RZECZYWISTE ZUYCIE WODY A WARTOCI PRZYJMOWANE PRZY

PROJEKTOWANIU
THE REAL WATER CONSUMPTION AND VALUES USED
BY DESIGNING
Tomasz Cholewa, Alicja Siuta-Olcha, Ireneusz Krukowski
Wydzia Inynierii rodowiska, Politechnika Lubelska, 20-618 Lublin, ul. Nadbystrzycka 40B
e-mail: T.Cholewa@wis.pol.lublin.pl

ABSTRACT
In this paper results of the water consumption in 3 buildings located in Lublin in which the hot water was
prepared locally (building A) and centrally (building B and building C), were presented. Results of
individual water consumption measurements with values used in Poland by designing process, were
compared. One ascertained that standards values were considerably greater than real values especially in
the case of the individual hot water consumption, what causes considerably dimensioning of devices and
their uneconomical work. It was noticed, that when the hot water is prepared locally at every flat by use
of residential thermal stations, the individual water consumption is greater than standards values, even
about 34%. In consideration of difficulties in definition of the computational water consumption on the
basis of inhabitants numbers, its characteristic values on one flat and on 1m2 of its surface were proposed.
Key words: individual standards water consumption, hot water partitions, real water consumption

WSTP
Od pewnego czasu, z roku na rok, obnia si
warto jednostkowego zapotrzebowania na
wod, ktra osigna swoje maksimum w 1988
roku (219dm3/dos.) (M. Gorczyca, 2005).
Niestety ten znikowy trend nie zosta
uwzgldniony w aktach prawnych. Dlatego te
obecnie przy projektowaniu sieci i instalacji
dostarczajcych
wod
do
obiektw
budowlanych, projektant zmuszony jest do
znalezienia odpowiedzi na nastpujce pytania.
Czy dostosowa si do obowizujcych
przepisw i przewymiarowa urzdzenia oraz
sie przewodw, a przez to pogorszy jako
dostarczanej wody i zwikszy koszty
inwestycyjne oraz eksploatacyjne?
Czy przyj wartoci rzeczywistego
zuycia wody, ktre jednak s niezgodne z
obowizujcymi normatywami?
Problem ten zosta zauwaony przez wielu
badaczy, ktrzy staraj si go rozwiza,
prowadzc
badania
w
warunkach
eksploatacyjnych i publikujc ich wyniki (H.
Koss-Trbaczkiewicz, E. Osuch-Padziska,
2005, S. Biedugnis i in., 2007, M. Orowska,
2006, P. Tuz, J. Gwodziej-Mazur., 2004, A.W.
uchowicki, W. Kuczyski, 2009, T. Cholewa i
in., 2008, J. Nejranowski, W. Szaflik, 1999). W
zwizku z powyszym, autorzy w niniejszym
artykule postanowili zaprezentowa wyniki

wasnych bada jednostkowego zuycia wody w

budynkach mieszkalnych wielorodzinnych,
ktre byy prowadzone w Lublinie.

CZ DOWIADCZALNA
Badania, przedstawione w czci 1, prowadzono
w okresie od kwietnia 2007 roku do kwietnia
2009 w budynku A, ktry jest budynkiem
mieszkalnym czterokondygnacyjnym. Budynek
jest wyposaony w mieszkaniowe wzy
cieplne, umieszczone przy kadym mieszkaniu.
Zuycie wody dla kadego z mieszka byo
odczytywane z wodomierzy mokrobienych
firmy FILA (DN 15mm, QN=1,5m3/h). Z uwagi
na fakt, e ciepa woda przygotowywana jest w
tym przypadku z biecej wody zimnej w
mieszkaniowym wle cieplnym, nie byo
moliwe zmierzenie iloci wody ciepej,
zuywanej przez dane mieszkanie. W budynku
zameldowanych jest 79 osb.
W czci 2 przedstawiono wyniki bada
przeprowadzonych w sezonie grzewczym
2005/2006
w
budynkach
mieszkalnych
(budynek B i budynek C) zasilanych z miejskiej
sieci ciepowniczej, w ktrych ciepa woda
przygotowywana
jest
centralnie
w
dwufunkcyjnym
indywidualnym
wle
ciepowniczym.

10
Budynek B to obiekt dziewiciokondygnacyjny,
w ktrym mieci si 35 mieszka typu M1 i M2.
Liczba lokali M1 to 9, natomiast liczba
mieszka M2 to 26. W caym budynku
zameldowanych
jest
97
osb.
Gwnie s to ludzie starsi (w wieku okoo 60
lat), mieszkajcy samotnie, bez dzieci.
W budynku C zameldowanych jest 262 osoby,
ktre mieszkaj: w lokalach M2 (14 sztuk), M3
(32 sztuki), M4 (18 sztuk), M5 (9 sztuk). S to

osoby mode, zamone, prowadzce napity

tryb ycia.
WYNIKI BADA I DYSKUSJA
Badania - Cz 1
Zrnicowanie wartoci zuycia wody na
jednego mieszkaca zaley midzy innymi od
liczby osb mieszkajcych w danym
mieszkaniu, co zostao pokazane na rysunku 1.

180,0
Jednostkowe zuycie wody
[dm 3 /(d*os.)]

160,0

159,0

140,0

117,3

120,0

93,5

100,0

77,5

80,0
60,0
40,0
20,0
4 osoby

3 osoby

2 osoby

1 osoba

0,0

Rys. 1. Jednostkowe zuycie wody w zalenoci od liczby osb zameldowanych w lokalu

w budynku A
Z rysunku 1 wynika, e w mieszkaniach, w
ktrych zameldowana jest 1 osoba warto qj
jest wiksza o 42% od wartoci redniej
jednostkowego zuycia wody (qjr). Natomiast w
mieszkaniach, gdzie zameldowane byy 4
osoby, zuycie jednostkowe qj jest mniejsze o
30% od wartoci redniej qjr. Jest to

spowodowane midzy innymi zuywaniem w

mieszkaniach o wikszej liczbie osb pewnej
iloci wody na wsplne cele, takie jak:
sprztanie, gotowanie czy pranie. W tabeli 1
zamieszczono rednie wartoci jednostkowego
zuycia wody w poszczeglnych miesicach
okresu pomiarowego dla budynku A.

Tabela 1. Jednostkowe zuycie wody w poszczeglnych miesicach dla budynku A

2007
2008
2009
2008/2007 2009/2008
Miesic
(dm3/dos.) (dm3/dos.) (dm3/dos.)
%
%
125,9
134,7
107
Stycze
127,0
137,2
108
Luty
121,2
124,1
102
Marzec
90,6
123,0
141,3
136
115
Kwiecie
88,6
151,9
171
Maj
103,1
95,8
93
Czerwiec
97,2
123,2
127
Lipiec
104,9
107,8
103
Sierpie
116,9
111,7
96
Wrzesie
123,4
127,9
104
Padziernik
124,5
137,2
110
Listopad
131,1
135,2
103
Grudzie
rednia
108,9
124,0
134,3
115,8
108,1

11
Na podstawie wynikw zestawionych w tabeli
1, mona stwierdzi, e jednostkowe zuycie
wody w instalacjach wyposaonych w
mieszkaniowe wzy cieplne jest wiksze od
wartoci normatywnej (przyjtej jako 100
dm3/(dos.) (Dz. U. 2002, Nr 8, poz. 70)) od 8,9
dm3/(dos.) (rok 2007) do 34,3 dm3/(dos.) (rok
2009). Takie rozbienoci mog by
spowodowane brakiem lub wyczeniem przez
mieszkaca instalacji cyrkulacji midzy
punktem poboru a mieszkaniowym wzem
cieplnym oraz tym, e liczba osb
zameldowanych czsto nie odpowiada liczbie
osb faktycznie mieszkajcych.
Biorc pod uwag wyniki analizy
(A.W. uchowicki, W. Kuczyski, 2009), ktra
pokazaa,
e
przy
zmianie
sposobu
przygotowania ciepej wody dla budynku, z
lokalnego na centralne, jednostkowe zuycie
wody obniyo si gwatownie do poziomu
100dm3/(dos.),
mimo,
e
wedug
Rozporzdzenia (Dz. U. 2002, Nr 8, poz. 70)
powinno wzrosn do 140 dm3/(dos.). Tak te
warto (100 dm3/dos.) otrzymano podczas
analizy
131
budynkw
Mazowieckiej
Spdzielni Mieszkaniowej w Pocku (P.
Podwjci i in., 2009). Pozwala to zauway, e
wartoci
jednostkowego
zuycia
wody
wyraone w dm3/dos., ktre s zawarte w
normatywach, nie s miarodajne dla potrzeb
projektowych. Nabiera to szczeglnej wagi,
poniewa obecnie trudno przyj na etapie
projektowym liczb mieszkacw, ktra
odpowiadaaby liczbie osb mieszkajcych.
Jeszcze kilkanacie lat temu nie byo

problemem okrelenie liczby mieszkacw.

Istniao bowiem umocowane prawnie pojcie
normatywnej liczby mieszkacw i ju na
etapie projektu mieszka i caego budynku
mona byo cile okreli (w funkcji
powierzchni uytkowej mieszka) normatywn
liczb mieszkacw. Dodatkowo, funkcjonujcy
wwczas
system
podziau
mieszka
powodowa,
e
normatywna
liczba
mieszkacw bya zbliona do liczby osb
zameldowanych, wtedy rozumianych jako
mieszkajcych. Zmiany przepisw prawnych,
jakie nastpiy z przepisami spoecznogospodarczymi w Polsce, w tym rwnie
urynkowienie
gospodarki
mieszkaniowej,
wprowadziy istotne zmiany, midzy innymi
rezygnacj z pojcia normatywnej liczby
mieszkacw. Obecnie decyzj o liczbie
mieszkajcych osb na danej powierzchni
podejmuje jego waciciel lub uytkownik. W
tej sytuacji prawnej, liczba mieszkacw jest
parametrem ksztatowanym swobodnie i
nieznanym na etapie projektowym (G.
Bartnicki, B. Nowak, 2003), jak i w pniejszej
eksploatacji. Z powyszych przyczyn odchodzi
si od traktowania liczby mieszkacw jako
parametru do doboru wodomierzy domowych
(P. Tuz, A. Krlikowski, 2005). Gwnymi
parametrami, ktre s ju znane na etapie
projektu, jest liczba lokali w budynku
wielorodzinnym oraz ich powierzchnia.
Z tego powodu autorzy uzalenili
zuycie wody przypadajce na lokal oraz na
1m2 jego powierzchni, co zostao przedstawione
w tabeli 2.

Tabela 2. Zuycie wody w poszczeglnych miesicach przypadajce na mieszkanie i 1m2 jego

powierzchni dla budynku A
Miesic
2007
2008
2009
dm3/dlokal dm3/dm2 dm3/dlokal dm3/dm2 dm3/dlokal dm3/dm2
Stycze
221,0
4,38
236,5
4,69
Luty
223,0
4,42
240,9
4,77
Marzec
212,7
4,21
217,9
4,32
Kwiecie
159,1
3,15
215,9
4,28
248,0
4,91
Maj
155,6
3,08
266,7
5,28
Czerwiec
181,0
3,59
168,3
3,33
Lipiec
170,6
3,38
216,3
4,29
Sierpie
184,1
3,65
189,3
3,75
Wrzesie
205,2
4,07
196,0
3,88
Padziernik
216,7
4,29
224,6
4,45
Listopad
218,7
4,33
240,9
4,77
Grudzie
230,2
4,56
237,3
4,70
rednia
191,2
3,8
217,7
4,3
235,8
4,7
Analizujc wyniki zawarte w tabeli 2, mona
stwierdzi, e rednio zuywa si 3,8 do 4,7 dm3
na dob i 1m2 powierzchni mieszkania. W celu
szczegowej analizy powysze wartoci

przedstawiono, na rysunku 2, zuycie wody na

1m2 powierzchni mieszkania w instalacjach
wyposaonych w mieszkaniowe wzy cieplne.

12

Jednostkowe zuycie wody

[dm 3/(d*m 2 )]

7,00

5,73

6,00
5,00
4,00
3,00

1,86

2,00

1,31

1,07

1,04

1,00
0,00
31,03

47,53

47,77

53,35

63,72

Pow ie rzchnia [m ]

Rys. 2. rednie zuycie wody na 1m2 mieszkania w budynku A w zalenoci od jego powierzchni
Z rysunku 2 wynika, e wraz ze wzrostem
powierzchni mieszkania spada zuycie wody w
odniesieniu do 1m2 jego powierzchni.
Zauwaono, i w przypadku mieszka o
najwikszej powierzchni uytkowej w budynku
A nastpuje ponowny wzrost zuycia wody na
1m2 powierzchni mieszkania. Moe to by
spowodowane wyszym standardem ycia
mieszkacw czy te wiksz liczb osb

korzystajcych
i zimnej.

instalacji

wody

ciepej

Badania - Cz 2
Na rysunku 3 przedstawiono histogram
czstotliwoci wystpowania jednostkowego
zuycia ciepej wody dla budynku B.

19%

20%
18%
Czstotliwo w ystpowania
rozbiorw [%]

16%
14%

12%

12%

10%

11%
9%

10%

8%

8%

9%
7%
5%

6%
4%

3%

3%

2%

2%

1%

1%

0%
0-10

10-20

20-30

30-40

40-50

50-60

60-70

70-80

80-90

90-100 100-110 110-120 120-130 130-140

Je dnos tk ow e zuycie w ody [dm 3 /(d*os .)]

Rys. 3. Histogram czstotliwoci wystpowania jednostkowego zuycia ciepej wody dla budynku B
Z rysunku 3 wynika, e najczciej (19%)
wystpuj rozbiory z zakresu 10-20 dm3/(dos.),
a najrzadziej z zakresu 120-140 dm3/(dos.)
(okoo 1%). W przypadku budynku C (rys. 4),
gdzie mieszkaj osoby modsze od osb
mieszkajcych w budynku B, najczciej
zuywano ciep wod w iloci 30-50

dm3/(dos.). rednie wartoci jednostkowego

zuycia wody ciepej dla poszczeglnych dni
tygodnia dla budynkw B, C (A. Siuta-Olcha,
K. Baraski, 2008) oraz bada Kotlarczyk (M.
Kotlarczyk, B. Zawada, 2007) i PEC Katowice
(M. Janota, 2002) zestawiono w tabeli 3.

13

20%

18% 18%

Czstotliwo wystpow ania

rozbiorw [%]

18%
16%
14%
12%

11% 11%

11% 11%

10%

7%

8%

7%

6%
4%

2%

2%

1%

1%

1%

1%

0%
10-20

20-30

30-40

40-50

50-60

60-70

70-80

80-90

90-100 100-110 110-120 120-130 130-140

Je dnos tk ow e zuycie w ody [dm 3 /(d*os .)]

Rys. 4. Histogram czstotliwoci wystpowania jednostkowego zuycia ciepej wody dla budynku C

Tabela 3. Porwnanie jednostkowego dobowego zuycia wody ciepej na osob zameldowan

uzyskanego przez rne zespoy badawcze
PW (M.
Badania wasne
PEC (M.
Kotlarczyk,
Janota,
Dni tygodnia
B. Zawada,
2002)
Budynek B Budynek C
2007)
3
3
3
(dm /dM)
(dm /dM)
(dm /dM) (dm3/dM)
Robocze
44,1
46,1
38,1
38
Sobota
55,1
45,9
47,3
48
Niedziela
50,1
48,3
44,6
45
Z tabeli 3 wynika, e rednie wartoci zuycia
ciepej wody s wiksze w weekendy ni w dni
powszednie. Na rysunku 5 przedstawiono

porwnanie jednostkowego zuycia wody

ciepej przez jednego mieszkaca w cigu doby
w wybranych krajach europejskich.

100
80
60
40
20

Szwecja

Wielka
Brytania

Dania

Czechy

Niemcy

Austria

Polska

Francja

0
Hiszpania

Jednostkowe zuycie wody

[dm 3 /(d*os.)]

120

Rys. 5. Zuycie ciepej wody w wybranych krajach UE (K. Wojdyga, 2007)

Z rysunku 5 wynika, e w Polsce zuywa si
rednio 40 dm3 wody ciepej na dob i osob, co
jest do nisk wartoci w porwnaniu z
innymi
krajami.
rednie
wartoci

jednostkowego zuycia wody ciepej w Polsce

zestawione w tabeli 3 oraz na rysunku 5 s
znacznie mniejsze od wartoci przyjmowanych
do projektowania wedug obowizujcej w

14
Polsce normy (PN-92/B-01706), ktra jest
oparta na normie DIN 1988. Wedug tych
wytycznych zaleca si przyjmowa wartoci
jednostkowego dobowego zapotrzebowania na
ciep wod na uytkownika w nastpujcej
wysokoci:
- 110 dm3/(dos.) - dla budynkw, w ktrych
mieszkania wyposaone s w natrysk,
zlewozmywak i umywalk;
- 130 dm3/(dos.) - dla budynkw, w ktrych
mieszkania wyposaone s w wann,
zlewozmywak i 1 lub 2 umywalki.
Przyjmowanie tych wartoci normatywnych
przy
projektowaniu
prowadzi
do
przewymiarowania instalacji ciepej wody
uytkowej i wzrostu kosztw ciepa na jej
przygotowanie. Problem ten zosta ju
rozwizany w Niemczech, gdzie obecnie zaleca
si przyjmowa (H. Recknagel i in., 1994):
10 - 20 dm3/(dos.) standard niski,
20 - 40 dm3/(dos.) standard wyszy,
40 - 80 dm3/(dos.) standard
najwyszy.

WNIOSKI
Przeprowadzone badania eksperymentalne oraz
wykonany przegld literatury pozwoliy
sformuowa nastpujce wnioski:
1.

2.

3.

4.

5.

Wraz
ze
wzrostem
liczby
osb
mieszkajcych w mieszkaniu obnia si
warto jednostkowego zuycia wody
przypadajcego na jedn osob i na dob.
Jednostkowe zuycie wody w instalacjach
wyposaonych w mieszkaniowe wzy
cieplne jest wiksze od wartoci
normatywnej i wymaga przeprowadzenia
dalszych bada.
Wartoci jednostkowego zuycia wody
zawarte w Rozporzdzeniu Ministra
Infrastruktury w sprawie okrelania
przecitnych norm zuycia wody (Dz. U.
Nr 8, poz. 70) s wartociami, ktre w
obecnych czasach wymagaj ujednolicenia.
Wskanik jednostkowego zuycia wody
wyraony w dm3 na dob i na jedn osob
moe powodowa uzyskiwanie wartoci
obarczonych duym bdem, z uwagi na
problemy
przy
okrelaniu
liczby
mieszkacw na etapie projektowym.
Normatywne jednostkowe zuycie wody
ciepej
jest
wiksze,
nawet
o ponad 2,8 razy od wartoci rednich,
otrzymanych
na
podstawie
bada
eksploatacyjnych w budynkach B i C.

6.

Stosowanie przy projektowaniu systemw

wody ciepej i zimnej obowizujcych
normatyww i przepisw prawnych,
okrelajcych jednostkowe zuycie wody
przypadajce na dob i osob, moe
powodowa znaczne bdy, ktre prowadz
do nieekonomicznej pracy urzdze i
instalacji.

LITERATURA
BARTNICKI G., NOWAK B., 2003, Wpyw
zaoe obliczeniowych na wielko mocy
zamwionej na potrzeby przygotowania c.w.u.,
Ciepownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja, nr
5, 8-11.
BIEDUGNIS S., PODWJCI P., SEREJKO G.,
SMOLARKIEWICZ M., 2007, Analiza zuycia
wody w zabudowie wielorodzinnej na
przykadzie wybranych spdzielni Mazowsza,
Zeszyty Naukowe Wydz. Inynierii rodowiska
Politechniki Koszaliskiej nr 23, seria
Inynieria rodowiska, Koszalin.
CHOLEWA T., KLECH J., AGD G., 2008,
Jednostkowe
zuycie
wody
w
budynku
wielorodzinnym.
XXVIII
Midzynarodowe
Sympozjum
im.
B.
Krzysztofika, AQUA 2008, Problemy Inynierii
rodowiska, Pock 2008, 32-36.
GORCZYCA
M.,
2005,
Infrastruktura
wodocigowa
w
Polsce,
Gaz,
Woda
i Technika Sanitarna, nr 3, 23-25.
JANOTA M., 2002, Zuycie ciepej wody w
budynkach mieszkalnych wielorodzinnych z
indywidualnymi
wodomierzami,
Ciepownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja, nr
3, 16-21.
KOSS-TRBACZKIEWICZ H., OSUCHPADZISKA E., 2005, Analiza tendencji
zmian zuycia wody w miastach polskich,
Ochrona rodowiska, nr 4.
KOTLARCZYK M., ZAWADA B., 2007,
Analiza rozbiorw ciepej wody uytkowej,
Ciepownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja, nr
5, 18-24.
NEJRANOWSKI J, SZAFLIK W., 1999,
Zmienno poboru ciepej wody uytkowej w
budynkach mieszkalnych wielorodzinnych,
wyposaonych w wodomierze mieszkaniowe,
Ciepownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja, nr
1, 13-18.

15
OROWSKA
M.,
2006,
Wyznaczanie
przepyww obliczeniowych przy doborze
wodomierzy gwnych i projektowaniu rednic
instalacji wodocigowych w budynkach
mieszkalnych wielorodzinnych, Gaz, Woda
i Technika Sanitarna, nr 6, 27-33.
PODWJCI
P.,
SEREJKO
G.,
WOJCIECHOWSKI M., BIEDUGNIS S.,
CHOJNACKA P., SMOLARKIEWICZ M.,
2009, Jednostkowe zuycie wody oraz straty
pozorne w budownictwie wielorodzinnym na
przykadzie
Mazowieckiej
Spdzielni
Mieszkaniowej w Pocku, Rocznik Ochrona
rodowiska Tom. 11 Rok 2009, Cz 1, 11431153.
RECKNAGEL
H.,
SPRENGER
E.,
HNMANN W., SCHRAMEK E. R.: Poradnik.
Ogrzewanie i klimatyzacja z uwzgldnieniem
chodnictwa i zaopatrzenia w ciep wod,
EWFE Wydanie 1, Gdask 1994.
SIUTA-OLCHA A., BARASKI K., 2008,
Zapotrzebowanie energii cieplnej dostarczanej z
miejskiej sieci ciepowniczej na cele ciepej
wody
uytkowej,
XII
Midzynarodowa
Konferencja Naukowa Air Conditioning, Air
Protection & District Heating 2008, WrocawSzklarska Porba, 457-462.
TUZ P., GWODZIEJ-MAZUR J., 2004,
Nieprawidowoci
dziaania
wodomierzy
mieszkaniowych i domowych- identyfikacja i
likwidacja przyczyn, INSTAL, nr 7-8.

TUZ P., KRLIKOWSKI A., 2005, Wskazania

wodomierzy domowych i mieszkaniowych przyczyny rozbienoci i metody ich
bilansowania, Gaz, Woda i Technika Sanitarna,
nr 2, 9-17.
WOJDYGA
K.,
2007,
Obnienie
zapotrzebowania na ciepo do ogrzewania
budynkw badania zuycia ciepa w budynku
niskoenergetycznym,
Polska
Energetyka
Soneczna, nr 3-4, 5-15.
UCHOWICKI A.W., KUCZYSKI W., 2009,
Analiza
porwnawcza
zmian
w rozbiorach wody z uwzgldnieniem sposobu
jej dostarczania do odbiorcw, Rocznik
Ochrona rodowiska Tom. 11 Rok 2009, Cz
1, 781-786.
PN-92/B-01706 Instalacje wodocigowe
wymagania w projektowaniu.

Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dn. 14

stycznia 2002 r. w sprawie okrelania
przecitnych norm zuycia wody (Dz. U. Nr 8,
poz. 70).