Propozycje odpowiedzi

na pytania z dziau wiczymy

czytanie ze zrozumieniem
podrcznika Ewy Paczoskiej
Przeszo to dzi dla klasy II
liceum i technikum, cz. II *
Jerzy W. Borejsza, Noc postyczniowa (s. 2122)
 1. Wedug Adolfa Dygasiskiego, troszczenie si o byt materialny (bogacenie si) jest warunkiem przetrwania polskiego spoeczestwa w sytuacji niewoli.
 2. Przedstawiciele starszego pokolenia, wychowanego w duchu romantyzmu, uwaali program pracy organicznej za niebezpieczny dla bytu narodu. Ich
zdaniem program ten wymaga bowiem oddania si sprawom przyziemnym, materialnym, a rezygnacji z patriotycznych ideaw i marze.
 3. odpowied b)
 4. (1) Niewola narodowa moe potrwa jeszcze bardzo dugo. (W dajcej si
przewidzie przyszoci brak perspektyw na odzyskanie niepodlegoci). (2) Walka zbrojna z zaborc nie ma szans powodzenia. (3) W przyszoci midzynarodowa sytuacja polityczna si zmieni. (4) O przetrwanie narodu mona i naley
zabiega w kadych warunkach, pielgnujc jego siy ekonomiczne i kulturalne.
 5. W czwartym akapicie Jerzy W. Borejsza porednio polemizuje z zarzutami, i program pracy organicznej wiadczy o braku patriotyzmu jego zwolennikw (jest wyrazem sprzeniewierzenia si ideaom patriotycznym).
 6. Pokolenie rozsdnie mylcych patriotw doby postyczniowej traktowao program pracy organicznej jako jedyn szans ocalenia polskiego narodu
w warunkach przeduajcej si niewoli politycznej.

Jan Jzef Lipski, [Kroniki Prusa] (s. 41)

 1. Autor pragnie w ten sposb wykaza, e cech gatunkow felietonu jest
ogromny rozrzut tematyczny, co zmusza autora do podejmowania w jednym
krtkim tekcie rozlegej i niejednorodnej problematyki.
 2. Zwrot wej do panteonu oznacza: wej do grona osb wybitnych
i zasuonych w jakiej dziedzinie (tu: w literaturze); zdoby w jakiej dziedzinie
trwa pozycj.
*

Opracowaa redakcja Wydawnictwa STENTOR.

Klasa II

 3. Prus nie traktowa zbyt serio swojej twrczoci felietonistycznej, nie sdzi, e moe mie ona walor ponadczasowy.
 4. Autor uwaa, e felietonistyka Bolesawa Prusa jest bezcenn, bogat
i wiern panoram ycia polskiego spoeczestwa w cigu kilku dziesicioleci
XIX w.

Janina Kulczycka-Saloni, [Naturalizm] (s. 42)

 1. Literatura naturalistyczna traktowaa czowieka na rwni z innymi organizmami jako element wiata przyrody, podporzdkowany tym samym prawom co organizmy zwierzce. Do tej pory przedmiotem zainteresowania literatury by wycznie czowiek.
 2. W literaturze naturalistw wystpuje zanik zainteresowania psychologi
jednostki. W zamian pisarze naturalici przejawiaj zainteresowanie mechanizmami i procesami dotyczcymi grup spoecznych, instytucji itp. Szczeglnym
tego przejawem s naturalistyczne opisy ycia wielkiego miasta.
 3. Naturalici uwaali, e czowiek jest zdeterminowany przez biologi
i spoeczestwo, nie kieruje si za zasadami etyki. Nie jest zatem odpowiedzialny za swoje czyny i nie podlega ocenie etycznej.
 4. (1) Ludzie podobnie jak zwierzta kieruj si w swym postpowaniu
instynktami: godu i mioci. (2) Midzy ludmi, tak jak midzy zwierztami,
toczy si staa walka o zaspokojenie instynktownych potrzeb. (3) W walce zwycia silniejszy. (4) Spoeczestwa doskonal si tak samo jak gatunki zwierzce,
tj. dziki temu, e zwyciaj silniejsze, biologicznie doskonalsze jednostki.

Jzef Bachrz, [Mio Wokulskiego] (s. 6364)

 1. Powodem cierpienia Wokulskiego by fakt, e od Izabeli ckiej dzieli go
dystans spoeczny oraz rnica wieku. Jako idealist unieszczliwiao go te to,
e Izabela bya zepsuta powodzeniem, skonna do kokieterii i niewiernoci. Jednak gwn przyczyn dramatu byo samo to, e si zakocha.
 2. Z sarkazmem Szuman traktuje wspomnienie wasnej beznadziejnej
mioci.
 3. Stwierdzenie to oznacza, e mio uwiadomia Wokulskiemu, i nie
jest on w stanie poj przyczyny wasnych stanw, e nie w peni panuje nad
wasnym yciem, e dz nim siy, ktre od niego nie zale.
 4. Mio zdaniem autora stawia Wokulskiego w sytuacji bardziej dramatycznej ni bohaterw romantycznych. Romantyk mg poszukiwa oparcia
w Bogu, Wokulski za nie ma pewnoci istnienia Boga.

Henryk Grynberg, [Wizerunek yda w literaturze pozytywistycznej] (s. 8283)

 1. Autor uwaa, e jednostronny i paski wizerunek yda w literaturze
polskiej jest konsekwencj programu pozytywistycznego, ktry zawiera postulat
asymilacji, nie za rwnouprawnienia ydw przy zachowaniu ich kulturowej
odrbnoci.

wiczymy czytanie ze zrozumieniem

Propozycje odpowiedzi na pytania

 2. Prus przedstawi w Lalce racje przeciwnikw asymilacji i odnotowa trudnoci zwizane z wprowadzeniem w ycie programu asymilacji. Pisarz ukaza te
pozytywne wartoci kultywowane w rodowisku ydowskim, a take obali oskarenia ydw o nieuczciwo w interesach.
 3. Wypowied Szlangbauma ma dostarczy argumentw na rzecz programu pozytywistycznego oraz ukaza pozytywne cechy ydw.

Eva Hoffman, [Rozterki asymilacji], [Wsplne ycie]

(s. 8385)
 1. Autorka wyrnia trzy zasadnicze postawy ydw wobec asymilacji. Cz
opowiadaa si przeciw niej. Stosunkowo nieliczni dyli do cakowitego upodobnienia si do Polakw pod wzgldem kulturowym i wyznaniowym. Istnieli te
tacy ydzi, ktrzy chcieli si zasymilowa z Polakami, zachowujc ydowsk tradycj i religi.
 2. Wyraenie Polak wyznania mojeszowego okrela yda-zwolennika polonizacji, ktry jednoczenie chce by wierny ydowskiej religii; ydzi, ktrzy
okrelali si w ten sposb, chcieli podkreli lojalno zarwno wobec spoeczestwa polskiego, jak i wobec swych ydowskich braci.
 3. ydowskie poczucie winy
 4. Odmienno ydw yjcych w ssiedztwie bya dla Polakw cennym
punktem odniesienia, pozwalajcym uwiadomi sobie specyfik wasnej kultury
(dostrzec i okreli jej cechy i wartoci).
 5. Wspistnienie ydw i Polakw cechowao si wzajemnym przenikaniem si obyczajw, jzyka i kultury ycia codziennego.

Ewa Ihnatowicz, [W Korczynie i w Bohatyrowiczach]

(s. 100101)
 1. opis dworu oglnikowy (wydobywa cechy typowe); opis chaty szczegowy (wydobywa cechy indywidualne)
 2. odpowied c)
 3. Mieszkacy dworu nie s zbyt mocno zwizani z wasn siedzib. Mieszkacy Bohatyrowicz, przeciwnie, s silnie zronici z miejscem zamieszkania,
kultywuj mit dworu-kolebki i ostoi polskoci; w otaczajcych ich przedmiotach
jest zapisane to, co przeyli i co przeywaj.

Tadeusz Bujnicki, [Stylizacja w Trylogii] (s. 117118)

 1. Autor poza archaizacj wspomina o pastiszu, stylizacji rodowiskowej
i dialektyzacji.
 2. Bluszczowato prozy Sienkiewicza polega na naladowaniu wielu
rnorodnych stylw.
 3. Stylizowany jzyk narracji powoduje, e trudno jest rozpozna punkt
widzenia pisarza.

Klasa II

 4. Sienkiewicz wykorzystuje wzorce stylistyczne kroniki, herbarza i kroniki

rodzinnej, oracji (kazania, toastu)2.
 5. Stylizacja polega na nawizywaniu przez jzyk dziea literackiego do jakiego wzorca stylistycznego. Moe obejmowa jzyk postaci, a take jzyk narracji. Stylizacja odtwarza nie tylko zewntrzne cechy jzyka, ale take cechy mentalnoci i obyczaju.

Teresa Walas, [wiatopogld dekadencki] (s. 167168)

 1. wiatopogld dekadencki wychodzi z pozytywistycznego zaoenia, e
rozwj czowieka podlega prawu ewolucji. W jej wyniku organizmy dojrzewaj,
a potem starzej si i degeneruj. Kocow faz procesu ewolucji jest chorobliwie wysubtelniona osobowo dekadencka.
 2. Przymiotnik deterministyczny zosta utworzony od nazwy determinizm za
pomoc formantu -istyczny.
 3. Stwierdzenie to oznacza, e doktryna postpu w wiatopogldzie dekadenckim bya interpretowana jako bezwzgldne prawo wzrostu i obumierania.
 4. W uznawanej przez dekadentyzm ewolucji kryje si zarwno optymistyczna wiara w postp, jak i jej przeciwiestwo: wiadomo degeneracji i mierci.
 5. W ostatnim akapicie jest mowa o tym, w jaki sposb wiatopogld dekadencki rzutowa na sytuacj psychiczn jednostki i jej stosunek do wiata.

Boena Sadkowska, Homo dandys (s. 187188)

 1. By sta si dandysem, artysta musia w sobie czy samouwielbienie
z niechci wobec wiata, ktry nie spenia jego wymogw estetycznych.
 2. wiat zewntrzny dandys odbiera jako bezsensowny chaos, co zudnego i nieprawdziwego, faszywego.
 3. Dc do autentyzmu, dandys kreowa wasn rzeczywisto. Stara si
kadym gestem zaznacza swj sprzeciw wobec wiata zewntrznego.
 4. Wyraenie kapan sztuki okrela artyst cakowicie i bezinteresownie
powiconego sztuce (uprawiajcego kult sztuki, uznajcego sztuk za najwysz
warto).
 5. Dandys za pikne uwaa to, co dostarcza mu coraz to nowych, ekscytujcych, oryginalnych przey. On sam jest twrc pikna.

Maria Podraza-Kwiatkowska, [Zasada sugestii]

(s. 203204)
 1. (1) symbol, (2) ekspresja porednia, (3) ekwiwalentyzacja, (4) ewokowanie wzrusze
 2. Symbolici cenili muzyk najwyej ze wszystkich sztuk, poniewa operuje ona jzykiem niewyraajcym bezporednio adnych treci, sugeruje jedynie
nastroje i uczucia.

Pytanie dotyczy akapitu 4 i 5.

wiczymy czytanie ze zrozumieniem

Propozycje odpowiedzi na pytania

 3. Tzw. poezj czyst w przeciwiestwie do komunikatu o podstawowej

funkcji informacyjnej naley odbiera, poddajc si sugestii i rozwijajc niedopowiedzenia.

Micha Gowiski, Labirynt przestrze obcoci

(s. 234235)
 1. odpowied b)
 2. (1) Miasto ma budow koncentryczn obraz centrum wyranie si
rni od obrazu przedmie. (2) Obraz miasta jest odzwierciedleniem adu filozoficznego bohater, dc ku centrum, dy ku porzdkowi i jasnoci. (3) Przestrze jest uksztatowana zgodnie z zasad mimetyzmu3.
 3. Sformuowanie, e miasto jest wiatem, oznacza, i przestrze miejska
zostaa uksztatowana nie w sposb mimetyczny, ale jako odzwierciedlenie wiata bohatera; to jego sytuacja wewntrzna rzutuje na obraz miasta.
 4. (1) poczucie obcoci, zagubienia, (2) stan zamknicia, (3) stan osaczenia, (4) poczucie osamotnienia

Franciszek Ziejka, Magia Wesela (s. 269270)

 1. Wesele, zdaniem Rudolfa Starzewskiego, podejmuje wane polskie problemy, ktrych korzenie tkwi w przeszoci, a ktre dotycz wspczesnoci.
 2. Wedug Franciszka Ziejki, uniwersalno Wesela polega na tym, i zmusza
ono kolejne pokolenia Polakw do odpowiedzi na pytanie o narodow tosamo
i do obrachunkw z narodow przeszoci.
 3. Wyspiaski w Weselu podda rewizji narodowe mity, ale sam take uleg
ich urokowi4.
 4. Wyraenie bronowicko-chopska arkadia oznacza wyidealizowany obraz wsi jako miejsca szczliwego, harmonijnego bytowania.
 5. Wyspiaskiego-myliciela charakteryzuje krytycyzm wobec zudze, Wyspiaski-artysta odnosi si z aprobat do stworzonego przez siebie wiata.
 6. Sprzeczno midzy obu postawami: artysty i myliciela badacz wyjania
tym, e Wyspiaski, darzc mioci wiat mitw, krytykuje jednoczenie tych,
ktrym owe mity zastpuj rzeczywisto.

3
Nauczyciel, chcc uatwi uczniom to trudne zadanie, moe pytanie przeformuowa nastpujco: Na podstawie pierwszego akapitu okrel, jakie zasady realistycznego opisu miejskiej
przestrzeni podwaya powie labiryntowa.
4
Pytanie dotyczy akapitu 3 i 4.

Klasa II