Eduard Bass - KLUB JEDENASTU

Indeks: 00182/2015/12
Pozycja e-book_JW48: 074
Opracowanie edytorskie: Jawa48

na podstawie egzemplarza ze zbiorw prywatnych
Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawa przedruku i publikacji tak w
czci jak i w caoci.
Grudzie 2015
Prawa autorskie
nale do autora, autorw ilustracji,
Wydawnictwa SPORT I TURYSTYKA,
ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i
prawnych majcych lub roszczcych sobie takie prawa.
Materiay wykorzystane w opracowaniu, stanowi rdo danych o
naszej kulturze, literaturze i historii, stanowi wasno publiczn, a ich
rozpowszechnianie suy dobru oglnemu.
Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon

z biblioteki, od ssiada, znajomego czy przyjaciela.
Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych, modyfikowanie, przedruk i tym
podobne bez zgody autora edycji zabronione.
Niniejsze opracowanie suy wycznie popularyzacji tej ksiki i przypomnienia
zapomnianych pozycji literatury z lat szkolnych.
Eduard Bass
Tytu oryginau czeskiego: Klapzubova jedenastka

I wydanie 1922
Przeoy: Zdzisaw Hierowski

I wydanie polskie 1947
Wydawnictwo SPORT I TURYSTYKA

Warszawa 1959
Eduard Bass KLUB JEDENASTU
SPIS ROZDZIAW
ROZDZIA I
str. 9
ROZDZIA II
str. 14
ROZDZIA III
str. 18
ROZDZIA IV
str. 24
ROZDZIA V
str. 30
ROZDZIA VI
str. 37
ROZDZIA VII
str. 41
ROZDZIA VIII
str. 45
ROZDZIA IX
str. 564
ROZDZIA X
str. 63
ROZDZIA XI
str. 70
ROZDZIA XII
str. 76
ROZDZIA XIII
str. 81
ROZDZIA XIV
str. 86
ROZDZIA XV
str. 92
ROZDZIA XVI
str. 97
ROZDZIA XVII
str. 104
ROZDZIA XVIII
str. 110
ROZDZIA XIX
str. 116
ROZDZIA XX
str. 122
O Autorze
str124
ROZDZIA PIERWSZY
Pewien biedny chop,
chaupnik nazwiskiem Kapacz, mia jedenastu
synw. Dugo nie wiedzia, co z nimi zrobi, a wreszcie stworzy z nich

druyn piki nonej. adny, rwny kawaek ki przy domu zamieni na
boisko, sprzeda koz, kupi dwie piki i chopcy rozpoczli trening.
Najstarszy Janek, chop jak drg, poszed na bramk, dwch najmodszych,
Franka i Jurka, ktrzy byli drobni i zwinni, postawi na skrzydach.
Budzi ich wszystkich codziennie o pitej rano i prowadzi
godzinnym ostrym marszem do lasu. Po szeciu kilometrach robili w ty
zwrot i t sam drog przebywali biegiem. Teraz dopiero dostawali
niadanie, a po niadaniu zaczynali kopa. Stary Kapacz pilnowa surowo,
eby kady z nich umia wszystko. Uczy ich zatem bra pik z powietrza,
stopowa, podawa, strzela faszem, stojc i w biegu, z ziemi i z podania,
podawa do rodka i w ty, dryblowa, gwkowa, bi karnego i rg, rzuca
aut, wybija pik przeciwnikowi, bra j na piersi, kombinowa trjk
ataku lub wypuszcza cznikw, operowa skrzydowymi i pomoc,
przegrywa na skrzyda, gra przebojowo i zatrzymywa przeboje,
przejmowa pik z dalekiego wykopu, zatrzymywa strzay, wygrywa
pojedynki, startowa i dobiega do piki, broni robinsonad, gra z
wiatrem i pod wiatr, myli przeciwnika, uwaa na spalony, przeskakiwa
podoon nog, gra z jednym obroc, odbija pik szpicem, podbiciem,
goleniem, kostk i pit. Jak wic widzicie, duo byo tego, czego musieli si
uczy chopcy Kapacza, a i to nie byo jeszcze wszystko. Dochodzi bowiem
do tego specjalny trening w biegach i skokach. Musieli biega na wszystkie
dystanse od 50 jardw do dwch mil, skaka w dal i wzwy, o tyczce i trj
skokiem, odbywa biegi z przeszkodami a przede wszystkim wiczy szybki
start. Ale i to jeszcze nie wszystko. Musieli jeszcze trenowa pchnicie kul,
rzut oszczepem i dyskiem, by wyrobi sobie si ramion; stacza walki
zapanicze, eby cae ciao nabrao tyzny; uprawia zapasy z

przeciganiem liny, by posta caa bya jak z elaza. Przede wszystkim
jednak, zanim w ogle co zaczli, musieli z lekkimi ciarkami robi
wiczenia oddechowe, gdy stary Kapacz twierdzi, e bez dugiego
oddechu i zdrowego serca kady sport jest samobjstwem. Krtko mwic
mieli chopcy co robi, tak e w poudnie gnali do domu godni jak wilki,
zmiatali obiad i wylizywali kad odrobink potrawy, ktra przyczepia si
gdzie do garnka lub rondla. Potem wycigali si jeden przy drugim na
pododze lub te na podwrku i godzin odpoczywali. Rozmowni przy tym
bardzo nie byli, bo kady by rad, e moe wycign koci i wypocz bez
ruchu. Po godzince stary Kapacz wytrzsn fajk, gwizdn na chopcw i
znw wszystko szo od pocztku.
Pod wieczr stary te bra si do kopania, docza si do synw,
eby ich byo dwunastu, i grali po szeciu na dwie bramki. Pod wieczr
wpadali do domu jak wezbrana fala, Kapacz masowa jednego po drugim,
wylewa na kadego po trzy wiaderka zimnej wody (natrysku w domu nie
mieli), potem dawa im lekk kolacj i po krtkiej pogawdce zapdza spa.
A rano zaczynao si znw to samo.
Tak uczyli si dzie w dzie przez trzy lata.
Pod koniec trzeciego roku Kapacz pojecha do Pragi i przywiz
tabliczk, ktr przybi na drzwiach. W niebieskiej ramce na biaym tle widniao na niej czerwonymi literami:
K.S. JEDENASTKA KAPACZA
W kieszeni mia potwierdzenie praskiego Okrgu Zwizku Piki
Nonej, e jego Jedenastka zostaa zaszeregowana do trzeciej klasy.
Chopcy zocili si okropnie o to zaliczenie ich tylko do trzeciej
klasy, ale stary Kapacz powiedzia:
10
Wszystko musi by piknie po porzdku. Da Bg, e nabijecie i

Slavi, ale musicie si do niej dosta. Nauczyem was wszystkiego, czego
potrzeba, a teraz musicie ju sami przebija si naprzd. Tak to ju jest na
wiecie.
Chopcy chwilk jeszcze szemrali, ale wnet poszli spa i tylko
Franek z Jurkiem naradzali si szeptem, jak by to wymin pewnego
sawnego obroc i rwnie znanemu bramkarzowi wsadzi gola tu-tu
obok niego, albo jak by na meczu ze Spart kiwn Hoyera i wbi Peyrowi
pik w sam rg bramki.
Na wiosn rozpoczy si rozgrywki o mistrzostwo. Jedenastka
Kapacza pojechaa do Pragi na pierwszy mecz z jak trzecioklasow
druyn. Nikt ich nie zna, pokpiwano sobie z ich nazwy tym wicej, gdy
zobaczono jedenastk typowych wiejskich wyrostkw w barankowych
czapkach, ktrzy nie widzieli jeszcze miasta i ktrych przywiz stary dziad
z fajk w zbach. Ale skoro tylko Kapaczowi chopcy zajli swoje pozycje
na boisku, a sdzia da gwizdkiem znak, rozpocz si sdny dzie. Pierwsza
poowa meczu skoczya si wynikiem 39:0 dla Kapaczw, a do drugiej
poowy przeciwnicy w ogle si nie stawili. Owiadczyli, e w Okrgu
musiaa zaj jaka pomyka, bo to przecie nie jest wcale trzecia klasa.
Stary Kapacz siedzia na aweczce, nadsuchiwa, co mwi dokoa, tylko
si umiecha i robi miny, przekadajc fajk z jednego kta ust w drugi, a
oczy wieciy mu si jak u kota.
Gdy usysza, e i sdzia uznaje, i zaszo tu jakie
nieporozumienie i e zgosi to w Okrgu, poszed po swoich chopcw do
szatni, poklepa ich po ramionach i odwiz do domu.
W rod przynis mu listonosz urzdowe pismo z doniesieniem,
e uchwa Zarzdu Okrgu klub pana Kapacza zostaje awansowany do
klasy drugiej i e w najblisz niedziel rozegra mecz z K. S. Warszowice.
mia si stary Kapacz, a razem z nim miali si jego chopcy.
W niedziel wystpili w Warszowicach. Publicznoci zwalio si
sporo tysicy, bo ju si po Pradze roznioso, jaka to fenomenalna druyna
11
ta Kapaczowa Jedenastka. Stary znw usiad sobie z fajk w zbach na

aweczce, mrugn na synw, a oni wygrali 14:0. I znw zrobi si z tego
krzyk, i znw przyszo pismo i klub pana Kapacza znalaz si w klasie
pierwszej. Tu ju nie mona byo robi adnych skokw, wic gromili klub
za klubem: K. S. Kroczygowy 13:O, Spart z Koszyrza 16:0, Spart Kadno
11:0, Czechi Karlin 9:0, Nuselski K. S. 12:0, Meteor Praga VIII 10:0, Cz. A.
F.C. 8:0, K. S. Kadno 15:0, A. F. K. Warszowice 7 :0, Union ikow 4:0,
Viktoria 6:0, a w pfinale przeciwnikiem ich bya Sparta. W tym tygodniu
pozwoli im stary tylko na lekki trening, szczodrze ich masowa, a w
niedziel przed zawodami poprzestawia graczy.
W dwie godziny pniej wysa do ony telegram: Sparta
pokonana sze do zera. Pan Kada ani pisn".
Tej samej niedzieli Slavia pokonaa Union 3:2, wic za tydzie
Jedenastka Kapacza miaa wystpi przeciw niej. Na boisku byy takie
tumy, e musiao interweniowa wojsko, zamykajc ulice. Wszelkie inne
zawody zostay odwoane, by wszyscy mieli mono ujrzenia druyny
Kapaczw. Przyjechali oni na stadion autobusem. Stary siedzia przy
szoferze i spoglda po ludziach. Odprowadzi synw do szatni, poczeka a
si przebrali i zapyta:
Wic jak to bdzie, chopcy, nabijemy im, czy nie?
Nabijemy! odpowiedzieli synowie i poszli na boisko.
Ojca dwaj panowie z zarzdu porwali do loy, gdzie zasiad w
towarzystwie prezydenta miasta Pragi, dyrektora policji i ministra skarbu.
W loach palenie jest wzbronione, ale gdy stary wycign fajk, dyrektor
policji mrugn na policjantw, dajc im do zrozumienia, e ten pan moe
sobie tutaj zapali. Tymczasem na boisku wybucha sroga bjka midzy
fotografami, bo kady chcia mie zdjcie druyny Kapaczw a obiego ich
si tam co ze szedziesiciu. Wreszcie druyny rozstawiy si i sdzia
zagwizda.
12
Kapaczowi chopcy zagrali swj najpikniejszy mecz. Slavia te

bya w formie, ale w pierwszej poowie przegraa ju 0:3, a w drugiej
oberwaa jeszcze dwa razy tyle. Tum zanis ca druyn Kapacza na
ramionach a do hotelu. Przed hotelem by taki tok, e dyrektor policji
prosi starego Kapacza, by przemwi z balkonu do zgromadzonych ludzi,
gdy inaczej si nie rozejd. Wyszed wic stary na balkon, wyj fajk z
zbw, poprawi barankow czapk na gowie, a gdy krzyczce i wyjce
tumy na dole uspokoiy si i ucichy, przemwi:
No c! To jest tak. Powiedziaem im: chopaki pierony, nabijcie
im! No to oni im nabili. Nie ma to, jak dzieci suchaj rodzicw!
Taka bya mowa, ktr wygosi stary Kapacz, do dwudziestu
tysicy suchaczy, gdy jego druyna zdobya mistrzostwo Czech, majc
oglny stosunek bramek 122:0.
13
ROZDZIA DRUGI
Jeszcze si nie skoczyy
rozgrywki o mistrzostwo, a ju prasa
zagraniczna pena bya artykuw o Kapaczowych chopcach.

Sprawozdawcy wielkich europejskich pism sportowych udawali si do
Pragi, aby obejrze ten fenomen zielonej murawy", a do mizernej chaupy
w Bukwiczkach Dolnych pchali si jeden za drugim rni nieznani panowie
w raglanach i sportowych czapkach, proponujc staremu Kapaczowi
rozegranie meczw za granic. A on wysuchiwa ich wszystkich, wycign
z szuflady stary kalendarz, notowa sobie, co mu kady z tych panw
przyrzeka, a potem czsto i godzink przesiedzia medytujc nad tymi
zapiskami.
Synowie wiedzieli, e tato co dla nich obmyla, ale nie pytali go
niepotrzebnie, dopki nie mieli mistrzostwa w kieszeni. Gdy wygrali swj
sawny mecz ze Slavi, kupili wszystkie dzienniki, gdzie byy o nich sniste
artykuy z fotografiami i przywieli to wszystko matce. Rozpakaa si
rzewnie biedaczka, e to jej chopcy s tacy sawni i szanowani i dzikowaa
Panu Bogu, e ju maj to za sob, e ju nie musz si duej tak mczy.
C ty pleciesz, Maryniu? spyta, syszc to stary Kapacz.
No, przecie jasne: dopki byli za terminatorw i czeladnikw
odpowiedziaa Kapaczowa byo mi ich zawsze al, e tak cigle musz
gonie. Teraz s ju wreszcie mistrzami i mog sobie odpocz. Tak jak na
przykad mistrz Kopytko. Tyle si wci nauera, ale co to jednak zrobi!
Jest teraz panem, a robot za niego wykonuj czeladnicy.
Oj, Maryniu, Maryniu krci z niezadowoleniem gow
Kapacz wy kobiety sportu do koca ycia nie zrozumiecie. Ty pewnie
14
sobie mylisz, e my wynajmiemy teraz jedenastu ludzi, eby za nas grali, a

sami bdziemy si przyglda?
To si rozumie, e tak byoby najmdrzej.
No wiesz, co jak co, ale jednak nie przypuszczaem, e baba a
takie gupstwa potrafi wymyli. Teraz dopiero przychodz na nas
najwiksze zmartwienia. Chopcy, chodcie no tu!
I Kapacz wyj swj kalendarz, wytrzsn fajk, woy na nos
okulary i spojrzawszy sponad szkie, czy s ju wszyscy, powiedzia:
No, kiedy jestemy ju tak wszyscy razem, to popatrzcie si na
nos Jurka.
Wszyscy spojrzeli na Jurka, a on strasznie si zaczerwieni. Ale na
nosie jego nic nie mona byo dostrzec.
Tylko si mu dobrze przypatrzcie dogadywa ojciec tylko
si przyjrzyjcie, jak on nos w gr zadziera, e Slavii trzy bramki strzeli. A
wy wszyscy robicie za nim to samo, Jakby wygrana w Czechach zaatwiaa
ju wszystko! Macie mistrzostwo pierwszej klasy to prawda. Jestecie
najlepsz druyn w kraju te prawda. I na tym chcecie poprzesta?
Mylicie, e wam to ju do mierci wystarczy? Ja myl, e to jest wielkie
gupstwo. Czowiek musi cigle chcie czego wicej i siga wyej. Przez
cae ycie. Kto jest mistrzem dla swoich, musi chcie by mistrzem dla
caego wiata. I nie wolno mu spocz, dopki jest jeszcze w ogle co,
czego nie osign. A nam brak jeszcze niemal wszystkiego. Zatem spucie
te nosy i przestacie si puszy. Zawsze jeszcze moe kto wyskoczy, kto
wsypie wam siedem do zera. Ja rozmawiaem o tych rzeczach z wieloma
wielkimi panami i postanowiem, e si rozejrzymy troch po Europie. Tu
wanie mam wypisane, dokd pojedziemy. A wic do Berlina, Hamburga,
Kopenhagi, Sztokholmu, Oslo, Warszawy, Budapesztu, Wiednia, Zurychu,
Mediolanu, Marsylii, Barcelony, Lionu, Parya, Brukseli, Amsterdamu i
Londynu. Jeli to wszystko wygracie, moecie zadziera nosa jak chcecie.
15
Ale do tego czasu dajcie sobie spokj, idcie teraz pakowa rzeczy. Pojutrze
wyjedamy do Niemiec.
Chopcy suchali z zapartym tchem. Gdy skoczy, rzucili si
nawzajem na siebie z okropnym wrzaskiem i mcili si straszliwie z
radoci, e wyrusz w wiat. Zaraz przynieli map i pokazywali sobie na
niej to wszystko, co maj zwiedzi. Potem ciskali mam i tat, a Jurek wlaz
do psiej budy, gdzie warczcemu Burkowi wytumaczy dokadnie, dokd to
oni pojad. Wieczorem stary Kapacz musia im pogrozi lag, by ich
zapdzi do ka. Ale gdy ju zdmuchn lampk i pooy si spa,
podnis si Jurek, pochyli si w stron Franka i wrzasnwszy Dania!" da
mu szturchaca pod ebro. Franek krzykn Szwajcaria!" i zacz dusi
Jurka. A inni wykrzykiwali:
Czowieku! pomyl! Norwegia!
Ty szczeniaku! Berlin!
Jezus, Maria! Pary!
A Hiszpania to pies!
Anglia!
... i prali si po ciemku poduszkami. Wynika z tego wielka
awantura i bjka. Gdy si wreszcie zmczyli, posiadali zdyszani na kach i
zaczli radzi, jak gdzie bd gra. Tak podnieconych i rozgadanych
zaskoczy wit.
Przez cay nastpny dzie wszystko w Kapaczowej chaupie
zostao poprzewracane do gry nogami. Chopcy biegali na wszystkie
strony, znosili rzeczy, bez ktrych nie mog si obej w podry, po chwili
odnosili je jako niepotrzebne, a taszczyli nowe graty. Wszdzie byo peno
krzyku i zgieku, ktry ucich dopiero wieczorem, gdy wreszcie toboki ich
byy gotowe, a oni sami zasiedli do ostatniej w Dolnych Bukwiczkach
kolacji.
16
Matka popakiwaa, egnajc si z nimi, a na trzeci dzie byo jej

naprawd smutno, gdy krcia si sama po domu. Tylko Burek z ni zosta i
nie opuszcza jej ani na krok, chyba e si od czasu do czasu troch spni,
gdy musia si podrapa. Po tygodniu przyszed do domu posaniec z
telegramem. Dwanacie do zera wygraa druyna Kapacza w Berlinie i
wszyscy podobno zdrowi.
Dziki Bogu! westchna matka ja tam tego wszystkiego
nie rozumiem, bom przecie tylko starowiecka kobieta, ale sam Bg tylko
wie, co by ten ojciec zrobi ze sob, gdyby w tym tego zera nie byo.
A potem ju przychodzi telegram za telegramem, wiadomo za
wiadomoci, list za listem i wszdzie bya mowa tylko o zwycistwach.
Wielkim ukiem przemierzyli Kapacze Europ z pnocy na poudnie, a
wygrawszy w Mediolanie 6:0 pojechali zmierzy si z Hiszpanami.
Teraz nie byli to ju chopcy ze wsi o wytrzeszczonych
zdziwieniem oczach, jak si zaprezentowali po raz pierwszy na stadionie w
Pradze. Rozejrzeli si po wiecie i otrzaskali, mieli weniane amerykaskie
garnitury, buciki o ostrych nosach, czapki sportowe wedug angielskiej
mody. Wszyscy byli bardzo eleganccy, tylko stary Kapacz nie zmieni si w
niczym.
Kto mnie potrzebuje, przyjmie mnie tak jak jestem mwi
synom, gdy go namawiali, eby si ubra po miejsku. W czym si
zestarzaem, w tym ju zostan.
I poprawiwszy barankow czapk, wydobywa z kieszeni fajk z
wymalowanym na niej myliwym, a za kadym pykniciem napenia
przedzia pierwszej klasy tak mocnym zapachem, e tylko chopcy
pozostawali w przedziale. Nikt inny nie mg znie siy tytoniu pana
Kapacza.
17
ROZDZIA TRZECI
Nie tylko sama Barcelona ale i p Hiszpanii znajdowao si w stanie

niesychanego podniecenia i rozgardiaszu. Wszdzie wisiay afisze z
olbrzymim napisem Checco-Eslovaquia" i nigdzie nie mwio si o niczym
innym tylko o tym, jaki bdzie wynik zawodw mistrza Katalonii z
tajemnicz druyn Kapacza, o ktrej przy pomocy wszystkich uywanych
rodkw informowania rozpowszechniano w najwyszym stopniu
niepokojce Hiszpanw wieci. Ale gdyby i trzy czwarte tego byo kamstwem i przesad, jedna rzecz bya niewtpliwie prawd. By ni oglny
wynik rozegranych przez Kapaczw meczw, ktry niezmiennie
wykazywa po jednej stronie zero, a po drugiej cyfr wygldajc raczej na
jak dat historyczn ni na sum strzelonych bramek.
F. C. Barcelona by zdania, e stawka idzie o ca jego saw.
Zwoa wic kilka zebra czonkw i posiedze zarzdu, aby si naradzi,
jak przeciw tym Czechosowakom wystpi i jak sobie z nimi poczyna.
Zebrania te odbyway si w atmosferze wielkiego zdenerwowania i byy
bardzo burzliwe, a sytuacj wyjani dopiero gos pana Alcantara.
Panowie, mylcie sobie, co chcecie owiadczy na jednym z
zebra ale najlepiej bdzie, jeli si z gry zabezpieczymy. Co pewne, to
pewne! Jeszcze nie widziaem, eby rodkowy pomocnik ze zamanym
ebrem uratowa sytuacj swojej druyny!
Brawo! krzykna reszta zamiemy mu na wszelki
wypadek trzy! Co pewne, to pewne!
Moim zdaniem, naleaoby przetrci przede wszystkim
obydwu cznikw i rodkowego z pomocy. To by na pierwsz poow gry
wystarczyo.
18
I bramkarza jeszcze do tego! W obojczyk go! Co pewne, to

pewne!
Potem jednak pojawi si wniosek, eby poprzetrca obydwu
skrzydowych i jednego obroc. Inny barceloczyk broni zasady
prowadzenia natarcia rodkiem i zaleca nastpujc kombinacj taktyczn:
rodkowy napastnik rodek pomocy bramkarz. Inni znw byli jeszcze
odmiennego zdania, tak e gdyby chciano wszystkim dogodzi, caa
Kapaczowa Jedenastka byaby w pi minut po gwizdku w klinice
chirurgicznej.
wietnie! krzyczeli gracze potem im wsadzimy bramek,
ile bdziemy chcieli!
Panowie zabra gos przewodniczcy jestem naprawd
gboko wzruszony widzc wasze szlachetne usiowania, by zapewni
zwycistwo naszym barwom. Ale to wszystko nie jest jednak takie proste,
jak mylicie. Jeli ich wszystkich rozoymy, nie strzelimy im ani jednej
bramki!
A to dlaczego?!
Jak to?
Oho! Zobaczymy! Zobaczymy! wykrzykiwali czonkowie.
Panowie, nic na to nie poradz, ale naprawd nie strzelimy ani
jednego gola.
A dlaczego nie!?
Dlatego, e wszyscy pod rzd znalelibymy si na spalonym.
Zaskoczeni gracze wytrzeszczyli oczy i ucichli. Rzeczywicie, to
jest jasne: gdyby nie mieli przed sob ani jednego przeciwnika, byliby
waciwie na spalonym.
Przewodniczcy wykorzysta to zaskoczenie.
19
Jestem zatem zdania, e nie moemy posuwa si a tak daleko.

Myl, e wniosek Alcantara na pocztek wystarczy. Unieszkodliwicie
cznikw i rodkowego napastnika, a potem zobaczymy. Gdyby to miao
nie starczy, zagwid wam pocztek naszego hymnu narodowego, a
wtedy rozoycie obydwu skrzydowych i obroc. A gdy i to bdzie za
mao, zgodnie z trzecim naszym wnioskiem, przeamiemy lini rodkow.
Ale na Boga! zostawcie im przynajmniej trzech graczy na boisku, bymy si
nie znaleli na spalonym.
Tak kompromisowy wniosek zosta jednogonie uchwalony i
wszyscy rozeszli si spokojni o losy zwycistwa. Na drugi dzie wiedziaa
ju o tym caa Barcelona i wszdzie zapanowaa szalona rado. Dzienniki
niezwocznie przyniosy fotografie Jzka i Antka Kapaczw jako cznikw
i Karlika, ktry gra na rodku ataku, uzupeniajc je snistymi
rozprawami, gdzie na podstawie historii, etnografii i przyrodoznawstwa
udowadniano z matematyczn cisoci, e to s trzej najwiksi brutale, na
ktrych ostr gr Barcelona musi specjalnie zwrci uwag. miali si
ludzie fryzjerw, we wszystkich winiarniach i cukierniach, a chopcy
krelili na fotografiach tych trzech Kapaczw krzyyki, jako e ju jest po
nich, e s zaatwieni na wieki wiekw amen.
W takich okolicznociach Jedenastka Kapacza przybya do
Barcelony.
Do zawodw mieli trzy dni czasu. Chodzili wic po miecie i
rozgldali si na wszystkie strony, gdzie by tu co ciekawego zobaczy.
Przede wszystkim zabiegali o dzienniki. A stary Kapacz stara si o nie
najbardziej. Ale gdy wzi do rki ten i w, w kadym znajdowa tylko
fotografie Jzka, Antka i Karlika. I wszdzie by dodany krzyyk.
Co by to miao znaczy ama sobie gow i gdy chopcy
wczyli si po miecie, on siedzia przed hotelem, kurzy z wciekoci
fajk i bezskutecznie usiowa rozwiza t hiszpask krzywk przy
fotografiach. Te trzy krzye, ktre si wszdzie niemal bez wyjtku
powtarzay, napeniay go lkiem. Przysiga sobie w duchu, e natychmiast
20
po powrocie do domu kae chopcw uczy obcych jzykw, eby sobie za

granic lepiej od niego dawali rad.
Nadesza niedziela. Mecz mia si zacz o godzinie 17, ale ju od
poudnia tumy cigny na stadion. Ludzie cisnli si u wej i w toku nikt
nie zwrci nawet uwagi na cudzoziemskiego staruszka, ktry siedzia na
kamieniu przy drodze i w tym hiszpaskim upale mia na gowie
barankow czapNogi mieli grube jak kloce, a kto widzia ich z bliska, poznawa, e
maj umieszczone pod poczochami nagolenniki takie, jakich uywao si,
gdy pika nona bya jeszcze w powijakach. Na kolanach mieli gumowe
ochraniacze, mocne jak samochodowe opony. cigna z przodu i z tyu
chronione kauczukowymi wkadkami podobnie jak to miewaj gracze w
rugby. Jednakowe gumowe pancerze chroniy u kadego przedrami i
rami. Na gowie kady mia gruby gumowy hem taki jaki stosuj motocyklici na zawodach. Ale ju najzabawniejsze byy ich tuowia. Wszyscy
Kapacze byli zupenie okrgli. Ci gracze, ktrych cay wiat zna jako
najsmuklejszych i najzwinniejszych chopcw, mieli dzi ogromne brzuchy i
w ogle zdawao si, e cae ich ciao pod sportowym kompletem ocieka
tuszczem. Byo to jedenacie ogromnych melonw na nieociosanych
nogach. Barceloscy gracze zdbieli. Pan Alcantara zakrci si gdzie tak,
e zdoa nieznacznie klepn Franka po siedzeniu. Rka mu odskoczya.
Kapaczowi chopcy
napompowane powietrzem.
mieli
na
sobie
gumowe
pancerze
Panu Alcantarze z rozczarowania nos si bardzo wyduy, a

druyna Barcelony bya wyranie przeraona. Przeraone byo te
spoeczestwo barceloskie, a tylko w rodkowej loy kto si mia. By to
stary Kapacz, ktry mi fajk i dusi w sobie miech, a mu zy cieky po
twarzy.
Do stu diabw gada czasami do siebie, jeli nie musia
tumi miechu nie bdzie si im za szybko w tym opakowaniu biegao.
21
Ale trudno, ycie waniejsze od wygody. eby tylko nie zapomnieli, co im

przykazaem.
Ale chopcy nie zapomnieli. Rozgrywali mecz dokadnie tak, jak im
poleci. Kad zdobyt pik przekazywali sobie wycznie poprzecznymi
podaniami, najdalszymi, jakie byy moliwe. Lewy pomocnik na prawe
skrzydo, prawy pomocnik na lewe a skrzydowi midzy sob. Pozostali
krcili si tylko przed bramk. Rezultat by ten, e ju wkrtce dziesiciu
Hiszpanw biegao ogupiaych to na lew stron boiska, to na praw, a
zanim dobiegli do Kapacza, ktry mia pik, ta ju frr leciaa nad ich
gowami na drugi koniec boiska, gdzie nikogo z nich nie byo. Nim si
spostrzegli, pady bramki: pierwsza, druga, trzecia, czwarta. Wic
sprbowali obstawi skrzyda, ale Kapacze zaraz zaczli gra rodkiem.
Hiszpanie rzucili si kup na cay czeski atak, ale ten posa pik do tyu, a
tam ju obrocy i pomoc zupenie nieskrpowani gnali na bramk
hiszpask. Krtko mwic bya to gra, w ktrej Hiszpanie w ogle nie
dochodzili do Kapaczowych chopcw; ilekro si do nich zbliali, pika
bya ju dawno daleko. Na bramk strzelao si z duej odlegoci, ale tak
ostro i z faszem, e byo tylko pi strzaw, ktre bramkarz zdoa jako
tako obroni na rg. Poza tym co strza, to bramka.
W drugiej poowie Alcantara by ju tak wcieky, e nie
zachowujc nawet pozorw wskoczy Antkowi obydwoma nogami na
piersi. Rozleg si straszliwy huk, Alcantara odlecia na dziesi metrw, a
Antek stan na rodku boiska nagle tak przeraliwie wychudy, e koszulka
wisiaa na nim jak na tyczce.
Nie przejmujcie si chopcy krzycza z loy stary Kapacz
ja to znw napompuj!
Wkrtce rzeczywicie zaklei mu pancerz i napompowa, a kiedy
soce zachodzio, Kapacze koczyli mecz wygran 31:0!
Do stu tysicy spataaszonych karnych, dobrze im tak mia
si stary, gdy zdejmowa z nich pancerze ja im dam, tym obuzom, robi
krzye nad moimi chopcami.
22
Ambulanse sanitarne miay i bez tego pene rce roboty. Ba, nawet
okazao si, e jest ich za mao i musiay telefonowa po pomoc, bo tego
dnia na galerii 275 Hiszpanw pko ze zoci.
23
ROZDZIA CZWARTY
Chwileczk, mr. Allenby,
jeszcze sweczko: jak pascy ludzie
obliczaj dzisiejsz frekwencj?

Kasjerzy zgaszali przed kwadransem sto szedziesit tysicy.
Wszystkie dotychczasowe rekordy przekroczone, mr. Cormick!
A jak stoj zakady?
Trzy do jednego dla Huddersfield. Musimy wygra ten mecz. To
nasz narodowy obowizek.
Dzikuj panu, mr. Allenby. Good bye.
Good bye, mr. Cormick, do widzenia!
Rozmowa ta toczya si w loy prezesa na poudniowej trybunie
najwikszego stadionu sportowego w Londynie. Pan prezes Allenby
ucisn serdecznie prawic swego starego przyjaciela pana Cormicka,
redaktora pisma New Sporting Life". Potem usiad przy balustradzie, a
Cormick rwnoczenie znik w korytarzu.
Byo to niezbyt dugie przejcie, ktrym teraz pyny tysice
podnieconych ludzi. Cormick przemkn gadko przez tum, skrci na
schody wiodce na otwarte trybuny, wszed na sam gr i poza ostatnim
rzdem przeszed a do samego koca. Tam w drewnianej cianie byy mae
drzwiczki. Cormick wyj klucz, otworzy i wyszed na may balkonik, ktry
przyczepiony by do zewntrznej ciany trybun. Pod nim rozcigaa si
szeroka, pokryta traw przestrze, ku ktrej wiody trzy szerokie ulice. W
tej chwili przestrze ta bya jednym olbrzymim, rojcym si mrowiskiem
ludzi i pojazdw. Wszyscy cisnli si do jedenastu bram stadionu. Powietrze
falowao od woania tysicy gosw i oguszajcego zgieku klaksonw. Jak
24
trzy niekoczce si we cigny z trzech ulic w kierunku boiska szeregi

aut, sportowych powozikw, doroek i omnibusw. Cormick patrzy przez
chwil na to kbice si barwne rojowisko, potem zamkn drzwiczki za
sob i wszed na balustrad balkonu. Przed nim na cianie umocowana bya
elazna drabinka. Cormick wszed po niej na dach trybuny. Bya to
ogromna, lekko nachylona paszczyzna, nagrzana silnie w penym socu.
Na podwyszonym jej boku stercza w rodku maszt sztandarowy. Cormick
skierowa si w jego stron. Sta tam stoek a na nim lea skrzany hem z
urzdzeniem telefonicznym. Cormick woy go na gow. Obydwie
suchawki przylgny do uszu, a mikrofon znalaz si naprzeciw ust. Dwa
sznury kilkumetrowej dugoci biegy do masztu, od ktrego cign si
drut telefoniczny gdzie w stron odlegych domw. Na jego kocu, wiele
kilometrw od tego miejsca, znajdowa si lokal redakcyjny New Sporting
Life". Tam przy stole siedzia mody czowiek rwnie w takim samym
hemie na gowie i z maszyn do pisania przed sob. Kilku panw rozwalao
si wok w klubowych fotelach. Wszyscy czekali na pocztek
sprawozdania Cormicka.
Na stojcym z boku stole przygotowane byy mae szklane pytki,
na ktrych inny sekretarz mia notowa w skrcie przebieg zawodw, tak
aby to sprawozdanie mogo by natychmiast rzucane na ekran sztucznie
zaciemnionego okna. Setki ludzi oczekiway ju pod redakcj na pierwsze
wiadomoci ze stadionu.
Cormick wzi krzeso i usiad na nim tu na skraju dachu. Nad
nim na maszcie klaskay na wietrze dwa sztandary: u gry angielski z
krzyem, pod nim smuga biao-czerwona z niebieskim klinem, cigncym
si od drzewca do poowy chorgwi. Gboko w dole wabia oczy soczysta
ziele wspaniaego boiska, byszczay biae szlaki linii i czerniay olbrzymie
tumy na trybunach. Pomidzy trybunami a waciwym boiskiem, lea
szeroki pas wolnej przestrzeni bdcej bieni lekkoatletw. Na niej stao
wkoo stu trzydziestu nieruchomych policjantw, jeden oddalony dokadnie
o 25 krokw od drugiego. Z tej wysokoci wygldali jak dziwaczne, grube
kamienne supki. Przy obydwu bramkach siedzieli i leeli na ziemi
25
fotografowie. Cormick ogarn ten widok dowiadczonym okiem i stwierdzi, e wszystko jest w najwikszym porzdku. Potem opar si wygodnie
na krzele, zaoy praw nog na lewe kolano, wyj powoli z futerau marynarsk lornet, nastawi j tak, by jak najlepiej widzie i rozpocz swj
nieustanny dialog z mikrofonem:
Halo! Atkinson! Dzie dobry! Syszy mnie pan dobrze? Ten
klaskajcy odgos? To s sztandary nade mn. Do tego pan przywyknie.
Trzepoc a dzwoni. Tu na grze jest bardzo przyjemny wiaterek. Lepsze
miejsce ni tam na dole w tym zaduchu. I nikt mi nie przeszkodzi w
rozmowie. To by dobry pomys. Powiedzcie Fredowi, e zakad ze mn ju
przegra. Przed kwadransem sprzedano ju sto szedziesit tysicy
biletw. A przy wszystkich kasach sprzedaj dalej! Jak usyszycie okropny
oskot, to wywietlcie tam widzom, e si zawaliy trybuny. Runy pod
straszliwym natokiem. Wtpi, czy mgbym wam ten fakt jeszcze
zakomunikowa. Zleciabym czterdzieci metrw w d, a nasz drut nie jest
na tak odlego obliczony. ebymy mogli zacz? Prosz bardzo. Wstp
napisaem wam z gry. Prosz mi go przeczyta dla kontroli.
Cormick zamilk, owic uwanie drobny szmer w suchawkach
telefonu. Po kilku minutach znw zacz:
Dobrze. Nic tam nie trzeba zmienia. Wszystko jest tak, jak z
gry opisaem. Tylko zamiast sto siedemdziesit tysicy napiszcie sto
osiemdziesit. Przybyo przynajmniej dwadziecia tysicy ludzi przez te p
godziny. Halo! Uwaga! Prosz pisa, dyktuj:
Dziesi minut po godzinie siedemnastej zagrzmia cay olbrzymi
stadion huraganem oklaskw. Otwiera si brama w pnocnej trybunie i
jedenastu huddersfieldskich bohaterw wbiega drobnym krokiem na
boisko. Umiechnity Winnipeld jest jak zawsze pierwszy, olbrzymi Clark
zamyka szereg. A rozkosz spojrze na prno tych dwudziestu dwch
ng, na potnie sklepione klatki piersiowe pod zoto-niebieskimi pasami
swetrw. Niemilkncy okrzyk radoci caej Anglii wita ten kwiat narodu,
ktry powoany jest dzi, by walczy w obronie sawy i prymatu barw
26
brytyjskich na zielonej murawie. Wszyscy s przekonani, e mistrzowie nie

mog zawie pokadanych w nich nadziei. Trzy przeciw jednemu wynosi
stosunek stawek w zakadach, w ktrych przeciwko druynie Huddersfield
stawiaj tylko cudzoziemcy i ludzie... ludzie., ludzie...
Niech pan zaczeka, to zdanie niech pan skreli, zrobimy z tego
osobny ustp na koniec. Ju pan skreli? No, wic dyktuj dalej. Ale ju
otwiera si brama po drugiej stronie trybuny i wychodz mistrzowie
kontynentu. Nasza wyrobiona sportowo publiczno wita ich rwnie
oklaskami, ktre jednak musz umilkn wobec zrozumiaej ciekawoci. A
wic to s ci sawni zawodnicy, ktrych wysaa maa, sympatyczna
republika leca w sercu Europy, by zdobyli jej wiatowy rozgos! Jaki to
malowniczy widok tych jedenastu braci, ktrzy naturalne braterskie
uczucia potrafili przetworzy w synne ju zgranie i jednolito wsplnych
poczyna! Na pierwszy rzut oka niczym specjalnym si nie odznaczaj. Ich
drobne postacie nie mog si mierzy z atletyczn budow graczy
Huddersfieldu. Wydaje si, jakby byli speszeni widokiem czarnych od
ludzkiego mrowia trybun. Id ku rodkowi boiska gromad, jakby w tym
skupieniu szukali wzmocnienia swojej odwagi. Sdzia pan Surrey idzie im
naprzeciw. Kapitan Winnipeld oddziela si od swoich, by powita goci.
Halo! Uwaga! Teraz mamy co nowego! Napiszcie podtytu: Jego Krlewska
Mo! Ma pan ju? Teraz nowy ustp. Dyktuj. W tej chwili rozlega si na
caym stadionie nowy radosny okrzyk. Na maszt pnocnej trybuny wjeda
nowy wielki sztandar o barwach Windsoru. Drzwi rodkowej loy otwieraj
si i wchodzi Jego Krlewska Mo z krlow i ksiciem Walii. Dyrektorzy
klubu z G. M. Allenbym na czele, witaj dostojnych goci. Krlewscy
maonkowie dzikuj tumom za entuzjastyczn owacj. Podniesieniem
rki krl pozdrawia graczy, ktrzy ustawili si przed jego lo, celem
zoenia zaimprowizowanego hodu. Teraz siada, by oglda najwiksze w
dziejach Anglii zawody. Te sowa najwiksze w dziejach Anglii zawody"
niech pan podkreli i wyrzuci w osobny wiersz jak podtytu. Ma pan? Halo!
Dyktuj dalej. Huddersfield wyciga los i dostaje mu si gra z wiatrem.
Ogromne napicie i miertelna cisza zapanowaa na stadionie. Rozleg si
gwizdek p. Surreya. Jest godzina siedemnasta, 21 minut, 16 sekund.
27
rodkowy napastnik Kapaczw poda pik prawemu cznikowi. Charcot

idzie na niego. cznik oddaje pik prawemu napastnikowi. Cay atak
Huddersfieldu wpada pomidzy Kapaczowych napastnikw. Charcot
dogania pomocnika, zdobywa pik, halo! nie! niech pan to skreli, diabli
wiedz, jak to ten chop zrobi, ale ma pik nadal. Dyktuj: Barring i Winnipeld id mu na pomoc. Strza, pika przenosi si ukosem do przodu na
lewe skrzydo. Wspaniay przerzut pomidzy naszym pomocnikiem i
obroc. Szalony bieg lew stron. Kto wczeniej? May skrzydowy
czerwono-biaych doszed do piki. Warsey, naprzd! Ju za pno. Podanie
do rodka. Za wysokie. Idzie na wysokoci brzucha. Lewy cznik i
rodkowy pomocnik mijaj pik. Goninger, lewy obroca, podnosi nog.
Skd si tu wzi prawy pomocnik? Gow skierowa pik do lewego
cznika. Warsey! Ou! Jakie zamieszanie! Boe! Bums! Pfuj! Niech pan
pozwoli, e splun. Co? No, owszem. Ju siedzi! Do wszystkich diabw, to
by strza. Co na to publiczno? Cicho. Teraz, zaczyna bi brawo. To jest
straszne! No, ale jeden gol to jeszcze nie jest nieszczcie... Jak dugo to
trwao? Rwne 67 sekund od wykopu. Niech pan tam napisze: straszliwy
strza lewego cznika, strza jakiego na angielskich boiskach od
dziesitkw lat nie pamitamy. Zanim Clark zdy podnie rk, pika
bya ju poza nim.
Zdenerwowany Cormick nie mg wytrzyma na dachu. Musia
przynajmniej wsta i ustawi sobie inaczej krzeso. Potem znw zacz
dyktowa i opisywa ataki Huddersfieldu. Rozpywa si z zachwytu nad
jego kombinacjami, ale co chwila musia woa na Atkinsona, eby skrela z
artykuu przeklestwa, ktre towarzyszyy znakomitej grze obrony
Kapaczw. A raz zamilk, tak e zaniepokojony Atkinson musia si dugo i
natarczywie upomina, eby si dowiedzie, co si dzieje. Cakiem zamanym gosem oznajmi mu Cormick, e Anglia wanie stracia drug bramk.
Nic nie poradz, Atkinson, musimy przyzna, e Czechosowacy
maj przewag. Rzucie tam na ekran, e nasi s w doskonaym nastroju i
e na pewno wyrwnaj, bo inaczej gotowi wam zdemolowa redakcj.
Halo! Czterdziesta trzecia minuta. Z wykopu prowadzimy atak lewym
28
skrzydem. Kapacze id naprzeciw. Na rodku boiska nawizuje si walka.

Dugimi strzaami obrocy obydwu stron przerzucaj pik na poow
przeciwnika. Charcot podaje do przodu, Winnipeld dochodzi do piki, jest
sam, teraz, teraz! ojej, przenis! A to dopiero oferma! Z wykopu pika
idzie na prawe skrzydo koniec pierwszej poowy. Przegrywamy 0:2, ale
nasi gracze s zupenie niezmczeni i narzuc w drugiej poowie swoje
mordercze tempo. Publiczno jest zupenie rozczarowana, ale podziwia
doskona gr naszego przeciwnika. Naprawd, nie jest hab by
pokonanym przez druyn takiej klasy. Jego Krlewska Mo jest wyranie
poruszony. Dyrektorzy Huddersfieldu wyjaniaj mu przyczyny poraki.
Prezes Allenby oddala si. Teraz ju wraca. W jego
towarzystwie jest jaki dziwny staruszek. Przedstawia go Jego Krlewskiej
Moci. To jest z pewnoci ojciec Kapacz. Musz tam biec, dowiedzie si o
czym rozmawiaj. Niech pan odpocznie, Atkinson, przed pocztkiem drugiej
poowy bd z powrotem. Zaznaczcie jeszcze, e krl serdecznie ucisn
rk staremu Kapaczowi.
Cormick zdj hem, biegiem przeby dach, zszed po drabinie na
balkon i znikn w tumach, ktre w najwyszym podnieceniu denerwoway
si i haasoway na trybunach.
29
ROZDZIA PITY
Tre rozmowy, jak mia stary Kapacz z krlem Anglii w tym dniu,
w ktrym jego chopcy zwyciyli Huddersfield F. C. w stosunku 4:0, nie
zostaa nigdy ogoszona w New Sporting Life" ani te nigdzie indziej.
Dzienniki przyniosy tylko krtk jej tre zgodn z tym, co zdradzili im
dyrektorzy Huddersfieldu. To, e jestemy w posiadaniu znacznie
peniejszego sprawozdania z tej pamitnej rozmowy, zawdziczamy tylko
naszemu rodakowi, kunierzowi Maceszce, ktry suy Kapaczom w
Londynie za tumacza.
Pan Wincenty Maceszka by zapalonym sportowcem. Sam, prawd
mwic, ani nie gra w pik, ani nie biega, ani nie skaka, jako e przy
swoich 130 kilogramach ywej wagi mia w tym kierunku pewne trudnoci.
Nie stawa te do zapasw, nie podnosi ciarw, nie porywa si ani na
pywanie, ani na wiolarstwo, jego jedynym sportem, ktremu oddawa si
z zamiowaniem i zapaem, byo przeciganie liny. W tym sporcie by
znakomitym ostatnim przedstawicielem"; gdy okrci lin wok swego
ogromnego kaduba i zapar si nkami, tak e prawie lea na ziemi,
druyna przeciwnika miaa cik robot, usiujc ruszy z miejsca t
opierajc si gr misa. Sia jego wsptowarzyszy tylko pozorowaa
zwycisk przewag. Dziki niemu zesp czechosowackich kunierzy w
Londynie dziery przez osiem lat mistrzostwo Anglii w przeciganiu liny,
gdy nawet silna druyna londyskiej policji nie moga przecign liny, na
ktrej kocu wisia pan Wincenty Maceszka. Z czasem zaprzesta pan
Maceszka uprawiania i tego sportu, lecz za to tym gorliwiej powici si
sportowej dziaalnoci organizacyjnej. Nie byo w jego dzielnicy klubu, w
ktrym nie byby prezesem albo wiceprezesem, sekretarzem albo
kapitanem sportowym. A ile to razy zdarzyo mu si, e sam siebie
wyzywa na spotkanie jako kapitan sportowy jednego i jako prezes
30
drugiego klubu. Naley przyzna, e w tego rodzaju wypadkach postpowa

zawsze wyjtkowo uprzejmie i uczciwie. Jeli korespondencja pomidzy
niektrymi klubami nacechowana bya czsto otwart wrogoci, ironiczn
kliwoci i pena bya jadowitych uszczypliwoci, listy, ktre pan
Wincenty Maceszka z jednego klubu wysya do pana Wincentego Maceszki
z drugiego klubu, mogy by wydawane drukiem jako wzory stojcej na
wysokim poziomie dentelmeskiej korespondencji, w ktrej zawsze w
prawdziwie mistrzowski sposb umiano podnie i podkreli zasugi
osobiste adresata.
Ten wybitny dziaacz nie mg przecie nie wiedzie o przyjedzie
Kapaczowej Jedenastki. Przeciwnie, wyjecha naprzeciw nich do Dovru i
sta si ich niezastpionym tumaczem, przewodnikiem, przywdc i
opiekunem, tak e przez pami na to, jeszcze w dwa lata po pobycie
Kapaczw bywa zapraszany do rnych towarzystw londyskich. Od tego
to wanie sawnego czowieka posiadamy dokadne informacje o
szczegach interesujcej rozmowy, jak odby krl angielski ze starym
Kapaczem. Pierwsze zdanie spowodowao mae nieporozumienie. Jego
Krlewska Mo zapyta mianowicie Kapacza:
Hau du ju du?", co znaczy jak si pan miewa?". A na to stary
nie czekajc na porednictwo pana Maceszki odpowiedzia:
Tak, tak, Jego Angielska Moci, Jur mam, Jurek go woamy, a to
jest to samo, co wy nazywacie Dord.
Tymczasem pan Maceszka zdy si opamita i szybko wyjani:
Jego Krlewska Mo nie pyta o Jur. Pragnie usysze, jak si
wam wiedzie.
Mj Boe, jak si to moe, Jego Angielska Moci, Panie Krlu,
powodzi chaupnikowi. A choby i tym chopcom te jak si wiedzie, wci
tylko zero i zero, a jeeli im tam kiedy jaki gol wpadnie to zawsze spalony.
Pan Maceszka zaczerwieni si po uszy, otar pot z czoa i
przemyliwa, jak by to krlowi jako adnie i elegancko przeoy, ale by
31
obecnoci caego dworu tak speszony, e nic mu do gowy nie przychodzio. Wic w kocu rbn po angielsku dosownie tak, jak to Kapacz
wyoy po czesku. Krl rozemia si i zapyta:
A jak si ma pani Kapaczowa? Czy te z wami jedzi?
Uchowaj Bg, Panie Krlu! Porzdna pika nona to nie jest to,
co krlowanie, eby si do tego mogy wtrca kobiety. Niech si Jego
Angielska Mo raczy nie obrazi, ale do porzdnego kopania trzeba
naprawd umie znacznie wicej ni do krlowania.
To pan, panie Kapacz, krla nie bardzo wysoko ceni?
Dlaczegby nie, Jego Angielska Moci, Panie Krlu! Pan Bg
da ludziom fach najrozmaitszy, to i midzy koronowanymi znajdzie si
gdzieniegdzie porzdny czowiek. Temu nikt nie moe zaprzeczy. Ale jako
zawd to mi si nie widzi. Bo z tym jest tak: mj nieboszczyk pradziadek
suy w Pilnie i opowiada mi, e tam za bardzo dawnych czasw kady
dom mia prawo warzenia piwa. To prawo byo przywizane do domu i na
domu zostawao, nawet jeli jego waciciele wystawili sobie browar i w
domu ju nie warzyli. Niektre domy zostay naturalnie rozebrane lub
ulegy zburzeniu, a z caej parady zostay tylko wrota. Ale waciciel tych
wrt ma do dzi dnia prawo warzy piwo. Jak dugo yw ani chmielu, ani
sodu nie tkn, ale to prawo ma i pienidze z niego cignie, bo mu po
przodkach wrota zostay. To i z krlami jest zupenie tak samo. Warzy
musz za nich inni, ale oni bior pienidze i maj prawo, bo gdzie tam
odziedziczyli jakie wrota.
To pan, drogi panie Kapacz, nie jest zwolennikiem monarchii?
Ale dlaczego nie, Jego Angielska Moci, Panie Krlu? Jaki sobie
porzdek ktry nard u siebie zaprowadzi, ten niech bdzie! S kobyy,
ktre s najszczliwsze bez uzdy, a s i takie, ktre bez klapek na oczach
chodzi nie umiej. A cign przecie musi tak samo jedna jak i druga. Nie
o to wic chodzi, bo ja twierdz tylko, e pika nona to rzecz znacznie
trudniejsza ni krlowanie. Niech pan pomyli, Panie Krlu, e znalaz si
32
pan przed bramk, a tu nagle skrzydowy takim adnym skonym strzaem

podaje panu pik. Tu stoi pan tu jest pika tu jest bramka a pan by
teraz musia naprzd zwoa posiedzenie rady ministrw, eby rozwaya i
postanowia, czy lepiej bdzie kopn szpicem, czy czeskim, w prawy grny
rg, czy w lewy dolny. Do stu futbolowych diabw, to bymy dopiero
przepadli z kretesem!
Gdy pan Maceszka wszystko to mniej lub wicej wiernie
przetumaczy, Jego Krlewska Mo nie mg powstrzyma si od miechu.
Sprytna z pana sztuka, panie Kapacz rzek w kocu
(przynajmniej tak to pan Maceszka przetumaczy) chciabym pana mie
jako nadwornego doradc.
Czego nie ma, moe jeszcze by, Jego Angielska Moci, Panie
Krlu rzek sentencjonalnie stary Kapacz promieniejc z zadowolenia.
Jeliby pan mia jakie trudnoci i kopoty, niech pan przyjedzie do nas
do Dolnych Bukwiczek, a ja ju panu zawsze jaki porzdny fortel wymyl.
No, ale arty na bok, panie Kapacz. Rozmawiam zawsze
chtnie z ludmi pana pokroju, gdy uwaam, e zapatrywania wasze s
bardzo zdrowe.
Zdrowe jak zb, Panie Krlu zapewni go skwapliwie stary.
Troski, ktre nas na naszym wysokim stanowisku gnbi, nie s
bynajmniej mae. Ja czsto na przykad przygldajc si takim zawodom, jak
dzisiejsze, zastanawiam si, dlaczego pika nona nie zostaa podniesiona
do godnoci oficjalnego i powszechnie uznanego sprawdzianu zdrowia
fizycznego i duchowego. Potrzeba w niej przecie tyle panowania nad sob,
sprytu, bystroci, poczucia solidarnoci, samozaparcia, krtko mwic tyle
wysiku jednostki na rzecz dobra caoci, e jest ze wszystkich rodzajw
sportu najlepszym obrazem dobrze rozwinitego ycia. Dlaczego na
przykad zamiast utrzymywa olbrzymie armie, kady nard nie wyksztaci
sobie doskonaej druyny pikarskiej? Gdyby doszo do sporu, ktrego nie
udaoby si zaatwi na drodze pokojowej, zamiast caych armii
33
wystpioby z kadej strony po jedenastu graczy i oni rozstrzygnliby

sporn kwesti.
Gdyby tak Pan Bg da westchn wzruszony stary Kapacz
Czechosowacja byaby wwczas mocarstwem!
No niech pan sam powie, panie Kapacz, nie byoby to lepiej?
A Jego Angielska Mo, Pan Krl, niech powie, czy nie
starczyliby wtedy Kapacze za wszystkich sprzymierzecw?
Niech pan tylko pomyli o kopotach swojego wasnego kraju,
no powiedzmy z Wgrami. Jak by to wypado, gdyby pan stan ze swoimi
chopcami na boisku w obronie swej ziemi?
Jego Angielska Mo, Panie Krlu, melduj posusznie, e sto
trzydzieci dwa do zera! A moe i troch wicej do stu dziurawych goli!
No widzi pan, drogi panie Kapacz, pan jest urodzonym
ministrem wojny!
Ale tylko jeliby si na niej grao w pik. W innym wypadku
niech mnie Pan Bg strzee. Wol ju by kapralem w Jedenastce
Kapaczw.
Hm niech pan posucha, panie Kapacz, to pan sam
wychowa sobie tych chopcw?
Sam, Jego Angielska Moci, Panie Krlu, a jeli te modziki do
czego dzisiaj doszli, to tylko dziki temu, e krew krwi si nie zaprze a
jabka padaj pod jaboni.
Nas to bardzo interesuje z pewnych czysto prywatnych
wzgldw. Gdy doszy tu do nas pierwsze wiadomoci o waszej druynie a
dzienniki przecigay si w dostarczaniu najdokadniejszych informacji,
spostrzeglimy pewnego dnia naszego syna, Jego Wysoko Ksicia Walii, w
gbokiej zadumie. Zapytalimy go, co mu brakuje, a on odpowiedzia:
krlewski mj ojcze, dlaczego i ja nie mam dziesiciu braci, ebym mg
34
stworzy tak jedenastk, jak maj Kapacze?". Bardzo miujemy Jego

Wysoko Ksicia Walii, i pragnlibymy speni kade jego yczenie.
Udalimy si zatem do komnat Jej Krlewskiej Moci, Krlowej Maonki, i
tam po duszych naradach doszlimy do przekonania, e to yczenie
byoby trudne do wykonania. Ale teraz wanie przyszo nam na myl: czy
nie przyjby pan ksicia Walii do swojej druyny?
Stary Kapacz podnis szybko gow i spojrza w oczy krlowi.
Jego Angielska Moci, Panie Krlu, zostawmy na boku naleny
wam szacunek. Moe byby to taki sam zaszczyt dla rodziny Kapaczw co i
dla angielskiego nastpcy tronu, ale dajmy temu spokj. W tym rzecz jak by
to byo z nim samym? To, co umiej moi chopcy poprzedza okres ogromnej
pracy i wielkiego wysiku. Dzi ju nikt nie moe i naprzd, jeli nie bierze
si do roboty z najwiksz dokadnoci i rzetelnoci. To jest zasada
obowizujca w kadym zawodzie pod socem; we wszystkim konieczna
jest praca i to solidna praca. Moi chopcy wykonali t prac wanie w pice
nonej i dzisiaj waszych nabij. A teraz nagle miabym jednego z nich
wyrzuci, aby na jego miejsce mg wej mokos, ktry bardzo
przepraszam, Panie Krlu ktry odziedziczy tylko angielskie wrota?
Niech pan nie sdzi, panie Kapacz, e z niego jest znw jaki
cherlak. Nasi synowie uprawiaj systematycznie sport a nam chodzi o to
jedynie, by otrzyma jak najlepsz szko.
To co innego, Panie Krlu. Jeli chodzi panu tylko o nauk,
moglibymy go przyj. W tym nie mamy adnych tajemnic. Ale mam
jeszcze swoje warunki.
Mianowicie jakie?
Po pierwsze: musi mie do piki nonej zdrowie i siy. Po
drugie: musi y w naszej rodzinie zupenie tak samo, jak kady z moich
synw, jednakowo pracujc, jednakowo jedzc i jednakowo bdc
posuszny. Od chwili gdy znajdzie si wrd nas, bdzie tylko najmodszym
Kapaczem i nie bdzie ksiciem a do czasu, gdy od nas odejdzie. Jeli te
35
warunki speni, prosz bardzo, mgbym go wzi do mojej druyny jako

rezerwowego.
Panie Kapacz! oto moja rka. Przybijemy i wasze warunki
przyjte!
Ojciec Kapacz rzuci okiem w bok, gdzie siedzia wysoki ale gibki
modzieniec, zlustrowa oczyma jego rozronit posta i lew rk wyj
fajk z ust. Ksi Walii zdrowie do piki mia, reszta bya ju kwesti
umowy. I tak pod koniec przerwy w zawodach stary Kapacz przybi ukad z
krlem angielskim, a gdy Kapacze wygrali mecz, czeka na nich w szatni
ksi Walii jako przyszy rezerwowy.
Wieczorem byo wielkie przyjcie w paacu krlewskim, a gdy
Kapacze i ich rezerwowy egnali si z dworem, krl ofiarowa staremu na
pamitk przeliczn fajk. Stary Kapacz znalaz si na chwil w kopocie,
ale eby nie pozosta krlowi angielskiemu w niczym dunym, sign do
kieszeni, wyj swoje stare porcelanowe fajczysko z zielonym kutasem i z
myliwym, ktry strzela do jelenia.
Jego Angielska Moci, Panie Krlu mwi przy tym
przybrawszy peen dostojestwa ton niech pan tylko nigdy nie zapomni
jej w por przeczyci, a bdzie panu cign jak adna inna. A najlepiej si
w niej pali preswka, ktr dostanie pan w kadym kiosku.
Krl przyj z ukonem Kapaczow fajk a pniej podarowa j
Muzeum Brytyjskiemu, dokd jedzili j oglda wszyscy pikarze z Anglii,
Szkocji i Ulster.
Stary Kapacz kaza zaadowa kufry i jego druyna wrcia z
mistrzostwem Europy do Dolnych Bukwiczek. Razem z nimi, jako ich
rezerwowy, przyjecha ksi Walii.
36
ROZDZIA SZSTY
Dolne Bukwiczki, od czasu swego istnienia,
nie byy nigdy tak
sawne jak wwczas, gdy druyna Kapaczw wrcia ze swej podry

zagranicznej z mistrzostwem Europy w kieszeni i ksiciem Walii w zespole.
Wszystkie wiatowe dzienniki przyniosy dokadn map, na ktrej
Kapaczowa chaupa oznaczona bya grubym krzyykiem, a specjalni sprawozdawcy jedzili do Bukwiczek, by milionom czytelnikw opisa
szczegowo, jak yje w zapadej czeskiej wiosce przyszy krl angielski.
Jeli ciekawo cywilizowanego wiata bya wielka, to znacznie wiksza
bya w stosunku do nowego obywatela ciekawo dolnobukwiczan. Z gazet
dowiedzieli si, kto to do nich przyjedzie, wic codziennie odbyway si w
obydwu karczmach gwatowne dyskusje na temat, jak powita ksicia pana.
Najwiksze jednak utrapienie miay stare babki, ktre opowiaday
dzieciom bajki. Tam roio si przecie zawsze od ksit i ksiniczek,
dzieci cisny si wic teraz wok babek i chciay koniecznie dowiedzie
si, jak bdzie ten angielski ksi wyglda. Czy bdzie mia zotolite szaty,
czy przyjedzie w zotej karecie, czy moe na biaym koniu ze zotymi
podkowami, czy bdzie mia gwiazd na czole a u boku diamentowy miecz,
czy zabi ju jakiego smoka, czy te dopiero si przygotowuje do
bohaterskich czynw? Dolnobukwickim babkom od tych pyta mcio si w
gowie. Same biedaczki w yciu nie widziay ksicia, a tu nagle te wszystkie
bachory maj za tydzie dozna takiego przeycia, jak widok prawdziwego,
ywego ksicia, w ktrego yach pynie krlewska krew. Babki czuy si
bardzo nieswojo a wreszcie jedna, widocznie z nich wszystkich
najsprytniejsza, znalaza wyjcie z tej przykrej sytuacji.
Dzieci rzeka raz, gdy znw j zaczy napastowa a i starsi
te nalegali jeszczecie nigdy nie spytay mnie o to, z jakiego kraju
37
pochodz ci bajeczni ksita i ksiniczki. Tym krajem jest baniowa

kraina zwana Tramtari, ktra ley za dziewicioma grami i za
dziewicioma morzami. W Tramtarii jest wszystko dosownie i najdokadniej tak, jak wam to opowiadaam. Ksita chodz tam w zocie, a
ksiniczki maj zot gwiazd nad czoem, krlowe przd len na zotych
koowrotkach, a krlowie dziel si krlestwami ze swoimi ziciami.
Zwierzta odbywaj narady i pomagaj swym panom, a gupiemu Jankowi
zawsze we wszystkim si wiedzie. Tam smoki rzdz w grach, miasta s
wyoone czarnym albo czerwonym suknem, a w najgbszym zaktku
lasw wytryska rdo wody ywej i rdo wody martwej. Daleko, bardzo
daleko ley ta pikna ziemia Tramtari, tak daleko, e do niej jeszcze aden
czowiek nie doszed. aden okrt tam nie dopynie, nie doleci aden
samolot, tylko mae niewinne dzieci mog dotrze czasem wieczorem, gdy
zamkn oczy, a anio str przeniesie je przez to dziewite morze. One tylko
mog ujrze wszystkie te dziwy, o ktrych wam opowiadaam, ale gdy tylko
powrc zapominaj, gdzie byy i co widziay, i przypominaj sobie to
dopiero po wielu latach, kiedy ju s tak stare jak ja. Potem mog znw o
tym opowiada maym dzieciom. W ten sposb szczliwy kraj Tramtari
znacie tylko wy dzieci i my starzy. Inni ludzie znaj tylko zwyczajny wiat,
w ktrym nie istniej ju ani krlowie, ani ksita, ktrzy s po to tylko, by
chodzili z zocie, gdzie czowiek musi sobie radzi sam i gdzie mu aden
krasnoludek w biedzie nie pomoe, gdzie Janek musi by bardzo sprytny i
obrotny, by cokolwiek osign. Tak zwyczajn ziemi jest take Anglia.
Za iloma grami ley, tego wam nie umiem powiedzie, ale pan nauczyciel
mwi, e tylko jedno morze jest pomidzy ni a nami. A wic mieszkaj
tam i yj tacy sami ludzie jak u nas, a i ten ksi nie bdzie si tak bardzo
rni od syna naszego administratora, Janka, co to uczy si w Pradze na
doktora.
Tym wywodem pooya babka Navratilova kres rnym
pytaniom na temat oczekiwanego ksicia, ale dzieci i tak nie wierzyy jej
prawie wcale. Nadal mylay, e jednak ten angielski ksi bdzie cho
troch inny od zwyczajnego studenta, wic w sobot, w dzie przyjazdu
Kapaczw, nie jady nawet obiadu, lecz pognay do miasteczka na dworzec.
38
Byy tam tysice ludzi, zeszli si z caej okolicy jak na jakie widowisko,
obejrze angielskiego ksicia i zbada, jak to ten chaupnik z Bukwiczek si
urzdzi, e nawet z angielskim krlem rozmawia. Tumy zalay dworzec i
drog przed nim, a chopcy zajli stanowiska w koronach przydronych
jarzbin.
Gdy pocig wjeda na stacj, ju z daleka ujrzeli starego
Kapacza jak sta na dolnym stopniu wagonu i dymi z krlewskiej fajki.
W tym momencie straacka orkiestra zacza gra hymn
narodowy, stara Kapaczka rykna strasznym paczem, wszystkie kobiety
natychmiast jej zawtroway, policjant gminny wypali z modzierza
ustawionego za dworcem, chopcy wrzasnli Hip, hip hura!" i Niech yj!"
sowem bya znacznie wiksza uroczysto ni gdy wraca procesja z
Wambierzyc. Stary Kapacz umiecha si spokojnie i kiwa czapk, dopki
pocig si nie zatrzyma. Potem zeszed ze stopnia i od razu wpad na
paczc Kapaczk.
Bj e si gola, matka, przecie ty paczesz jak na pogrzebie!
Kapaczka a zatrzso od paczu i rzucia mu si na szyj z takim
rozmachem, e a dziw, i mu krlewskiej fajki z zbw nie wytrcia. W tej
chwili z wagonu wysypali si ju i jej synowie. Dwjkami nieli po jednym
kufrze, a tylko Janek na kocu nis wielki kufer sam. Ostatni zeskoczy ze
stopni jeszcze jeden modzieniec, taki sobie w podrnej czapce, a i ten
nis sam walizk. Wtedy wszystkie dzieci z Bukwiczek rozdziawiy gby i
okrzyki na cze Kapaczw nagle zamary.
Ten dwunasty to by angielski ksi z walizk w czapce
przybrudzony w podry. Babka Navratilova miaa racj, zoci ksita s
dzi naprawd tylko w Tramtarii!
Nagle wybucha gwatowna bjka midzy miejscowymi
chopakami. Kady z nich chcia nie kufer ktrego z Kapaczw a
najwicej ich si szarpao o ten zaszczyt przy ksiciu panu. Ale stary
Kapacz krzykn na chopakw: Kapaczowie a dotd dawali sobie ze
39
wszystkim rad sami, wic teraz te nie potrzebuj korzysta z niczyich

usug. Mogli si wic chopcy tylko toczy wok swoich bohaterw i
najwyej dotkn si ich ubra. Kapacze w caym blasku sawy szli w
pochodzie dwigajc sami bagae, a na rwni z nimi angielski ksi.
W tym jest myl wyjania pniej ojciec Kapacz w karczmie
Jego Angielska Mo da swojego syna do mnie na nauk, a nie widziaem
jeszcze czego takiego, eby si uczniowi usugiwao. Jak si ju puci w t
drog, to musi sobie sam toboy nosi. Najlepszy krl to ten, ktry ma
najmniej lokai, ale waciwie mona powiedzie, e krl, ktrego nie ma,
jest na pewno jeszcze lepszy od tego najlepszego.
40
ROZDZIA SIDMY
Mieszkacy Dolnych Bukwiczek szybko przywykli do obecnoci w

swym gronie dostojnego modzieca i do czstych odwiedzin ciekawych
cudzoziemcw. W surowym, zwyczajnym i regularnym yciu Kapaczowych synw nie byo miejsca na paradowanie i podniose momenty.
Ksi Walii y wrd nich rzeczywicie jak jeden z gromady, w niczym mu
nie folgowano, ale te i niczym nie ubliano. W pierwszym dniu stary
Kapacz przyjrza mu si dokadnie, zbada muskuy, oddech i serce a gdy
stwierdzi, e ksi biega krtkie i dugie dystanse jak zajc, z
zadowoleniem poklepa go po ramieniu i rozpocz trening. Czas od wiosny
do pnej jesieni spdzi ksi z druyn bd na boisku, bd na
wyprawach do lasu, w zimie jedono troch na nartach i sankach a poza
tym trenowano w stodole. W cigu miesica nauczy si ju na tyle po
czesku, e mg si z brami swobodnie dogada i od tej chwili byo ju na
dobre wesoo, bo tych dwunastu chopcw tryskajcych zdrowiem, si i
modoci yo tylko artami i obuzerskimi kawaami. A
najdowcipniejszym obuzem wrd nich by sam stary Kapacz, ale dopiero
wtedy, gdy wyczerpali swj program dnia. Przy treningu me uznawa
artw ani wytchnienia, dawa chopcom tak szko, e potem czsto
ksicia pana wszystkie koci bolay. Ale racj mia jego ojciec, gdy
zapewnia starego, e chopak ma krzep. Wytrzyma ciki okres wstpny,
a po p roku tak si wyrobi, e nie mona go byo od prawdziwych
Kapaczw odrni. Klatka piersiowa jak dzwon, gowa lekko podniesiona,
ramiona twarde jak z drzewa, nogi spryste i gitkie w stawach jak u
tancerza, cae ciao zwinne jak u kota a mocne jak u ubra nic wic
dziwnego, e wielkie fotografie umieszczane w angielskich pismach
opatrzone byy zawsze artykuami penymi pochwa i uznania dla metod
wychowawczych starego Kapacza. A co dopiero, gdy ten surowy str swej
41
druyny dopuci angielskiego rezerwist naprawd do zawodw!

Dzienniki caego wiata komentoway jego gr, a ojciec Kapacz mia dla
swojej Jedenastki reklam, o jakiej zapewne ani pomyla. Ze wszystkich
stron zjedali si nauczyciele, trenerzy, rnego rodzaju fachowcy i
znawcy, aby podpatrze u Kapacza, jak naley zaprawia graczy do
zawodw. Podchwycili duo, ale nie dostrzegli tego najwaniejszego, w
czym tkwia tajemnica Kapaczw. Byo ni ich poczucie duchowej
przewagi, prosta, bezinteresowna ofiarno, w myl ktrej jeden pomaga
drugiemu, prawdziwe, szczere braterstwo, o ktrym stary wprawdzie nic
im nie mwi ani im go nie wpaja, ale ktre w nich wyrobi, tak e ono
przede wszystkim dopomagao im do zwycistwa.
I znw rozbrzmiewaa ich sawa po caym wiecie, a wszdzie

towarzyszy im krlewski rezerwista, by zastpi ktrego z braci, jeli
zasza potrzeba. y on z Kapaczami w ten sposb nierozcznie dwa lata,
dopki nie odwoano go z powrotem do Anglii, dla dokoczenia studiw.
Poegna si z nimi serdecznie, prawie z paczem, i odjecha, ale
zapomnie o nich nie mg i korzysta z kadej sposobnoci, by sobie z
Kapaczami zagra. Poza tym gra regularnie w Huddersfield F. C. i by
najpopularniejszym rodkowym napastnikiem Anglii. y stale w
atmosferze sportu, a gdy przysza na niego chwila objcia wadzy,
42
powoano go na tron dosownie z boiska. By to dla niego szczeglnie ciki

moment, gdy musia opuci swoich klubowych kolegw i porzuci
ruchliwe ycie na zielonej murawie.
Jego pierwszym obowizkiem jako obejmujcego rzdy wadcy
byo wygoszenie mowy tronowej. Rada ministrw ca noc przesiedziaa
nad jej opracowaniem, gdy byo to pierwsze wystpienie nowego krla. A
trzeba byo w tej mowie pamita o wszystkich politycznych
okolicznociach, wic musieli si ministrowie porzdnie napoci, zanim to
wszystko spisali i uoyli wedug wszelkich regu dyplomacji. A gdy prezes
rady ministrw uzyska rano audiencj u modego krla i chcia mu z najgbszym szacunkiem wrczy tekst jego pierwszej mowy, wieo
upieczona Jego Krlewska Mo przerwa mu zaraz na wstpie:
Dzikuj panu, kochany panie premierze, ale mow tronow
ju sobie sam napisaem. By moe, e nie bdzie ona tak wietna pod
wzgldem dyplomatycznego ujcia jak wasza, ale za to bdzie naprawd
angielska.
Tu Jego Krlewska Mo wyj z kieszeni blok do notatek i zacz
czyta!
Do moich narodw!
Przystpujc uroczycie do wykonania naszego pierwszego
politycznego strzau, chcemy dzi przypomnie ludowi naszemu zasady,
ktrymi bdziemy si w naszej grze kierowa. W sawnej tradycji Anglii ley
to, e wystrzegaa si zawsze spalonej pozycji. Chcemy pozosta wierni temu
szczytnemu testamentowi naszych przodkw i lubujemy, e nigdy nie
bdziemy sta na spalonym, e bdziemy zawsze broni swych barw z
najwiksz odwag i rzetelnoci oraz e wszystkie niebezpieczestwa
skierujemy na aut a najwyej na rg. Przyrzekamy, e unika bdziemy gry
brutalnej i nieszlachetnej i e nie narazimy naszego narodu nigdy na niebezpieczestwo strzau karnego.
43
Bdziemy usilnie dba o kombinacj trzech graczy rodkowych,

uznajc przy tym ministra skarbu za najlepszego rodkowego napastnika a
ministrw handlu i przemysu za najlepszych cznikw Anglii. Bdziemy
stale zmierzali do tego, by pomidzy wszystkimi warstwami spoeczestwa
panowao doskonae zgranie i damy pierwszestwo krtkim przyziemnym
podaniom przed awanturniczym systemem gry kup i przed bezadn
kopanin. Pragniemy rwnie dba i o to, by nie bya zaniedbywana gra
gow i ufamy, e po upywie lat naszych, gdy nam niebieski Sdzia odgwide
koniec, wynik osignity przez Angli bdzie wysoki i e kady przy tym
bdzie musia uzna, e rozegralimy nasz mecz fair.
Tak nam dopom Bg! Hip hip hura! Hip hip hura! Hip hip hura!
44
ROZDZIA SMY
Babce Navratilovej z Dolnych Bukwiczek udao si uratowa honor

starych bajek, ale tam na zachodzie, za wielk wod, w Ameryce z bajkami
byo ju zupenie le. Tam bowiem mae szkraby mieway ju swj malutki
samochodzik, starsi chopcy budowali ju stacje telegrafu iskrowego a
wszyscy razem myleli tylko o sporcie. Wskutek tego nie mieli zbytniego
pocigu do bajek o szczliwych ksitach i nieszczliwych ksiniczkach.
Gdy im kto zacz opowiada o tym, e by pewien biedny chopiec, z
miejsca przerywali opowie, domagajc si wyjanienia, w ktrym gra
klubie. Na skutek tego amerykascy dziadkowie i amerykaskie babki,
ktrzy nie mogli si ju przystosowa do nowoczesnych wymaga swoich
wnuczt, byli z nimi zupenie nieszczliwi. Ani rusz nie mogli utrafi
swoimi opowieciami w ich zainteresowania.
A dopiero jeden z nich wpad na chytry pomys.
Bya w stanie Oregon pewna czeska rodzina, ktra przybya tam
po emigracji z kraju przed dwudziestu piciu laty. Rodzina ta miaa ze sob
dziadka, niesychanego spryciarza, ktry wietnie umia dawa sobie rad z
chopcami. Pilnie uwaa, o czym midzy sob dzieciarnia rozmawia i
zauway, e nic ich innego nie interesuje poza jak druyn Kapaczw. W
tym czasie rzeczywicie sawa Kapaczowej jedenastki bya ju tak powszechna, e tam na drugiej pkuli kady Kapacz uwaany by niemal za
legendarnego bohatera. Stwierdziwszy to, powiedzia sobie w oregoski
dziadek:
Poczekajcie obuzy, ju ja wam wymyl bajk!
45
A gdy si do niego zbiegli wieczorem z probami, by im co

opowiedzia, umiechn si i zacz:
O Kapaczowej Jedenastce syszelicie ju, h? No jak tak, to doskonale. A
czy wiecie, co si przydarzyo ich dziadkowi z tym gwizdkiem? Nie?
Naprawd nie wiecie? Jake to moliwe przecie to jest sawna historia!
No, to posuchajcie: Dziadek dzisiejszych Kapaczw daj im Boe wieczn
saw w modoci by bardzo ubogim chopcem, a rodzice jego nawet nie
mieli tej chaupki, w ktrej pniej poprzychodzili na wiat dzisiejsi sawni
Kapacze. Byli biedni jak myszy w opuszczonym kociele, gdzie nawet
wieczki obgry nie mona. Gdy widzia t ndz w ich synek Janek mu
byo na imi, tak samo jak jego wnukowi bramkarzowi doszed do
przekonania, e w domu nie ma co robi, przyszed wic do ojca i mwi:
Tato, ja pjd w wiat. Wy si tu jeszcze beze mnie jako uywicie, ale dla
mnie tu ju roboty nie ma i tylko bym wam chleba ujmowa. Na wiecie jest
pracy do, jak tam sobie w kadym razie znajd, a gdy wrc to jeszcze i
wam troch pienidzy przynios.
Ojciec nie mg si synowi sprzeciwi, bo Janek mia cakowit
suszno. Matka wprawdzie spakaa si troch, ale ktra matka nie
pacze, gdy rozstaje si z synem? Wic mu z bochenka odkroili kawa
chleba, w rodku wycili may doek, do niego woyli grudk masa, ktr
stara Kapaczowa gdzie jeszcze na wsi zdobya, potem to maso przykryli
tym wycitym chlebem i Janek by gotw do wyruszenia w wiat. Do tego
jeszcze otrzyma bogosawiestwo na drog i dwa pocaunki, tak e nie
musia si bynajmniej pod tym ciarem ugina. I poszed. Z krzaka wyci
sobie kozikiem lask, a gdy mu byo markotno, pogwizdywa sobie w takt
marszu i tak mu jako droga schodzia. Przeszed jedn gr, przeszed
drug, trzeci, a dotar do ogromnego lasu, z ktrego ani rusz nie mg si
wydosta. Zblia si wieczr, a on jeszcze wci by w tym lesie i czu taki
gd, e mu w odku burczao jakby organy gray. Gdy spostrzeg, e ju
do adnej wsi nie zdy, usiad przy drodze pod drzewem, wyj ten kawa
chleba i kozik, zacz kraja i smarowa. W tej chwili, jak spod ziemi zjawi
si przed nim jaki staruszek i mwi:
46
Ty jeste godny, ale ja jestem jeszcze bardziej godny! Janku,

daj mi kawaek chleba!
Janek zdziwi si, skd si ten staruszek tak nagle zjawi, ale
ujrzawszy jego ndz i chudo poda mu swj chleb, kozik i rzek:
Prosz, ukrajcie sobie, dziadku, i posmarujcie, eby si wam
lepiej jado.
Staruszek wzi chleb, ukroi, posmarowa i zacz je.
A dokd to idziesz, chopcze? spyta potem.
Sam nie wiem jeszcze dokd. Szukam pracy i nie mog si
wydosta z tego lasu.
No, dzisiaj ju z niego nie wyjdziesz. Ju jest noc, a las jest
wielki. Najlepiej byoby tutaj przenocowa.
A co wy zrobicie?
Ja przepi si z tob, jeli nie masz nic przeciw temu.
C by! Poczekajcie, nagrabi wam suchych lici, ebycie nie
leeli na twardym.
Janek wsta, nazbiera cae narcze suchego listowia i przygotowa
z niego oe dla staruszka. Potem si pooyli i zasnli: O pnocy staruszek
obudzi si szczkajc zbami:
Jest... jest... jest... mi... zim... zimno...
Janek otworzy oczy i rzek:
Wecie moj bluz, dziadku, to si w niej przecie troch
zagrzejecie.
Dzi... dzi... kuj ci, Janeczku, o jej... ale to ciepa bluza. Ju mi
jest zupenie dobrze.
47
Staruszek usn, ale teraz byo znw zimno Jankowi. Nic jednak
nie mwi, zagrzeba si gbiej w listowie, a o wschodzie soca pobiega
po lesie, eby si rozgrza.
Staruszek spa bardzo dugo, a Janek w tym czasie uzbiera w lesie
borwek i jagd, eby mie co dla niego do zjedzenia. Nie byo to
szczeglne niadanie, ale staruszkowi i tak smakowao. Potem powstali
obydwaj i ruszyli w drog.
Za godzin przyszli na skrzyowanie drg.
Janku odezwa si staruszek tu si nasze drogi rozchodz.
Ty pjdziesz w lewo i dojdziesz do bardzo wielkiego miasta, ja id teraz w
prawo. Za to jednak, e si mn tak zaopiekowa, podzieli ze mn chlebem,
oem i okryciem, dam ci oto gwizdek. Szanuj go, bo on przyniesie ci duo
szczcia.
Staruszek wycign rk podajc mu may gwizdek. Janek myla
sobie: Jakie tam szczcie moe przynie gwizdek? Ale nie chcia staruszka
urazi, wzi go wic i poegnali si. Uszedszy sam kilka krokw nie mg
si przemc, eby gwizdka nie obejrze. Wydawa mu si dziwnie ciki.
Wyj go i stan zdumiony: gwizdek by ze szczerego zota! To by przecie
hojny dar za ks chleba z masem. Janek zawrci, kilkoma skokami znalaz
si na skrzyowaniu i skierowa si biegiem na drog idc w prawo.
Chocia staruszek nie mg uj w tym czasie wicej jak dwadziecia
krokw, nigdzie nie byo po nim ladu. Janek zawoa, ale tylko echo mu
odpowiedziao. Staruszek znik tak samo niespodzianie jak wczoraj si
zjawi.
Janek, bardzo tym wszystkim zdziwiony, wrci na swoj drog i
powdrowa dalej.
Po godzinie by ju na skraju lasu. Przed nim rozpociera si
rozlegy, nieznany kraj z miastem porodku. Drogi wiodce ku miastu
zapchane byy wozami i ludmi, tylko drog wiodc do lasu, na ktrej sta
Janek Kapacz, nie szed nikt. Gdzie w poowie odlegoci pomidzy lasem
48
a miastem krcio si kilku ludzi i Janek spostrzeg, e znajduje si tam

boisko piki nonej. Zacz i w tym kierunku, a gdy przyby na miejsce
usysza, e gracze denerwuj si, gdy sdzia nie przyby na zawody i nie
maj nikogo z gwizdkiem.
Ja mam gwizdek rzek Janek.
To moe nam bdziesz sdziowa zaproponowali gracze.
Janek chcia im wytumaczy, e si na tym nie zna, gdy wtem jego
gwizdek sam da sygna i gracze zajli natychmiast stanowiska.
A to ci dopiero dziwna rzecz pomyla Janek, ale zanim si
spostrzeg, gwizdek da drugi sygna i gra si rozpocza. Janek biega tu i
tam po boisku i tylko uwaa, eby w niczym nie przeszkadza i eby si z
nikim nie zderzy. Nic wicej robi nie potrzebowa, wszystko ju zaatwia
sam gwizdek. Odgwizdywa auty, rogi spalone, bramki, rki, pocztek
drugiej poowy i koniec, ale najostrzejszy sygna dawa, jeli si kto
dopuci jakiego wykroczenia w grze lub brutalnie si zachowa. Czy to
byo piknie zamaskowane zderzenie, podbicie nogi, czy kopnicie, gwizdek
odgwizdywa to tak przenikliwie, e sprawc od razu ogarnia lk i nawet
nie prbowa zaprzecza. Wszyscy zwrcili na to uwag i mwili:
To dopiero jest sdzia! Niczego nie przepuci! Ani nawet nie
patrzy na graczy a wszystko zauway. Nie widzielimy jeszcze takiego
wietnego sdziego.
Gdy mecz si skoczy, nie odniesiono na ramionach z boiska
bramkarza, jak to byo w zwyczaju, lecz pochwycili Janka i jego zanieli na
rkach a do miasta. Prezesi klubw zaprosili go na bankiet i dziki temu
Janek, ktry przez cay dzie godowa, mg si naje i napi do syta. Ale
na tym bynajmniej nie skoczya si jego szczliwa passa. Za tydzie miay
si odby w tym miecie zawody o mistrzostwo, przy czym toczyy si tutaj
nigdy nie koczce si spory o sdziego. Kada z rywalizujcych druyn
zarzucaa mu stronniczo na rzecz strony przeciwnej i koniec kocem
wszyscy mu wymylali, tak e musia by rad, e go wsplnymi siami nie
49
pobito. Ale znalaz si przecie obcy, ktry pokaza w sdziowaniu

najwysz klas. Na tym samym wic jeszcze bankiecie przyszli do Janka
delegaci obydwu klubw i prosili go, eby zosta w miecie jeszcze tydzie i
poprowadzi mecz.
Mj Boe odpowiedzia Janek chtnie bym zosta, ale z
czego tu bd y?
O to niech si pan nie martwi, panie Ka-pacz rzekli mu
delegaci otrzyma pan mieszkanie, utrzymanie i nalene diety.
Janek nie wiedzia wprawdzie, co to s diety, ale zrozumia to
zaraz gdy mu co wieczr zaczto wypaca po dwa zote guldeny na drobne
wydatki. Utrzymanie i mieszkanie mia bezpatnie, nic wic z tego nie
wydawa, bra pienidze, codziennie odpruwa kawaek podszewki w
surducie i zaszywa tam swoj diet".
Za tydzie sdziowa z wielkim uznaniem i podziwem caej
publicznoci. Zachwycali si wszyscy tym sdzi, co to niemal, na zawody
uwagi nie zwraca, a mimo to adnej niesprawiedliwoci nie przepuci. A to
gwizdek sprawi te czary i Janek ju by pewien, e ten staruszek, ktrym
si zaopiekowa, to nie by zwyczajny miertelnik.
Gwizdek przynis mu bowiem naprawd szczcie. Ju w
przerwie zawodw przyszli do niego dyrektorzy jakiego obcego klubu i
zaprosili go do innego znw miasta. Na drugi dzie dzienniki pene byy
pochwa pod jego adresem, a on sam otrzymywa jedno za drugim
zaproszenie, by sdziowa to tu, to tam. Teraz ju si nie waha. Jedzi i sdziowa, a nie by to ju ten nierozgarnity chopak co przedtem, szybko
zorientowa si o co chodzi w grze w pik i sta si sdzi, jakiego wiat
jeszcze nie widzia. Teraz ju guldenw w surdut nie zaszywa, przeciwnie,
sprawi sobie nowe ubranie i gra pana. Zoty gwizdek suy mu wiernie i
niezawodnie, bo Janek nie zmieni swego charakteru. By dalej tak samo
uczciwy i dobry, jak w chwili gdy opuszcza dom rodzinny.
50
Nie zawsze jednak zajcie jego byo przyjemne. Gwizdek by

nieubagany i tak skrupulatny, e sdziowa nawet wtedy, gdy nie chodzio
o mecz. Dziki temu pozna Janek t przykr prawd yciow, e nie zawsze
jest wygodnie, gdy czowiek nie umie cierpie adnej nieprawoci.
Przekona si o tym po raz pierwszy w biurze jednego z klubw.
Odpoczywa tam w przerwie zawodw, a w jego obecnoci pertraktowa
przedstawiciel jednego klubu z delegatem drugiego.
Wic uzgodnione mwi jeden z nich ustalamy na
przysz niedziel spotkanie naszych druyn i ani wy, ani my nie
wystawimy do dzisiejszego skadu adnych nowych graczy.
Zgadzam si odpowiedzia drugi, ale w tej chwili fiii
zoty gwizdek w kieszeni Janka zacz gwizda. Nie byo to bowiem
postpowanie fair. Ten drugi klub ju skaperowa sobie obcego gracza na
obsad skrzyda.
Delegaci wzdrygnli si i popatrzyli na Janka, ktry zaczerwieni
si jak rak.
Panie Kapacz powiedzia do potem ostro delegat niech
mi pan czego podobnego tutaj drugi raz nie robi. Pan wprawdzie zawsze
co nie co przy okazji pobytu w klubie usyszy, ale nie wolno panu
zdradza naszych pocigni.
Ale to nic niestety nie pomogo. Jeli tylko w jego obecnoci
popeniono jak nieuczciwo zoty gwizdek w kieszeni zawsze dawa o
tym zna. Janek czstokro by z tego powodu bardzo nieszczliwy i nie
jeden raz t bezwzgldno swego czarodziejskiego instrumentu odczu
bardzo przykro. Idzie na przykad, niczego si nie spodziewajc, ulic, a tu
stoi wz, ktrego konie nie mog wycign pod dosy ostre wzniesienie.
Po jednej i drugiej stronie wozu stoj wonice i tuk konie biczyskami.
Janek jeszcze si nawet nie zorientowa, o co chodzi, gdy gwizdek ju fiii,
fiii, fiii sygnalizowa, e dzieje si co zego. Wonice obejrzeli si, spostrzegli Janka i dalej do niego:
51
A ty dlaczego tu gwidesz? Chcesz nam policjantw na kark

sprowadzi? Nue na niego!
I rzucili si z batami w stron Janka, ktry ledwie nady ucieka.
Gdy bieg, gwizdek dalej mu w kieszeni gwizda, gdy ta pogo wonicw za
niewinnym bya jeszcze wikszym wystpkiem.
Im duej to wszystko trwao, tym czciej naraa si Janek przez
ten swj zoty gwizdek na nieprzyjemnoci. Im wicej ludzi poznawa, tym
czciej rozlega si sygna. Zwaszcza gdy dosta si do wielkich miast, do
tych ogromnych mrowisk ludzkich, gwizdek nie przestawa jcze i kwili.
Caymi dniami chodzi Janek po ulicach, nie spotkawszy uczciwego i
sprawiedliwego czowieka. Gdy tylko zacz z kim rozmow, ju po trzecim
zdaniu gwizdek sygnalizowa, e w nieznajomy skama. Jankowi smutno
byo z tego powodu. Siedzia wieczorem w swoim pokoiku samotnie i
mwi do siebie:
Mj ty Boe, wiat jest taki wielki a tyle na nim nieprawoci.
Chyba nie ma ju tu na ziemi duszyczki, ktra by wraz ze mn czua
uczciwie.
Powiedzia to cierpko i z gorycz, ale gdy tylko skoczy zdanie,
wydobyo si z kieszeni sabiutkie, pene wyrzutu pisknicie. Janek
przerazi si. Widocznie teraz i on sam rzek nieprawd! Kogo tym swoim
zwtpieniem musia skrzywdzi. Wic na wiecie nie ma tylko zych ludzi?
Zamyli si a gdy zmrok zacz szarze w jego pokoiku, stan mu przed
oczyma obraz Dolnych Bukwiczek, ujrza tam ojca i matk, pracujcych od
witu do nocy, cierpicych ustawiczn ndz, z ktrych ust nigdy jednak
adne ze sowo nie pado. Zatskni nagle za domem, za t ca ndz
uczciwych ludzi. Zbrzydo mu zaraz to jego wygodne ycie. C mu z tego,
e mg by panem, gdy na kadym kroku waciwie robi sobie przez swoj
prostolinijno w postpowaniu samych wrogw. Dom, chopcze, to jest
zupenie co innego, tam zoty gwizdek moe i na emerytur.
Janek wsta, zawieci wiato i przeliczy swoje oszczdnoci.
Wiele tego nie uzbiera, bo przecie, prosz was, nawet sdzia pastwowy
52
nie zrobi majtku, a co dopiero sdzia pikarski; razem byo tego jednak
par setek.
Janek ju si nie waha. Zapaci gospodarzowi, u ktrego
mieszka, co si naleao i natychmiast ruszy w drog do pocigu, i z
powrotem do Czech, do matki. Powitaa go tak, e omal nie udusia w
objciach. C dopiero gdy wyj swoje banknoty! Jak dugo yli, nie mieli
Kapaczowie na raz tyle pienidzy. Odbyli wic zaraz narad z ojcem. Na
drugi dzie kupili kawaek pola pod lasem, a przed upywem miesica
zaczli stawia chaup. Gdy dom by gotw, Janek si oeni i do roku mia
ju syna, a by to wanie ojciec dzisiejszych Kapaczw. Stary Jan Kapacz
nie wyruszy ju nigdy w wiat. y z rodzin uczciwie i sprawiedliwie, a
zoty gwizdek, ktry trzyma w skrzyni pod odwitnym kapeluszem,
naprawd nigdy si ju u nich nie odezwa.
Gdy po latach umar, przypomnieli sobie domownicy, e mia
jaki, podobno nawet zoty, gwizdek. Zaczli go szuka w skrzyni, ale
gwizdka tam nie byo. Odszed razem z Janem Kapaczem i tym
wywiadczy mu ostatni przysug.
Bo patrzcie, co si stao. Przyszed Jan Kapacz pod bram
niebiesk i zapuka do furty. Okienko na grze uchylio si nieco i jaki
rozespany gos zagdera:
Kto mnie tam budzi?
To jestem ja, Jan Kapacz z Dolnych Bukwiczek, chciabym si
dosta do nieba.
Jak mwisz Jan Kapacz?
Tak.
Zaczekaj chwil, zaraz zbadam.
wity Piotr przymkn okienko, wzi wielk ksig, w ktrej
zapisani s wszyscy grzesznicy i zacz szuka pod liter K". Tej nocy by
jednak jaki niedospany, wic mu si co pomieszao i zamiast Jan Kapacz
53
Dolne Bukwiczki", znalaz jedn linijk przed tym Jakub Kapacz Grne
Bukwiczki". A by to zamony gospodarz, skoczony skpiec, nienasycony
sknera, okrutny chciwiec zdzierca. wity Piotr otworzy wic powtrnie
okienko i hukn w d ze zoci:
Nie masz tu czego szuka. Cae ycie stracie na gromadzeniu
pienidzy. Marsz do pieka!
I zatrzasn okienko. Staremu Janowi Kapaczowi oczy napeniy
si zami on przez cae ycie zabiega o pienidze! Jak mona mu tak
krzywd...
Ale nie zdy dokoczy myli. W tej chwili gdy wity Piotr
wypowiedzia swj mylny sd, zoty gwizdek, o ktrym Jan zupenie
zapomnia, zacz gwizda. Wyskoczy mu z kieszeni, potoczy si pod
bram niebiesk i gwizda coraz goniej i coraz bardziej przenikliwie. Jego
cienki gwizd rozbrzmiewa na caym przestworze niebios; od gwiazdy do
gwiazdy, od soca i ksiyca a w d na ziemi nis si straszliwy,
jkliwy, przejmujcy do szpiku koci. Obudzi si Pan Jezus, Matka Boska
zatkaa uszy, Bg Ojciec si zachmurzy i zaraz wszdzie zaczo grzmie i
byska, anioowie latali jak sposzone gobie, a w tych grzmotach i
byskawicach, w tym gwidzie i zgieku zahucza surowy gos Najwyszego:
Piotrze, Piotrze! Komu staa si krzywda!
wity Piotr, ju i bez tego przeraony, przetar dokadnie oczy,
wyjrza raz jeszcze przez okienko i nie mg powstrzyma si od
najniewinniejszego choby zaklcia:
O psia... przecie to Janek!
I ju grzeba si ze swojego kta, by otworzy furt, gdy nagle
fiii-t gwizdek urwa swj przeraliwy gwizd, chmury i byskawice zniky,
nad bram rozpia si ukiem tcza, a Jan Kapacz, ktry nikomu nigdy
krzywdy nie wyrzdzi, wstpi do nieba, gdzie ju mae anioki fikay kozy
z radoci, e si to wszystko tak dobrze skoczyo. Janek przyjrza si bliej
witemu Piotrowi i a podskoczy z wraenia ej e, przecie to jest ten
54
dziwny staruszek, ktrego spotka przed laty i ktry podarowa mu ten

czarodziejski gwizdek. Odda mu go zaraz, bo ju go wicej nie potrzebowa.
Znalaz tam wprawdzie aniow grajcych czasami w pik, ktrzy
skwapliwie zaprosili go na sdziego, ale prosz was, to bya prawdziwie
anielska gra. Najmniejszej brutalnoci w niej nie byo, adnego podkadania
ng, anioowie tylko unosili si wok siebie, wzajemnie kaniali si sobie i
jeden drugiego prosi, eby raczy kopn pik. Anielska delikatno bya
tak wielka, e pika po takim kopniciu w ogle nie ruszyaby si z miejsca,
gdyby nie miaa na szczcie anielskich skrzydeek, przy pomocy ktrych
fruwaa od jednej bramki niebieskiej do drugiej...
Tak to bajk wymyli swym wnukom oregoski dziadek, a

chopcy orzekli, e to jest morowa" bajka.
55
ROZDZIA DZIEWITY
Nestor czeskich poetw Wincenty Kabrna spoczywa ju dawno na

cmentarzu w Sawinie przywalony ciarem kamiennego nagrobka, ale jego
hymn ofiarowany Jedenastce Kapacza rozbrzmiewa zwycisko na
wszystkich boiskach Europy i Ameryki. Kapacze yli jako bohaterowie
wszystkich narodw Starego i Nowego wiata.
Na zielonej murawie
Byszcz biae linie,
Kto chce z nami zagra,
Tego gol nie minie.
Na ilu wiatrach trzepota si ten piew pyncy z garde

Jedenastki Kapaczw? Ile milionw ludzi zaczynao dre przeczuciem
poraki, gdy nad boiskiem rozbrzmieway nie cakiem wprawdzie mistrzowskie, ale trafne sowa Wincentego Kabrny:
Darmo si ten bramkarz
Nad obron biedzi,
Strza nasz tnie powietrze,
Pika w siatce siedzi.
Ile to druyn na kontynencie i na wyspach czuo, jak malej ich

szanse, gdy z tych strof rozwija si nieubagany refren:
Stopuj!
Strzelaj!
Ty tam notuj!
Lepiej doem, bez kopotu!
Stopuj!
Strzelaj!
A ty notuj!
Popatrz dobrze!
Gol ju gotw!
56
Nie byo najmniejszej nawet nadziei, eby komu mogo uda si

pokona Kapaczw, ale wieczny, niesabncy pd do dokazania tego, co
wydaje si niemoliwe, ktry stanowi najszlachetniejszy rys prawdziwie
sportowego ducha, pcha wszystkie kluby do podejmowania wci nowych
prb. A poza tym Kapaczw podaa publiczno, chciaa ich widzie,
pragna si zachwyca ich mistrzowsk gr. Trway wic w sferach
pikarskich ustawicznie zakulisowe intrygi i zatargi o to, ktry klub ma gra
z chopcami z Bukwiczek, i ktry na ten zaszczyt i t saw zasuguje.
Wszyscy starali si wyprzedza w skadaniu ofert i przecigali si w
honorariach, a stary Kapacz mia si tylko przeliczajc pieniki, ktre
pyny do jego szuflady z caego wiata.
Ich rodzinna chaupa staa jeszcze pod lasem tak samo jak
wwczas, gdy zacz trenowa z chopcami, zostaa tylko piknie
odnowiona,
wyczyszczona
i
pieczoowicie
przeksztacona
w
najrozkoszniejsze gniazdko. W jej najbliszym ssiedztwie natomiast
zmienio si duo. czka, na ktrej przed laty po raz pierwszy zadudnia
pika kopnita nog apacza, zmienia si we wzorowe boisko treningowe z
szatniami, salami do wicze i natryskami, a sekretarze i prezesi wszystkich
klubw zjedali tutaj podziwia doskonao sportowych urzdze. Lece
wok pola stary apacz stopniowo skupywa w tym celu, by postawi na
nich domki dla kadego syna z osobna. Byy to mae pogodne budyneczki o
kilku izbach z ogrdkiem i podwrkiem, sowem caa kolonia rodzinna, o
ktrej si zreszt w kraju duo mwio i ktrej fotografie obiegay pisma
ilustrowane caego wiata. Sami - chopcy nie bardzo si orientowali, po co
si ojciec do tego budowania bierze. Im przecie byo najlepiej razem, w
gromadzie i nigdy im na myl nie przychodzio, eby si kiedy mieli
rozczy i eby kady mia mieszka i y na wasn rk.
Tego to wy jeszcze nie rozumiecie odpowiada stary na ich
wyrzuty jednak przyjdzie na was taka chwila, gdy te domki bd jak
znalaz.
Stawia je, wic dalej, murowa i urzdza, nie ogldajc si
bynajmniej na to, e chopcy s najszczliwsi, gdy mog si razem
57
wycign na sianie lub przespa w stodole na somie. Doszli w tym czasie

ju do lat mskich, a nawet najmodszy z nich dorwnywa ju wzrostem i
barczyst budow najstarszemu Jankowi. Teraz ojciec ju ich tak nie
pilnowa z treningami, lecz oni sami utrzymywali je w tych rozmiarach, co
poprzednio, gdy celem ich byo zachowa sw mistrzowsk form. Czasem
tylko, zazwyczaj w przeddzie zawodw, szli zamiast na trening na dalsz
wycieczk.
Podczas jednej z takich wycieczek zapucili si w las i
maszerowali kilka godzin pogwizdujc i podpiewujc. Kromk chleba z
masem mia kady z nich w kieszeni, a woda do picia szemraa w lenym
potoczku, tak, e nic im nie brakowao, byli spokojni i weseli. Po kilku
godzinach marszu las zacz przewieca i pomidzy brzowymi pniami
drzew ujrzeli wstg yta i jasn paszczyzn jakiej czki. Dochodzi
stamtd wrzaskliwy pogos chopicych gosw i haas, a wrd tego od
czasu do czasu odzywao si dzwonicym echem dudnice uderzenie, co, do
ktrego pochodzenia apacze nie mogli mie wtpliwoci. Jacy chopcy
grali w pik.
Spojrzeli po sobie i a im linka przysza z ochoty. To byaby
dopiero przyjemno zagra po takim marszu p godzinki w pik!
Poruszyo si w nich wszystko tsknot do gry. Wypadli z lasu.
Rzeczywicie graa tam w pik gromadka wiejskich chopcw, zwyczajnie
jak si to u nich grywa: bramki uoone ze zdjtych marynarek, jedna
nogawka spodni podniesiona, rkawy zakasane. Linii granicznych naleao
si domyla i to wanie stanowio gwny powd do krzykw jak i ktni o
to, czy pika sza za wysoko", czy te bya to naprawd bramka. Grali z
chopic czupurnoci, ale wane byo to, e mieli przepisow skrzan
pik, czwrk z dobrze napompowan dusz. W niej utkwia chciwie oczy
caa jedenastka Kapaczw od chwili, gdy wyszli z lasu. Grajcy chopcy te
od razu spostrzegli przybyszw. Jeden z nich mia wanie rzuca aut, lecz
w momencie gdy wykonywa pobrt ujrza na skraju lasu grup modych
ludzi. Rce, w ktrych trzyma pik, opady, oczy pozostay zwrcone w
58
kierunku lasu, a z ust wyrwao mu si jedno tylko sowo pene nabonej

czci, lku i zachwytu:
Kapacze!
Sowo to wstrzsno reszt graczy. Gra urwaa si od razu.
Osupiali ze zdumienia chopcy zbili si w kupk i nie spuszczali oczu ze
swych bohaterw. Tylko jeden z nich nie straci gowy, ten do ktrego
prawdopodobnie naleaa pika. Widocznie nie pochodzi ze wsi, lecz z
miasta, by bardziej otrzaskany i mniej wraliwy na rne wielkoci. Gdy
spostrzeg, o kogo chodzi, krzykn na chopcw:
Nie byo gwizdka! Gramy dalej!
Byo w tym odezwaniu si sporo chopicej buty, ktra nie moe
dopuci do przerwania gry z powodu pojawienia si jakich osb
dorosych. Tym bardziej nie wolno byo przerwa, jeli to byli rzeczywicie
Kapacze. Niech im bdzie cze i chwaa, ale jak si gra, to si gra i
widzowie nic nas nie obchodz. Wanie, niech Kapacze zobacz, e gramy
z takim samym zapaem jak oni. I niech zobacz, e jako widzowie wcale
nam nie imponuj.
No do licha, grajcie dalej!
Ale chopiec z miasta na prno krzycza i zoci si. Jego
wsptowarzysze jakby wroli w ziemi. Zwaszcza gdy Kapacze zaczli
wyranie zmierza w ich stron.
Poyczcie nam, chopcy, na chwil piki zawoa do nich
Janek albo zagrajcie z nami!
Wiejskie chopaki pospuszczay oczy. Niektrzy umiechali si z
zakopotaniem, inni miarowo grzebali nog w trawie, a ten co mia rzuca
aut, opuci rce i pika upada na ziemi.
Czyja to pika? zapyta Janek.
59
Moja! krzykn chopiec z miasta. Krzykn to jako ostro a

rwnoczenie podskoczy do piki i przycisn j jakby obronnym ruchem
pod praw pach.
My bymy sobie chcieli zagra rzek Janek przyjmiecie
nas do gry?
Nastaa chwila ciszy. Chopcy spojrzeli ukosem na towarzysza z
miasta. Sta blady i wyprostowany patrzc Kapaczowi prosto w oczy. Po
chwili milczenia zaczerpn tchu i owiadczy zduszonym gosem:
To niemoliwe. My nie moemy z wami gra!
Dlaczego? Boicie si przegranej? My si rozdzielimy.
Przegrana nie byaby adn hab. Ale my z wami gra nie
moemy.
Ale powiedz nam, dlaczego?
Tak sobie. Dlatego.
To nie jest odpowied. Musisz poda powd. Dlaczego wic?
Chopiec jeszcze nieco przyblad, a potem wykrzykn:
Bo wy jestecie zawodowcy!
Co takiego?!
To wanie. Nie moemy z wami gra, bo jestecie zawodowcy.
My gramy dla honoru, a wy gracie dla pienidzy. Ja nie chc mie z wami nic
wsplnego.
Kapacze spojrzeli zdumieni na siebie a potem na chopcw. Tego
im nikt jeszcze nie powiedzia! Modsi z nich poczerwienieli ze zoci i
chcieli si rzuci na chopcw, ale Janek ich powstrzyma. Faktem byo, e
si nad t kwesti nigdy nie zastanawiali. Zabieganie o pienidze ani im
przez myl nie przeszo. Gdy dorastali, nauczy ich ojciec gra w pik, a oni
60
grali tak, jak ich do tego zaprawi. Gra bya ich namitnoci, grali wic
wszdzie tam, dokd ich ojciec zawid i nic innego na myli nie mieli jak
tylko zwycistwo. Pokona przeciwnika, to przecie istota wszelkiego
sportu, wygra uczciwie i bez brutalnych metod, to bya jedyna rado
Kapaczw. Co wsplnego miay z tym pienidze? Nigdy z ojcem o tym nie
rozmawiali, nigdy nikt im tego nie zarzuci. A dopiero ten piegowaty
chopiec z podkasan nogawk, kurczowo ochraniajcy sw pik i
przygotowany widocznie, e raczej stanie do bjki ni ustpi ze swego
stanowiska!
Janek Kapacz, kapitan niezwycionych Kapaczw, by

zmieszany. Co byo z prawdy w odezwaniu si tego wyrostka, ale Janek w
tym momencie nie mg doj tego, co byo istot rzeczy. Wszystkie jego
myli skupiy si na tym zdaniu: My gramy dla honoru, a wy gracie dla
pienidzy!" Czy to jest prawda, czy nieprawda? W swoim poczuciu
buntowa si przeciw temu zarzutowi. Nigdy na jego jedenastk nie pad ani
cie zarzutu pogoni za pienidzem, oni grali tylko dla honoru, ale przy-
61
pomnia sobie rwnoczenie tysiczki w ojcowej szufladzie i zlk si, e

trudno przyszoby mu si obroni.
Mina chwila niezwykle przykrego napicia. Janek podnis
gow, spojrza prosto w oczy piegowatemu chopcu i rzek z wolna z
powag w gosie:
Nie wszystko jest tak, chopcze, jak ty sobie to wyobraasz.
Mymy, to prawda, zarabiali gr, ale dla pienidzy nie gralimy. Wiem, e to
trudno wyjani, gdy czowiek nie ma dowodw. Nie bdziemy ci wic
zmusza do gry, lecz prosimy ci, by zapamita nasz dzisiejsz rozmow
i by zwrci na nas uwag. By moe, e si jeszcze kiedy spotkamy i e
bdziemy mogli sobie t spraw dokadniej wyjani. Z Bogiem!
Janek Kapacz odwrci si w stron lasu, a w lad za nim poszo
dziesiciu braci, ktrzy czuli tak samo jak on. Zniknli zdziwionym
chopcom w lesie i szli kwadrans najostrzejszym w swoim yciu marszem.
Potem dopiero Janek zatrzyma si, spojrza po braciach i rzek:
Chopcy! Dzi Jedenastka Kapacza zostaa po raz pierwszy
pokonana. I to prawie cztery do zera. Ten piegowaty chopiec by o klas
lepszy.
Dziesiciu Kapaczw milczco potwierdzio. Powiedzia to
przecie ich kapitan i nic nie mona byo tym sowom zarzuci.
62
ROZDZIA DZIESITY
Przygoda z piegowatym chopcem
nie przesza jednak tak gadko.
Kapacze nie zamienili na ten temat ju ani swka, ale wszelka rado jakby
z nich opada. Miny czasy, kiedy to na treningu drapienie pdzili do piki
a cae wieczory spdzali na wymylaniu nowych trickw i zaskakujcych
przeciwnika kombinacji. Znika ich naturalna, zdrowa wesoo, zuchwaa
rado z zawodw i zwycistwa. Snuli si z kta w kt jak mruki, wszystkie
wiczenia wykonywali tylko mechanicznie z nawyku, a zawody, na ktre
wozi ich stary wedug planu zanotowanego w swoim kalendarzu, odbywali
jak uciliw powinno. Ich gra bya jeszcze wci na najwyszym
poziomie i niezmiennie mistrzowska, ich technika i zgranie wci jeszcze
olnieway, ale wszystkim ich brawurowym wyczynom i penym zrcznoci
posuniciom brak byo choby iskry zapau. Rnica w ich grze bya tak
uderzajca, e pomimo wszelkich zwyciskich wynikw nie uszo to
uwadze sprawozdawcw sportowych.
Kapacze s zmczeni" pisa cieszcy si du powag A. E.
Wiliams w pimie The Sportsman". Nie pozwlmy si wprowadza w
bd stale wietnymi pod wzgldem cyfrowym wynikami ich zwycistw.
Cyfry to martwa formuka, ktra zupenie niemiarodajnie wyraa stosunek
si, a cakowicie milczy na temat istoty gry. A ta wanie u tych mistrzw
ulega zmianie. w przemony urok, ktrym niegdy nie tylko zwyciali
przeciwnika ale i podbijali serca publicznoci, w trudny do okrelenia urok
wieoci i ywioowego rozmachu pierzch. Nie mona si temu dziwi,
wszystko, co si stale powtarza, traci powab i zaczyna by z czasem
traktowane zbyt mechanicznie.
Widzielimy to u wszystkich zawodowcw Zjednoczonego
Krlestwa. Tylko czyste i prawdziwe amatorstwo, wymagajce od swych
63
zwolennikw rnorodnych ofiar, daje im w zamian to, co najpikniejszego

w sobie kryje wychowanie fizyczne: prawdziwie sportowego ducha. Kada
inna forma sportu prowadzi do martwoty. Kapacze s jeszcze stosunkowo
najszlachetniejsi ze wszystkich druyn, ktre szukay rde zarobkowania
na zielonej murawie; dziki piknemu ich wychowaniu nie widzielimy w
ich grze nigdy tej interesownoci, tego uganiania si za kad bramk
jedynie dla zapaty wyznaczonej za kady zdobyty punkt; mimo to oni te
podlegaj prawu mechanizacji ju choby dlatego tylko, e s jako dojrzali
w swojej mistrzowskiej grze, dla ktrej nie ma przeciwnika, pozbawieni
tych rnorakich niespodzianek, jakie spotykaj graczy amatorw. Kapacze
s zmczeni wasn doskonaoci, to jest ich tragedi i to jest zarazem
nowym wielkim przypomnieniem dla modziey angielskiej tej prawdy, e
istot naszego ycia jest pogbienie ducha a bynajmniej nie czysta doskonao techniczna".
Kapacze ledwo rzucili okiem na ten artyku londyskiego
tygodnika. Byli tak zniechceni, e ju nawet nie rozcinali pism, ktre do
nich przychodziy. Stary Kapacz natomiast wcale nie musia czeka, a
Wiliams postawi diagnoz jego druynie. Czu ju dawno, e jego chopcy
rozklejaj si, ale byo to dla niego takim zaskoczeniem, e nie mia nawet
odwagi mwi o tym. Obchodzi synw z daleka jak kot, ktry nie wie, w
jakim jego pan jest humorze. Krlewska fajka a rozpalaa si caa od
ustawicznego nerwowego kurzenia, ale wszystkie delikatne prby
wybadania prawdy okazay si daremne. Chopcy jako zamknli si w
sobie, wykonywali posusznie wszystko, co zarzdzi, ale dawnej radoci w
domu ju nie byo. Wreszcie po dugim rozwaaniu i gnbieniu si
postanowi, e zaatakuje ich otwarcie.
Byli raz po meczu, ju w domu; chopcy porozkadali si pod
wieczr na podwrku. Burek siedzia Jankowi na brzuchu i zaglda z tej
pozycji do kurnika, gdzie tuky si senne kury, zanim na dobre usadowiy
si na noc. Chopcy leeli na ziemi z rkami zaoonymi pod gow, z
oczyma bdzcymi po obokach, wszyscy wdychajcy gboko pen
piersi zapachy, ktre wietrzyk zbiera w lesie i unosi z sob poprzez
64
podwrze w pola. Stary Kapacz siedzia na pniu, na ktrym rbano drzewo,

dugo si wierci, a wreszcie splun i zacz ponurym gosem:
Co mi si zdaje, mj ty kapitanie, e ci si w druynie co
psuje!
Janek bawi si obro Burka.
A co si wam, tato, nie podoba? Przecie wygralimy jak
zawsze.
Wygrali, wygrali! Nie bybym Kapaczem, gdybym nie widzia,
e to si nam czasem moe uda. Ale co za licho w was wstpio? Ju ani nie
rozmawiacie, ani nie piewacie, ani nie gwidecie, a mecz rozgrywacie
jakby was kto zaczarowa co jest z wami?
Modzi Kapacze zaczli si krci, przewracali si z boku na bok,
jakby ich ziemia palia, lecz aden z nich ani pisn. Ale stary, gdy ju raz
zacz, roztrzsa im sumienie do koca:
Przecie to ju nawet matka zauwaya, e jestecie jak
odmienieni. Przychodzi tu kiedy za mn i powiada: Co ty, ojciec, z naszymi
chopcami zrobi? Ej e, jak to co zrobiem? A ona, e to nie jestecie
ju tacy jak dawniej, e ju nawet Jurek na ni uwagi nie zwraca, i a mi si
biedne matczysko rozpakao.
Nie wszystko w rzeczywistoci byo naprawd tak, jak to stary
Kapacz opowiada, ale on, chytra sztuka, powiedzia sobie, e musi
chopcw wzruszy i skoni do zwierze. I udao mu si to rzeczywicie od
razu. Jurek, mamin synek, zaraz zacz:
To nieprawda, e nie zwracam na matk uwagi. Tu chodzi o co
innego. Nie ma rady, Janek, ju musisz ojcu powiedzie, co nas gnbi. Tylko
wygarnij wszystko, ebymy si ju tym cigle nie trapili.
Stary par razy szybko pykn z fajki, a potem rzek cakiem
agodnie i niezwykle serdecznie:
65
No i c tam masz na sercu, Janeczku? Tylko mw szczerze.

Janek spdzi Burka, unis si na rkach i spojrza ojcu w oczy.
Ile macie pienidzy, tato?
Stary a podskoczy na swoim pniaku. Tego si nie spodziewa.
Pienidzy? C ci obchodz pienidze? Mam tam jakie par
setek, ale ani tego nawet dokadnie nie liczyem.
Wiecie, tato, bo to jest tak. Nauczylicie nas gra, abymy mogli
zarabia na ycie. Niech wam Bg zapaci za to, ecie sobie z nami tyle
trudu zadali, a wydaje mi si, emy go wam nie zmarnowali. Ale to dobrze
wiecie, e my sami dla pienidzy nie gralimy. Nie wiedzielimy nigdy i nie
wiemy, ile dostawalicie za mecze, i ani si o to nie dopytujemy. Chodzi nam
tylko o jedno jestecie ju z matk zabezpieczeni do koca ycia, czy
nie?... Jeeli nie, to nie ma o czym duej mwi gra si dalej.
Stary Kapacz dymi z fajki jak lokomotywa.
A jeeli jestemy zabezpieczeni to si ju nie bdzie grao?
Nie, tato, w tym wypadku koczymy. Przynajmniej dla
pienidzy nie bdziemy ju grali. Zawsze walczylimy tylko o zaszczyt
pierwszestwa, a to co si zarobio przy tym, to jest wasze. Musimy
troszczy si o to, bycie mieli z czego y razem z matk. O to chodzi
przede wszystkim. Wic jelicie ju t rozmow zaczli, prosimy was,
bycie nam odpowiedzieli na to pytanie.
To wy gracie tylko, eby zarobi na matk i ojca? A moe bycie
mi tak powiedzieli, moi drodzy, z czego bdziecie sami yli?
Nie martwcie si o nas. Jeli nie bdzie sobie mona da inaczej
rady, pjdziemy na trenerw. Jeszcze si kluby bd biy o nas.
I chcielibycie rozwiza najsawniejsz druyn?
66
Tak. Nie pozwolimy przecie, by nam byle piegowaty wyrostek

urga, e on gra dla honoru, a my dla pienidzy!
Hm to tak? Jaki piegowaty wyrostek... I to ju wasze
ostatnie sowo, kapitanie?
Ostatnie, tato!
Druyna si zgadza?
Chopcy pomrukiwali tylko. Stary wsta i dugo wytrzsa popi z
fajki. Byo ju ciemno, na niebie wieciy gwiazdy. Kapacz nie mg sobie
da z fajk rady. Nikt nie odzywa si nawet szeptem. W kocu stary
odwrci si i rzek:
Wic to wy tak, obuzy? Zmuszacie si do gry tylko ze wzgldu
na mnie? Hm... no to... skoczymy z tym. Boisko zmienimy na pole...
rozsznurujemy piki... wypucimy powietrze...
Ale nie ze wszystkich piek, tato zawoali Kapacze jeden
przez drugiego.
Nie, to ju trudno, wypucimy powietrze, proporzec zdejmiemy
z masztu... Jedenastka Kapacza przestanie istnie...
Broda mu si trzsa. Teraz dopiero chopcy spostrzegli, jak cae
jego ycie zwizane byo z tym, co oni dotychczas robili. Rzucili si ku
niemu, ciskali go, przepraszali, pocieszali.
Pozwlcie mi do licha fajk chocia naoy zagdera w
kocu fajk od Jego Angielskiej Moci. Drugiej ju takiej nie dostan, ju z
adnym dostojnikiem w loy nie bd siedzia. Hej, ja na to zawsze
czekaem, e si jednak kiedy rozlecicie. Mylaem jednak, e to przyjdzie
przez kobiet. A tu patrzcie, moim chopcom zachciao si Amatorstwa! No,
chodcie do matki, niech biedaczka te si zadziwi!
Po raz pierwszy od dugiego czasu, byo tego wieczora w chacie
Kapaczw znw tak rozmownie i gwarno jak niegdy, kiedy to ojciec gna
67
chopcw po raz pierwszy na zawody do Pragi. W tym rozgwarze synowie

nawet nie zauwayli, e stary Kapacz wywoa Kapaczk na przyzb. Stali
tam w ciemnoci, a Kapacz kad jej do gowy wskazwki:
...eby im tylko nie zdradzia, ile mamy! Do grobu tego ze sob
nie zabierzemy; co zarobili, naley do nich. Ale teraz nie mog o tym jeszcze
wiedzie. Pienidze by ich jeszcze zepsuy. S modzi i dobrze id przez
ycie. Modemu pienidze nie su. Jak pjd, przetr si, wygraj w yciu
tak jak wygrywali na boisku, nabior zrozumienia dla pienidzy... A jak si
kiedy zechc oeni, przyda im si jeden albo dwa tysiczki.
Kapaczka trzymaa rce splecione pod fartuchem i pocigaa
nosem, eby tylko powstrzyma zy. Suchaa i na wszystko, co mwi,
kiwaa potakujco gow. Przecie ten stary, prosty chaupnik, umia
wszystkim na wiecie tak pokierowa, e bya dla zawsze pena podziwu i
czsto a rce splataa z zachwytu. Godzia si bez zastrzee na nowe jego
plany, pochwalia je i wrcili obydwoje jakby spokojniejsi do izby, do
synw.
Ci za siedzieli dalej pogreni w serdecznej pogawdce, ukadajc
plany na przyszo. Sawa pikarska, ktr zdobyli, ju jakby przestaa dla
nich istnie. Kady zajty by tylko myl, czym bdzie w przyszoci, co
mgby robi i jak zapewni sobie egzystencj. Ich wrodzone osobiste zamiowania i denia, przytoczone dotychczas wyczn trosk o gr w pik,
teraz si nagle obudziy. Ujrzeli naraz, e ycie jest znacznie bogatsze,
znacznie bardziej pene od tego, jakim je dotd znali, e kryje w sobie dla
modego czowieka znacznie wicej obowizkw, ni sobie to wyobraali
dotychczas. Sport przesta by dla nich w tej chwili jedynym zajciem, a sta
si tym, czym jest rzeczywicie: zdrowym wysikiem, rozrywk i
dopenieniem ycia czowieka wczonego w zbiorowo spoeczn;
uwiadomili sobie, e punkt cikoci ley w pracy a bynajmniej nie w
przyjemnoci. Nie byliby to chopcy zdrowo wychowani, zahartowani na
ciele i duchu, gdyby tak nie myleli, gdyby nie mieli zrozumienia dla
obowizkw, jakie stawia przed czowiekiem ycie. Przeciwnie, ich mzgi
szybko roztrzsay wszystkie moliwoci na przyszo i szukay drogi,
68
ktr mogliby jak najszybciej i jak najpewniej doj do zajcia

odpowiednich miejsc w spoeczestwie. Badali swoje zainteresowania,
uzdolnienia, zamiowania i dyskutowaliby tak chyba do biaego rana, gdyby
ich stary po pnocy nie zapdzi do spania. Ale gdy znaleli si w kach,
sen nie przychodzi. Przewrt w ich yciu by zbyt wielki. Kogut dawno ju
pia pochwa nowego dnia, gdy im si dopiero powieki zaczynay klei.
Tego dnia zaspali jak nigdy, bo stary Kapacz nie przyszed
obudzi ich, jak to czyni co dzie dotychczas. Pozwoli im spa a do
samego poudnia i powita ich z chytrym umiechem, gdy z wielkim
gwarem i zdziwieniem zasiadali do niadania. Nie mg od nich oderwa
oczu, gdy tak siedzieli wok stou modzi, zdrowi, peni siy i ochoty do
ycia.
Do wczoraj widzia w nich tylko graczy, tylko materia sportowy i
nigdy o nich inaczej nie myla. Dzi dopiero spostrzeg, jacy s dojrzali, jak
wyroli na dzielnych modych ludzi. Byby w tej radoci swojej i dumie
nawet zapomnia, e ma dla nich w kieszeni wielk niespodziank. Dopiero,
gdy byli ju po niadaniu i zamierzali wstawa od stou, ockn si i
powiedzia:
Zaczekajcie, chopcy, co tu do nas przyszo. Poszuka w
kieszeni i pooy na stole telegram.
69
ROZDZIA JEDENASTY
Zoony w kwadracik papier
zgasi wesoy nastrj Kapaczw.
Spogldali zakopotani to na tajemniczy telegram, to na zagadkow min

ojca. Wreszcie Janek zerwa si i otworzy telegram. Nadawc by nasz
londyski znajomy pan Wincenty Maceszka a tre brzmiaa:
australia proponuje mecz mistrzostwo wiata za
trzy
miesice
sydney
poda
telegraficznie
warunki maceszka"
Janek poda telegram Jzkowi, ktry przeczytawszy go szeptem
drcymi wargami, poda go Karlikowi, od ktrego znw powdrowa dalej
dopki kady oddzielnie na wasne oczy nie przekona si o tej
niespodziewanej propozycji. Za trzy miesice o mistrzostwo wiata w
Sydney? Kapacze przeciw Australii? Kady z nich czu, e mu wzruszenie
zapiera dech w piersi. Zmieszane, niepewne spojrzenia wszystkich zawisy
na twarzy starego Kapacza, ktry nawet okiem nie mrugn i tylko
przesuwa fajk z jednego kta ust w drugi. Cisz t przerwa wreszcie
Janek:
I c wy na to powiecie, ojcze?
A co bym mia mwi? zacz powoli stary. Chyba tyle, e
szkoda, e tak pno to przyszo. Gra ju nie bdziemy, wic nie ma si nad
czym zastanawia. I tak ju z matk umwilismy, co bdzie si teraz robi.
Jeszcze dzi zamwi we wsi pug i zaraz jak go dostan zaorzemy piknie
boisko i zasiejemy. Bdzie dobre pole z takiej wypocztej ziemi. Gdyby nie
to, gdyby nie wasze wczorajsze postanowienie to i owszem
ruszylibymy si jeszcze, do stu piorunw, na t Australi.
70
Trzeba o tym pomyle! zaczli zaraz chrem synowie. Tu

idzie przecie o mistrzostwo wiata! Czy nie naleaoby jednak o nie
walczy?
No tak wiadomo, emy tutaj wszystko rozegrali zwycisko.
Z Australijczykami jednak jeszczecie si nie spotkali, wic maj prawo
posa wam wyzwanie. Ale to ju trudno odpowiemy Maceszce
telegraficznie, e Kapacze si poddaj.
Powiedzia to spokojnie jak gdyby nigdy nic, ale kade sowo byo
dobrze wymierzonym pchniciem.
To jest jednak rzecz bardzo nieprzyjemna. Gdy wyjdzie na jaw,
rozniesie si po wiecie, e Kapacze boj si Australii i e zoyli bro.
To niemoliwe, ojcze. Taka opinia nie moe po nas pozosta!
A c chcielibycie zrobi, do licha? Jeszcze w tym tygodniu
zaorzemy boisko, a niedugo potem zabierzemy si do siewu...
Nieche ojciec da spokj! Przecie nie myli ojciec o tym
powanie w tej chwili?
Dlaczego nie? Zaniechalicie gry, wic musz si z tym liczy.
Bdzie jak powiadam: orzemy, bronujemy, siejemy!...
Jedenastu modych Kapaczw ogarna zupena wcieko.
Zgrzytali zbami, szarpali desk od stou, wodzili wkoo oczyma
Nieubagana logika starego Kapacza doprowadzaa ich do
rozpaczy.
Janek! Kapitanie! krzyczeli jeden przez drugiego. Ty to
cierpisz? Dlaczego milczysz? Moesz znie tak hab?
Poczekajcie hukn na nich Janek i zwrci si do ojca.
Dobrze, tato, zaorzemy pole i zasiejemy. A co bdziemy robi potem?
71
A no bdziemy gospodarzy, do licha, bdziemy czeka a

zboe wyronie. Do niw bdziemy mie czasu a nadto...
Susznie, ojcze, ale z tym nadmiarem czasu musimy co zrobi.
Dajcie no mi jak map!
Dwadziecia rk wycigno si w stron pki, by jak najszybciej
porwa stary atlas Kozena, w ktrym Kapacze czerwonym atramentem
znaczyli trasy wszystkich swoich podry. Janek otworzy go, wyszuka
map caego wiata i studiowa j przez chwil.
Jest: Brindisi-Bombay 13 dni, Bombay-Sydney 20 dni. Jak
dobrze pjdzie, jestemy za miesic tam i za miesic z powrotem. To znaczy,
e jeszcze przed niwami moemy by w domu.
Wic co?
Wic do Australii jednak pojedziemy!
Hura!
Okrzyk ten zabrzmia przeraliwie. Wszyscy dziesiciu rzucili si
Jankowi na szyj. Stary Kapacz tylko mruga prdko oczkami i niezwykle
szybko przekada fajk.
Czy to ju wasze ostatnie zdanie? zapyta w kocu. Do
licha z wami, wy draby! Nareszcie mi ulyo. Ju mnie naprawd strach
oblecia, e sobie teraz na sam koniec ca saw zapaskudzicie!
Teraz znw wszyscy jedenastu rzucili si na ojca i stary musia si
dobrze trzyma, eby go z wielkiego entuzjazmu nie przewrcili na ziemi.
Potem zasiedli do narady, ktra skoczya si dopiero gdy matka wniosa
talerze z parujc zup i gdy zacz si najpikniejszy obiad Kapaczw.
Koniec kocem stano na tym, e boisko zgodnie z projektem starego
zostanie zaorane i zasiane, a potem druyna wyruszy w drog.
Ale z tym ich pierwszym oraniem nie poszo tak atwo, jak sobie to
myleli. Gdy tylko stary Ka-pacz zacz po wsi rozglda si za
72
poyczeniem puga, rozpoczo si wielkie wypytywanie i dziwowanie,

ktre poszo od chaupy do chaupy, podniecio i wypenio wszystkie
dyskusje w karczmie, a po poudniu dotaro do szkoy.
Pan nauczyciel Jaroszek nalea do najwikszych entuzjastw
Kapaczw. Powodem tego nie byo bynajmniej zamiowanie do piki
nonej, lecz gorcy patriotyzm lokalny, jaki ywi do swojej wsi. Dolne
Bukwiczki zasyny na caym wiecie jako rodzinna miejscowo
Kapaczw, wic pan nauczyciel Jaroszek uwaa za swj najwitszy
obowizek saw t wszelkimi sposobami podtrzymywa i utwierdza.
Dlatego te przynajmniej raz w tygodniu wysya do Dziennika Praskiego"
artykulik zawierajcy informacje, kto w tych siedmiu dniach odwiedzi
Kapaczw i jakie nowe spotkanie stary Kapacz zakontraktowa. Gdy
kiedy w przyszoci jaki historyk bdzie pisa szczegowo i naukowo
opracowane dzieje Kapaczw, nie bdzie mg w pracy swojej pomin
korespondencji z Dolnych Bukwiczek w Dzienniku Praskim". Wic i teraz
zasiad pan nauczyciel przy stole i piknym kaligraficznym pismem skreli
swj normalny list:
Z Dolnych Bukwiczek. Przyjaciel naszego pisma donosi nam: I
nasza niepozorna osada Dolne Bukwiczki k. Kurzymowic staje si
widowni, mona rzec, historycznego wydarzenia. Jak to jest szerszej
publicznoci wiadome, synie nasz czeski nard w caym wiecie ze swej
doskonaoci w grze zwanej pik non. W tej tzw. pice nonej (waciwie
naleaoby mwi kopanie piki"), ktry to sport wywodzi si z Anglii i
wymaga od uprawiajcych go wielkiej tyzny fizycznej, przoduje bezapelacyjnie druyna rodziny Kapaczw, noszca nazw K. S. Jedenastka
Kapacza". Z prawdziwie czeskim mstwem zdobya nam jedenastka
Kapacza saw na caej kuli ziemskiej. Z zapartym tchem ledziy ich
sukcesy szerokie koa spoeczestwa czeskiego, a przede wszystkim
czynilimy to my, obywatele gminy Dolne Bukwiczki k. Kurzymowic, gdy
jedynie Dolne Bukwiczki k. Kurzymowic mog si poszczyci, e nie gdzie
indziej, ale pod ich somianymi strzechami staa kolebka tej wietnej
druyny. Lecz z blem serca musimy oznajmi szerokim koom
73
spoeczestwa czeskiego, e w onie Jedenastki Kapacza zrodzio si

postanowienie zaniechania dalszej gry w pik i powicenia si zajciom
obywatelskim. W najbliszych dniach poyskliwa stal lemiesza zagbi si w
nie tknit dotd rol Kapaczowego boiska w Dolnych Bukwiczkach k.
Kurzymowic, po to, by spulchniona pugiem ziemia przyja ziarno, a w
lecie wydaa plon. w symboliczny niemal akt oznacza koniec sportowej
sawy Jedenastki Kapaczw, lecz my, mieszkacy Dolnych Bukwiczek k.
Kurzymowic, powitamy ich rwnie serdecznie w swoim gronie jako
zwyczajnych obywateli, pamitni na to, e oni to zarwno swoimi
zrodzonymi z zapau i mstwa sukcesami jak i niedawno udzielon Jego
Wysokoci nastpcy tronu Anglii gocin pooyli podwaliny pod wieczn
saw Dolnych Bukwiczek k. Kurzymowic, do ktrych odtd ma
zastosowanie z pewn zmian werset Pisma witego: Zaprawd,
zaprawd, Dolne Bukwiczki k. Kurzymowic nie jestecie najlichsze
pomidzy miasteczkami judejskimi"...
Redakcja Dziennika Praskiego" nie przypuszczaa nawet, jak
wzbudzi sensacj t wiadomoci. Powtrzyy j wszystkie dzienniki w
wieczornych wydaniach, agencje informacyjne rozniosy j na cay wiat, a
na drugi dzie caa sportowa Europa bya ju poruszona i podniecona
faktem likwidacji Jedenastki Kapaczw. Do tego doczyy si jeszcze
wiadomoci z Londynu o spotkaniu z Australi w rozgrywce o mistrzostwo
wiata, tak e alarm wywoany artykulikiem pana nauczyciela Jaroszka by
naprawd niezwyky i powszechny. Skutki tego wszystkiego ujawniy si
przede wszystkim w urzdzie pocztowym w Dolnych Bukwiczkach. Od rana
do nocy biega listonosz, stary Mazucha, do Kapaczw z telegramami i
listami ekspres. Wybitni sportowcy, prezesi wielkich klubw i zwizkw,
dziennikarze i wysocy urzdnicy dopraszali si w nich, by ich
zawiadomiono o terminie, w ktrym Kapacze zaczn ora swoje boisko.
Stao si jasne, e wszyscy rzeczywicie moment ten uwaaj za wydarzenie
historyczne dla europejskiego sportu i stary Kapacz mia suszno, gdy
porzdkujc stos tej nagej korespondencji powiedzia:
Do diaba z t Europ! Ju my si im byle czym nie wykrcimy.
74
W dodatku na drugi dzie przyjechao kilku panw z Pragi i

koniec kocem nie pozostawao nic innego, jak ogosi zaoranie boiska jako
wielk pastwow i midzynarodow uroczysto. Komitet Olimpijski
stworzy wic szybko specjalny komitet organizacyjny tego wita. Starych
weteranw piki nonej, panw Kad i Vanika zaproszono, by wygosili
uroczyste mowy okolicznociowe, a gdy i Ministerstwo Owiaty
wydelegowao do komitetu dyrektora departamentu pana W. W. Sztecha,
byo ju wiadomo, e nie braknie nikogo dla uwietnienia tej uroczystoci.
75
ROZDZIA DWUNASTY
Ten dzie by dla Dolnych Bukwiczek wielkim witem. Od strony

Kurzymowic cigny nieprzeliczone tumy pikarzy, lekkoatletw i
cikoatletw, miotaczy kul i oszczepem, skoczkw i zapanikw,
wiolarzy, cyklistw, bokserw, strzelcw, pywakw, motocyklistw,
turystw, lotnikw, bilardzistw, szachistw, piechurw, automobilistw,
dokejw, jachtowcw, szermierzy, tenisistw, hazenistw i hazenistek,
narciarzy, ywiarzy, graczy w polo, golfa, rugby i krokieta, hodowcw
psw, kanarkw i gobi pocztowych, wdkarzy i zapanikw du-ditsu.
Szli wszystkimi ciekami i drogami, pdzili na wszelkiego rodzaju
pojazdach majcych sportowe zastosowanie, a lasy wok Dolnych
Bukwiczek rozbrzmieway rnojzycznym gwarem.
Stadion Kapaczw otoczony by masztami na ktrych powieway
flagi narodowe, nad pnocn bramk wznosia si trybuna dla mwcw,
wszdzie krcili si sprzedawcy parwek, cukierkw i lemoniady. O
godzinie 10 szmaragdowy prostokt boiska otoczony by ju szczelnie
czarnym morzem niezliczonych tumw.
Pitnacie minut po 10 przewodniczcy komitetu organizacyjnego
uroczystoci wprowadzi na mwnic siwego staruszka.
Kada! To jest Kada! zahuczay tumy, a staruszek nie
przestawa si kania.
Wreszcie po dugiej chwili zgiek si uciszy i Kada, chwiejcy si
na nogach starzec, odczyta trzscym si gosem swoj mow. Wrd
takich samych owacji zmieni go na trybunie przygarbiony ze staroci
Vanik, ktry z powodu cisncych mu si do oczu ez nie mg nawet
dokoczy swego przemwienia. Ale nieopisany wprost wrzask podnis
76
si, gdy na trybunie pojawia si Jedenastka Kapaczw z zarumienionym

ojczulkiem w rodku. Janek, jako kapitan, podzikowa w paru sowach
zgromadzonym za przybycie i ju chcia schodzi, gdy powstrzyma go
nowy oglny krzyk. Jedenacie dziewczt w sportowych kostiumach weszo
na trybun. Byy to czonkinie praskiej i berneskiej Slavii, karliskiego
Urzdnika i trzebickiego Achillesa, wszystkie sawne i niezwycione
zawodniczki, rekordzistki wiata na wszystkich dystansach od
szedziesiciu yardw do p mili, w skoku w dal i wzwy, w rzucie kul i
oszczepem. Przybyy, by w imieniu kobiecego sportu podzikowa

mistrzom piki nonej za przykad, jaki dawali i za poniesione zasugi i by
na pamitk udekorowa ich medalami okolicznociowymi projektu
sawnego rzebiarza Gutfreunda. Kapacze byli t nie przewidzian w
programie uroczystoci bardzo zaskoczeni i wzruszeni. Serca waliy
kademu z nich w potnej piersi, gdy pikne sportsmenki przypinay
medale. W tej chwili pan W. W. Sztech da znak chorgiewk i orkiestra
wojskowa zagraa zwyciski hymn Kapaczw.
77
Teraz mogli udekorowani zej z trybuny i zaj si swoj wasn

ceremoni. W pnocno-zachodnim rogu boiska sta przybrany wstgami i
girlandami pug zaprzony w par wypasionych koni, niegdy ognistych
ogierw, dzi ju jednak z powodu podeszego wieku agodnych jak
baranki.
Stary Kapacz wzi od gwnego koniuszego lejce; zaszczytu
poprowadzenia orki nie da sobie odebra. Pierwsza bruzda zastrzeona
bya dla przedstawiciela rzdu. By nim minister zdrowia, a wszyscy
zauwayli, e umie ora doskonale. Powrotna bruzda przypada w udziale
posowi angielskiemu. Potem przysza kolej na prezesa Komitetu
Olimpijskiego, zastpc przewodniczcego Midzynarodowej Federacji
Pikarskiej, prezesa Zwizku Piki Nonej, prezesw wszystkich wielkich
zwizkw sportowych, przedstawicieli samorzdu, a ostatni bruzd
odwali skromny lecz niezapomniany pan nauczyciel Jaroszek, pierwszy
wychowawca bohaterskiej jedenastki...
Na caej przestrzeni idealnego boiska byszczaa pocita w skiby
ziemia, a wrony przylatyway z lasu, siaday w bruzdach i wybieray z nich
ddownice jako naleny im w tym wszystkim udzia.
Teraz orkiestra rozbia obz pod lasem, tumy rozoyy si wok
na czkach, ugorach i pastwiskach i wielka uczta zakoczya pierwsz, oficjaln cz uroczystoci. Po poudniu taczono, a wieczorem znw cigny
chmary ludzi w kierunku dworca, zapiewawszy przed tym Kapaczom ich
bojowy hymn.
Niebieskawy jedwab wieczoru opada na zupenie ju opustosza
okolic. W pierwszym zmroku wieciy tylko biae ciany Kapaczowych
domkw, a ich samotno oddzielona laskiem od Dolnych Bukwiczek, po
wietnoci minionego dnia bya tym wiksza.
Miy i serdeczny nastrj panowa natomiast w starej chacie
Kapaczw, z ktrej wszystkich okienek bia niezwyka jasno. Przy dugim
stole w paradnej izbie siedziao jedenastu Kapaczw i jedenacie
dziewczt, ktrych nazwiska widniej w tabelach rekordw wiata. Stary
78
Kapacz nie pozwoli, by dziewczta, ktre zgotoway im tak

niespodziank, miay by wtoczone w straszliw cib, jaka panowaa w
tym dniu w pocigach. W porozumieniu z wadzami ich klubw nakoni je,
by przyjy jego gocin. Dwa biae domki zostay dla nich przygotowane
jeszcze po poudniu, a wieczorem, gdy wszyscy ju si rozjechali, mistrzynie
lekkiej atletyki zasiady z mistrzami piki nonej do wsplnej rodzinnej
wieczerzy.
Jaki osobliwy urok porwa w swj krg naszych chopcw.
Synowie Kapacza dotychczas nie stykali si z dziewcztami. Jeli kiedy
pojawia si w ich otoczeniu jaka dziewczyna, bya dla nich mieszna i
gupia przez swoje pretensje i maostkowo. Kada chciaa si zaraz
caowa, kada mizdrzya si i krcia, by ktrego z nich zdoby, a
wszystkie niemal biegay za Kapaczami jak pomylone. To wszystko nie
odpowiadao tym zdrowym, rozsdnym i dumnym chopcom, co wicej,
budzio w nich obawy, by si ktry z nich nie da opta i nie przepad
bezpowrotnie dla druyny. Tym wic przyjemniej byo mi zasi przy stole
z tymi dziewcztami. Tu nie byo adnej kokieterii ani czczej paplaniny.
Dziewczta wiedziay z praktyki, co to jest bieg i jak naley regulowa
oddech, wypytyway si o dowiadczenia i metody stosowane przez
Klapaczw, a ci znw z wielk ochot tumaczyli swoim nowym
przyjacikom, jak sobie naley wypracowa najbardziej spryste odbicie
lub kiedy najlepiej jest robi masa. Te fachowe dyskusje i wymieniane
wzajemnie wesoe wspomnienia z podry i startw za granic stworzyy
przy stole nastrj najserdeczniejszej pogawdki, wic gdy Kapacze
odprowadzili sportsmenki do przeznaczonych dla nich domkw i rozstali
si z nimi yczc dobrej nocy, orzekli potem sami, e tak miej i nacechowanej koleestwem uczty dotychczas nie mieli. Stary Kapacz utwierdza
ich gorliwie w tym przekonaniu, a gdy chopcy legli ju w kach, przechadza si jeszcze dugo przed domem i spokojnie pyka z krlewskiej
fajki. Byo ju po pnocy, gdy skrzypny drzwi i matka Kapaczw
zawoaa na po cichu, eby ju szed spa.
79
Zaraz, zaraz, matka. Chciabym jeszcze tylko zajrze, czy tam

jest spokj u dziewczt i czy wszystko w porzdku. Przejd si ze mn ten
kawaek, jest przecie ciepo.
Kapaczka wysuna si z sieni, z budy wybieg Burek i w trjk
poszli wzdu tego, z takim rozgosem zaoranego dzi pola, w stron
lecych naprzeciw domkw. Panowaa tam wszdzie niezamcona cisza i
spokj, wszystkie wiata byy zgaszone, nigdzie adnego ruchu.
Maonkowie zawrci. W poowie drogi stary Kapacz zatrzyma si:
Tu pi dziewczta rzek cicho a tam pi chopcy. Moe
Bg da, e z tej sportowej uroczystoci wystartuj szczliwie w ycie.
Daj to Panie Boe wyszeptaa Kapaczka. I obydwoje na
palcach wsunli si do pogronej we nie chaty.
80
ROZDZIA TRZYNASTY
Hej, morze! Niebiosa, soce i bezkresna przestrze! W te dnie upau i

spiekoty nie ma fali. Morze jest martwe, jakby poraone pionowo padajcymi promieniami soca, a dzib statku na prno tnie je wzdu
biegncego w nieskoczono szlaku swojej podry. Piana wyskakuje po
obydwu bokach okrtu, zawinie na dwch grzbietach rozbiegajcych si w
bezkres bruzd i znw jest wszystko martwe, senne, nieruchome. Koysania
statku niemal nie mona zauway; od czasu do czasu zarysuj si na
horyzoncie jak senna zjawa, majak czy fata morgana, rowe sylwetki gr.
Czasem statek zbliy si ku nim i pynie wzdu brzegu. Wtedy wida zotoczerwon pustyni, niekiedy kilka palm i wiosk pustynnych domkw,
mczyzn w biaych burnusach, kobiety w kolorowych szatach i dugie
szeregi wielbdw, ktre koyszc si sun jeden za drugim.
Kapacze le na leakach w cieniu wielkich parasoli, mru oczy
od bolesnej powodzi biaego wiata i patrz bez sowa, jak przesuwa si
przed nimi panorama arabskiego wybrzea. Gdy spiekota i mka pragnienia
osiga swe najwiksze nasilenie, wspominaj niezwyky urok Morza
rdziemnego, jak to przed tygodniem myleli, e ju nie wytrzymaj upau
i jaki to by waciwie agodny klimat w porwnaniu z tym piekem Morza
Czerwonego. Jak tamto morze grao setkami barw! Jak po niebie mkny
oboki! Jak fale biy o burt, rozbijay si, jak si cigay, znikay i znowu
wyrastay z gbiny. Przymykajc oczy cofaj si Kapacze wspomnieniami
jeszcze dalej, ku pachncym lasom i cudownie zielonym dbrowom,
czkom wieccym biaoci mleczowych puszystych kulek, ku potokom
przewijajcym si od jednej kpki olch do drugiej, do boiska pod lasem,
ktre teraz jest ju zaorane, do stojcej przy nim chatki, w ktrej
gospodarzy pomrukujca co do siebie staruszka; zosta jej tylko ten
niemrawy Burek, ktry starzeje si, wyleguje, a na obcych poszczekuje
81
schrypnitym ze staroci gosem. Dobrze chocia, e te jedenacie dzielnych

dziewczt przyrzeko na dworcu, e bd na zmian przyjeda do
Bukwiczek, by troch rozerwa od czasu do czasu i pocieszy samotn
staruszk. Pomimo to jednak, gdy wieczorem mgy poo si na kach i
torfowiskach, bdzie matka-samotniczka siadywa na progu domu z rkami
splecionymi na kolanach i patrzc na spadajce gwiazdy bdzie snua
fantastyczne obrazy tych wszystkich cudownych krain, przez ktre wiedzie
jej ma i synw ostatnia droga po saw i zaszczyty.
Za to wieczory na pokadzie Princess Mary" s zupenie inne.
Chd wywabia ze wszystkich kryjwek umczonych upaem i spiekot
pasaerw, zapalaj si wiata, gra orkiestra okrtowa i rozpoczyna si dla
podrnych kilka godzin towarzyskiego ycia. Pasaerami s w wikszoci
Anglicy i Angielki, wic Kapacze maj moc wielbicieli. Nawet najbardziej
kocista nauczycielka angielskiego, udajca si na posad do gimnazjum do
witego miasta Benares nad Gangesem, czua przyspieszone bicie swego
uregulowanego angielskiego serca syszc, e tych jedenastu chopcw to
mistrzowie piki nonej. Kapacze otoczeni s zatem przez cay wieczr
gronem nowych znajomych i wielbicieli. Ale najserdeczniejsz przyja
zawar tutaj stary.
Byo to wieczorem w tym dniu, gdy weszli na pokad w Brindisi.
Chopcy oczarowani nowym dla nich widokiem okrtowych urzdze
wczyli si po statku zagldajc we wszystkie kty i wszystko badajc.
Stary Kapacz natomiast przenis swoje skadane krzeseko na sam przd
okrtu i tam si ulokowa. Po chwili przyszed za nim barczysty olbrzym w
wygniecionym ubraniu i ogromnych wysokich butach, z fajk podobn jak
dwie krople wody do krlewskiej fajki Kapacza i zagada po angielsku
jakby zatrzeszczay, zaskrzypiay i zaterkotay nie nasmarowane taczki:
Czy pan jest panem Kapaczem?
Stary szybko pozbiera wszystkie swoje zasoby angielskich sw,
chwilk wybiera w nich, a w kocu skin gow i rzek:
Yes.
82
Jestem pukownik Ward z armii indyjskiej owiadczy na to

olbrzym pan mi si podoba i chciabym tu z panem siedzie. Jak si pan
na to zapatruje, panie Kapaczu?
Ale to, co stary Kapacz usysza i co mia odpowiedzie byo dla
ju zanadto skomplikowane, swka mu si popltay i odetchn dopiero
rbnwszy po prostu:
Do stu babiloskich diabw, yes!
Po czym strasznie dugo ucisnli sobie z pukownikiem Wardem
rce. Pukownik rozsiad si na swoim krzele obok Kapacza. Bukwicki
chopek zlk si na myl, co to bdzie, gdy si ten pan rozgada, ale tu nic.
Pukownik tylko siedzia, mi fajk i spluwa. Wic Kapacz te siedzia,
mi fajk i spluwa i tak siedzieli, mili fajki i spluwali we dwjk. Moe po
godzinie pukownik podnis rk, wskaza na biaego ptaka, ktry koowa
nad statkiem, i powiedzia po angielsku:
Mewa.
Kapacz przytakn gow:
Yes.
Znw po godzinie spostrzeg stary wynurzajcego si i nikncego
na przemian w falach delfina. Chwil patrzy na niego, potem podnis rk
i rzek spokojnie:
The ryba.
Na to pukownik Ward skin z powag gow:
Yes.
I dalej siedzieli, mili fajki i spluwali. Gdy po raz pierwszy na
Morzu Czerwonym zbliyli si do brzegu, rzek Ward:
Arabia.
83
Kapacz odpowiedzia:
Yes.
Potem stary wskaza na brzeg i powiedzia:
The wielbd.
Pukownik potakn:
Yes.
W ten sposb minli pewnego dnia Cienin Adesk i znaleli si
na Morzu Arabskim. Tu nareszcie znw byo prawdziwe morze,
niespokojne i rozfalowane, ustawicznie ruchliwe i zaczepne. Princess
Mary" wesza w nie jakby z nowym zapaem. Wyszedszy z Cieniny
Adeskiej znalaza si na falach, ktrych cae ogromne masy wznosiy si i
opaday, na ktrych przd statku rozpocz swoje nieustanne koysanie si
w gr i w d. Stary Kapacz z pukownikiem nie opucili jednak stanowiska. Pozostali na tej hutawce skierowanej niezmiennie na poudniowy
zachd. Schodzili stamtd tylko na posiki i na przespanie si, ale i w pikne
noce czsto przesiadywali na dziobie statku dugo po pnocy.
A jednej takiej czarownej nocy wynurzyy si przed nimi wiata i
wiateka, latarnia morska zacza miota swe biae i zielone smugi,
zahuczaa za ich plecami syrena, a pukownik Ward powiedzia:
Colombe.
Na to doda stary Kapacz:
The koniec.
Teraz obaj skinli gowami i rzekli:
Yes.
Rano egnali si bez sowa niezmiernie dugim uciskiem rki.
Czuli obaj, e zawizaa si midzy nimi przyja na wieki i e do mierci
84
ju nie spotkaj nikogo, z kim by sobie tak wspaniale mogli porozmawia,

jak w czasie tej podry z Woch na Cejlon. Rozstawali si, by wicej si
nigdy ju nie spotka, gdy Ward odjeda wkrtce dokd do Indii
Zachodnich, a Princess Mary" ju wieczorem wysza z Colombo, biorc
kurs na Sydney.
85
ROZDZIA CZTERNASTY
Ogoszenia w dziennikach, afisze,
nosiciele reklam, przerocza w
kinach i napisy wietlne na cianach domw, transparenty pozawieszane na

latarniach, miliony fotografii, artykuy wstpne w dziennikach, gry ulotek
wszystko to przez dwa miesice przygotowywao ca Australi do tego
najbardziej sensacyjnego meczu z Kapaczami. Przebieg ich podry by
pilnie ledzony, a sprawozdania z tego rozpowszechniane codziennie
telegrafem iskrowym; w kantorach rosy olbrzymie stawki za i przeciw.
Pi do jednego dla Australii wynosi stosunek stawek, gdy najlepszemu
sprawozdawcy sportowemu G. B. Greenwoodowi udao si wcisn na
pokad Princess Mary" i ujrze Kapaczw w czasie treningu na pokadzie i
pod natryskami. Nastpstwem tego bya depesza, ktra zmniejszya
nadzieje Australii do stanu trzy do jednego. A gdy Kapacze sami stanli na
pokadzie przed oczyma nieprzeliczonych tumw, ktre oczekiway na
nich w Sydney, stawki dla Australii spady na ptora. Zaraz jednak zabrali
si do tego australijscy sportowcy i pomienn kampani propagandow
tak rozentuzjazmowali swoich rodakw, e stawiano na Australi w
stosunku sze do jednego.
Ju na tydzie przed zawodami miasto wypenione byo po brzegi
przybyszami, ktrzy oczekiwali na mecz. Mimo to jeszcze codziennie
zawijay do portu wci nowe statki zapchane przyszymi widzami, ktrzy
sypiali na pododze, w dkach i nawet w namiotach rozbitych za miastem.
Wieczorem, w dniu poprzedzajcym zawody, tumy zmusiy organizatorw
do otwarcia bram stadionu, wtargny do rodka straszliw fal i
natychmiast obsadziy nie numerowane miejsca, by sobie je zarezerwowa.
Dziesitki tysicy ludzi spay w pokurczonych pozycjach na kamiennych
awach stadionu, a caa armia wdrownych przekupniw od samego witu
osigaa olbrzymie obroty. Ju przed poudniem przysano na stadion dwie
86
orkiestry, ktre dziarskimi marszami i fokstrotami podtrzymyway dobry

nastrj tumw. Mimo to dochodzio do niezliczonych ktni i star, a wiele
klubw piciarskich zostao rozbitych przy zajmowaniu lepszych miejsc.
Od godziny dwunastej publiczno na trybunach zacza si
wiczy we wznoszeniu chralnych okrzykw. Wymylano rne pikne
hasa jak na przykad: My chcemy widzie Kapaczw zaatwionych"! lub:
Napucie na star Europ kangury!" a caa trybuna wykrzykiwaa je,
wspaniale skandujc. Wywizaa si z tego rywalizacja pomidzy pnocn i
poudniow trybun, ktra z nich wrzeszczy goniej. Powstaa taka orgia
chralnych wrzaskw, e orkiestra przestaa gra i zadowolia si jedynie
tym, e po kadym szczeglnie udanym okrzyku wykonywaa tusz. O
godzinie drugiej obydwie trybuny ju tak zachrypy, e ten osobliwy mecz
krzykaczy pomidzy Pnoc a Poudniem pozosta nie rozstrzygnity.
W tym czasie stadion by ju tak zapchany widzami, i wydawao
si, e chyba pknie. O wp do trzeciej dyrektor policji rozkaza zamkn
bramy. Tysice haasujcych spnialskich, ktrzy utknli przed bramami
boiska, zaczy kl i wymyla. Ale bramy w murach boiska nawet nie
drgny, a tumy na zewntrz skazane byy na krenie wok obiecanego
raju i tylko z okolicznociowych okrzykw, oklaskw, gwizdw, i wrzasku
mogy domyla si, co si dzieje w rodku.
Przez mury okalajce stadion przelewa si gwar i zgiek
pomieszanych gosw i stay, raz sabncy, raz wzmagajcy si huk. Do
pocztku zawodw brakowao jeszcze pi kwadransw, wic ci, ktrzy nie
dostali si do rodka po kilku nieudanych prbach wtargnicia na stadion
rozoyli si obozem wok murw. Dwie minuty po czwartej dyskusj ich
przerwa nagle odgos potnych oklaskw dochodzcy tutaj jak szum
gwatownego deszczu. To przewalao si po boisku powitalne brawo widocznie ukazali si Kapacze. Po trzech minutach nowa burza oklaskw,
tupanie i ogromny, ryczcy wrzask to pewno wbiegli na boisko
mistrzowie Australii. A potem przeraliwa cisza, martwa i przeduajca si
w nieskoczono. Wygnacy za murami pobledli ze wzruszenia i z
wycignitymi szyjami usiowali pochwyci uchem najlejszy odgos
87
pyncy ze stadionu. Tam jednak panowaa taka cisza, jak gdyby kto
niewidzialny przykry cae boisko ze stu szedziesiciu tysicami widzw
olbrzymim szklanym kloszem.
Dugie minuty wloky si wolnym ruchem wskazwek na tarczach
trzymanych w rkach zegarkw.
Naraz wstrzsnli si wszyscy. Ostry gwizd sdziego przeci
powietrze. Dzin dzun dun dun dudniay z podwikiem uderzenia
piki. Wygnacy z wytrzeszczonymi oczyma usiowali dociec ze suchu
kierunek, w jakim paday strzay.
W pewnej chwili to-zielona pika wystrzelia ponad mury jak
rakieta, drc zabysna w socu i cicho znikna znw za ogrodzeniem.
Nastpiy dwa ostre dudnice odgosy.
W tym momencie na zakrcie wiodcej od przedmiecia ulicy
ukazali si trzej chopcy. Biegli gsiego, dugim klasycznym krokiem,
wspaniale odrywajc nogi od ziemi i opadajc elastycznie na palce.
Prowadzi rozczochrany chopak z czarn czupryn pod czerwon czapk, a
dwaj nastpni w dobrej formie trzymali si tu za nim. W poowie odlegoci od stadionu ostatni zacz dochodzi, rodkowy zwiza si z nim i
reszt drogi przebiegli ju w rwnym rozwinitym szyku. Zatrzymali si
przy pierwszej grupie wygnacw. Kady mia pod pach plik gazet.
Specjalne wydanie Goca"!
Wejcie druyn na boisko!
Pierwsze minuty zawodw!
Kupujcie Goniec"!
Goooniec"! Goooniec"!
Przenikliwy krzyk tych trzech modych gosw poderwa
zdenerwowanych suchaczy. Czy to moliwe, eby ju?... Rzucili si na
88
dzienniki. Rzeczywicie! Czarne na biaym! Rekord szybkoci dziennikarskiej! Rozdzia za rozdziaem, wszdzie peno tytuw, wielki tusty druk!
Fenomenalna druyna Kapaczw w biaych kostiumach z pikn
trzykolorow odznak narodow Czechosowakw na lewej piersi wbiega
dugim szeregiem na muraw. Klasyczne ksztaty jedenastu zawodnikw"...
Olbrzymi krzyk wybucha na nowo. To stary Shortt, nasz
niezrwnany Hiram Giford Shortt prowadzi boski, sprysty zastp
czerwonych Australijczykw"...
John Herbert Nearing poprawia czapk i podnosi gwizdek.
Szybkim rzutem oka przebiegamy jeszcze wspania paszczyzn boiska, na
ktrym dwudziestu dwch rywali stoi jak posgi. Ostry gwizd przeszywa
nam serce. Szeregi ruszyy"...
Pierwsze minuty nale do nas!"
Ludzie bili si o Goca" i wok kadego egzemplarza cisnli si
jak osy nad przejrza liwk. Trzej oberwacy biegali pomidzy nimi i nie
mogli nady z wpychaniem pienidzy do kieszeni. Po upywie dziesiciu
minut stali ju z prnymi rkoma. Przed nimi potna brama zamknita.
Spojrzeli na siebie i miny si im wyduyy.
adny gips, Sam! warkn na czarnowosego chopca ten,
ktry bieg ostatni. A ty gada, e z gazetami to si tam bez niczego
wciniemy!
Nachmurzony Sam zbliy si do bramy. Nie da rady. Bya
zamknita na mur. Splun przez zby i spojrza zrozpaczony na
towarzyszy, ktrzy czekali na jego postanowienie. Zza muru jakby z wielkiej
odlegoci usyszeli gwizdek. Moe aut, moe rg, moe foul? To byo
straszne! eby Sam Spargo nie widzia meczu?
Biegnijcie we dwch tdy w lewo dokoa stadionu. Ja pobiegn
na prawo. Moe gdzie znajdziemy dziur! Spotkamy si na drugim
kocu!
89
Chopcy rozbiegli si. Sam pokusowa wzdu muru na prawo a

jego bystre oczy gazeciarza baday cian, szukajc jakiejkolwiek drogi do
przedostania si na drug stron. Nie, nic, tylko gadki szary beton, a w nim
co pewien czas zamknita brama. A tam pika dudni i dudni bez przerwy.
Obieg wicej ni poow boiska i spotka si z umorusanym
Jenningsem i dryblasowatym Buthurstem.
Znalelicie co?
Nic. A ty?
Te nie!
Wszyscy trzej wyrzucili to ze siebie niemal jednym tchem.
Maemu Jenningsowi prawie zbierao si na pacz. Sam Spargo wciekle
tupa nog. Byli w tej stronie stadionu, gdzie nie byo adnych bram. Tu
zaczynao si ju pole, nie byo adnej drogi, dlatego te nie byo tu ludzi.
Cign si tu jaki rw, od ktrego wybiegay w pole miedze. Sam Spargo
zapatrzy si bezradnie w przestrze. Naraz rozbysy mu oczy.
A to co?
Obydwaj towarzysze spojrzeli w kierunku, ktry wskazywa.
Rzeczywicie! Jak mogli tego nie zauway? Pidziesit krokw od nich
pole w jednym miejscu ksztatowao si w pagrek. Nie by to taki pagrek,
z ktrego mona by sign wzrokiem ponad mur, ale na jego szczycie stao
samotne drzewo.
Z radosnym okrzykiem przeskoczyli rw i popdzili miedz pod
gr. Wkrtce byli pod drzewem. Nieszczcie! By to olbrzymi eukaliptus o
pniu tak potnym i z tak wysoko umieszczonymi konarami, e chopcy nie
mogli si na niego wdrapa. A pierwsza poowa ma si ju ku kocowi! Nie
ma czasu na wahanie!
Buthurst! Szybko! Sta pod drzewem i oprzyj si o pie!
Jennings! Wa mu na plecy. Sta pewnie na jego ramionach. Oprzyj si
take o drzewo. Teraz ja wejd na was obu. W ten sposb chyba
90
dosigniemy gazi. Buthurst! Nie trz si, to nie jest przecie ciar dla
takiego chopa jak ty. Uwaaj, Jennings! Gdy bd ju na grze, chwycisz
mnie za nogi a Buthurst wespnie si po tobie. No chopcy, trzymajcie si!
Uwaga! Ju!
Sam Spargo uchwyci si lew rk jakiej mniejszej gazi i
szybkim podrzutem wcign si poow ciaa na gwny konar. Nogi mu
zwisay, a Jennings znajdujcy si pod nim ju si po nich windowa. Ale
Sam Spargo tego nie czu. Wytrzeszczonymi oczyma patrzy na d, tam
gdzie ponad najwyszymi rzdami trybun widzia trzy czwarte boiska.
Jennings uchwyci go wreszcie mocno, a Buthurst splunwszy w donie
skoczy na hutajcego si Jenningsa.
W tej chwili rozleg si potny grzmot.
Sam Spargo wrzasn, rce mu nagle zesaby i zelizny si po
korze. Buthurst i Jennings runli w traw. Na ich gowy zlecia Sam.
Tam w dole grzmot zmieni si w olbrzymi wrzask.
Trzej potuczeni chopcy podnieli si. Dwaj modsi rzucili si na
Sama:
Co jest? Co si stao? Co tam widzia?
Sam Spargo sta przed nimi blady i wzruszony, a jego oczy
utkwione byy w stadion jak w jak wizj.
Sam, mw na Boga, co si stao?
Wreszcie odwrci si ku nim i krzykn:
Kapacze wanie dostali gola!
91
ROZDZIA PITNASTY
Trzy
sekundy
przedtem,
zanim
sto
szedziesit
tysicy
Australijczykw podnioso swj szalony zwyciski okrzyk, w loy zarzdu

rozlego si ciche trzaniecie; ojciec Kapacz przegryz krlewsk fajk. W
tym uamku sekundy uwiadomi sobie, on stary ojciec pikarzy e jest
le. Wicej instynktem ni rozumowaniem doszed do przekonania, e
przyjdzie strza nie do obrony. Zawini tu saby start Antka grajcego na
lewej pomocy i poliznicie si Jurka, ktry by lewym obroc. Poniewa w
pierwszej chwili zdawao si, e natarcie pjdzie rodkiem, prawy obroca
wysun si zanadto naprzd i wraca teraz, gdy prawoskrzydowy
Australijczyk podawa ju do rodka. Gdy pika sza paskim strzaem przed
bramk a stary Shortt wypad ze rodka ataku, gol by ju pewny. Przez
mgnienie oka mona byo pomyle, e Shortt strzeli obok bramki lub w
rce bramkarzowi. Janek wykona jeszcze dwa skoki, by zmniejszy mu rozmach do strzau. Ale szalony Shortt dopad ju piki. Przysza mu, bestia,
piknie na nog, wprost na podbicie prawej nogi w momencie, gdy ta znajdowaa si w wyrzucie do przodu. I ju byo tylko wida, jak si trzepoce w
siatce. Strza przeszed Jankowi obok prawego kolana, najszybszy strza,
jaki kiedykolwiek widzia stary Kapacz. Powieki zadrgay mu gwatownie,
straci czucie w nodze, serce mu si cisno skurczem. Nawet nie zakl.
Mimo woli szybko zapyka fajk, ale fajka krlewska nie cigna; rozgnit
j zupenie w zbach. Wrzask widzw trwa rwne dwanacie minut. Gra
toczya si ju dawno, a na trybunach ludzie jeszcze skakali, tupali, padali
sobie w ramiona i okadali si piciami.
Stary Kapacz nieco poblady patrzy nieruchomo na d. Nie, nie
myli si. Chopcy grali zupenie inaczej, ni to widzia u nich dotychczas.
Czy zmczenie podr, czy jakie zniechcenie druynie czego dzisiaj
w kadym razie byo brak. Oczywicie gra ich bya jeszcze na tak wysokim
92
poziomie, e widzowie wychodzili ze skry z podziwu, ale tego

prawdziwego zapau i rozmachu, ktre zapewniaj zwycistwo nie byo.
Czerwoni natomiast przeciwnie grali jak jedenastu diabw, a
Kapacze przez ca pierwsz poow zaledwie bronili si z trudem. Gdy
sdzia odgwizda koniec pierwszej poowy meczu stan brzmia 1:0 dla
Australii. Kapacze wracali do szatni zupenie zgnbieni. Nikt z nich nie
przemwi sowa. Padli na krzesa i awy, a Janek tylko wci wyciera nos,
eby powstrzyma zy, ktre cisny mu si do oczu. W ssiedniej szatni
caa chmara masaystw i trenerw rzucia si na australijskich graczy, by
nacieraniem i klepaniem odwiey im zmczone muskuy i minie. W
szatni Kapaczw panowaa martwa cisza; cie nieuchronnej poraki lea
na jedenastce bukwickich chopcw. eby chocia ojciec przyszed! Ale
wanie on, ktry ich zawsze w szatni oczekiwa, dzi jakby przepad. Mijay
minuty, a ojca nie byo!
Jezus, Maria moe mu si co stao? krzykn nagle Franek,
a oczy mu si rozszerzyy przeraeniem.
Wszyscy zerwali si naraz. Rzeczywicie, inaczej trudno przecie
wytumaczy jego nieobecno. Ogarn ich peen rozpaczy lk. Porwali si i
rzucili wszyscy razem ku drzwiom. Z zewntrz dobieg przecigy gwizd,
ktrym sdzia zwoywa graczy do drugiej poowy gry. Kapacze nawet o
tym nie pomyleli. Istniaa dla nich jedna tylko rzecz: co dzieje si z ojcem?
Wtem stary Kapacz stan w drzwiach.
Tato! Tatusiu!
Stoczyli si wok niego przejci mioci i czuoci. Sta przed
nimi z twarz lekko zaczerwienion i ledwo si broni, by go nie udusili.
No, no, dajcie spokj, wariaci!
Odstpili czujc, e chce im co powiedzie. I mimo woli wszyscy
spucili oczy. Ale tato si nie zoci. Przeciwnie gos jego brzmia a nadto
serdecznie, po prostu niezwykle serdecznie.
93
Uspokjcie si, chopcy, nie zabijcie mnie! No tak, wida, e

macie rozum! Patrzyem na was, jak gralicie. Bardzo adnie, naprawd
bardzo adnie! Tak wietnej gry jeszcze u was nie widziaem...
Antek podnis wzrok i spojrza podejrzliwie na ojca. Ten
ociekajcy sodycz ton bynajmniej mu si nie podoba. A ojciec cign
dalej:
Rzeczywicie gra godna podziwu! Bieg, zgranie, strzay!
Sprawilicie mi bardzo wielk rado! Przyszed do mnie pewien gruby
gentleman i powiedzia mi, e tu w Sydney maj taki klub, do ktrego nale
ludzie o wadze 100 kilogramw. Mwi, e graj w tym klubie take od
czasu do czasu w pik i pyta, czybycie nie zechcieli zagra z nimi w
przysz niedziel. Prdzej jednak nie, a sobie troch wypoczniecie,
ebycie byli dla nich rwnym przeciwnikiem. Potem podesza do mnie
jaka panienka, ktra podobno tutaj zaprowadza hazen. Pytaa mnie, czy
ten sport nie byby dla was milszy i bardziej odpowiedni ni ptanie si
przy pice nonej. A syszaem jeszcze, jak rozprawiay sobie dwie stare
babki i zastanawiay si, czy za ich modych lat tak samo czsto gracze
mijali si z pik, jak to zdarza si dzisiejszym Europejczykom...
Tatusiu!...
To nie by krzyk, raczej szloch. Wszyscy ryczeli z wciekoci. Ale i
ojciec Kapacz nie wytrzyma duej tego zjadliwego tonu. Rozklei si i
zmik.
Fajk Jego Angielskiej Moci przez was rozgryzem. Do licha
chopcy, jake ja to wszystko matce opowiem?...
Nie mogli tego ju duej wytrzyma! Uciekli na dwr, gdzie sdzia
gwizda jak szalony, a trybuny podnosiy wrzask domagajc si zwycistwa
nad Czechosowakami. Przed wyjciem z korytarza Antek zatrzyma ich.
Chopcy Jezus Maria!...
94
Brzmiao to tak jak ostatnie by albo nie by!" Wszyscy

zrozumieli wag tego okrzyku! Otarli oczy rkawami a potem w milczeniu
ucisnli sobie wszyscy rce. Byo to co wicej ni przysiga.
Nastpnie wyszli i zaczli gra.
Byli jak amica i niszczca wszystko burza. Australijczycy mieli
momenty, e zatrzymywali si bezradnie w najwikszym pdzie, eby si
zorientowa, co si waciwie wok nich dzieje. Biaa nawanica? Omiu
graczy latao po boisku jak wichry, a gdzie pomidzy nimi przelatywaa
pika niewidzialna dotd, dopki nie znalaza si w siatce. Obrona?
Jedenastu graczy jak biay mur. Kombinacja? Tej ju w ogle bycie nie
spostrzegli. Nie byo jej bowiem mona dostrzec w tym nieustannym,
szalonym locie od bramki do bramki. W loach i na trybunach przestano
oddycha. To ju nie byo jedenastu graczy grajcych w pik, to ju sama
pika oya, zaczarowana, naadowana piekieln wol pokonania
reprezentacji najmodszego kontynentu. Najbardziej nieprawdopodobnymi
zygzakami skakaa naprzd i w ty, na prawo i lewo, w gr i w d, uciekaa
Australijczykom, toczya si ku biaym, przebijaa si do przodu, czasem si
tylko lekko potoczya, a czasem znw leciaa z gwizdem jak may kulisty
diabe na usugach biaej jedenastki.
Pierwsza bramka pada w trzeciej minucie gry. Nie bya w ogle
strzelona. Karlik wnis pik do siatki na piersi, bdc szybszym w
szalonym biegu od jej lotu. Drug bramk, ktr oberwali prowadzcy,
strzeli Jzek ze skrzyda, tak e pika sza po poprzeczce, zsuna si z niej
faszem i wpada na drugim kocu do siatki. Trzeci bramk zdoby Antek z
trzydziestu metrw, oddajc strza w momencie, kiedy nikt nawet nie
pomyla o jego moliwoci. Czwarta bramka pada z gwki Franka po
wybiciu piki z rogu. Pit bramk oglda moecie jeszcze dzi w
archiwum zdj Federacji. Bya to bomba Jurka, przeciwko ktrej bramkarz
wykona wspania robinsonad. Wycignity jak struna spada poziomo na
pik, ale strza by tak silny, e pika przezwyciya ciar bramkarza oraz
si bezwadu, z jak na ni spada i obrcia tym olbrzymem o
dziewidziesit stopni. Gdy znalaz si na ziemi, lea nie wzdu bramki,
95
lecz prostopadle do niej, nogi byy na zewntrz, tuw natomiast za lini

bramkow a razem z nim trzymana w ramionach pika. Szst bramk
sponiewierani Australijczycy strzelili sobie sami. Czterech dalszych sdzia
nie uzna z powodu rzekomych spalonych. Ale brakowao jeszcze osiem
minut do koca gry, a to wystarczyo Jzkowi i Stachowi, eby strzeli
bramki sidm, sm i dziewit.
Gdzie tato ma ten klub stukilowcw? woali rozpromienieni
Kapacze przechodzc do szatni przed lo zarzdu.
Pkli, popkali wszyscy co do jednego, do stu tysicy diabw,
wy moi mistrzowie wiata!
Tak wspaniale zakoczy si mecz o mistrzostwo wiata, ktry
Kapacze uwaali za swj ostatni. Ale w tym si pomylili...
96
ROZDZIA SZESNASTY
Argo", regularnie kursujcy statek pocztowy Towarzystwa eglugi

na Oceanie Spokojnym, obsugujcy sta lini czc San Francisco z
Aucklandem w Nowej Zelandii i poudniowo-wschodni Australi, mia od
dwch dni bardzo niespokojn podr. Opuci Honolulu przy
najpikniejszej pogodzie i wedug rozkadu mia zarzuci kotwic za siedem
dni w Pago-Pago na wyspie Tutuila archipelagu Samoa. W czwartym dniu
przeszed rwnik, ale zwyka, obchodzona w takich wypadkach przez
marynarzy i podrnych uroczysto nie odbya si, poniewa od rana
szalaa burza, ktra zapdzia wszystkich niemal pasaerw do kajut. Tylko
najwytrwalsi z nich potrafili stawi czoo szalonym porywom wichru i
uwizani na pokadzie obserwowali straszliwe kotowanie si fal, ktre
szarpic si midzy sob wsplnymi siami atakoway rozhutany i
rozchybotany parowiec. Mwiono, e nikt nie pamita takiej burzy w tych
stronach, do ktrych nie docieraj monsuny, koczce si normalnie na
wysokoci archipelagu Fidi. Argo" z trudem przedziera si poprzez
wznoszce si i opadajce zway wd, a na skutek niezwykej siy zachodniego wichru nie potrafi utrzyma swego poudniowo-zachodniego kursu.
Zepchno nas silnie na wschd mwi w poudnie kapitan
W. H. Grindstone do owej grupki wysmaganych wichrem i zmoczonych
uparciuchw na pokadzie. Argo" to dzielny statek, ale jest znacznie
lepiej, jeli w takim szalestwie idzie z wiatrem.
Tutaj ma chocia dokd pyn krzykn mu w odpowiedzi
niejaki pan Scrooge, ktry t tras przebywa ju po raz dwudziesty drugi.
Ale nie chciabym znale si teraz midzy Now Kalendoni z Wyspami
Salomona. Tam by nas ju dawno rozbio na drzazgi."
97
Kapitan Grindstone przytakn tylko gow, podnis palce do

czapki na znak poegnania i, korzystajc z chwili ciszy midzy dwoma
uderzeniami nawanicy, skierowa si w kierunku wejcia wiodcego pod
pokad. Nie zaszed jednak daleko. Wanie gdy mija kabin telegrafisty,
otworzyy si drzwi i telegrafista zawoa go do rodka. By tam moe osiem
minut, a gdy wyszed, nie szed ju dalej w poprzednio zamierzonym
kierunku, lecz zawrci bardzo szybko z powrotem na mostek dowdcy.
Czy co si stao, kapitanie? zawoa na niego pan Scrooge w
chwili gdy mija ich grupk.
Mam pewn wiadomo odkrzykn kapitan. Zejdcie
panowie na d do salonu. Przyjd tam zaraz i powtrz wam.
Zeszli zatem na d, gdzie powietrze nie byo bynajmniej
przyjemne, lecz gdzie mona byo chocia porozmawia, i czekali na
kapitana. Przyszed stosunkowo szybko. Rzucili si ku niemu z pytaniami.
Nie odpowiedzia od razu, lecz wyj z kieszeni jaki papier.
Przykro mi, prosz panw, ale dotychczasowe opnienie
jeszcze si zwikszy. Przejlimy wanie depesz iskrow, w ktrej
parowiec Timor" wzywa pomocy. Wpad na skay gdzie koo wyspy
Manahaki.
Pan naturalnie speni to wezwanie, kapitanie? zapyta ks. H.
L. Fisher, ktry znajdowa si w drodze powrotnej z kanadyjskiego zjazdu
wiatowego Zwizku Dobroczynnoci.
Ju wydaem rozkazy. Przypuszczam, e nie ma innego statku,
ktry mgby przyj Timorowi" z pomoc.
Kiedy, przypuszcza pan, moemy do nich dotrze? spyta
pan Scrooge.
Z trudem jutro przed poudniem.
Na Boga! Czy tylko Timor" tak dugo si utrzyma? nalega
ks. Fisher.
98
Trudno powiedzie, lecz daem im zna iskrwk, e ju

pyniemy na pomoc.
Czy zna pan ten statek, kapitanie?
No, jego pojemnoci w tonach z gowy powiedzie nie mog, ale
spotkaem go kilkakrotnie w Brisbane. Zbudowaa go dwadziecia lat temu
stocznia Scott i Sturdy w Liverpool. Robi uczciwie swoje dziewi mil na
godzin, wic nie nadaje si ju na gwn lini. Dali go zatem na lini
wicej na zachd pooon od naszej. Brisbane Nowa Kaledonia Fidi
Honolulu Vancouver. Wykonuje tam porzdnie sub, a stary Eliasz
Sweet umia sobie zawsze da z nim rad w monsunach.
Mwi pan, e pywa po trasie wicej na zachd wysunitej ni
nasza, a przecie Manahaki ley od nas na wschd?
Widzicie z tego panowie, co si dziao wczoraj na tej stronie
rwnika. Sweet telegrafuje, e burza chwycia go w okolicy wysp Tokelan i
gnaa go na zachd. Wyspy Niebezpieczestw szczliwie ominli, ale na
jakiej skale na pnoc od Rakahanga Timor" utkn.
Hm Timor", Timor" mrucza pan Scrooge t nazw
gdzie w ostatnim czasie czytaem. Timor"... czy nie jest to czasem statek,
na ktrym pyn z Australii Kapacze?
Rzeczywicie tak jest potwierdzi kapitan. S to, jak
telegrafuje Sweet, jedyni pasaerowie na pokadzie jego statku.
Wszyscy obecni a podskoczyli.
Panie kapitanie, przecie nie pozwoli pan, by Kapacze
potonli?
Kiedy to, mwi pan, bdziemy?... W poudnie? Nie, musimy
tam dotrze wczeniej!
Przed poudniem!
Rano!
99
O wicie! Mj Boe, dziewi do jednego, a teraz mieliby

uton?
Argo" to przecie potrafi! Potrzeba wicej wgla. Zapacimy!
Kapitan Grindstone z trudem broni si przed t nawanic sw i
okrzykw. Ale nowe pytania i dania uwizy wszystkim w gardle, gdy
otworzyy si drzwi i telegrafista zasalutowawszy poda kapitanowi now
depesz. Grindstone przebieg j oczyma a potem odczyta gono:
Niech wam Bg bogosawi za wasze postanowienie. Jestecie
nasz jedyn nadziej, ale pieszcie si. Timor" nabi si na grzbiet skay i nie
moe stawi oporu nawanicy. Zamknlimy dolne komory, ale uderzenia fal
s tak silne, e statek musi si w cigu nocy rozpa. Dzielni Kapacze pracuj
razem z zaog, lecz jeli pomoc na czas nie nadejdzie, nie ma dla nas
ratunku. Wszystkie nasze sygnay pozostaj bez odpowiedzi. Argo" jest jedynym statkiem, ktry nam odpowiedzia. Niechaj Wszechmocny obdarzy go
skrzydami!"
Chwil panowaa cisza. Przerwa j Scrooge:
Jak mamy szybko, kapitanie?
Przy tej fali blisko osiem mil.
Piset dolarw na wdowy po marynarzach, jeli zwikszy pan
na dziesi.
Niech pan uspokoi burz, panie Scrooge, a Argo" wycignie i
dwanacie!
Burza nie burza, przecie musimy do wieczora by przy
Rakahanga!
Zrobimy, co tylko bdzie moliwe. Nie moemy tam jednak by
wczeniej jak jutro okoo jedenastej przed poudniem.
100
Kapitan wyszed, a zdenerwowani pasaerowie zaczli kry po

salonie. Wiadomo dotara ju take do kajut i teraz ten i w miertelnie
poblady pasaer wsuwa si do salonu, by uczestniczy w rozmowach.
O godzinie 16 kapitan zada od pana Scrooge czeku na piset
dolarw. Argo" zblia si do szybkoci dziesiciu mil. O godzinie 17 anteny
przyjy now depesz:
Burza nie sabnie a otwr w statku rozszerza si. Nie mona
spuci szalup. Pokad jest strzaskany i wszystko z niego zmiecione. Prosimy
Boga, by doda szybkoci waszemu statkowi. On jest potg. On jest
miosierdziem. Spieszcie si!"
O godzinie dwunastej burza nieco osaba. Argo" zwikszy
szybko na jedenacie i p mili. Wkrtce potem nowa depesza:
Usiowalimy spuci szalupy. Wszystkie rozbiy si o boki statku i o
skay. Stracilimy czternastu ludzi z zaogi. Fala za fal przewala si przez
pokad, gdy statek rozszczepi si do jednej trzeciej wysokoci kaduba i
wolno ale wyranie pogra si."
Argo" odpowiedzia:
Wytrwajcie za wszelk cen! Pdzimy ku wam i rano bdziemy na
miejscu."
Timor" woa:
Rano za pno. Bg niechaj bdzie z nami!"
A potem zapanowaa na antenach pena grozy cisza.
Kominy Argo" miotay w ciemn noc miliony iskier. We
wszystkich zakamarkach pokadu kryy si grupki pasaerw. Od czasu do
czasu ktry z nich podchodzi do budki kapitana i pyta:
Jaka szybko kapitanie?
Dwanacie i p dolatywao z gry.
101
Nie mona zwikszy?

Boj si o koty.
I znw powracaa cisza a wszyscy pogreni w penym napicia
milczeniu wpatrywali si w ciemno, ktra nie wrya adnej nadziei.
Na godzin przed pnoc znw zaczy pracowa anteny
telegrafu.
Timor" rozpad si niemal zupenie. Zbijamy tratwy, ktre jednak
nie bd nas mogy uratowa. Mimo to pracujemy. Zaoga nie zaamuje si, bo
nasi podrni daj nam przykad. Zapanowao wielkie braterstwo mierci
pomidzy zaog i dwunastu Kapaczami. Niech Bg odpaci im za wszystko,
co dla nas w ostatniej godzinie uczynili!"
Argo" odpowiedzia:
Bohaterowie na Timorze"! Wytrwajcie! Tutaj ju burza przesza, u
was uspokoi si wkrtce! Przekacie mistrzom wiata od pasaerw i zaogi
statku Argo" wyrazy najwyszego podziwu. Robimy wszystko, by zdy na
czas. Pyniemy trzynacie i p mili na godzin. Wytrzymajcie poza pnoc!
Odwagi! Odwagi! Odwagi!
Pi minut przed pnoc nowa depesza:
Timor" si rozpad. Ja, Samuel Ellis telegrafista AustralijskoKanadyjskiego Towarzystwa, znajduj si sam jeden na przedniej poowie
toncego statku. Widziaem jak fala zmiota tratw, na ktrej znajdowaa si
reszta zaogi. Kapacze byli na drugiej tratwie, na tyle statku, dokd ojciec
Kapacz kaza wynie ich bagae. Zdaje si, e ci bohaterowie poszaleli. W
sabej powiacie widziaem ich, jak wycigali ze swoich waliz rne
przedmioty. A potem przyszed koniec. Wszystko zniko. Jestem sam. Woda
podesza ju pod drzwi i wciska si przez szpar na progu. Jak bym ci mg
opuci, mj ty aparaciku? Syszysz ten huk, czujesz te uderzenia? Potop idzie
tu na nas, potop. Ale w tobie, mj ty aparaciku, jest wiat i ycie. Ty czysz
102
mnie z tymi, ktrzy nie musz teraz umiera! Jezu! Ojcze nasz, ktry jeste w
niebie! wi si Imi Twoje! Przyjd krles..."
Telegrafista na statku Argo" wsta i oczyma rozszerzonymi
przeraeniem patrzy na pasek papieru, na ktrym aparat wystukiwa
znaki. Na prno jednak czeka na dokoczenie sowa krlestwo"...
Przeegna si wielkim znakiem krzya i szeptem dokoczy modlitwy
zacztej przez swego nieszczliwego koleg, Samuela Ellisa.
Rankiem o godzinie pitej Argo" dotar na dziesity rwnolenik
nad wysp Manahaki. Morze byo tak gadkie jak wiszce nad nim
sklepienie nieba. Spuszczone odzie wyawiay szcztki tratwy, na ktrych
utrzymywali si pojedynczo marynarze z zaogi Timoru". Byli wyczerpani,
zmarznici, na p ywi, ale ocaleni. O godzinie szstej za skaliskiem, na
ktrym rozbi si statek, odkryto kilka desek, szcztek jakich drzwi,
ktrych trzyma si kurczowo telegrafista Ellis. Argo" podnis kotwic i
zacz kry we wszystkich kierunkach. Wszystkie lornetki na pokadzie
wpatryway si w zielon powierzchni fal i aden szcztek tratwy, aden
strzp aglowego ptna nie uszed ich uwagi. Do godziny dziesitej
uratowano z Timoru" ju wszystkich od kapitana Sweeta a do
najmodszego chopca okrtowego.
Ostatnie odkrycie nastpio w p do jedenastej. Jedyna d, ktra
w tym czasie bya jeszcze na wodzie, natkna si przy powrocie na jaki
may przedmiot. Pan Scrooge, ktry bra udzia w poszukiwaniach,
przechyli si i wycign go z morza. Bya to stara pika nona.
Kapacze zginli bez ladu. Argo" odpyn uwoc na pokadzie
pasaerw i obydwie zaogi pogrone w grobowym milczeniu.
103
ROZDZIA SIEDEMNASTY
Do stu diabw z tym przekltym oceanem jeli si nie myl,

to teraz ju koniec!
Tato, tato, przecie przyrzeklicie wczoraj wieczr, e nie
bdziecie wicej kl!
Do diaba z tak natur... niech skonam, jeli mi jeszcze jedno
diabelskie przeklestwo przez usta przejdzie!
Odgosy tej rozmowy rozbrzmieway o pitej rano nad
powierzchni Oceanu Spokojnego. W jakim dokadnie miejscu si to dziao,
nikt z rozmawiajcych nie wiedzia, gdy od piciu godzin miotaa nimi w
bezkresnych ciemnociach straszliwa wichura. Ale w tej wanie chwili sia
jej nagle i niespodziewanie zaamaa si, a gdy soce wynurzyo si w caej
swojej zdobnej w czerwie wspaniaoci ponad horyzont, ujrzao morze
zupenie spokojne, zmarszczone drobn fal niewinnie pluskajc pod
tchnieniem rannego powiewu, a niebo czyciutkie, opalizujce bkitem,
zieleni, kolorami ry i pomaraczy. W caym ogromie tego przepychu
barw, ktry odbija si i zaamywa w ciemnoniebieskich i zielonych
wodach przetykanych biaoci rozpryskujcej si piany, byo tylko
dwanacie ciemnych punktw. Bya to druyna Kapaczw z ojcem
Kapaczem w rodku wszyscy ywi, zdrowi, cali cudem jakim ocaleni
z pkajcego od gromw pieka burzy.
Cudem? Chyba by to cud, ale ojciec Kapacz by co najmniej jego
zrcznym reyserem, jeli zgoa nie sprawc.
Widzc, e Timor" si nie utrzyma, e przygotowana tratwa daje
minimaln nadziej ocalenia, zbieg do swojej kajuty i z pomoc Janka
wywlk stamtd w sawny, ogromny kufer, ktry wczy ze sob z
104
zawodw na zawody, a z ktrego zawartoci skorzystali Kapacze

dotychczas tylko jeden jedyny raz, wwczas w sawnym spotkaniu z barceloskimi brutalami. Powyjmowa z niego znw dwanacie gumowych
kompletw chronicych szczelnie ciaa, jedenacie dla synw, dwunasty dla
rezerwowego, ktrym w tym wypadku by on sam. Przy pierwszym blasku
wszyscy si w nie poubierali, dwanacie pompek pracowao, a nim si kto
spostrzeg, dzielne postacie Kapaczw zmieniy si w dwanacie kulistych
balonw, z ktrych sterczay tylko gowy, rce i nogi. Ale i koczyny byy
chronione szczelnie gum, tak e tylko gowy pozostay odkryte, wydane
wiatrom i falom. Do nieprzemakalnych workw naprdce woono ywno
i po krtkiej chwili, gdy morze uciszyo si na moment przed nowym
uderzeniem, zepchnito tratw na wod. Kilka uderze wiosami odsuno
j od statku, z ktrego doszed straszliwy trzask. Ostatnie belki grnej
konstrukcji zamay si i przepoowiony Timor" zacz nieuchronnie
pogra si w morzu. Na rozdarty kadub statku fale rzuciy si z okrutnym
hukiem. Ale tratwa Kapaczw bya w tej chwili ju tak daleko, e nie mg
jej dosign wir tworzcy si wok miejsca zatonicia okrtu. Staa si
natomiast igraszk potwornej wichury, ktra miotaa ni i gnaa j to
grzbietami fal to poprzez nie z szybkoci, ktr trudno byo dojrze.
Kapacze utrzymywali si na tratwie z wielkim trudem, lec, zwizani w
jeden kb wzajemnym uciskiem. Po dwch godzinach takiego lotu w
ciemnociach tratwa rozpada si i znaleli si w wodzie. Ale guma ich
ubra ochronnych bya mocna i pewna, dziki czemu zaczli unosi si na
falach jak dwanacie cudacznych boi i z uderzeniami wichury pynli dalej.
W huku grzmotw i fal nie mogli si nawet porozumie, ale to nie byo im
potrzebne; trzymali si razem mocno pod rce, sczepieni ze sob ca si
modych ramion i zespoleni wspln wol wytrwania, tak e tworzyli jakby
jedno ciao unoszce si na powierzchni wd. Dopiero gdy przed wschodem
soca burza nagle ustaa, mogli si uwolni z ucisku i troch odetchn.
Rozgldali si wkoo przepenieni wdzicznoci dla Wszechmogcego za
wyrwanie ich z najwikszego niebezpieczestwa. W przepychu jutrzennych
wiate i barw ujrzeli si opuszczeni i zagubieni w niezmierzonym ogromie
niezwykego pikna. Nigdzie ani ladu odzi, ni ldu. To ich troch
105
zatrwoyo, ale dziki swemu spokojowi i ufnoci nie stracili gowy, a

najmodsi zaraz zaproponowali niadanie. Ojciec Kapacz nie mia nic
przeciw temu, by otwarto worek z sucharami i wdzonym misem, zabrali
si wic do niadania tak jakby byli u siebie i leeli na jakim
dolnobukwickim sonecznym zrbie.
Tylko Janek by przy niadaniu jako niespokojny i stale spoglda
gdzie w kierunku poudniowego zachodu. Zauway to wreszcie stary.
Do stu dia... chcia zacz ulubionym przeklestwem, ale
wspomniawszy na swoj nocn przysig pokn koniec i mwi dalej:
C ty Janku tak wci czego wypatrujesz?
Nic, tato nie chc was darmo niepokoi, bo i tak nas wietrzyk
w tamtym kierunku popycha, ale prawie bym si zaoy, e tam jest wyspa.
Gdzie? Gdzie? krzykna reszta i wytyli wzrok w kierunku,
ktry wskaza Janek.
Caa zachodnia strona nieba graa jeszcze fioletowymi,
czerwonymi i pomaraczowymi odblaskami wschodu soca. Ale na tle
zoto-jedwabistych oboczkw, strzpw mgie i oparw w jednym punkcie
widnokrgu wida byo co, co przy dokadniejszym wpatrywaniu si
ukazywao niewtpliwie wyraniejsze i ostrzejsze zarysy.
ebym tak... Janek! To jest wyspa!
Wszyscy z nateniem utkwili wzrok w niezmiernej dali, gdzie
coraz pewniej rozpoznawali dwa ostre wierzchoki i cignce si pasmo
gr.
Wyspa! Wiatr pdzi nas ku niej!
Kapacze z radoci zaczli miota si w wodzie jak foki. Byliby si
te zaczli bi z krzykiem, gdyby kady z nich nie by zamknity w gumowej
kuli. Skoczyo si wic na wielkim bryzganiu, wrzasku i rozwaaniach, jak
dugo tam bd pyn.
106
Zaczekajcie chopcy przerwa im stary Ka-pacz. Ja tu

mam jeszcze pewien przyrzd. Franek, daj no mi swj worek!
Franek poda mu worek, a ojciec wyj z niego kilka drkw i
adny kawa aglowego ptna. Zanim si zaskoczeni synowie zorientowali,
o co chodzi, poskada drki jeden do drugiego, tak e zrobi z nich dwie
do dugie tyczki. Potem rozwin pas ptna na ca dugo i obydwa jego
koce umocowa na drkach. By to transparent z napisem:
K. S. JEDENASTKA KAPACZA
Stary wozi go zawsze ze sob, by mc rozwija go na czele tych
sawnych pochodw, ktre witay niezwycion druyn na dworcach i
wiody j potem do hoteli. By to niegdy jedyny egoistyczny odruch starego
Kapacza sprawiajcy mu zawsze dziecinn rado. A teraz sta si dla nich
jednym ze rodkw ratunku.
Chopcy ju si zorientowali i znw podnieli wrzask. Mieli teraz
co w rodzaju agla! Starczyo trzyma rozwinity transparent, a ci, ktrzy
go trzymali, gnani byli wiatrem a hej i cignli za sob reszt. Przy
pierwszej prbie okazao si jednak, e nie jest to takie atwe, ale Kapacze
dali sobie szybko rad: szeciu z nich musiao zaj miejsca pomidzy
dwoma trzymajcymi drki, eby ich wiatr dmcy w ptno nie spycha na
siebie, a potem ju jako poszo. Tylko w trzymaniu drkw musieli si co
pewien czas zmienia, gdy by to wysiek, od ktrego rce omdleway
bardzo szybko.
Skoro tylko wykonali ten pomys, wiatr od razu uderzy w agiel i
pchn ich z miejsca, tak e pozostali czterej ledwie mieli czas chwyci si
tych, ktrzy stanowili cao z transparentem. Teraz eglowali ju wesoo
po lekko spienionych grzebyczkach maej fali prowadzeni swoim
sztandarem w kierunku na poudniowy zachd. Ale wyspa bya dalej, ni si
im pocztkowo wydawao. Pyny godziny a ona staa dalej jak szara zjawa
na skraju widnokrgu. Powikszya si tylko nieco i zarysowaa wyraniej.
107
O jedenastej wiatr usta i zaimprowizowany agiel obwis. Trzeba

byo zacz pywa, a to nie stanowio bynajmniej przyjemnoci w tym
straszliwym arze, ktry la si z nieba ju od dziewitej. Ale to wiodo do
ocalenia, wic chopcy pynli.
O czwartej po poudniu wiatr znw si pojawi. Zaraz wystawili
agiel i dali si unosi fali. O szstej rozpoznawali ju postrzpione korony
palm na zielonych zboczach i biay szlak amicych si u ich podna fal.
Gdy soce zaszo zwinli agiel, gdy wiatr obrci si i byby ich pogna
obok wyspy. Napis K. S. Jedenastka Kapacza znik z powierzchni Oceanu
Spokojnego, ale w chwili gdy na ciemniaym nieboskonie zajania Krzy
Poudnia jedenastka ta razem z ojcem Kapaczem wysza po dwudziestu
godzinach z wody i pada na kolana w cichej modlitwie.
Dopiero teraz uwiadomili sobie, z jakich niebezpieczestw si
wyrwali. Taka ju bya ich natura. Dopki znajdowali si w
niebezpieczestwie, nie dopuszczali do siebie ani obaw, ani wtpliwoci.
Jeli s jakie przeszkody, naley je przeama. Nigdy nie tracili ufnoci i
nadziei, ale te nigdy nie zakadali rk bezczynnie. Cae ich wychowanie
nauczyo ich walczy z przeciwnociami i rusza na nie spokojnie i
otwarcie. Wiedzieli, e pogodne usposobienie i silny charakter ju z gry
daj do rki p wygranej, wic nawet w najciszych opaach nie dopuszczali do siebie myli, e to mogoby si le skoczy. Ale teraz, gdy
mieli to ju za sob, uwiadomili sobie bezwiednie, o jak stawk sza gra.
Uczucie niezmiernej i gbokiej wdzicznoci, e jednak ujrz
jeszcze Dolne Bukwiczki, matk, chaupk pod lasem, jedenacie biaych
domkw, rozstawionych wok pola, na ktrym teraz wystrzela zboe,
starego Burka i te jedenacie wesoych dziewczt, ktre te oczekuj ich
powrotu uczucie wdzicznoci za to pomieszao si w nich ze straszliwym zmczeniem, ktre spado na nich z podwjn si. Nie mieli nawet
ochoty do jedzenia; zrzucili z siebie gumowe pancerze, rozoyli si na
skraju palmowego lasku i po chwili spali ju wszyscy jak zabici. Ani im
przez myl nie przeszo, e naleaoby wystawi jakie strae.
108
Ale z najtwardszego snu wyrwa ich okropny wrzask i ryk. Chcieli

si zerwa, lecz nie mogli. Na kadym z nich leao po piciu, szeciu, po
omiu nawet obrzydliwych, dziko tatuowanych Murzynw, ktrzy wizali
ich wznoszc przeraliwe okrzyki.
Kapacze od razu zrozumieli, co si stao. Wyldowali na wyspie
ludoercw i uniknwszy jednej mierci znaleli si teraz twarz w twarz z
drug jeszcze bardziej okrutn.
109
ROZDZIA OSIEMNASTY
Wielki wdz Birimarataoa mia ca twarz
przybran ozdobami
wronitymi w ponacinan skr. Konchy uszne mia tak silnie

ponacigane, e gdy poczy dolne i grne ich koce i spi je du szpilk,
utworzyy si wygodne kieszenie. W prawym uchu nosi zatem srebrn
tabakierk napenion tabak, w lewym pk kluczy od zaginionego skarbca,
drogocenn pamitk po pewnym amerykaskim hurtowniku. Jednak
najcenniejsz ozdob mia przymocowan pod nosem: ty owek marki
Kohinoor, stopie twardoci grafitu nr 1.
Wielki wdz Birimarataoa siedzia na tronie otoczony
szczerzcymi zby posgami bokw umieszczonymi na powykrzywianych
supkach palisady. Kapacze stali przed nim otoczeni trzema szeregami
dzikich wojownikw, ktrzy pilnowali, eby przypadkiem nie uciekli.
Birimarataoa, wielki wdz o twarzy straszliwie pomarszczonej ale
o bystrym spojrzeniu, koczy przesuchanie jecw. Wstrtny starzec
obwieszony ozdobami z kw i pazurw, suy za tumacza.
Wielki Birimarataoa mwi skoniwszy si ze czci
dobrze zna biaych ludzi. Po wyspach kry opowie o braciach, ktrzy
umie kopa. Wielki Birimarataoa kocha gr w kopanie. Kto dobrze kopa,
ten dobrze walczy. Wielki Birimarataoa mie boisko. Wielki Birimarataoa
mie druyn. Druyna wielkiego Birimarataoa kopa, biali bracia te
kopa. Biali bracia przegra, to druyna Birimarataoa ich pore. Biali
bracia wygra, to wielki Birimarataoa darowa im ycie. Birimarataoa by
wielki!
110
Jego ludoerska moci panie krlu odpowiedzia z

szacunkiem stary Kapacz, ktrego sowa Janek tumaczy na angielski a
may starzec na jzyk Papuasw jeli si nie myl, to chodzioby o mecz?
A no tak, biali bracia kopa i ludzie Birimarataoa kopa.
Birimarataoa by wielki!
A kiedy maj si odby te zawody?
Birimarataoa zwoa nard na jutro po poudniu. Cay nard
bardzo lubie widzie kopa. Kiedy by koniec cay nard ucztowa.
A czy dostaniemy przed zawodami nasze rzeczy. My jestemy
przyzwyczajeni gra w ubraniach.
Biali bracia dosta wszystko, co potrzebowa. Birimarataoa by
wielki!
Jaka bdzie pika?
Starzec nie zrozumia i przestraszy si.
Pika? Co za pika?
No, pika, taka kula, ktr si kopie.
Kula? Chcie kopa w kul? Wojownicy Birimarataoa nie
wiedzie, co to jest kopa w kul. Wojownicy Birimarataoa kopa tylko tak.
Teraz znowu stary Kapacz nie zrozumia i z kolei si przestraszy.
Co to znaczy, kopa tylko tak?
No tak! Kopa w nog, kopa w rk, kopa w brzuch, kopa w
nos, kopa wszdzie. Ale nie chwyta, nie trzyma, nie dusi, nie bi rkami.
To jest brutalny foul. A kto ucieka ten przegra. Birimarataoa by wielki!
111
Staremu twarz si wyduya, wytrzeszczy oczy i podrapa si za

uchem. Ale wielki wdz Birimarataoa wyj z prawego ucha tabakierk,
zay tabaki i kichn. Wyj z lewego ucha pk kluczy i zadzwoni.
Oznaczao to, e audiencja skoczona, wic wojownicy odprowadzili
Kapaczw do ich chaty.
Ledwo zostali sami zacz si ojciec bi rk z caej siy w czoo i
strasznie biada:
Ty pusta pao, ty mzgu wyschnity, ty tego narobi, to ty do
tego doprowadzi! Co za idiota ze mnie, co za trute, co za osio! Co za
dure! Gdziem ja rozum straci, em o tym nie pamita! Matko jedyna! O
skakaniu i dryblowaniu tom pamita! Tak si zbani! Co za osio, co za
dure, co za idiota, co za trute!
Jedenastu synw patrzyo na ogupiaym,
wzrokiem. Wreszcie Janek opamita si i zapyta:
przeraonym
Ale, tatusiu, co wam si stao? Czego si tak boicie?

Czego? szarpn si stary. Jeszcze si pytasz? Jutra si
boj, ty francie! Co wy niebota zrobicie przeciwko tym zbjom? Przecie
wy gracie jakbycie mieli na nogach jedwabne rkawiczki! A tu mam was
wypuci na jedenastu ludoercw i to bez piki! Wiecie, o co chodzi? Macie
ich stuc i skopa! A c wy w tym kierunku umiecie! Janek ty najstarszy
i najmocniejszy czy moesz sobie wyobrazi, eby mg kogo kopn?
Tak sobie adnie obliczy, wymierzy i kopn w brzuch?
ebym tak... tato... ja nie wiem, ale mi si tak ze wszystkim
zdaje e nie!...
No przecie! Przecie sam was, na Boga, wychowaem!.
Przecie wy gracie jak panienki! Jak anioki! Jak nauczyciele taca i dobrego
tonu! Przecie wasze nogi s lepiej uoone i grzeczniejsze ni u innych
ludzi gba! Ach, co za cymba ze mnie! Tomy si dostali z t nasz
mistrzowsk gr! C nam po tym? Gdybycie chocia jeden jedyny raz
112
jakiego karnego dostali, miabym jak odrobin nadziei! A tak co? Gdzie
wam niewinnym jak lilijki do tych ludoercw!
Zamany tym zmartwieniem i przejty lkiem stan na rodku
chaty i zwrci si do synw:
Chopaczki moje najmilsze, posuchajcie mnie! Przecie i
najlepszy ojciec czasem si co do dzieci pomyli. Prosz was, bagam,
przyznajcie si: moe jest midzy wami jaki obudnik? Wiecie, ja to tak
myl: zawsze gra delikatnie i honorowo, ale od czasu do czasu, gdy tego
tylko wida nie byo, to jednak gdzie tam kopn gracza? Prosz was,
chopcy, synkowie moi zoci, moe jednak ktry z was jest brutalny?
Namylcie si, zastanwcie i przyznajcie si! Sprawicie mi tym ogromn
rado
Chopcy stali, patrzyli to na siebie, to w ziemi, to na ojca i jeden
za drugim przeczco kiwa gow.
Zrozpaczony Kapacz uderzy si domi po udach.
No, to jestecie zapdzeni w kozi rg. A po prawdzie to na
roen, jak te Maciusiowe gsi. Ju si widz jak si sma. Do stu diabw,
eby nie kl, ale to ci dopiero adny koniec dla mistrzw wiata. Z kociami
nas zer.
Umilk i zapatrzy si aonie w otwr wejciowy. Mia przed
sob widok na trzy ndzne chaty i na wielk k za nimi. Prawdopodobnie
byo to boisko, na ktrym jutro dopeni si ich losy.
Posuchajcie no, tato zacz cicho Jurek moe si przecie
jaki sposb na to znajdzie. Widzicie, kopa ludzi, choby to nawet byli
ludoercy, to dla nas cika rzecz. Ale gdycie nas uczyli, czego mamy
unika i na co mamy uwaa u przeciwnika, byo w tym kilka rzeczy, ktre
by nam si moe teraz przyday. Ja nie wiem, jak to tam byo, ale przecie
raz w Berlinie tak si rozoyem, e mylaem, e ju nie wstan. Urzdzi
mnie tak rodkowy pomocnik, a ja w ogle nie zauwayem, eby mnie kto
kopn...
113
W miar jak mwi, stary przysuchiwa si coraz uwaniej. Potem

naraz zacz si wierci, caa posta si oywia, przygaszone rozpacz oczy
rozbysy i wpad Jurkowi w poow zdania:
Stj, Jurek, stj! W tym co jest! To by si mogo uda! Przecie
tu nie chodzi tylko o kopanie. Prawda e nie? Przecie to mona zaatwi
elegancko! A ja, stary cap, nie wpadem na to! Jurek, mj chopcze zoty, daj
buzi! To jest myl! Niech si ludoercy sami wytuk. Widzicie jak to
czowiek czasem moe gow straci. Jakbym nigdy w yciu nie widzia
zawodw o mistrzostwo w Pradze na Letnie. No, ale teraz migiem! Koniec
gadania, musicie si jeszcze raz czego nauczy.
I, jakby nie ten sam, zdj surdut, zakasa rkawy i zacz
objania chopcom tajniki rnych niedozwolonych trickw. Zaczo si od
podkadanki" a potem ju sza caa skala sposobw podbijania ng i
przewracania graczy. Na starego a ognie biy z zapau, a chopcy wprost
poykali jego wskazwki.
Kiedy sobie idziesz albo biegniesz pomau i masz przeciwnika z
boku, rozoysz go piknie adnie pitk". Popatrzcie: prawa noga znajduje
si w ruchu naprzd; teraz jest ju na ziemi; teraz zamiast podnie lew
nog, uniesiecie pit prawej; stoicie wic na palcach; i teraz na palcach
wanie odwrcicie praw nog w ten sposb, eby pita wychylia si na
zewntrz. Tym ruchem opnilicie si o jeden krok. Wanie w tym czasie
przeciwnik podnis lew nog i wyrzuca j do przodu. Ale zamiast stan
na niej, potknie si o wasz pit i leci na ziemi...
... a teraz jeszcze jeden wspaniay chwyt od tyu. Chopczyna
biegnie sobie przed wami, a wy tu za nim. Uwaajcie na jego nogi. Teraz
lew ma w tyle. Teraz j unis, teraz jest caa w powietrzu, ale jeszcze
wci w tyle. I teraz stukniecie go kocem buta w zewntrzn cz nogi, w
pit albo w kostk. To wszystko jedno. Ale najlepiej trafi w sam szpic.
Uniesiona w powietrzu noga jest u nie spodziewajcego si niczego
czowieka zupenie bezwadna. Odskoczy na skutek waszego potrcenia
pi centymetrw w prawo. Ale rwnoczenie koczy swj ruch do przodu,
114
lecz ju po innej linii. W ten sposb zamiast zetkn si z ziemi, zderzy si

z ydk prawej nogi, zaczepi o ni a chopaczek ju leci i do mierci nie
zmiarkuje, jak si to stao...
Cay wieczr i dugo w noc rozlega si w chacie jecw tupot ng,
odgosy upadkw, rozkazy i ciche narady. Dopiero koo pnocy ojciec
Kapacz zakoczy wiczenia.
Mj ty Boe, ten wiat jest jednak pody rzek ocierajc pot z
czoa ale da Bg, e jednak na tym ronie skwiercze nie bdziemy.
115
ROZDZIA DZIEWITNASTY
Przed poudniem przez cay czas
ojciec Kapacz
wyglda
niecierpliwie w kierunku wioski. Oczekiwa na rzeczy, ktre ludoercy

zabrali im, a ktre znajdoway si w posiadaniu wielkiego Birimarataoa
jako niezwykle cenny up. Staremu ogromnie na nich zaleao a przede
wszystkim chodzio mu o gumowe kostiumy. Jeli dali w nich rad
Hiszpanom, to chyba diabe by sprawi, eby nie mogli upora si przy ich
pomocy z ludoercami. Dopiero w poudnie dozna radoci. Na wiejskim
placyku ukaza si starzec penicy rol tumacza a razem z nim zgraja
tatuowanych dzikusw, ktrzy nieli dobytek Kapaczw. Wielki
Birimarataoa dotrzyma sowa. By bowiem przekonany, e biali i tak mu
nie ujd. Mieli wic Kapacze wszystko: kostiumy, pompki, pik, ktrej nie
zapomnieli zabra ze sob ze statku, nawet worki z ywnoci, ktrych
patentowanych zamkw ludoercy nie umieli otworzy. Po obiedzie zatem
zaczo si wzajemne nadmuchiwanie i po p godzinie Kapacze znw
wygldali jak dwanacie olbrzymich balonw.
Tymczasem z zewntrz dobiega gwar licznych gosw i ryk,
dzikie piewy, walenie w bbny, paczliwe trbienie na muszlach i rogach
zwierzcych. Przez dziury w somianej cianie chaty widzieli Kapacze, jak
tumy ludoercw coraz liczniej otaczaj k. Ich nagie i najrozmaiciej
pomalowane, wytatuowane i pokryte naciciami ciaa byszczay w socu
jak wysmarowane tuszczem. Wrd nich stercza tron, na ktrym rozsiad
si wielki wdz Birimarataoa wci zaywajcy z tabakierki, ktr stale
wkada z powrotem do ucha.
Na rodku ki jedenastu zawodnikw wykonywao swj taniec
wojenny. Wygldali strasznie. Na gowach mieli ogromne maski,
rozdziawione i wyszczerzone podobizny jakich zych duchw, ktrymi
116
napdzali strachu nie tylko przeciwnikom, lecz take i widzom. Dwudziestu

kapanw bio w bbny i trbio w takt ich wojennego taca, podczas gdy
ludoercy wrzeszczeli i klepali si wciekle domi po brzuchach. Wreszcie
taniec si skoczy i stary tumacz skoni si przed wodzem. Birimarataoa z
godnoci rozpi lewe ucho, wyj klucze i zadzwoni. Starzec znw si
ukoni i skierowa si do chaty Kapaczw. Tumy rozstpiy si i utworzyy co na ksztat lejka. W jego najszerszym miejscu stao jedenastu
zamaskowanych przeciwnikw, najwsze miejsce znajdowao si u wejcia
do chaty jecw.
Nagle powietrzem wstrzsn wrzask. Nie by to bynajmniej ryk
nienawici, okrzyk bojowy czy podnieta do walki, lecz wyranie peen grozy
krzyk lku i przeraenia.
Bo oto z chaty zamiast dwunastu mizernych ofiar, ktre bd
wieczorem zjedzone, wyszo dwunastu nieznanych bokw, doskonaych w
okrgoci ksztatw, dostojnych w kadym powoli stawianym kroku,
majestatycznych w kadym ruchu. Tysice rk z rozpostartymi palcami
wycigno si w ich kierunku w gecie przeraenia i obrony. Jak dugo
istnieje, nie widzia lud wodza Birimarataoa niczego tak wspaniaego i
nadludzkiego, bo chocia ich kapani potrafili wszystko, nie umieli jednak
zrobi kuli, na skutek czego pera morska bya tu witoci.
A teraz ujrzeli jedenacie yjcych kul, ktre ruszay jak
jedenacie nadprzyrodzonych istot przeciwko ziemskim demonom.
Wszyscy ucichli zdjci wit groz, ktra zamroczya ich twarze lkiem i
niepokojem. Nie uszo ich uwagi, e take i ich wojownicy zdradzaj ukryty
pod maskami lk.
Wielki Birimarataoa zadzwoni. Kapani zaskrzeczeli, wojownicy
im zawtrowali a potem wzili rozpd przez ca k i w milczeniu
straszliwie zdradzieckim ruchem skoczyli rwnymi nogami na kulistych
nieprzyjaci. Kule ledwo si nieco ugiy pod uderzeniem, a ludoercy
odskoczyli od nich w ty. Znw wzili rozpd i znw skoczyli. Kule odrzuciy
ich z powrotem. Niektrzy si ju przy tym poprzewracali, innym pospaday
117
grone maski odsaniajc wystraszone twarze. Kapani zaczli wrzeszcze i

wali w bbny, ale wojownicy si bali. Zbili si w gromad i patrzyli, co
robi kule. Przez sekund trwao wszystko w bezruchu a naraz kule
ruszyy biegiem. Rzuciy si naprzd z szybkoci, ktrej by si nikt po nich
nie spodziewa i natary na dzikusw. Uderzenie byo tak gwatowne, e
tamci runli na ziemi i zawyli ze strachu. Ale kule zatrzymay si w
oczekiwaniu. Kapani pokrzykiwali na swych wojownikw i podniecali ich
do nowego ataku. Ci zdecydowali si wreszcie. Ruszyli naprzd a kule te
ruszyy biegiem na ich spotkanie. Lecz do starcia nie doszo. W poowie
drogi dzicy umknli na boki i zaczli zmyka we wszystkich kierunkach.
Wtedy kule puciy si za nimi w pogo. Jak wiat wiatem nie
widziano jeszcze takiego zamieszania. Ludoercy przewracali si, potykali,
padali, rozbijali do krwi nosy i kolana, kwiczeli, wrzeszczeli, gubili maski i
naszyjniki z kw zwierzcych, podnosili si, pierzchali i znw padali, strach
i groza ogarny wszystkich, a wielki Birimarataoa by tak zdenerwowany,
e wyj z nosa owek marki Kohinoor i obgryz go z obydwu kocw.
W kwadrans po rozpoczciu zawodw" czarni wojownicy
przebili si przez piercie widzw i pierzchnli do lasu. Tumy z szalonym
wrzaskiem puciy si w ich lady.
Jego ludoerska moci, panie krlu odezwa si w tym
momencie stary Kapacz, ktry niespodziewanie zjawi si przed tronem
jeli si nie myl, to jestemy tu sami, wic myl, e kto tu zosta, ten
wygra.
No tak odpowiedzia Birimarataoa przez usta tumacza
biali bracia wygra, biali bracia by ucztowa z ludem wodza Birimarataoa.
Za chwil zacz uczt. Birimarataoa by wielki!
Ojciec Kapacz przestpi z nogi na nog i podrapa si za uchem.
Jego ludoerska moci, panie krlu, prosz si nie obrazi, ale
bym tak chcia wiedzie, co bdzie na wieczerz?
118
Hm, Birimarataoa wydawa wielk uczt. Biali bracia siedzie z

Birimarataoa. Birimarataoa by wielki!
To wiadomo, ale ja chciabym wiedzie, co bdziemy je?
Co dosta je? Pieczony pomocnik. Birimarataoa by wielki!
Ojciec Kapacz zamruga szybko trzy razy oczyma, a synowie
lekko pobledli. Ale ojczulek cign dalej:
Jego ludoerska moci, panie krlu, mam do was ma prob.
Mymy rozegrali zawody na wasz sposb, teraz wy nam pozwlcie, bymy
uczcili zwycistwo na nasz sposb. To nic innego tylko taki may uroczysty
bieg w tym czasie, zanim wasz lud zbierze si z powrotem.
Wielki wdz Birimarataoa da znak gow, e si zgadza. Z lasu
dochodzio dalekie i zgiekliwe pokrzykiwanie. Ugania si tam
rozgromiony lud wielkiego Birimarataoa. Kapacze z trwog myleli o tym,
co nastpi. Gdy czarny tum zacz z wolna powraca, ojciec Kapacz
nachyli si ku Jankowi:
Kiedycie wyszli z chaty mwi mu bez zwracania niczyjej
uwagi wyniosem wszystkie nasze rzeczy tam pod t samotn palm za
wsi. Do niej skierujemy nasz uroczysty bieg. Pobiegniemy w trzech
czwrkach. Ty bdziesz w pierwszej. Gdy tylko znajdziemy si poza wsi,
wysuniesz si naprzd i zabierzesz wszystkie rzeczy. Myl, e nie bdzie
ci przed nami wida. Truchtem pobiegniemy a do skraju lasu, a potem
zamiast zawrci pobiegniemy w lewo lasem na przeaj. Ale to ju zrobimy
szybciej, rozumiesz?
Janek zrozumia i ostronie zawiadomi braci. Lud w wikszej
czci ju powraca. Ojciec Kapacz poprosi o pozwolenie na start do
uroczystego biegu. Birimarataoa zadzwoni kluczami. Chopcy ustawili si
w czwrki od ojca zaczynajc i rozpoczli powolny bieg przybierajc
uroczyste miny i popiewujc refren swojego hymnu.
119
Za ostatni chat Janek wysun si naprzd. Przy wyznaczonej

palmie znw go dopdzili. Cay obwieszony by workami. Biegli wolno dalej.
Zaraz jednak przy pierwszych drzewach wzili ostre tempo.
W lewo od potoku i wzdu niego w d. Do stu diabw,
chopaki, tak jakby to bya stumetrwka!
Daleko za sob usyszeli pomieszane krzyki. Przebiegli las i
popdzili dolin potoku w d. Na to miejsce wczoraj rano przynieli ich
ludoercy powizanych jak toboki. Morze musiao by blisko. Pot la si z
nich strumieniem, ale biegli w tempie jakiego nie mieli jeszcze w swoim
yciu. Dolina potoku nagle skrcia, a cieka zacza spada ostro w d.
Poprzez pnie drzew wida ju byo niezmierzon, poyskliw powierzchni,
a od dou dolatywa senny poszum morza. Nie biegli ju, lecz skakali.
Znaleli si wreszcie na dole i w dwudziestu skokach przebyli paski pas
wybrzea. U ujcia potoku leao dwanacie czen z wydronych pni
drzew. Jedno z nich byo smuke, lekkie i niezwykle dugie. Janek skoczy ku
niemu i powrzuca do rodka swoje worki.
Z pozostaych czen zabierzemy wiosa krzykn Jurek a
bracia natychmiast to wykonali. Tymczasem Janek z ojcem zepchnli d
wielkiego Birimarataoa na wod. Chopcy z narczami wiose wskoczyli do
rodka. Na grze, na skale rozleg si wcieky wrzask. Trzy strzay wpady
obok nich do wody. Ale Kapacze siedzieli ju przy wiosach a d mkna
tnc przybrzene fale. Za nimi krzyk rs, strza przybywao.
Lecz d ju uciekaa.
Potem widzieli, jak pierwsi wojownicy wypadli na brzeg i pdzili
ku pozostaym odziom. Rozleg si nowy wrzask, gdy znaleli czna bez
wiose. Mimo to zepchnli je na wod, wskoczyli do nich i zaczli wiosowa
rkami. Szo to nawet do szybko, ale jednak Kapaczw z dwunastoma
wiosami dopdzi nie mogli. Dlatego jeden z nich, wojownik potny i
migy, stan na przedzie ze straszliwym, cikim oszczepem w rku i
zacz bra rozmach do rzutu.
120
Baczno! krzykn stary Kapacz a chopcy obejrzeli si.

Oszczep wystrzeli w powietrze, bysn jak strzp promienia, wyszed w
gr, przechyli si ukiem w d i spada na d Kapaczw.
Raz, dwa! wrzasn stary a chopcy dwa razy ruszyli
wiosami. Oszczep zadwicza i z okropnym oskotem wbi si w bok odzi.
Oderwa si wielki kawa drzewa, woda wtargna do rodka.
T dziur ju jako zatkamy, ale jeli si nie myl, to bylimy
dzisiaj wiadkami rekordu wiata w rzucie oszczepem.
Co do tego mia suszno, bo aden nastpny rzut nie dosign
ju odzi, ktra mkna dalej, mimo e woda dostawaa si szybko do
rodka.
121
ROZDZIA DWUDZIESTY
A ja panu mwi, panie Sparsit, e to s foki!

A ja twierdz, panie Carlsson, e to s delfiny!
Zamy si, panie Sparsit!
Zamy si, panie Carlsson!!
Dziesi dolarw, panie Sparsit!
Dziesi dolarw, panie Carlsson!
I panowie W. B. Sparsit oraz John August Carlsson ucisnli sobie
rce, po czym znw skierowali swoje lornetki w stron tych zagadkowych
punktw na horyzoncie. Reszta pasaerw bdcych na pokadzie Jellicoe"
przyczya si do nich i w ten sposb spr sta si oglny.
Jellicoe" koyszc si ci dalej dziobem fale Oceanu Spokojnego.
Tajemnicze, czarne punkty, ktre odkry pan Sparsit po obiedzie, trway na
swoim miejscu i w szkach najlepszych lornet wyrastay na zagadkowe,
unoszce si na falach kule.
Pomidzy pasaerami pojawio si trzecie przypuszczenie, e jest
to zesp boi, zerwanych gdzie przez burz i zaniesionych a do tych
pustych zaktkw oceanu. Ale blisza obserwacja wykazaa, e te rzekome
boje zmieniaj pozycje tak szybko i nieregularnie, e musz to by jednak
ywe istoty, moe rzeczywicie igrajce delfiny lub foki
Zaoga te zainteresowaa si tym zagadkowym zjawiskiem i
rozprawiaa przez dwie godziny, e mona by odda do tych fok kilka
strzaw. Kapitan Fardy speni yczenie swych pasaerw i zmieni kurs
statku o trzy stopnie w kierunku na pnocny zachd.
122
Od pitej po poudniu zapanowao na pokadzie ogromne

podniecenie. Lornetki wskazyway, e tych dwanacie tajemniczych
punktw to dwunastu niezwykle grubych ludzi.
Na skutek jakiej tragedii znaleli si tutaj? Jakim cudem utrzymali
si na powierzchni? Jakim groteskowym zrzdzeniem losu zosta spdzony
w jedno miejsce ten apostolski poczet tuciochw? Nikt nie mg na to
pytanie odpowiedzie, mimo e wyobrania pasaerw pracowaa tak samo
gorczkowo jak maszyny okrtowe Jellicoe". Wkrtce po godzinie szstej
spuszczono szalupy. W jednej zaj miejsce pan Sparsit, w drugiej pan
Carlsson. Zakadu wprawdzie nie wygra nikt z nich, ale pragnli chocia
pierwsi zbada zagadk tego zjawiska, ktre rwnie pierwsi odkryli.
Rozwizanie wprawio ich w najwysze zdumienie. Gdy odzie
podpyny, znaleli pord Oceanu Spokojnego wiatowej sawy druyn
Kapaczw, ktrzy, eby nie wyj z wprawy, grali wanie razem ze swoim
ojcem w pik wodn...
Na tym koczy si wielka historia
Jedenastki pana Kapacza.
KONIEC
123
O Autorze
Urodzony w noc sylwestrow (31 grudnia 1887/01 stycznia 1988
roku) w Pradze waciwie nazywa si Eduard Schmidt. Czechy
wchodziy wwczas w skad Austro-Wgier. Mody Eduard
uczszcza do praskiego gimnazjum w Starym Rynku oraz
terminowa u ojca zajmujcego si wyrobem szczotek. Studiujc w
Szwajcarii i Niemczech (w Akademii Handlowej i na Politechnice)
wystpowa jako recytator, piosenkarz i autor tekstw
kabaretowych. Po studiach podj prac jako dziennikarz, ale jego
ulubion pasj byo pisanie tekstw satyrycznych i kabaretowych,
esejw oraz publicystyka. By dyrektorem kabaretw Cervena
Sedma i Rokoko w Pradze a w latach 1920 1942 redaktorem
czasopisma Lidove Noviny.
Do jego najbardziej znanych utworw nale: Cirkus Humberto (Cyrk Humberto), Lide z
maringotek (ycie na kkach), Divoky ivot Aleksandra Staviskeho (Szalone ycie Alexandra
Staviskiego) czy Kazanicka (Przesanie) lecz najwikszym powodzeniem cieszya si
Klapzubova jedenactka (w polskim wydaniu Klub jedenastu).
Klapzubova jedenactka (z ilustracjami Josefa Capka) zostaa wydana w Czechosowacji w
1922 roku. Gwnymi bohaterami powieci przeznaczonej gwnie dla modziey jest wiejski
ojciec rodziny, ktry z jedenastu synw postanowi zrobi druyn pikarsk. Trenowani
przez niego chopcy, ktrym zastosowa ostry reim treningowy, zostaj wykreowani na
mistrzw Czech a nastpnie gromic czoowe druyny europejskie sigaj po mistrzostwo
wiata w dalekiej Australii. Potrafi wyj zwycisko z kadej opresji, nawet wwczas, gdy
wiozcy ich statek ulegnie zatoniciu oraz gdy wdz ludoercw ju kaza rozpala ogie pod
kotami.
Ksika napisana jest wietnym stylem i klasycznym jzykiem ze specyficznym czeskim
humorem i urozmaicona slangiem. Jej gwne przesanie to cika praca, braterska
solidarno, umiejtnoci i posuszestwo a przez to denie do osignicia najwyszego
celu. Fabua ksiki zostaa wykorzystana do scenariuszy filmowych i inscenizacji scenicznych.
Wedug powieci nakrcono w 1938 roku film Klapzubova jedenactka (re. Ladislava Broma),
a w 1968 roku powsta stworzony przez re. Eduarda Hofmana serial pod tym samym
tytuem z udziaem tak znanych aktorw jak Jiri Sovak, Vlasta Chramostova, Jirina Bohdalova,
Milos Kopecki, Josef Somr, Josef Hlinomaz oraz Peter Ustinov.
W Polsce Klapzubova jedenactka ukazaa si po raz pierwszy w 1947 roku pt: Klub jedenastu.
Ekranizacji doczekay si take Cyrk Humberto (1988) re. Frantisek Filip i Dom na kkach
(1966) re. Martin Fric. W filmach tych wystpili m. in. Dana Medricka, Josef Kroner, Jan
Triska, Jaromir Hanzlik, Emilia Vasaryova, Martin Ruzek, Dagmar Veskrnova.
Eduard Bass zmar w Pradze 02 padziernika 1946 roku w wieku 58 lat.
124
Opracowano na podstawie not biograficznych i informacji literaturowych i literackich,

encyklopedycznych, drukowanych i internetowych, publio.pl., wikipedia.pl, biblionetka.pl, lubimy
czyta.pl, cesky-jazyk.cz, seminarky.cz rozbor-dila.cz zapnimozek.cz spisovatele.cz, cs.wikipedia.org. i
innych materiaw, ktrych wszystkich nie sposb wymieni, jeli jednak ich autorzy uznaj, e s
rdem zamieszczonych tu informacji, to w peni to uznaj.
Jawa48
Materiay na ktrych oparto opracowanie, wykorzystano z penym poszanowaniem praw autorskich i w
przekonaniu, e stanowi rdo danych o naszej kulturze i historii oraz e stanowi wasno publiczn, a
ich rozpowszechnianie suy dobru oglnemu.
Prawa autorskie nale do autora ksiki i opracowania, autorw i realizatorw zdj i ilustracji,
wydawnictw, ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i prawnych majcych lub roszczcych sobie
takie prawa
Dokument w formacie *pdf moe by wykorzystany wycznie do uytku osobistego bez prawa do dalszego obrotu i
obiegu komercyjnego lub handlowego i nie moe by poddawany modyfikacjom bez zgody autora edycji.
Naley go traktowa tak, jak ksik wypoyczon do przeczytania.
Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon z biblioteki, od
ssiada, znajomego czy przyjaciela. Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych,
modyfikowanie, przedruk i tym podobne bez zgody autora edycji i opracowania zabronione.
Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawa przedruku i publikacji tak w czci jak i w caoci
Przeczytaj nastpn stron!
125
Uwaga!!!
Bez zezwolenia twrcy wolno nieodpatnie korzysta z ju
rozpowszechnionego utworu w zakresie wasnego uytku
osobistego.
Nie wymaga zezwolenia twrcy przejciowe lub incydentalne

zwielokrotnianie utworw, niemajce samodzielnego znaczenia
gospodarczego
Mona korzysta z utworw w granicach dozwolonego uytku

pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twrcy oraz
rda. Podanie twrcy i rda powinno uwzgldnia istniejce
moliwoci.
Twrcy nie przysuguje prawo do wynagrodzenia.
Pliki mona pobiera jeli posiada si ich orygina a pobrany plik

bdzie suy jako kopia zapasowa.
Mona pobiera pliki nawet jeli nie posiada si oryginau, pod

warunkiem e po 24 godzinach zostan one usunite z dysku
komputera.
Szczegowe postanowienia zawiera USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r.

o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz Regulamin
wiadczenia Usug Drog Elektroniczn Portalu Chomikuj.pl

Eduard Bass - KLUB JEDENASTU

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Eduard Bass - KLUB JEDENASTU

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Indeks: 00182/2015/12

Pozycja e-book_JW48: 074

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon

Tytu oryginau czeskiego: Klapzubova jedenastka

Przeoy: Zdzisaw Hierowski

Wydawnictwo SPORT I TURYSTYKA