JAN TATO

AUTORYTET LEKARZA ORAZ INSTYTUCJI

MEDYCZNEJ STANOWI WARTO WYSOKO
CENION I PILNIE OCZEKIWAN PRZEZ PACJENTW
ISPOECZESTWO
AUTHORITY OF THE PHYSICIAN AND OF MEDICAL INSTITUTION IS
THEVALUE HIGHLY APPRECIATED AND URGENTLY EXPECTED BY PATIENTS
AND SOCIETY
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Towarzystwo Edukacji Terapeutycznej
Sekcja Diabetologii Spoecznej Pol. Tow. Diabetologicznego

STRESZCZENIE. Szybko nastpujce wobecnych czasach cywilizacyjne, spoeczne iekonomiczne przemiany wywieraj silne presje napraktykowanie medycyny. Zmienia si zakres patologii, metodologia ioczekiwania Pacjentw, charakter systemw opieki zdrowotnej itechniki
komunikacji. Dotyczy totake medycyny, ktra cigle nabywa nowe moliwoci dziki postpom nauki.
Medycyna majednak swoje specyficzne uwarunkowania, cele iprawa, ktre sniezmienne jest oparta nanaturalnym instynkcie samozachowawczym, naetycznym prawie dozdrowia, maswoj siln, odrbn duchowo iemocje wynikajce zyciowej natury czowieka.
Tego rodzaju kontrowersja oglnych zmian ispecyficznych potrzeb medycznych moe ulega pogodzeniu przez oddziaywanie autorytetu
zawodu iosoby lekarza. Jest toautorytet mdroci, charyzmy (przewodnictwa) imoralnoci.
Autorytarne cechy zawodu iosoby lekarza atake instytucji medycznych mog wten sposb przynosi korzyci Pacjentom ispoeczestwu.
Sowa kluczowe Naturalne zasady medycyny, presje cywilizacyjne namedycyn, autorytet lekarza.
SUMMARY. Dynamic in present times transformations in the areas of the civilization and social systems, in the economical and technological domains create specific pressures on the medical practice. The subject of changes are also the expectations of patients, character of
health care systems and of communication technology.
On other hand medicine itself is characterized byvery specific patterns, circumstances, aims and rights, which are not changeable, because
they are based on the natural, self-defending instinct of life preservation and on the ethical rights. They are related tothe specific, spiritual
character and emotions and tothe vital nature of the human personality.
Such controversy between variability of the civilization patterns and the stability of medical values is balanced bythe specific authority of the
medical profession and the specific personality of the physicians elements of science and wisdom, charismatic functions and moral rules.
Authoritarian character of the medical profession and also of medical institutions is therefore profitable both for the patients and for the society.
Key words Durable values of medicine, civilization pressures on medical practice, authority of the physicians.

14

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

ZEWNTRZNE PRESJE NAPRAKTYKOWANIE

MEDYCYNY NOWE PYTANIA
Medycyna imisja tych, ktrzy jprzynosz ludziom
cierpicym zpowodu zagroe biologicznego, psychoemocjonalnego lub spoecznego dla ycia izdrowia, wywodzi
si pierwotnie zinstynktu samozachowawczego, czyli stanowi organiczny czynnik istnienia czowieka. Jest obecnie
jego ucywilizowan sublimacj. Potrzeba medycyny wynika wic zsamej natury ycia ludzi, zyciowej organizacji
ich bytu. Jest naturaln potrzeb, nadziej iniezbywaln
pomoc. dlatego towarzyszy wrnych formach ludziom
odnarodzin domierci. Myl si ci, ktrzy sdz, emona te naturalne zadania medycyny dowolnie zmienia,
ogranicza lub odrzuca. Myl si take ci, ktrzy uznaj
medycyn iopiek zdrowotn zatak sam dziaalno
jak np.produkcja przemysowa lub handel czymkolwiek.
Medycyna macharakter wyjtkowy. Odnosi si bowiem dowartoci iproblemw, ktrych czowiek nie wytwarza, ale ktre daje mu natura, awic sia, ktrej nie
poddaje si naiwnemu menederyzmowi. Maona jake
silny skadnik duchowoci, emocji. Dotyczy samego sensu ycia, anie tylko jak toproponuj menederowie
sensu obrotu towarowego. Ci, ktrzy przynosz ludziom dobro medycyny, nie mog by handlowcami, aci
ktrzy jeuzyskuj, nie mog by tylko nabywcami towaru
klientami. Wankiecie przeprowadzonej w2003 roku
wrd pracownikw akademickich wUSA ponad 50%
jej uczestnikw wypowiedziao si przeciwko przesadnej
roli, ktr odgrywa menederyzm w medycynie USA.
Dziaania ekonomistw, menederw, przemysowcw
ikupcw sznatury spraw wtym zakresie podrzdne.
Powinny suy nadrzdnym, ludzkim celom medycyny
koncentracji nawszystkich aspektach yciowych potrzeb
ludzi wszerokim rozumieniu tego okrelenia. Meneder
suy medykowi, anie odwrotnie. Ekonomiczne iorganizacyjne wzgldy stanowi podstaw ksztatowania metod
dziaa medycznych. Wich funkcjonowaniu musi jednak
wsposb nadrzdny by uwzgldniany gos tych, ktrzy
bezporednio sprawuj opiek medyczn, reprezentuj
bezporednio potrzeby chorych izagroonych mierci
inieszczciem ludzi. Sytuacja, kiedy pozbawieni wyobrani medycznej niektrzy menederzy decyduj wistocie
wycznie oksztacie medycyny isposobach leczenia, jest
niemoralna. Nie moe by tak, edoautora tej wypowiedzi
mwi student medycyny prosz pana, poconam si
uczy interny wystarczy jak naucz si tej medycyny,
ktra jest wkatalogu wiadcze NFZ.
Niekiedy takim szkodliwym praktykom poddaj si take osoby formalnie powoane dopielgnowania medycyny, pomagajcej ludziom, anie zyskom. By moe ztych
powodw reformistyczne dziaania wopiece zdrowotnej
przypominaj obecnie biblijn przypowie obudowaniu
wiey Babel. Pomieszanie celw, poj, jzykw imetod

jest due. Niekiedy brakuje przestrzegania podstawowych

paradygmatw medycyny.
Zpowyszych uwag rodzi si obawa omono zachowania szczeglnej natury misji zawodu lekarza wcigle
zmieniajcych si uwarunkowaniach.
Pojawiaj si pytania: Lekarz cotoznaczy obecnie,
jak okreli mona wpeny sposb jego misj natle aktualnych, cywilizacyjno-spoecznych przemian? Czy czynniki te wpywaj naistot tej misji iwjakim zakresie jest
towidoczne?
Sprbujmy przybliy odpowied nate pytania.
Mona stwierdzi, ejest to:
Zaufanie nakredyt, wpyw wynikajcy zkompetencji,
sprawdzonej uprzednio skutecznoci decyzji, powagi
dziaania.
Relacja midzy nadrzdn osob lub instytucj polegajca nadobrowolnym podporzdkowaniu si osoby lub
instytucji bdcej przedmiotem decyzji lub dziaania.
Przekonanie okompetencji, wiedzy, umiejtnoci ipozytywnych moralnych motywach osoby lub instytucji
doradzajcych ritus (ac.) obrzd, uroczysty obyczaj, suszny sposb.

AUTORYTET ZAWODOWY LEKARZA

Posuymy si wtym zakresie take przedstawieniem
pogldw prof.Michaela Bergera zNiemiec, doktora h.c.
Uniwersytetu Medycznego wWarszawie. Jego zdaniem
mona bywyrni trzy kluczowe elementy lub autorytety zawodu lekarza.
Pierwszym jest autorytet mdroci.
Wynika on zrzeczywistej lub postrzeganej kompetencji
naukowej. Jego domen jest ocena sytuacji chorego oraz
opis rozpoznania imoliwoci leczenia. Sdz, eautorytet mdroci jest rwnoznaczny zkompetencjami zawodowymi imusi zawsze pozostawa warunkiem sine
qua non wszelkich dziaa lekarza nakadym poziomie
medycyny. Oznacza to, epraktyka medyczna musi by
oparta nanauce. Medycyna powinna by oparta nadanych dowiadczalnych i dowodach. Badania naukowe
iobiektywnie sprawdzalne dowody stanowi niezbdne
narzdzie wszelkich znaczcych dziaa kadego lekarza.
Decyzje codoleczenia musz, jeeli tomoliwe, opiera
si nadobieranych losowo badaniach klinicznych, nawet
jeli randomizowane badania kliniczne oraz znaczna cze
innych bada klinicznych nie snaprawd tym, cozazwyczaj nazywamy nauk. Niekiedy zamiast mwi onauce,
naleaoby raczej wspomnie opotrzebie zdrowego rozsdku lub medycynie opartej nadowodach dowiadczalnych bd te poprostu logice.
Jednak nawet wysoki autorytet mdroci oparty nakompetencjach zawodowych moe nie wystarczy. Aby tozilustrowa, posu si bardzo poruszajc anegdot.
Franz Ingelfinger, znany wwiecie arcykapan iczoowy

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

15

przedstawiciel medycyny, przez ponad 20 lat redaktor

naczelny New England Journal of Medicine zachorowa nanowotwr przeyku. Oironio, jak stwierdzi, bya
todziedzina medycyny, wktrej by autorytetem naskal
midzynarodow. Trudno zatem wyobrazi sobie lepiej
poinformowanego pacjenta. Jak opowiada, pooperacji
zasypywany by przez przyjaci lekarzy zcaego kraju
dobrymi wich mniemaniu lecz cakowicie sprzecznymi radami. Wrezultacie ion, ilekarze wjego rodzinie
czuli si coraz bardziej zdezorientowani izdenerwowani.
Wkocu kto mdry powiedzia: Czego ci trzeba, tolekarza lekarza o drugim typie autorytetu, Eskulapa
zautorytetem charyzmatycznym, niekiedy zwanym paternalizmem. Ingelfinger znalaz lekarza, ktry wsposb
paternalistyczny przej odpowiedzialno zaopiek nad
nim iudzieli jednoznacznych wskazwek, jak postpowa. Ingelfinger posucha tego paternalistycznego lekarza,
uzna jego autorytatywno, jak tosam nazwa jego charyzm iodczu ulg. Dodzi pozostajemy pod wraeniem
tej bardzo osobistej relacji opotrzebie paternalistycznego
pokierowania chorym, napisanej przez Franza Ingelfingera
iopublikowanej wjaki czas pojego mierci w1980 roku.
Drugim elementem jest wic charyzma jako rdo
autorytetu lekarza.
Przy nawizywaniu si komunikacji midzy lekarzem
apacjentem obie strony zadaj sobie pytanie: kim wistocie
jest mj potencjalny pacjent, kim naprawd jest mj potencjalny lekarz. Odbywa si swoisty pojedynek osobowoci.
Dotyczy on nie tyle sfery werbalnej, tytularnej, formalnej, ale przede wszystkim wpywu osobowoci lekarza,
jego uczu iemocji. Zwycia warto charyzmatyczna
zdolno doobjcia przywdztwa wksztatowaniu dalszych losw pacjenta. Sdz, ezazwyczaj empatia lekarza odczuwana przez chorego odgrywa decydujc rol
wtym emocjonalnym aspekcie wzajemnych stosunkw
lekarz-pacjent. Stosunkiem lekarza doposzczeglnych

chorych musi kierowa empatia, bez wzgldu nato, ilu

pacjentw przyjmuje obecnie iilu przyj wczasie kariery zawodowej. Chory potrzebuje wizw emocjonalnych
jako uzupenienia autorytetu wynikajcego zmdroci oraz
autorytetu moralnego.
Trzecim elementem zawodu lekarza jest autorytet
moralny.
Wyraony zosta ju wprzysidze Hipokratesa. Wynika
ztroski odobro poszczeglnych pacjentw. Odlekarza
oczekuje si, ejego deniem bdzie podnoszenie wartoci ycia chorych wsposb waciwy zespoecznego
punktu widzenia, nieprowadzcy doniesprawiedliwoci
ikorzystny dla jednostki.
Wpowstawaniu sylwetki zawodowej lekarza pojawi
si mog nieprawidowoci. Do zakcenia rwnowagi
wcharakterze zawodowym lekarza dochodzi wtedy, gdy
autorytetowi mdroci nie dorwnuje autorytet charyzmatyczny i moralny. Niekiedy chorzy nie mog wwczas
zaakceptowa czysto racjonalnego podejcia iporzucaj
nowoczesn technik medyczn dla szarlatanerii medycyny alternatywnej. Nie trzeba dodawa, epotrzeba rwnowagi midzy tymi trzema typami autorytetu lekarza jest
rna wzalenoci odpacjenta iwzalenoci odchoroby,
np.choroby przewleke bez wtpienia stwarzaj bardzo
szczegln sytuacj.

WYKONYWANIE ZAWODU LEKARZA

Praca lekarza przy ku chorego wyrnia si wieloma wyjtkowymi cechami iokolicznociami. Rodzaj
ijako decyzji powzitych przez lekarza wpywa wyranie naszanse utrzymania ycia, zdrowia lub zdolnoci
dopracy, nailo cierpienia iwielko stresu przeywanych przez osob oddan jego opiece. Praca taodbywa si
wokolicznociach zwizanych znajwikszymi napiciami intelektualnymi iemocjonalnymi przeywanymi przez

Tab. 1. Komu suy merytorycznie ietycznie uksztatowany autorytet lekarza?

1. Suy bezporednio osobom cierpicym pacjentom:
umacnianie komunikacji pomidzy lekarzem apacjentem poza sfer werbaln,
eliminacja wtpliwoci, lku iinnych negatywnych emocji powstajcych zbraku zaufania,
kreowanie zaufania inadziei,
zwikszenie przestrzegalnoci (compliance) wwypenianiu zalece leczniczych,
wytworzenie moliwoci przewodniej (charyzmatycznej) roli lekarza wokresie zagroenia zdrowia iycia, uatwienie wyborw,
kreowanie take wprzebiegu nieuleczalnych chorb nowych wartoci iocen zdrowia iycia
2. Suy lekarzowi:
jest motywacj docigego doskonalenia zawodowego, technicznego ihumanistycznego,
jest miar moralnych celw postpowania lekarskiego,
wpywa natworzenie optymalnej organizacji pomocy dla osb cierpicych,
wprowadza spokj wrealizowaniu wsppracy zinnymi lekarzami,
budzi szacunek spoeczny dla osb chorujcych.

16

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

chorego, jego rodzin iotoczenie, atake przez zesp leczcy. Znaczne postpy organizacyjne itechniczne wopiece zdrowotnej wniczym nie umniejszaj znaczenia tych
twierdze. Wistocie rzeczy chory czowiek wku domowym lub szpitalnym albo nastole operacyjnym powierza
lekarzowi, tak jak dawniej, najwiksze wartoci swojego
bytu ycie, zdrowie, zdolno dopracy, czsto zwizany ztymi wartociami los rodziny, nadzieje naszczcie,
nasukcesy yciowe. Lekarz jest wic obowizany realnie
i skutecznie wykorzystywa wszystkie moliwoci naukowe ispoeczne swoich czasw dla dobra czowieka
cierpicego (tab. 1).
Jest tonakaz, ktry macharakter najwyszego imperatywu wpracy lekarza. Wszystkie inne przepisy inormy
postpowania powinny mu by podporzdkowane. Zpunktu widzenia etyki zawodowej jest tooczywiste. Jej zasady
powinny by stosowane take przez pomocnikw lekarza,
tworzcych razem znim zesp leczcy, awic przez pielgniarki iprzedstawicieli innych zawodw zwizanych bezporednio zchorym, atake przez administracj ochrony
zdrowia, sub socjaln, gospodarcz, techniczn (tab. 2).
Sytuacje zawodowe lekarza ukadaj si w zasadzie
wjeden cig pracy wstanie alarmu, walki oycie lub
zdrowie chorych. Nie sdz, aby to stwierdzenie byo
przesadne.
Wrezultacie mona stwierdzi, ezadania zawodowe
lekarza, rodzaj jego pracy, nakadaj szczeglne rygory.
Wzasadzie jest on osobicie odpowiedzialny zailo ijako swojej wiedzy, jak madodyspozycji wdziaalnoci
zawodowej, oraz zaumiejtno jej zastosowania wpraktyce, wkonkretnych warunkach.
Praca zosobami chorymi powoduje, ekady lekarz
gboko idojmujco wnika zarwno wbiologiczn, jak
ipsychoemocjonaln ispoeczn problematyk ludzkiej
egzystencji. Jego zadaniem jest uczyni t egzystencj
z powrotem lepsz, szczliwsz dla tych, ktrzy si
otodoniego zwracaj. Lekarz nie jest wypisywaczem
recept. Jest badaczem natury zdrowia ichoroby wykorzystujcym dla dobra ludzi najbardziej skuteczne metody
naukowe, jest promotorem szybkiego wykorzystywania
wynikw bada wpraktyce medycyny docelw zapobiegania chorobom, usuwania chorb, ograniczenia ich skutkw lub niekiedy tylko doagodzenia ich wpywu naludzkie ycie. Lekarz powinien poprostu kocha ludzi, swoich

pacjentw. Omnia procedit ex amore (wszystko wynika

zmioci) mwi mdra maksyma. Napewno tak dzieje
si wmedycynie. Lekarz czerpie siy zmioci doludzi
zagroonych, dochorych szukajcych pomocy. Teuczucia kieruj rk operujc nowoczesnymi narzdziami
technicznymi, atake coraz skuteczniejszymi metodami
prewencji ileczenia.
Lekarz leczy chorego, anie chory narzd czy ukad narzdw. Taintegrujca postawa lekarza wystpuje wkadym przypadku nawizania przez niego kontaktu zchorym. Ma ona swoj odrbn psychologi. Jej wanym
elementem jest np.wiara lekarza wmoliwo ratowania
chorego. Udziela si ona pacjentowi. Lekarzowi nie wolno traci nadziei, bochory natychmiast uchwyci tozjego
zachowania, ztonacji gosu, zwyrazu twarzy. Dlatego
lekarza obowizuje nadzieja naocalenie pacjenta iwalka ojego ycie dosamego koca, chociaby dlatego, aby
mg on dokoca utrzyma zaufanie. Wynika ztego, elekarz musi znale wsobie tyle cierpliwoci, ile wymaga
odniego chory, nie moe si tupojawia zniechcenie lub
znudzenie. Starania oprzywrcenie zdrowia somatycznego
ipsychicznego powinny by konsekwentne, nacechowane
inwencj iumiejtnoci realizacji. Tego rodzaju zachowanie si lekarza moe umoliwi lepsze poznanie chorego,
jego problemw zarwno biologicznych, jak ipsychologicznych ispoecznych. Kady pacjent stanowi odrbn
jednostk. Lekarz jest tym czowiekiem, ktry musi tozrozumie iprzyj, ezchwil, kiedy rozpocz leczenie,
dochodzi doprocesu wymiany myli, de iuczu. Jednym zwanych pyta, naktre zarwno lekarz, jak ichory
staraj si znale odpowied, jest pytanie: Kim jest ten
drugi czowiek?
Negatywna, niezaangaowana postawa lekarza powoduje czsto wycofanie si chorego. Negatywno postawy lekarza moe wyraa si nie tylko wbraku miych
iukadnych sw lub zewntrznej maniery zachowania si,
ale take wbraku waciwej postawy uczuciowej wobec
chorego. Dopiero woparciu otpostaw moliwe jest
bowiem pene wykorzystanie cile zni zczonej wpostaci wspczesnego lekarza postawy naukowej intelektualnej, krytycznej iobiektywnej. Lekarz, atake kady
czonek zespou leczcego, musi wic stara si wytworzy
iokaza pozytywn uczuciow postaw wobec chorego
ijegospraw.

Tab. 2. Jak szkodzi faszywy autorytet lekarza?

Wytwarza hipokryzj zawodow
Zagraa popenianiem bdw
Utrudnia wykorzystanie rzeczywistej wartoci zawodu lekarskiego
Pobudza dzik konkurencj
Uatwia wprowadzenie menederyzmu, zasad handlu cierpieniem, choroba jako przedmiot zasad biznesowych
Lekarz ipacjent wsubie menederowi czy meneder wsubie lekarza relacja zalena odautorytetu.
Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 4
www.medycyna-metaboliczna.pl

17

Osobowo lekarza musi by taka, aby korzystnie

oddziaywaa nachorego, aby gwarantowaa najlepsze
inajstaranniejsze wykonanie wszystkich zada zawodu
lekarskiego, wynikajcych (cigle wnowej formie, zalenie odrodzaju biologicznej, psychicznej ispoecznej
odrbnoci chorego) zwarunkw spoecznych, materialnych iokolicznoci, wjakich lekarz te zadania realizuje.

WSPCZESNY LEKARZ ZBIOROWY

Spoeczestwo oczekuje odlekarza, ebdzie dziaa
nawielu poziomach. Sto:
Poziom kompetencji technicznej umacnianie zdrowia
oraz rozpoznawanie ileczenie chorb wsposb najbardziej
sprawny iskuteczny.
Poziom uczuciowy ipsychologiczny dziaania iwpywy lekarskie, majce nacelu zwikszenie subiektywnego
poczucia zdrowia, usunicie lub ograniczenie subiektywnych skutkw choroby dla samego chorego ijego najbliszych oraz psychologiczne przystosowanie tych ostatnich
dotych skutkw choroby, ktrych medycyna nie moe
kontrolowa.
Poziom spoeczny przeprowadzenie racjonalnej krytyki jakoci ycia spoecznego zpunktu widzenia medycyny, ocena problemw zbiorowych, jak np.zagroenie
rodowiskowe, naduywanie lekw, zaburzenia zdrowia
wynikajce zespoecznej dezorganizacji, lub te optymalne wykorzystywanie rodkw ekonomicznych przeznaczonych nacele medyczne.
Wewspczesnych spoeczestwach czsto przygotowuje si lekarzy funkcjonujcych tylko najednym ztych
poziomw. Cao osobowych itechnicznych wiadcze,
jakich oczekuje kady pacjent, moe by wtedy dostarczona przez zespoy lekarzy iinnych pracownikw ochrony
zdrowia.
Skuteczno wspenianiu oczekiwa ludzi zaley wwczas odsprawnej organizacji, wktrej ograniczenia kadego zlekarzy bd uzupeniane przez kompetencj innych.
Wwarunkach zespou trudniej jest jednak zapewni pacjentowi tak wane subiektywnie, tak istotne dla odbioru
medycyny wraenie stabilnej kompetencji, awic wytworzy zaufanie, zachowa integralno osoby, troszczy si
onienaruszalno jej indywidualnych wartoci. Sprzyja
temu dodatkowo fakt, erni specjalici ipracownicy

wchodz zchorym wrne rodzaje kontaktw. Kontakty

te mog by pene stae, lub przelotne wyrywkowe.
aden waciwie zistniejcych obecnie kodeksw nie
okrela wsposb wystarczajco peny ipraktyczny, jak
zapewni opiek nad jednostk wsytuacji, kiedy odpowiedzialno ulega rozproszeniu nacay zesp iinstytucje.
aden zzawodw medycznych nie moe wytworzy samodzielnie takiego kodeksu etyki zespoowej. Waciwie
potrzebne stutaj nowe etyczne zasady, umoliwiajce stosowanie moralnych ietycznych norm postpowania, ktre
praktycznie chroniy bypacjentw podlegajcych opiece
caej grupy zawodowej lub duej instytucji medycznej.
Wnormalnej odpowiedzialnoci instytucji wobec chorego musi uczestniczy personel niemedyczny, poniewa
tworzy on warunki dopracy bezporednio leczniczej. Tak
wic najbardziej delikatna cz odpowiedzialnoci lekarza opieka nad dobrem pacjenta spada napracownikw
spoza krgu medycyny, staje si bardziej zoona, trudniejsza doobserwacji iocen.
Wewspczesnych szpitalach niezalenie odtego,
gdzie si znajduj ijak sbogate cierpi si naobsesj dotyczc bezwzgldnego lub wzgldnego niedostatku rodkw oraz ludzkiego sensu dziaa. Instytucje te sczsto
wspoecznym odczuciu podejrzane; uwaa si, eatwiej
mog si one alienowa odcelw ludzkich anieli tak atwo widoczny izrozumiay dla pacjentw indywidualny
lekarz (tab. 3).
Jak toju wczeniej wspomniano, szpital ju przez sam
fakt swego istnienia deklaruje, eudziela chorym opieki
medycznej nanajwyszym moliwym poziomie, wykorzystujc dotego celu publiczne iinne rda utrzymania.
Szpital deklaruje rwnie, e jest dostpny wszystkim
wsposb rwny idemokratyczny, enie bdzie korzysta
zsytuacji ograniczajcych pacjentw oraz einteres szpitala jako instytucji jest identyczny zinteresem czowieka
isuby spoecznej.
Wynika std naprzykad, eszpital musi mie dobrze
utrwalone programy ikompetencje, dziaa tylko dla dobra
pacjenta, stosowa si dozasady primum non nocere,
strzec tajemnicy lekarskiej, traktowa chorych uczciwie,
troskliwie, z penym uznaniem ich ludzkich wartoci
ioczekiwa. Te obowizki zkolei szpital jako instytucja
rozdziela naswoje dziay, jednostki organizacyjne iwkocu naindywidualnych lekarzy oraz napozostay personel

Tab. 3. Wspczesny lekarz zbiorowy.

Czy szpital powinien deklarowa idojakiego stopnia, specyficzny system wartoci? Jak uwzgldnia wzespole prawne ietyczne
wartoci decyzji instytucjonalnych? Czy etyka mawyprzedza prawo, czy szpital moe zajmowa stanowisko etyczne wprzypadkach,
kiedy nie majeszcze regulacji prawnej? Jakie sistotne blisze idalsze cele szpitala?
Szpital ju przez sam fakt swego istnienia deklaruje, eudziela chorym opieki medycznej nanajwyszym moliwym poziomie,
wykorzystujc dotego celu publiczne iinne rda utrzymania. Szpital deklaruje rwnie, ejest dostpny wszystkim wsposb rwny
idemokratyczny, enie bdzie korzysta zsytuacji ograniczajcych pacjentw oraz einteres szpitala jako instytucji jest identyczny
zinteresem czowieka isuby spoecznej.

18

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

szpitalny. Wystpuje tulekarz zbiorowy, ktry wistocie

matak sam moraln odpowiedzialno wobec pacjenta, jak dawniej lekarz indywidualny, powikszon jednak
onowe skadniki.
Lekarz zbiorowy, czyli szpital musi dopracowa si
nowych postaw. Lekarz odwiekw by jedyn iautorytatywn postaci wopiece nad pacjentem. Podtrzymywaa
go tradycyjna etyka. Wwarunkach przypadkw nagych
jest on dalej wtej dominujcej pozycji, niezagroony take
wszpitalu, poniewa jest najlepiej wyksztacony iprzygotowany dowydawania wsytuacjach wtpliwych szybkich decyzji. Nie jest on jednak dobrze etycznie przygotowany doroli uczestnika zespou leczcego, negocjacji,
analiz, kompromisw, ktre stanowi przecie podstaw
wikszoci wysikw grupowych wsytuacjach zwykych.
Konieczne staje si wprowadzenie nowego stylu pracy
szpitalnej.
Jak dotd, nie madobrych odpowiedzi napytania takie
jak: Wjaki sposb ksztatuje si odpowiedzialno szpitala wobec caej spoecznoci? Jak podzieli odpowiedzialno midzy rnych lekarzy, np.klinicystw ipracownikw laboratoryjnych, personel redni, administracj,
obsug techniczn itd.? Jak dokonywa moralnej oceny
pracy zespoowej? Jak rozwizywa konflikt wartoci
izasad wrd jednostek tworzcych zesp iinstytucj?
Czy szpital powinien deklarowa, idojakiego stopnia,
specyficzny system wartoci? Jak uzgadnia wzespole
prawne ietyczne wartoci decyzji instytucjonalnych? Czy
etyka mawyprzedza prawo, czy szpital moe zajmowa
stanowisko etyczne wprzypadkach, kiedy nie majeszcze
regulacji prawnej? Jakie sistotne blisze idalsze cele
szpitala?
Szpitale, zespoy, zorganizowana, wielostopniowa
opieka nad chorym czowiekiem tozbyt skomplikowana dziaalno, aby atwo przekona ludzi omoralnoci
celw iperspektyw. Instytucje musz si wicej stara,
aby toudowodni ipokaza spoeczestwom ijednostkom
swoje hipokratejskie oblicze.

PODSUMOWANIE
Medycyna jest wielowtkowym zbiorem nauk, dowiadcze idziaa majcych nacelu zachowanie zdrowia czowieka, polepszanie jego losw iwartoci ycia.
Rwnie pojcie czowiek mawiele wymiarw: jest
towymiar biologiczny, ale take spoeczny, kulturowy,
cywilizacyjny, religijny.
Medycyna mawiele obszarw, ktrych nie opisano
wmapach zawodowego pimiennictwa, ktre nie maj atwych drg iarytmetycznie przewidywalnych rozwiza.
Powierzchowna wiedza ikoniunkturalne schematy, menederskie standardy lub algorytmy unikaj tych obszarw
lub opisuj jewfaszywy, konformistyczny sposb.

Ci, ktrzy si ztym stanem rzeczy nie godz, zadaj

trudne pytania. Staj si wten sposb odkrywcami prawdy,
przynoszc swoim chorym wiksze szanse. Przy okazji
naruszaj stereotypy, obalaj mity, wchodz wkonflikty
zobiegowymi opiniami. Musz mie wic odwag, aby
pyta iaby znajdowa nowe odpowiedzi. Skuteczno obserwacji, twrczo interpretacji, znajdowanie dowodw
prawdy wymaga obok odwagi take wikszej pracy, asymilacji zmian, zwiksza szanse naosignicia, ale iryzyko
bdw nanowych drogach.

PIMIENNICTWO
1. Gray L.A.M. (red.): Evidence Based Health Care.
How toMake Health Policy and Management Decisions. Churchill-Liwingstone, Edynburg 1997.
2. Maynard A., Chalmers L. (red.): Non-random Reflections on Health Care Services Research: on 25-th Anniversary of Archives Cochranes Effectiveness and
Efficiency, BMJ Publishing Group, Lonndon, 1977.
3. Herman W.H., Kinmonth A.L., Wareham W.J. (red.),
The Evidence Base for Diabetes Care, wyd. J. Wiley
and Sons, Chichester etc., 2002, 730-752.
4. Marczewski K. (red.): Notatki dowicze zetyki medycznej, czyli jak ipocoodrnia eutyni odeutanazji. Wyd. A.M. wLublinie, 2003.
5. Brzeziski T.: Etyka lekarska. PZWL, Warszawa,
2002.
6. Gillon R.: Etyka lekarska problemy fizjologiczne.
Warszawa, PZWL, 1997.
7. Wieckluk A. (red.): Terminalnie chorzy. Hospicjum.
Prace Komisji Etyki Medycznej, Krakw, 1996.
8. Dbrowski K.: Zdrowie psychiczne iproblem mierci.
Zdrowie Psychiczne, 1980, 4/XXII, 16-17.
9. Kotarbiski T.: Myli oludziach iludzkich sprawach,
Wyd. PAN, Wrocaw, Warszawa, Krakw, Gdask,
d, 1986.
10. Kurkowski J.L.: Czowiek i medycyna pienidze
albo ycie, Wyd. Akademii Medycznej, Katowice,
1997.
11. Nestorowicz M.: Prawo medyczne, Wyd. Tow. Naukowego Organizacji iKierownictwa, Dom Organizatora, Toru, 200l.
12. Tato J.: Podrcznik edukacji terapeutycznej, PWN,
Warszawa, 2000.
13. Tato J.: Medycyna wUSA, PZWL, Warszawa, 1967.
14. Tato J.: Filozofia w medycynie, PZWL, Warszawa,
2003.
Adres dokorespondencji:
Jan Tato
ul. Akademicka 3/44, 506203860
j.taton@interia.pl

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl

19

REZOLUCJA ZGROMADZENIA OGLNEGO ORGANIZACJI NARODW

ZJEDNOCZONYCH (ONZ) 61/225 DOTYCZCA AKTYWIZACJI
PASTW CAEGO WIATA WZWALCZANIU CUKRZYCY JAK IROLI
WIATOWEGO DNIA CUKRZYCY
Wrezolucji tej czytamy:
Uznajc cukrzyc zachorob przewlek, wyniszczajc ipochaniajc koszty, zwizan zduym nasileniem
powika, wic si zduym ryzykiem wystpowania rodzinnego, wKrajach Czonkowskich icaego wiata,
atake stanowic powane wyzwanie dla osignicia midzynarodowych celw rozwojowych, wtym take
Milenijnych Celw Rozwojowych,
Odnoszc si dorezolucji wiatowego Szczytu Zdrowia (World Health Assembly) zdnia 19 maja 1989 roku
powiconej prewencji ikontroli cukrzycy izdnia 22 maja 2004 roku powiconej oglnej strategii diety, aktywnoci fizycznej izdrowia,
Przyjmujc zradoci fakt, eMidzynarodowa Federacja Cukrzycy wewsppracy zewiatow Organizacj Zdrowia coroku od1991 roku 14 listopada organizuje wiatowy Dzie Cukrzycy namidzynarodowym
poziomie,
Uznajc konieczno niezwocznego wielowymiarowego zwikszenia nakadw wcelu promocji ipoprawy
ludzkiego zdrowia, atake zapewnienia lepszego dostpu doleczenia iedukacji medycznej,
1. Ustanawia si dzie 14 listopada wiatowym Dniem Cukrzycy, jako Dniem Narodw Zjednoczonych, obchodzonym coroku, poczynajc odroku 2007;
2. Zachca si wszystkie Kraje Czonkowskie, znaczce organizacje Narodw Zjednoczonych iinne organizacje
midzynarodowe, atake rodowisko cywilne, wtym take pozarzdowe organizacje sektora prywatnego,
doobchodzenia wiatowego Dnia Cukrzycy wodpowiedni sposb, wcelu podniesienia oglnej wiadomoci
spoeczestwa natemat cukrzycy izwizanych zni powika atake jej zapobiegania ileczenia, wtym take
przez media iedukacj;
3. Zachca si Kraje Czonkowskie doopracowania krajowych strategii zapobiegania, leczenia iopieki nad
pacjentami zcukrzyc, polegajcych nacigym rozwoju ich organizacji ochrony zdrowia wtym zakresie,
zuwzgldnieniem ustanowionych namidzynarodowym poziomie celw, wtym take Milenijnych Celw
Rozwoju;
4. Nakazuje si Generalnemu Sekretarzowi poda dowiadomoci wszystkich Krajw Czonkowskich iorganizacji Narodw Zjednoczonych brzmienie niniejszej rezolucji.
Pomylmy otym Dniu ulepszajmy opiek nad osobami zcukrzyc wPolsce.
Rozwijajmy prewencj powika cukrzycy wszdzie iwewszystkich formach.

20

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 4

www.medycyna-metaboliczna.pl