www.pandm.

org
Uszkodzenie odcinka szyjnego krgosupa typu smagnicie biczem WHIPLASH
Jest to uraz odcinka szyjnego krgosupa spowodowany nagym odgiciem gowy ku tyowi, a
nastpnie jej gwatownym zgiciem do przodu, zazwyczaj podczas wypadku samochodowego
(uderzenie w ty pojazdu).
Uszkodzenie moe dotyczy mini, cigien, krkw midzykrgowych oraz nerww
okolicy szyi.
Urazy krgosupa mona podzieli w zalenoci od mechanizmu urazu.
1) Zgiciowy - dotycz najczciej odcinka szyjnego i piersiowego

W wyniku dziaania urazu nastpuje :

Zamanie trzonu krgu
Podwichnicie przednie krgu - widoczne na zdjciu bocznym krgosupa jako
uwypuklenie w miejscu uszkodzenia wizade; w miejscu urazu moe si pojawi
poszerzenie wyrostka kolczystego
Uszkodzenie wizada podunego tylnego
Uszkodzenie wizada midzykolczystego
Zwichnicia staww - uszkodzenie niestabilne, przesunicie krgu ku przodowi (o
50% jego szerokoci) zwykle wskazuje na obustronne zwichnicie staww
Zamania kompresyjne - zwykle zwizane z rozerwaniem wizade tylnych i z tego
powodu niestabilne
2) Wyprostny - dotycz odcinka szyjnego krgosupa

W wyniku dziaania urazu nastpuje :

Zamanie czci tylnych krgu
Uszkodzenie wizada podunego przedniego
Podwichnicie krgu
Zamanie czci midzystawowej obrotnika
Zamanie blaszki granicznej
1

www.pandm.org

Zamanie uku tylnego atlasu - zwykle stabilne, jeeli jest to uszkodzenie izolowane
Zamanie dyslokacyjne - moe wystpi rwnie przy mechanizmie zgiciowym
urazu, gdy trzon krgu jest pchnity ku przodowi i pojawia si zgiciowe
podwichnicie
3) Kompresyjny - dotycz odcinka szyjnego i ldwiowego krgosupa

W wyniku dziaania urazu nastpuje :

Zamanie trzonw krgw
4) Rotacyjny

W wyniku dziaania urazu nastpuje :

Zamania w obrbie bocznych czci krgw
Urazy w zakresie krgu C1 prowadz do obustronnego zamania ukw.
Zamanie Jeffersona polega na zamaniu obejmujcym przedni i tylny uk krgu.
Mechanizm uderzenia
Uderzenie w ty pojazdu powoduje gwatowne poruszenie si tuowia w obrbie fotela do
tyu. Nieruchoma gowa przesuwa si wic do przodu wzgldem tuowia, aby nastpnie
bardzo gwatownym ruchem przemieci si do tyu, pocignita przez tuw.
Odepchnity przez oparcie tuw, porusza si nastpnie do przodu, wywoujc znaczne
odgicie gowy do tyu i ryzyko powstania uszkodzenia krgw szyjnych.
Obserwowany w zwolnionym tempie ruch gowy przypomina wwczas uderzenie batem.

www.pandm.org

Uderzenie w przd
Klatka piersiowa i ebra uderzaj w kierownice powodujc stuczenie lub zamanie klatki
piersiowej. Uraz ten moe powodowa bl grnego odcinka plecw/krgosupa.
Bl bdzie kierowa si wzdu eber, od przodu to tyu lub na odwrt.
Pacjenci skar si na mrowienia ramienia lub rki pojawiajce si podczas angaowania w
ruch klatk piersiow, dodatkowo poduszka powietrzna powoduje stuczenie eber i
rozdarcie wizade trzymajcych je razem. Pasy mog powodowa uszkodzenia takie jak
zwichnicie stawu barkowo-obojczykowego.Gowa podczas wypadku czsto uderza w
lusterko prowadzc do skaleczenia i nadmiernego przeprostu szyi.
uchwa uderza w kierownic lub lusterko w wyniku czego dochodzi do uszkodzenia dyskw
w stawie skroniowo-uchwowym. Kolana wielokrotnie uderzaj o desk rozdzielcz
powodujc uszkodzenie rzepki. Rce i nadgarstki trzymajce kierownice mog ulec nagemu
przeprostowi lub nadmiernemu zgiciu prowadzc do zespou cieni nadgarstka lub
zwknienia chrzstki (Triangular Fibrocartilage Complex - TFCC)
Uderzenie w ty
Ten mechanizm urazu jest najbardziej powany, winne w tym ponosi gowa ktra nic nie
robi aby si zatrzyma. Wyjtek stanowi nieistniejce lub ubogo dostosowane zagwki.
Badania wykazuj e w mechanizmie tym uszkodzony zostaje segment C5-C6.
Utrzymanie gowy wyprostowanej podczas urazu prowadzi do kompresji C5-C6 po obu
stronach a w dalszej kolejnoci do zespou zapalenia staww midzywyrostkowych i utraty
naturalnych krzywizn odcinka szyjnego. Pacjenci (pick-up kierowcy ) zgaszaj czsto e
uderzaj gow w tyln szyb, tym samym uszkadzajc grn cz odcinka szyjnego.
Utrzymanie gowy skierowanej w prawo moe powodowa nage zgicie w prawo i ty
przenoszc wiele si kompresujcych na praw stron staww midzywyrostkowych.
Odwrotna sytuacja zachodzi gdy gowa skierowana jest w lewo (przeniesienie si

www.pandm.org
kompresyjnych na lewo).Ucinicie nerww bdzie powodowa drtwienia kierujce si w
d w obu koczynach grnych , zazwyczaj po tej stronie w ktr bya skierowana gowa.
Nacignite zostaj M-O-S i m.dugi szyi.

Pacjent moe mie problemy z siadaniem prosto z powodu blu grnego odcinka plecw lub
wystpujcego zamania.
Osoba ktra miaa skrcone/ obrcone ciao doznaje uszkodzenia w stawie krzyowobiodrowym.
Uderzenie w lewy bok
Tzw.uderzenie od strony kierowcy powoduje nage zgicie szyi w lewo.
Prowadzi to do rozcignicia po prawej stronie m.dwigacza opatki i czci grnej
czworobocznego. Staw midzywyrostkowy po lewej stronie zostaje nagle zablokowany tym
samym wywoujc zapalenie.Rzadziej gowa zginajc si wystarczajco mocno powoduje
nage zamknicie przestrzeni midzykrgowych po lewej stronie powodujc ucinicie
nerww z drtwieniem i mrowieniem biegncym w dl a do lewej rki.
Gowa czsto uderza w boczn szyb powodujc uraz.
Inne czci ciaa ktre ulegaj poszkodowaniu to : lewe rami, klatka piersiowa, staw
barkowo-obojczykowy ( rzadkie jest uszkodzenie lewego stawu okciowego).
Gdy osoba miaa dodatkowo skierowan gow w lewo dochodzi do uszkodzenia prawego
minia M-O-S, a gdy ciao byo skierowane w lewo nage zgicie w lewo klatki piersiowej
i krgosupa piersiowego powoduje stuczenie w lewej czci klatki piersiowej.
Lewe biodro i miednica moe zosta popchnite w kierunku drzwi, powoduje to rozcignicie
wizade stawu krzyowo-biodrowego, uszkodzona zostaje kotka przyrodkowa i wizado
poboczne piszczelowe MCL.
Kilka przykadw konsekwencje w ukadzie ruchu
I.MINIE
1) Misie dugi szyi (longus colli)

Czsto uszkodzony zostaje misie dugi szyi podczas mechanizmu wyprostnego.

www.pandm.org
Sabnie i moe powodowa e tama przednich mini karku przemcza si, w konsekwencji
doprowadzi to moe do powanych problemw w szczce poprzez pocignicie stawu
uchwowego.
Jak wida na rysunku powyej misie jest umiejscowiony z przodu krgosupa.
Twierdzi si e skurcz, napicie w tym miniu powoduje e wiele pacjentw z whiplashem
traci normalne krzywizny w karku.
2) Misie mostkowo- obojczykowo-sutkowy (sternocleidomastoid)

Czsto uszkodzony zostaje podczas mechanizmu wyprostnego.

Ten misie podtrzymuje gow podczas wstawanie z pozycji lecej.
Trigger points tego minia mog by przyczyn blw gowy, nudnoci.
Misie ten jest blisko zwizany ze stawem uchwowym, i jest czsto bolesny u pacjentw z
tym syndromem.
U pacjentw ktrzy rozwinli w wyniku urazu ustawienie gowy w protrakcji, ten misie
moe sta si przeciony.
Jak to si dzieje e misie ten przecia si i w wyniku tego wystpuj odczucia blowe,
nudnoci czy bl uchwy?
Misie dugi szyi oraz zginacze gbokie szyi s odpowiedzialne za pomoc miniowi m-o-s
podczas unoszenie gowy.
Jakkolwiek misie dugi szyi ulega uszkodzeniu z tak sam czstotliwoci jak m-o-s.
Nie jest do koca zrozumiana przyczyna dlaczego misie dugi szyi pozostaje osabiony.
W konsekwencji tego osabienia jego pomocnik, m-o-s przecia si.
Pacjenci czsto skar si na ble ucha, wynika to z tego e nerw uszny wdruje na
powierzchni minia m-o-s, ble gowy wynikaj z podranienia nerwu potylicznego w
momencie gdy owija si wokoo m-o-s.
Ostatecznie, pacjent moe si skary na zawroty gowy poniewa misie m-o-s jest bardzo
istotny w dostarczaniu informacji dotyczcych rwnowagi do mzgu.
3) Misie pochyy (scalene)

www.pandm.org
Skada si z trzech czi : przednia , rodkowa, tylna.
Przednia - odpowiada za unoszenie pierwszego ebra (pomocnik w oddychaniu) gdy gowa
jest nieruchoma , lub gdy ebro jest nieruchome, ufiksowane zgina gow w przd i na boki
oraz rotuje gow w przeciwnym kierunku.
rodkowa jest podobna do poprzedniej , unosi pierwsze ebro do gry ,zgina i nieznacznie
rotuje szyj.
Tylna unosi drugie ebro, zgina i nieznacznie rotuje szyj.
Misie ten moe by nieobecny lub rozcignity na trzecie ebro.
Gdy misie pochyy jest ufiksowany od gry unosi pierwsze i drugie ebro ,aby sta si
pomocnym miniem oddechowym.
Dziaa od dou na krgosup , powoduje zgicie krgosupa po tej samej stronie, lub gdy
minie pracuj po obu stronach zgicie jest nieznaczne.
Rwnie naley zwrci uwag na gwne nerwy i naczynia zaopatrzeniowe biegnce przez
te minie.
Gdy minie te s napite, struktury te s cinite w wyniku czego wystpuj drtwienia,
osabienie, uczucie zimna, oraz pogarsza si krenie w ramieniu.
W wyniku urazu moe doj do TOS thoracic outlet syndrom (zespou grnego otworu
klatki piersiowej).
bdzie pniej
4) Inne

- m.patowaty gowy
- m.pkolcowy gowy
- m.pkolcowy szyi
- m.skrcajce
- m.wielodzielny
Misie wielodzielny odpowiedzialny jest za stabilizacje krgosupa.
S to mae minie z drugiej strony gbokie

www.pandm.org
W szyi osabienie tych mini prowadzi do zmiany ustawienia prawidowych krzywizn,
zburzenia stabilizacji i zespou zapalenia staww midzywyrostkowych facet joint
syndrome
II.WIZADA
Wizada utrzymuj koci i stawy szyi razem, podczas wypadku s podatne na uszkodzenie,
rozcignicie, rozdarcie. S jak tama izolacyjna, ich rola polega na kontroli wykonywanego
ruchu (chroni staw i nerwy przed nadmiernym zakresem ruchu ).
Gdy waciwa ich funkcja wyganie lub wizado nie wygoio si pojawia si brak
stabilizacji.
Wynikiem braku stabilizacji jest :
- osabienie mini gbokich
- zesp uciskowy nerww
- zapalenie i bl staww

Oglne objawy uszkodzenia wizade :

- trzask, chrupnicie, cieranie podczas wykonywania ruchw szyj
- bl i skurcze (pogarsza si podczas wykonywania czynnoci )
- drtwienie i mrowienie w rkach lub stopach (pogarsza si podczas wykonywania
czynnoci )
Pne objawy :
- napicie mini
- przyjcie zej postawy
III.STAWY
Najczstsze miejsca uszkodzenia :
- staw skroniowo-uchwowy
- stawy midzywyrostkowe
- C2- C3 , C6-C7
- staw barkowo-obojczykowy

www.pandm.org
- staw ramienny ( zamanie, zwichnicie ,stuczenie , deformacja, wysik krwi do stawu )
- staw kolanowy ( zamanie rzepki, uszkodzenie wizade krzyowych PCL/ACL,
pobocznych MCL/LCL, kotek, chrzstki )
- odcinek piersiowo-ldwiowy (osabienie mini gbokich, brak stabilizacji, zamania )
- staw krzyowo-biodrowy (przykurcz m.gruszkowatego )
IV.NERWY
- uszkodzenie splotu ramiennego
- TOS (zesp grnego otworu klatki piersiowej)
- carpal tunnel syndrome (zesp cieni nadgarstka)
- zapalenie wok nerww
- double crush syndrome ( nerwy podranione na wysokoci szyi lub barku s powodem
obwodowego ucisku jak np.carpal tunel czy ucinicie nerwu okciowego
Ocena pacjenta
1) wywiad (mechanizm urazu, zasig blu)

2) badanie zakresu ruchomoci

3) badanie neurologiczne
4) badanie tkanek mikkich (ze szczeglnym uwzgldnieniem splenius cervisus, splenius
capitus, sub-occipitals, infraspinatus, levator scapula, semispinalis capitus,
sternocleidomastoids, upper trapezius, subscapularis, rhomboids, i scalenes)
5) badanie ruchomoci poszczeglnych odcinkw (OA, AA, C2-C3, C3-C4, C4-C5, C5-C6,
C6-C7, C7-T1)
6) ocena napicia nerww (czy istnieje zesp uciskowy)
7) ocena stabilizacji krgosupa (siy mini)
8) ocena postawy

www.pandm.org
Rehabilitacja :
- stretching minie przykurczonych, napitych
- trakcja
- mobilizacje
- masa poprzeczny
- praca na tkankach mikkich = rolling
- pilates
- neuromobilizacje
- stosowanie konierza przy wystpujcej niestabilnoci
- kinesiotaping
- zimno, ciepo
- TENS
- akupunktura
- akupresura
- iniekcje (do stawu, wizade, nerwu)
Cele fizjoterapii :
-

odtworzenie prawidowego zakresu ruchomoci

odtworzenie prawidowych krzywizn
praca nad stabilizacj (miejscowa, oglna)
przywrcenie prawidowego balansu miniowego (minie przykurczone/ rozcignite)
dziaanie przeciwblowe
praca nad prawidow postaw

Przykady
Stretching prawego i lewego m.dugiego szyi i grnej czci krgosupa szyjnego
1)
2)
3)
4)
5)

pozycja siedzca wyprostowana, w uchw schowan przez cay czas wiczenia

delikatnie cofnij gow w lewo i wykonaj skon w prawo wytrzymaj 5 sekund
wykonaj skon gowy (nie szyi) w lewo, upewni si e uchwa jest cay czas schowana
powtrz to 2 razy utrzymujc teraz przez 15-20 sek.
pamita aby wykonywa skon gow nie szyj

www.pandm.org

Utrzymanie prawidowej krzywizny odcinka szyjnego poprzez zastosowanie zwinitego

rcznika

Trakcja

Stretching m.gruszkowatego i ldwiowego

Prewencja
Stosowanie odpowiednio dostosowanych zagwkw, lub specjalnych poduszek.

10

www.pandm.org

Bibliografia :
http://www.whiplashinfo.co.uk/index.html
http://www.srisd.com/WhiplashInjury.html
http://www.whiplash101.com/
http://www.theberries.ns.ca/ARchives/Whiplash.html
http://www.burtchiropractic.com/personalinjury.asp
http://www.kriegchiropractic.com/default.asp
http://www.chiro.org/LINKS/cad.shtml
http://vertigo-dizziness.com/english/whiplash_injury.html

11