czsto na
granicy spiskowej teorii i zwyczajnego obdu,
tutaj zostay przedstawione w tak fascynujcy sposb, e nie sposb nie sympatyzowa
z podobnym myleniem o kinie (wszak czsto
si do tego nie przyznajemy!). Podobn pasj
mona byo wyczu w najnowszym dziele Le-

osa Caraxa, pokazywanym poza konkursem

Holy Motors. Rwnie tutaj drugim dnem
utworu pozostaje kino samo w sobie. Gwny bohater Oskar (genialny Denis Lavant)
przez 24 godziny odgrywa przed wiatem
wiele rnych postaci ebrzc staruszk,
aktora w kostiumie motion capture, synnego
ju Pana Gwno (znanego z segmentu lmu
Tokyo!) czy umierajcego starca. A wszystko
to robi, jak sam zaznacza, dla pikna gestu,
co oczywicie wielu moe interpretowa jako
chwyt autotematyczny. Kontrolowany nawa
pomysw francuskiego kontynuatora nowej
fali zaowocowa spjn wizj i spenionym,
wielowarstwowym jednoczenie piknym
arcydzieem postmodernizmu.
Podobnej lmowej wyobrani wielu reyserw,
niestety, moe Caraxowi jedynie pozazdroci.
Mimo e sporo pokazywanych we Wrocawiu
lmw wpisywao si w nurt nowohoryzontowy, to ich twrcy nie potrali przekona do
zastosowanej w swoich utworach efekciarskiej
poetyki (nachalnie surrealne Wrong Quentina
Dupieux czy przeszarowana i cikostrawna
Dziurka od klucza uwielbianego przez widowni Guya Maddina). Ciekawie w tym kontek- 4
4

FESTIWALE, KONKURSY 91

cie wypada najnowszy lm Carlosa Reygadasa Post Tenebras Lux, gdzie powraca temat
sacrum zajmujcy zreszt centralne miejsce
w twrczoci meksykaskiego twrcy. Poprzez
rozmaite motywy (vide posta mienicego si
diaba) reyser raz jeszcze ogniskuje ca histori wok relacji czowieka ze witoci,
jednak w o fabuy wplata rwnie brytyjski
mecz rugby, co wprowadza pewn konsternacj i kae zapyta o wydwik caego lmu:
czy to wszystko ma jaki sens? Metazyka pojawia si rwnie w skromnym dziele tajlandzkiego realizatora, laureata Zotej Palmy sprzed
trzech lat, Apichatponga Weerasethakula. Co
ciekawe, w Mekong Hotelu najwaniejsze jest
zagadnienie reinkarnacji dotychczas raczej
rzadko spotykane w historii kina. w tajemniczy i zagadkowy lm zosta przez widowni
kompletnie odrzucony (wikszo w trakcie
seansu opuszczaa sal). Chyba niesusznie, bo
Weerasethakul konsekwentnie buduje swoj
lmogra w oparciu o tematyk dla wielu
hermetyczn, co nie oznacza, e mao interesujc.
Warto przypomnie, e T-Mobile Nowe Horyzonty to nie tylko wyczerpujcy przegld
najciekawszych lmw sezonu, ale te wiele
cykli pozakonkursowych. Najciekawsze, przynajmniej w mojej ocenie, byy retrospektywy
twrczoci Duana Makavejeva oraz pokazy
tzw. mock-dokumentw (z pozostaych prze-

gldw trzeba wspomnie o retrospektywach

lmw wspomnianego ju Reygadasa oraz
Ulricha Seidla, o ktrego Raj: mio piszemy
zreszt na amach tego numeru Przezrocza).
Dziea serbskiego reysera, autora kultowego,
cho w Polsce mniej znanego, W.R. tajemnice organizmu, okazay si zaskakujco aktualne i to zarwno na paszczynie narracyjnej,
jak i w warstwie symbolicznej. Makavejeva
interesuje, przede wszystkim, polityka Europy
w XX wieku. W kinie tego twrcy komunizm
spotyka si z kapitalizmem, a socjalizm z demokracj, z kolei powana i rzetelna krytyka
porzdkw spoecznych koresponduje z groteskowym charakterem fabu, co wielokrotnie
owocuje zaskakujcym efektem (np. w lmie
Czarnogra, czyli pery i wieprze). Znamienne,
e poszczeglne utwory reysera nie znalazy
si dotychczas w regularnej dystrybucji w Polsce. Cae szczcie teraz mielimy szans t
zalego nadrobi. Podobne braki zapewne
bdziemy uzupenia w trakcie kolejnej edycji
festiwalu. Wrd zapowiadanych retrospektyw: Walerian Borowczyk, neobarok francuski, nowe kino rosyjskie, a take pokazy dzie
Hansa Jrgena Syberberga, autora legendarnego (trwajcego niemal 7 godzin!) Hitler lm
z Niemiec. Nie ulega wtpliwoci, e nastpne
Nowe Horyzonty to bdzie inspirujco spdzone jedenacie dni.

Camerimage
XX Midzynarodowy Festiwal Sztuki
Autorw Zdj Filmowych Plus Camerimage
Marta Maciejewska
Plus Camerimage od kilku lat przyzwyczaja
widzw do niezmiennego porzdku. Na niektre pokazy trzeba czeka w kilkumetrowych
kolejkach (w Operze Novej), na inne naley
wczeniej odebra wejciwk (w Multikinie).
Waciwie corocznie przy wejciu na projekcj otwierajc festiwal widzowie kieruj si
zasad kto pierwszy, ten lepszy. Nie zawsze
jednak ten wycig na lm si opaca.
Program festiwalu Plus Camerimage zdecydowanie sprzyja kinomanom, ktrzy nie jed
na T-Mobile Nowe Horyzonty i Gdynia Film
Festival wiele lmw, ktre pojawiy si w
Gdyni i Wrocawiu, w Bydgoszczy rwnie
mona obejrze. Problem sprawia jednak tym
widzom, ktrzy wikszo najnowszych produkcji widzieli ju na wymienionych imprezach takie osoby niejednokrotnie albo nadrabiaj biece kinowe hity (jak np. Babycall),
albo zapeniaj czas dokumentami (ktre wielokrotnie s nieciekawe), albo ogldaj lmy,
ktre prawdopodobnie nigdy nie zainteresuj
polskich dystrybutorw.
Nie znaczy to, e na bydgoski festiwal nie
warto jedzi zawsze przecie mona tam
przedpremierowo zobaczy lmy takie, jak
Imagine Andrzeja Jakimowskiego czy Zabi
bobra Jana Jakuba Kolskiego. Staram si jedynie zasugerowa, e jako bywalczyni festiwali
w Gdyni i Wrocawiu nie do koca odpowiada mi porzdek programu Plus Camerimage.
Wielokrotnie w rodku dnia zmuszona byam, podobnie jak wielu innych nadgorliwych
kinomanw, do kilkugodzinnych przerw, bo

gdy w najwikszej sali Opery Novej odbywa

si pokaz Pokosia (ktre mona byo obejrze
zarwno w maju w Gdyni, jak i od listopada
w regularnej dystrybucji), na inne projekcje
brakowao ju wejciwek.
Zdecydowan wad festiwalu jest take nakadanie si na siebie konferencji z udziaem
czonkw ekip z wanymi projekcjami w Operze. Znacznie lepszym rozwizaniem byoby
prowadzenie rozmw bezporednio po lmach, tak by zainteresowani widzowie mogli
w nich uczestniczy do takiego porzdku
przyzwyczaiy ju Nowe Horyzonty. W Bydgoszczy uczestnicy festiwalu maj jedynie
moliwo udziau w krtkich sesjach po projekcjach w Multikinie.
Nie jest dla mnie zaskoczeniem, e najciekawsze produkcje wywietlane na Camerimage
to te, ktre mona obejrze poza konkursem.
W tym roku zdecydowanie najlepszym seansem byo Polowanie Thomasa Vinterberga.
Niestety, lm ten, doceniony na festiwalu
w Cannes, w Bydgoszczy zosta zepchnity na
dalszy plan w dniu, kiedy by wywietlany,
by ostatni, nocn projekcj w Operze Novej. Z tego powodu prawdopodobnie wielu
widzw go nie obejrzao. Szkoda, e nie zosta
zamieniony kolejnoci z lmami takimi jak
Kwartet czy Veronica Guerin, ktre byy wywietlane w lepszych godzinach.
Festiwalowe projekcje odbywaj si w Operze
Novej, w ktrej wywietlane s istotniejsze lmy fabularne (pokazy konkursowe i specjalne)
oraz dokumenty, Kinie Orze (retrospektywy, 4
4

FESTIWALE, KONKURSY 93

warsztaty dla nauczycieli) oraz Multikinie,

gdzie mona obejrze wiele produkcji prezentowanych na Camerimage przy okazji,
retrospektyw czy aktualnych kinowych hitw.
Pojawiaj si tam rwnie dodatkowe projekcje lmw konkursowych. W tym roku to
wanie w Multikinie obejrzaam najgorsze lmy festiwalu (moe prcz Weekendu z krlem
i Side by Side, ktre pojawiy si w Operze):
Taniec mierci. Sceny z Powstania Warszawskiego, Robot & Frank, Closed Season i Bez hamulcw. Na Zot ab w kategorii najgorszych
produkcji w mojej opinii zasuguje pierwszy
z nich. Film Leszka Wosiewicza waciwie nie
jest zrobiony w poetyce i formie odpowiednich dla kinowej projekcji. To raczej prba fabularyzowanej telewizyjnej reeksji o Powstaniu.
I niestety tylko powielajca istniejce przekonania i mity. Na projekcj lmu Wosiewicza
z powodu problemw technicznych trzeba
byo czeka dodatkow godzin. Jak si wkrtce okazao, nie byo na co czeka.

94 PRZEZROCZE Nr 2

W programie Plus Camerimage uderza mnie

to, e zwykle mona znale tam zestaw lmw niepotrzebnych (jak np. cztery wymienione przeze mnie powyej). To zazwyczaj albo standardowe superprodukcje, albo
nudne lmy powielajce schematy (jak np.
ckliwe Closed Season, ktre prawdopodobnie
nie zainteresuje polskich dystrybutorw). Na
szczcie pomidzy nimi znajd si pereki takie jak Barbara, Cezar musi umrze czy Elena.
Niestety nie zostay one wyrnione w programie tak jak lm Side by Side, otwierajcy
festiwal. Zdaj sobie spraw, e to kurtuazja
organizatorw wobec ulubieca Bydgoszczy,
Keanu Reevesa (by on producentem lmu
i mia znaczcy wpyw na jego ostateczny
ksztat). Prezentacja przecitnego w formie,
glorykujcego przemys Hollywood dokumentu to jednak zdecydowanie za mao na
dobre otwarcie festiwalu. Nie byo warto ciga si z innymi uczestnikami, eby zdoby
miejsce na t projekcj

Wiedma wojny Kima Nguyena. Zwycizca

ostatniej edycji Camerimage okaza si miym
zaskoczeniem

W konkursie gwnym zostay nagrodzone

lmy Wiedma wojny (Zota aba), Holy Motors (Srebrna aba) i Pora Nosoroca (Brzowa
aba). To wybr szczeglnie trafny, cho silnymi konkurentami wydaway si rwnie Na
zawsze Lawrence, Mistrz czy Atlas chmur. Jury
susznie docenio zdjcia Nicolasa Bolduca do
lmu Kima Nguyena: chaotyczne obrazy wojny obserwowanej z punktu widzenia zmuszonej do przedwczesnego dojrzewania Komony
wietnie uzupeniaj si z jej snami na jawie
i wizjami nieosigalnego spokoju. Cho nie
spodziewaam si, e ten lm zwyciy (byam
przekonana, e konkurencj zdeklasuje lm
Leosa Caraxa ze zdjciami Caroline Champetier), uwaam wybr jurorw za w peni uzasadniony.
Zwycizc konkursu lmw polskich zostao
Zabi bobra Kolskiego. Uwaam, e to lm
zdecydowanie lepszy od niektrych jego konkurentw, m.in. Yumy i Imagine, jednak mam
wraenie, e ten wybr w duej mierze by

podyktowany skandalem wok lmu (m.in.

problemy z jego wprowadzeniem do polskiej
dystrybucji). Najnowszy obraz Kolskiego jest
atwy w odbiorze i operuje zgrabn narracj,
jednak jest zdecydowanym przerostem formy
nad mao interesujc i nieprawdopodobn
treci zdjcia Michaa Pakulskiego s tu
zdecydowanie ciekawsze ni scenariusz Kolskiego.
Jubileuszowy festiwal Plus Camerimage niczym
mnie nie zaskoczy waciwie ju synie z tego,
e obok dobrych, znaczcych lmw mona
tam zobaczy wiele tandetnych, nieistotnych,
przypadkowych produkcji. Niewykluczone, e
to celowe postpowanie organizatorw, ktrzy
pragn w ten sposb zasugerowa, e kino skada si z fragmentw, e trzeba zobaczy kilka
lmw zych, aby w nagrod obejrze jeden dobry. I nawet jeli dla kilku wietnych produkcji
musz przemczy si na wielu kiepskich pokazach uwaam, e warto.

g
FESTIWALE, KONKURSY 95

37. Gdynia Film Festival

Dorota Kaszuba
Festiwal Polskich Filmw Fabularnych w Gdyni to ju przeszo. Nazwa funkcjonujca od
blisko czterdziestu lat zostaa zmieniona na
bardziej midzynarodow: Gdynia Film Festival. Czy ta modykacja przyniesie jakie korzyci? Przekonamy si w przyszoci. Gdyski
festiwal jest jednym z najwikszych wydarze lmowych w Polsce. Promuje on przede
wszystkim krajowe produkcje, zarwno te wysokobudetowe, jak i niezalene.
W konkursie gwnym znalazo si czternacie
lmw. Jury (w skadzie: Dorota Kdzierzawska, Micha Leszczyowski, Caroline Libresco,
Waldemar Kalinowski, Zygmunt Mioszewski,
Stephen Rea, Ewa Winiewska i Adam Sikora)
za najlepszy lm uznao W ciemnoci Agnieszki Holland. Czy susznie? Moim zdaniem nie.
Wydaje si, e duy wpyw na t decyzje miaa
wczeniejsza nominacja Holland do Oscara za
najlepszy lm nieanglojzyczny. Oprcz Zotego Lwa W ciemnoci nagrodzono rwnie za
scenogra, zdjcia, monta, kostiumy, charakteryzacj i gwne role aktorskie.
Srebrnego Lwa otrzyma lm Obawa w reyserii Marcina Krzysztaowicza. Opowiada
on o losach kaprala Wydry, ktry w czasach
okupacji zajmowa si egzekucj wojennych
zdrajcw. Nagrod Specjaln Jury, za odwag
formy i treci, a take za szczeglne i unikatowe walory artystyczne otrzymaa Droga na
drug stron w reyserii Anki Damian. Gwny bohater, Claudio Crulic, 33-letni Rumun,
podczas pobytu w Polsce zostaje aresztowany
i niesusznie oskarony o kradzie. W ramach

96 PRZEZROCZE Nr 2

protestu postanawia rozpocz godwk.

Wszystkie jego myli oraz rozwj sprawy poznajemy z prowadzonego w wizieniu dziennika. Warto zaznaczy, e lm zosta zrealizowany w technice animacji, co sprawia, e ta
dramatyczna historia staje si przystpna i nie
odstrasza widza swoj reportaow narracj.
Najwikszymi faworytami dziennikarzy okazay si lmy Jeste Bogiem Leszka Dawida
i Pokosie Wadysawa Pasikowskiego. Pierwszy z nich opowiada o synnym zespole hiphopowym Paktofonika i losach rapera Magika (wietna rola Marcina Kowalczyka, ktry
otrzyma statuetk za debiut). Film, dugo wyczekiwany przez fanw grupy, przyjty zosta
bardzo dobrze, mimo pewnych elementw
scenariusza odbiegajcych od faktw. Drugi
z lmw docenionych przez dziennikarzy wywoa burz wrd krytykw i widzw. Pokosie porusza temat bardzo trudny i unikany dotychczas przez lmowcw. Opowiada histori
dwch braci dokonujcych makabrycznego
odkrycia we wsi, w ktrej mieszkaj. Przeraliwa przeszo odbija si na ich przyszoci.
Oprcz tej nagrody Pokosie zostao wyrnione przez jury za odwag w poruszaniu tematw, ktre do tej pory nie zostay w polskim
kinie dostrzeone.
Obok konkursu gwnego odbyy si take
liczne imprezy towarzyszce, m.in. Konkurs
Modego Kina, gdzie jednym z jurorw by
profesor Uniwersytetu Gdaskiego Krzysztof
Kornacki. Zwycizc w tej kategorii zosta
lm Kiedy ranne wstaj zorze Mateusza Go-

wackiego. Kolejne cykle to Przegld Polskiego

Kina Niezalenego, Polonica, retrospektywy
(m.in. Doroty Kdzierzawskiej).
Nie zabrako te specjalnych pokazw z cyklu
Masterclass: Anatomia sceny oraz Prezentacje Techniczne: Jak si to robi?, podczas ktrych przygldalimy si fragmentom lmw
pod wzgldem technicznym i fabularnym.
Najwiksz przyjemnoci w tych projekcjach
jest to, e najczciej udzia bior w nich sami
twrcy. Na 37. Gdynia Film Festival moglimy przyjrze si bliej lmom takim, jak
Nikt nie woa Kazimierza Kutza, Szwadron
Juliusza Machulskiego, 80 milionw Waldemara Krzystka czy Baby s jakie inne Marka
Koterskiego.
37. Gdynia Film Festival troch mnie rozczarowa. Gwna nagroda znw powdrowaa
w niewaciwe rce, a lmy dobre nagradzane
byy przez dziennikarzy lub dostaway statuetki w drugoplanowych kategoriach. Chaos zwizany z dostaniem si na lm troch
zmala, ale i tak nowy system elektroniczny
wymaga dopracowania. Dyrektor artystyczny, Micha Chaciski, musi si jeszcze troch
postara, bo sama zmiana nazwy na anglojzyczn to troch za mao na sukces. Mam
nadziej, e 38. odsona festiwalu pozytywnie
mnie zaskoczy.

4
4
FESTIWALE, KONKURSY 97

Muzyka, Teatr, Taniec, Film to gwne strefy dziaa twrczych, ktre

rozwijamy w ramach Akademickiego Centrum Kultury Alternator. Dziaajc
od trzydziestu lat przy Uniwersytecie Gdaskim, wspieramy inicjatywy
kulturalne szeroko rozumianego rodowiska akademickiego. Alternator
otwarty jest na projekty studentw chccych zaprezentowa si w przestrzeni
Uniwersytetu. Sprawny zesp menaderw kultury zawsze suy pomoc
wszystkim, ktrzy maj ciekawe pomysy i chci do ich realizacji.
Poza aktywnoci kulturaln ACK wcza si w promocj zachowa
proekologicznych poprzez promocj kultury rowerowej, akcje montau
stojakw rowerowych w przestrzeni UG czy zainicjowanie selektywnej zbirki
odpadw, organizacj paneli dyskusyjnych dotyczcych alternatywnych
rde pozyskiwania energii.
ACK angauje si take w realizacj midzynarodowych projektw spoecznokulturalnych takich jak Bike Toure, Moving Baltic See, Kinomobilne.
Wrd nowych realizacji warto wymieni: Kinematograf Polski
retrospektywy lmowe i spotkania z twrcami polskiego kina, Muzyczne
Ugicie, Wtorkow Scen Teatraln.
Grupy dziaajce w ramach ACK ALTERNATOR: Akademicki Chr UG,
Dyskusyjny Klub Filmowy UG Mio Blondynki, Gabinet Ruchomych
Obrazw, Kulturalny Kolektyw UG, Panoptikum czasopismo naukowe,
Studencka Agencja Fotograczna UG, Teatr Poczekalnia, Teatr Powsta,
Teatr Taca UG, Zesp Pieni i Taca UG JANTAR, Zesp Taca Brzucha
UG AGADIR, Zesp Taca Celtyckiego UG Animus Saltandi, Zesp Taca
Irlandzkiego i Szkockiego UG Trebraruna, onglernia UG. Grupy i artyci
wsppracujcy z ACK UG: Grupa reshow Mamadoo, W Gorcej Wodzie
Kompani, Zesp Krgi.

Kontakt:
www.ack.ug.gda.pl
ack@ug.gda.pl
tel. (058) 523 24 50
tel/fax. (058) 523 23 00

PRZEZROCZE
PODSUMOWANIE ROKU 2012 W WIATOWYM KINIE

To nie jest zwyky bilans, w rodzaju najlepsza

dziesitka wedug naszej redakcji. Cel by duo
ambitniejszy. Chcielimy wyprodukowa krytyczny destylat z najwaniejszych tendencji w polskim
i wiatowym lmie ubiegego roku, zarysowa
szerok panoram kina, uwzgldniajc jego sukcesy, poraki i wyzwania. Interesuje nas wszystko:
osignicia kina artystycznego, gatunkowe przeboje, debiuty, wydarzenia medialne, nadzieje,
festiwale, jak rwnie projekty wane, ale nieudane, ktre stanowi lekcj pokory dla czsto
dowiadczonych i utytuowanych reyserw.

FILMY NAJLEPSZE
I NAJGORSZE
WYWIAD
Z JOANN KULIG