Metoda Feldenkraisa

artykuy ze strony

http://www.metoda-feldenkraisa.pl/?id=10

Wprowadzenie
Mzg ludzki ma zdolno cigego tworzenia nowych lepszych, wzorcw
ruchowych w czasie caego ycia. Obserwujemy to gdy dziecko uczy si
obraca, raczkowa i chodzi. Jednak z wiekiem zwykle przestajemy
rozwija nasz potencja. Zamiast tego cay czas korzystamy z naszych
starych wzorcw ruchowych, nawet gdy przestay by dla nas uyteczne.
z czasem, stae powtarzanie tych ruchw moe prowadzi do przecienia
staww i mini, powodowa dolegliwoci blowe, wady postawy
i zwyrodnienie staww.
Podobne zasady odnosz si take do innych aspektw ludzkiego dziaania
jak sposoby mylenia, zachowanie w grupie, postrzeganie siebie
i otaczajcego nas wiata i wiele innych.
Metoda Feldenkraisa opiera si na, niespotykanej nigdzie indziej
w przyrodzie, moliwoci uczenia si. Dziki temu moliwy jest cigy
rozwj naszego potencjau. w Metodzie Feldenkraisa ruch, (ktry najatwiej
podlega wiadomej kontroli) wykorzystywany jest jako rodek do tego
rozwoju. Jest to zatem metoda reedukacji ruchowej, samopoznania
i rozwoju swojego potencjau poprzez ruch.
Ze wzgldu na to, e jest to metoda edukacyjna uywamy poj ucze nauczyciel a nie pacjent - terapeuta. Nie znaczy to, e metoda nie ma
waciwoci terapeutycznych. Stosuje si j w pracy z osobami, ktre czy
to w wyniku wypadku, choroby czy bezruchu straciy moliwo
satysfakcjonujcego poruszania si. Dotyczy to zarwno schorze na
podou neurologicznym jak i ortopedycznym. Korzyci z tej metody
odnios rwnie osoby w peni sprawne fizycznie, a ktre pragn rozwin
swj potencja ruchowy, porusza si sprawniej, z mniejszym wysikiem
czy z wiksz gracj. Jak sam twrca metody powtarza : w wyniku jej
stosowania "niemoliwe staje si moliwym, moliwe staje si atwym a
atwe staje si eleganckim".
W Metodzie Feldenkraisa rozrniamy dwa rodzaje pracy: prac
indywidualn i prac grupow. Zajcia grupowe nazywaj si Awareness
Through Movement czyli wiadomo poprzez ruch a zajcia indywidualne
okrela si jako Functional Integration czyli integracja funkcjonalna.
w pracy grupowej, uczestnicy prowadzeni s sownie przez specyficzne
sekwencje ruchowe zwane lekcj ruchow. Lekcja taka trwa okoo 45-60
minut . Ruchy wykonywane s najczciej w pozycji lecej lub siedzcej i
nacisk kadzie si na to aby wykonywa je w wygodnym dla kadego
zakresie. w duym stopniu metoda ta opiera si na dowiadczaniu ruchu
w sobie i siebie w ruchu a kady uczestnik do pewnego stopnia
eksperymentuje z wasn interpretacj sw prowadzcego. w procesie
tym uczniowie uwiadamiaj sobie swoje nawyki i tworz nowe moliwoci
ruchowe, ktre mog zastpi stare sposoby poruszania si czy dziaania.
Tematami lekcji mog by m.in.: ruchy z rnych okresw rozwojowych

takie jak obracanie si, raczkowanie, czy wstawanie. Lekcje mog rozwija
si wok konkretnej funkcji jak np. postawa, chodzenie czy oddychanie.
Tematem rwnie moe by dowiadczanie na sobie moliwoci ruchowych
zwizanych z konkretnymi miniami, stawami czy caymi wzorcami
ruchowymi. Czsto te lekcje polegaj na eksperymentowaniu
z wyobrani i percepcj subtelnych zmian zachodzcych podczas ruchu.
Lekcje dostpne s dla kadego, bez wzgldu na wiek czy stopie
sprawnoci fizycznej. Niezalenie od tego czy wyczynowo uprawia si sport
czy ma si problemy z poruszaniem, w tych zajciach kady moe znale
co dla siebie.
Zajcia indywidualne opieraj si na tych samych zasadach co zajcia
grupowe. Mimo i czsto maj dziaanie lecznicze (np. usunicie
dolegliwoci blowych), w zaoeniach nie jest to metoda lecznicza. Jest
procesem edukacyjnym, ktry w sesjach indywidualnych opiera si na
komunikacji niewerbalnej. Dotyk i delikatne ruchy s tu podstaw
komunikacji. Skierowane s na usprawnienie funkcji, atwoci ruchu,
koordynacji, zwikszenia wiadomoci samego/samej siebie oraz
otaczajcego wiata.
Podczas zaj indywidualnych nauczyciel delikatnie i w bezbolesnym
zakresie porusza ciaem ucznia, prowadzc przez specyficzne sekwencje
ruchowe. Ucze w niekrpujcym ruchw ubraniu ley lub siedzi na
specjalnym stole a sesja trwa na og 45-50 minut. Celem jest stworzenie
takich warunkw dla ucznia aby uwiadomi/a sobie swoje nawyki ruchowe
oraz odkry/a nowe moliwoci poruszania si. Zajcia indywidualne
dostosowane s do konkretnych potrzeb danej osoby. S przeznaczone
zarwno dla osb, ktre poruszaj si niezalenie jak i tych, ktre
potrzebuj pomocy w poruszaniu i np. miayby trudnoci
z uczestniczeniem w zajciach grupowych.

Biografia Moshe Feldenkraisa

Moshe Feldenkrais twrca Metody Feldenkraisa urodzi si w Rosji w 1904
roku . w wieku 13 lat wyemigrowa do Palestyny. w modoci zajmowa si
wieloma sportami, by samoukiem w ju-jitsu . Pracowa na budowie oraz
udziela korepetycji dzieciom z problemami w nauce. Jednoczenie uczy
si w wieczorowej szkole by przygotowa si do studiw na wydziale fizyki.
w Paryu zdoby doktorat z fizyki i pracowa w laboratorium Joliot-Curie.
w czasie swojego pobytu w Paryu pozna Jigoro Kano twrc judo. Uczy
si od jego uczniw i by jednym z pierwszych w Europie, ktry zdoby
czarny pas w judo. Zaoy pierwszy w Europie klub judo. w 1940 uciekajc
przed wkraczajcymi wojskami niemieckimi wyjecha z Parya. w Anglii
pracowa nad systemami wykrywania odzi podwodnych, uczy onierzy
samoobrony. w tym te czasie napisa dwie ksiki o judo. Na odziach
podwodnych odnowia si dawna kontuzja kolana, z czasw gdy gra
intensywnie w pik non. Lekarze dali mu tylko 50% szansy e operacja
bdzie skuteczna. Takie prawdopodobiestwo poprawy nie
satysfakcjonowao go i postanowi, e sam si usprawni. Rozpoczo to
okres bada i studiw nad anatomi, fizjologi, mechanik ruchu,
psychologi, ktry doprowadzi do powstania Metody Feldenkraisa. Po

wojnie powrci do Palestyny gdzie kontynuowa prac jako fizyk.

W poowie lat 50-tych porzuci t karier i cakowicie powieci si pracy
z ludmi. w latach 60-tych w Tel Avivie odby si pierwszy trening dla
nauczycieli Metody. Potem odbyy si jeszcze dwa treningi w USA w latach
70-tych , z ktrych drugiego nie ukoczy z powodu choroby. Zmar
w Izraelu w 1984 .
Moshe Feldenkrais napisa wiele ksiek powiconych reedukacji
ruchowej, psychologii, rozwojowi potencjau ludzkiego, teorii nauczania,
i rozwojowi wiadomoci.
w czasie swojego ycia pracowa z takimi osobami jak Yehudi Menuhin,
Peter Brooks i jego Theatre Bouffes du Nord. Wsppracowa z takimi
naukowcami jak Carl Pribram czy Margaret Mead, Jego Metoda znajduje
zastosowanie w tak rnorodnych dziedzinach ycia jak neurologia,
psychologia, rehabilitacja, sport, muzyka, edukacja i wiele innych.

wiczenia, lekcje Metody

Feldenkraisa

odkryjesz jak siedzie wygodniej

zmniejszysz napicie mini podczas siedzenia
zredukujesz lub pozbdziesz si blu towarzyszcego pozycji siedzcej.
poznasz wiele nowych sposobw poruszania
odkryjesz w atwy i przyjemny sposb jak mniej obcia stawy i minie podczas
siedzenia
poprawisz postaw, ruchomo i koordynacj
polepszysz fizyczne i emocjonalne samopoczucie
zredukujesz skutki stresu
rozwiniesz wiadomo siebie i swojego ciaa
nauczysz si jak uczy si efektywnie i z przyjemnoci
wytworzysz stan dobrego samopoczucia
poznasz i przeamiesz nawyki ruchowe, ktre czsto prowadz do blw mini i
staww

Oglne zasady wykonywania lekcji Metody

Feldenkraisa
W czasie wykonywania lekcji wane jest, aby bacznie obserwowa siebie, swoje ciao, swoje
reakcje. Aby to zapewni dobrze jest mie chwil spokoju i nie by rozpraszanym.
Ruchy naley wykonywa pomau i tylko w takim zakresie, aby nie powodowa blu,
rozcigania i nadmiernego napicia mini. Jeli nawet najlejszy i najmniejszy ruch
powoduje bl naley sobie ten ruch wyobrazi. Ruch wykonany w wyobrani ma takie samo
znaczenie z neurologicznego punktu widzenia jak ruch wykonany w rzeczywistoci. Robic
ruch w rzeczywistoci oraz go sobie wyobraajc, tworzymy nowe drogi i poczenia
nerwowe w korze mzgowej.
Midzy ruchami naley chwil odpocz nie dlatego, e ruchy s mczce ale dlatego, aby
zaobserwowa zmiany, ktre s wynikiem konkretnej kombinacji ruchowej. Wolne tempo
wykonywania ruchw daje nam moliwo obserwowania wikszej iloci szczegw. Daje

nam to rwnie czas na skoordynowanie czsto nowego ruchu. Nie oznacza to, e Feldenkrais
by adwokatem powolnego poruszania si. Pamitajmy, e by wybitnym judok. Docenia
jednak fakt, e kady ma swoje wasne tempo przyswajania umiejtnoci i naley takie
stworzy warunki, aby kady mia szans t umiejtno posi. Delikatno jest kolejn
cech, na ktr zwracamy uwag podczas wykonywania lekcji. Zmniejszajc wysiek
jednoczenie zwikszamy nasz wraliwo na bodce i na zmiany pooenia czci ciaa
wzgldem siebie. Obserwowanie rnic jest przez to atwiejsze a przecie proces uczenia jest
nieodcznie zwizany z moliwoci rnicowania. Powodowanie blu podczas ruchu
wiadczy o pobudzaniu receptorw blowych, ktre sygnalizuj, e tkanki naraone s na
uszkodzenie. Jednoczenie powoduje to powstanie odruchu obronnego mini, ktry polega
na nadmiernym napiciu, w celu niedopuszczeniu do ruchu powodujcego bl. Sytuacja taka
nie sprzyja procesowi odkrywczemu i tworzeniu nowych wzorcw ruchowych. Jedn z
ulubionych metafor Feldenkraisa byo powiedzenie "You can't smoke and kiss at the same
time?, czyli: nie mona pali papierosa i caowa w tym samym czasie. Jake obrazowe
przedstawienie tak wanej cechy ukadu nerwowego. Mianowicie misie jak jest
zaangaowany w jedn czynno, nie jest w stanie zaangaowa si w tym samym czasie w
inn. Wracajc, wic do blu, jeli misie jest napity z powodu odruchu obronnego (z
powodu blu) nie bdzie mia szansy w uczestnictwo w nowym, innym od nawykowego
ruchu. A zatem - pomau, delikatnie, w wygodnym zakresie, z wnikliwym obserwowaniem
siebie.
Kolejna wana kwestia, to e te lekcje nie s do poczytania. To jest zestaw
wicze do zrobienia i dowiadczenia na sobie! To wane. Jest
diametralna rnica midzy przeczytaniem lekcji a zrobieniem i
dowiadczeniem jej. Zatem jeli wydaje Ci si, e sobie o tym poczytasz i
to wystarczy, to szkoda Twojego czasu.
Ale poniewa wiczenia te s podane w formie tekstu, oto kilka sugestii jak
najlepiej z niej skorzysta.
Mona najpierw przeczyta ca lekcj a potem po kawaku j robi,
ponownie czytajc poszczeglne fragmenty. Ja jednak zachcam do
czytania po kawaku i eksperymentowania z tym, co si przeczytao, bez
czytania caoci najpierw. Czyli przeczytaj np. jedno lub kilka zda i jeli s
ju tam jakie instrukcje to zrb to, dokd Ci prowadz i potem znw
przeczytaj fragment i znw postpuj zgodnie z instrukcjami. Takie
wykonywanie lekcji bardziej pozwala pozosta w procesie odkrywania ?na
gorco?, pozostajc ?tu i teraz? bez wybiegania naprzd, nawet jeli
wykonujesz je po raz kolejny.
Lekcje dobrze jest rozpocz zwrceniem uwagi na siebie, na to jak si
czujesz w momencie rozpoczcia, jaki jest kontakt z podoem w pozycji
wyjciowej (w przypadku lekcji opisanych tytaj podoem jest krzeso i
podoga) oraz z otoczeniem. Zdumiewajce jest jak wiele mona si ju
dowiedzie z takiej krtkiej chwili, ktr powicimy tylko na obserwacj.
Ponownie zachcam do robienia uytku z potgi wyobrani zarwno
podczas tej wstpnej czci jak i pniej podczas zasadniczej czci lekcji.
Na czas robienia lekcji, dobrze jest znale spokojne miejsce, aby do
minimum ograniczy ilo czynnikw rozpraszajcych uwag. Przy lekcjach
tu prezentowanych, gdzie czas ich trwania nie przekracza 10-15 minut nie
powinno to stanowi problemu. Eksperymentuj z oczami otwartymi i
zamknitymi, pamitajc, e nasza wraliwo kinestetyczna, (czyli
pooenia czci ciaa wzgldem siebie, kierunku ruchu, intensywnoci
ruchu i napicia mini) zmniejsza si, okoo 40% gdy mamy oczy otwarte.

Do wszystkich, tu prezentowanych lekcji najlepiej nadaje si paskie

krzeso, bez podpar na ramiona z cienk poduszk lub kocem pooonym
na paskim i twardym siedzeniu, (jeli krzeso takiej poduszki ju w sobie
nie ma). Zachcam do robienia jednej do dwch lekcji codziennie i
obserwowania jak zmienia si Twj sposb siedzenia i komfort tej pozycji.
Lekcje mona robi wszdzie, gdzie mamy wzgldny spokj: w domu, w
pracy, w czasie przerwy. wietnie mog si nadawa na krtkie wiczenia
rdlekcyjne lub chwil oderwania si od codziennych, rutynowych
czynnoci. Lekcje te dobrze jest robi wielokrotnie, gdy za kadym razem
pogbia si nasza wiedza na temat naszego ciaa i ruchu jak rwnie
zwiksza si swoboda, z jak si poruszamy. Zachcam do dzielenia si
tymi lekcjami, umiejtnociami oraz wiedz zdobyt w trakcie robienia
tych lekcji. Mona je robi w grupie, a po ich zrobieniu podzieli si
spostrzeeniami i dowiadczeniami, co czsto wzbogaca cay proces. Samo
robienie lekcji, najlepiej jednak, jeli pozostaje indywidualnym procesem
odkrywczym i poznawczym. Dzielenie si radz zostawi na po skoczeniu
lekcji.
Niniejszy zestaw zawiera tylko lekcje siedzce i oczywicie nie wyczerpuje
tematu i zachcam do dalszego studiowania Metody Feldenkraisa lub
eksperymentowania we wasnym zakresie.

Kontakt z ciaem a Metoda Feldenkraisa

Gdybym poprosi Ci teraz aby poczu swoje ciao... jaka byaby Twoja reakcja? Czy z
chci powiciby chwil na dowiadczenie siebie czy moe nie wiedziaby od czego
zacz, gdzie rozpocz swoje poszukiwania, na jakiej czci ciaa skupi swoj uwag?
Moe jaka konkretna cz ciaa przykuaby Twoj uwag? Moe jaki aspekt
funkcjonowania np. oddech, czy bicie serca? Jedno jest prawie pewne. Kady rozpoczby
podr w gb siebie w innym miejscu, w inny sposb. I jeszcze jedno jest wielce
prawdopodobne. Wiele osb nie wiedziaoby gdzie i od czego zacz. Mogoby pojawi si
pytanie: co to znaczy poczu swoje ciao? Cz osb twierdzi nawet, e nic nie czuje. To
cecha naszych czasw. yjemy w ciele ale niewielki mamy z nim kontakt. Jest to swojego
rodzaju paradoks, poniewa ciao towarzyszy nam wszdzie. My te wszdzie mu
towarzyszymy. Czsto atwiej byoby nam opowiedzie o odlegym kraju, ktry ostatnio
zwiedzilimy ni o naszym ciele. Jak to jest, e tak mao wiemy o swoim ciele? e mamy z
nim ograniczony kontakt? Przecie dziecko postrzega, poznaje i odkrywa wiat poprzez swoje
ciao. Dotyk, wzrok, wch, such i zmys kinestetyczny (czyli postrzeganie czci ciaa
wzgldem siebie i orientacja w przestrzeni) s narzdziami poznania otoczenia. Ciao jest
podstawowym narzdziem tzw. pierwotnego procesu poznawczego.
Proces ten opiera si na cigej zalenoci i wzajemnym oddziaywaniu zmysw, emocji i
narzdu ruchu. Czujemy co i odczuwamy i odpowiadamy na to reakcj miniow, czsto
poczon z ruchem. Ruch z kolei wywouje jak reakcj w nas samych oraz w otoczeniu. I
tak powstaje dowiadczenie, oparte na cigej ptli sprze zwrotnych: zmysowo ruchowych. Wystarczy popatrze jak dziecko z najwikszym skupieniem bawi si zabawk
czy prbuje po co sign, wsta czy te obrci si z brzucha na plecy. Caa jego istota jest
w to zaangaowana. Dowiadczenie jest tu podstawowym rodkiem poznania. Ten pierwotny
proces poznawczy jest z czasem stumiony i zdominowany przez wtrny proces poznawczy,

charakterystyczny dla edukacji akademickiej. W tym rodzaju, wiedza czy te zachowania s

nam pokazane, zakomunikowane, zaordynowane mona powiedzie. Czego si trzeba
nauczy, co opanowa i opieramy si wtedy na kopiowaniu, naladowaniu, wkuwaniu itd.
Czsto proces ten wystpuje rwnie w sporcie. Naladowanie bez etapu dowiadczania i
wiadomego eksperymentowania z ruchem. Tak, e z czasem ten pierwotny proces
poznawczy zostaje zastpiony procesem wtrnym. Pierwotny nastawiony jest na
dowiadczenie i na proces sam w sobie a wtrny na analizowanie, interpretowanie oraz
osignicie konkretnego celu.
Ciao jest rwnie wzmacniaczem dla naszych emocji, pomaga nam je postrzega i ich
dowiadcza. Napicie mini, wilgotno skry, temperatura wewntrzna i zewntrzna,
przyspieszone bicie serca itd., to wszystko przykady reakcji ciaa na pojawiajce si emocje.
Jednego od drugiego oddzieli nie sposb. Ciao i emocje wspistniej ze sob, dlatego te
nie mona mwi o czeniu jednego z drugim. Sowo ?czy" zakada, e co wczeniej
istniao oddzielnie. Dlatego te w dziecistwie, gdy wiele emocji jest tumionych to tym
samym tumimy sygnay swojego ciaa. Zamykamy si na jego gos, a potem mamy czsto
trudnoci z wsuchaniem si w swoje ciao. Wyobramy sobie, e nasze ciao moe mwi do
nas z rnym nateniem dwiku: od szeptu do rozdzierajcego puca krzyku. Oznacza to, e
tumic sygnay pynce z wntrza, a poprzez to i z ciaa (na drodze albo raczej w wyniku
spoecznego i kulturowego warunkowania), z czasem moemy usysze tylko ten donony
gos. Ten woajcy o ratunek. Na tym etapie nie syszymy ju normalnego gosu naszego
ciaa, nie wspominajc o szepcie. A warto. Z kilku wzgldw. Przyjmujc, e zdrowie jest dla
nas wartoci (nie musi by dla kadego, ale zakadam, e dla wikszoci jest), to im
wczeniej usyszymy sygnay pynce z ciaa tym wczeniej moemy zareagowa. Majc
kontakt ze sob atwiej wyczujemy czy dana sytuacja jest dla nas korzystna i naley w niej
pozosta, czy te lepiej si oddali. Gdy czujemy lepiej samych siebie, atwiej nam wczuwa
si w to, co dzieje si z innymi. Majc lepszy kontakt ze sob atwiej nam wplata w
codzienne ycie elementy pierwotnego procesu poznawczego, sprzyjajcemu kreatywnoci,
dowiadczaniu oraz eksperymentowaniu z nowymi zjawiskami. Gdy wczeniej poczujemy, e
minie si napinaj to mona temu przeciwdziaa zanim pojawi si np. bl. A wiadomo
przecie, e napite minie s jednym z objaww reakcji na stres. Zatem mona powiedzie,
e lepszy kontakt ze swoim ciaem jest jednym ze sposobw radzenia sobie ze stresem.
Oczywicie jeli podejmiemy decyzj, aby nie ignorowa tych sygnaw.
Kontakt ze sob prowadzi do cigego aktualizowania naszej mapy ciaa, obrazu samego
siebie. Wiadomo, e kady postrzega siebie w pewien okrelony sposb. Obraz samego siebie
w duym stopniu wpywa na nasz sposb postrzegania rzeczywistoci oraz funkcjonowania w
wiecie. Jednoczenie otoczenie zmienia si i my si zmieniamy. Dobry kontakt ze sob
pozwala na cig aktualizacj obrazu samego siebie. Aktualizacj mapy, ktra jest jednym z
naszych gwnych przewodnikw w yciu.
Jest wiele metod powrotu do swojego ciaa. I zachcam, aby kady, kto ma ochot zbliy si
do swojego ciaa, a tym samym do siebie poeksperymentowa i wybra to, co pasuje mu
najbardziej. Ja polecam Metod Feldenkraisa. Z kilku wzgldw. Jest to metoda w caoci
oparta na pierwotnym procesie poznawczym. Ruchy (w formie lekcji ruchowej) kady
wykonuje w zakresie i tempie wygodnym dla siebie. Nie ma demonstracji, a nacisk kadzie
si na odkrywanie siebie w ruchu oraz ruchu w sobie. Oczywicie lekcja ruchowa (czyli jedna
dawka wicze ukierunkowana na jak konkretn funkcj ruchow), zmierza w jakim
konkretnym kierunku, ale nacisk kadzie si na proces, a nie na osignicie celu. Ogromn
cz lekcji stanowi kierowanie uwagi uczestnikw na poszczeglne czci ciaa, czy te ich
wzajemn relacj, co w efekcie daje zwikszon wiadomo siebie. Mona powiedzie, e
bierzemy aktywny udzia w kreleniu coraz dokadniejszej mapy swojego ciaa (na poziomie
neurofizjologii - tworzc nowe poczenia midzy neuronami w korze mzgowej). Wiele

lekcji ruchowych nawizuje do konkretnych etapw rozwojowych z okresu dziecicego.

Dlatego te mamy okazj dokoczy, czy te dowiadczy raz jeszcze pewnych etapw, ktre
nie zostay zakoczone (np. wielu rodzicw zbyt wczenie podnosi dziecko z czworakw zwaszcza jeli jest to pierwsze dziecko - zanim organizm dziecka jest w peni gotowy do
samodzielnego chodzenia). Niedokoczenie jakiego etapu rozwojowego moe w
pniejszych latach prowadzi do zaburze ruchu, koordynacji czy dolegliwoci blowych. W
metodzie Feldenkraisa istniej setki lekcji ruchowych. Kada dotyczy innego aspektu naszego
funkcjonowania. W tej rnorodnoci mamy okazj dowiadczy wielu aspektw
funkcjonowania organizmu. Rnorodno sprzyja rozbudowywaniu mapy ciaa pozwalajc
na bardziej urozmaicone zachowania, zalene od bogactwa szczegw tej mapy.

Grny i dolny poziom kontroli dziaania

Wykonujc ruchy, nasze dziaania s kierowane z dwch rnych poziomw ukadu
nerwowego. W uproszczeniu mona je okreli jako korowy - wyszy poziom, oraz limbiczny
- niszy poziom. Bez wchodzenia w szczegy przyjrzymy si im z funkcjonalnego punktu
widzenia.
Istotne jest to, e oba poziomy zarzdzania dziel midzy sob ten sam system zewntrznej
manifestacji, ten sam ukad wykonawczy. Ukadem wykonawczym s drogi mzgowo
rdzeniowe, ktrymi impulsy nerwowe przepywaj z mzgu, nerwy ruchowe, minie i
szkielet. W praktyce oznacza to, e ruch jest kontrolowany przez jeden lub drugi system
kontroli ale nie przez oba jednoczenie. Nie wyklucza to oczywicie moliwoci zmiany
poziomu kontroli z jednego na drugi. Trudno jest ziewa i u gum w tym samym czasie.
Gdy idziemy po niegu lub lodzie i niesiemy np. torb, to gdy si poliniemy cae nasze ciao
jest zaangaowane w odzyskanie rwnowagi nie baczc na to czy co upucimy czy nie, cho
oczywicie mog wyobrazi sobie sytuacje wielkiego powicenia :) lub, gdy nagle
usyszymy gony haas to ciao reaguje obronnie (przy odpowiedniej intensywnoci bodca)
niezalenie od tego, co robilimy w tym czasie. Istotne jest to, e w takiej sytuacji niszy,
szybszy w dziaaniu poziom kontroli przejmuje dowodzenie nad naszym ciaem. Podobnie,
gdy kto ze spastycznoci, dreniem lub innym nerwowo miniowym uszkodzeniem uczy
si kontrolowa swoje ruchy, powoli wypierajc nisze poziomy kontroli i zastpujc je
ruchami dowolnymi i celowymi. Oczywicie z takim dylematem wi si rne patologiczne
sytuacje, gdzie uszkodzenie ukadu nerwowego sprawia, e nad ruchem przewaa kontrola z
niszego poziomu.
Niszy poziom (zwany przez Feldenkraisa czasem "idiot wewntrz nas" manifestuje si
poprzez kontrolowanie i inicjowanie czynnoci midzy innymi w takich sferach jak:
wrodzone odruchy
w sytuacji zagroenia, kiedy wymagana jest szybka reakcja obronna
w nabytych, we wczesnych etapach rozwoju wzorcach np. mechanizmach
antygrawitacyjnych
sytuacjach naadowanych silnymi emocjami
w stanach regresji, wystpujcych np. po traumie lub chorobie
w sytuacjach patologicznych dotyczcych obwodowego lub centralnego ukadu
nerwowego
w sytuacjach, gdzie wystpuje bl

Wyszy poziom manifestuje si midzy innymi w poniszych funkcjach:

w wiadomym wykonywaniu precyzyjnych, ukierunkowanych na cel dziaaniach
programowaniu celowych czynnoci
selekcji informacji i wybieraniu ich z natoku informacyjnego
w zadawaniu pyta
porwnywaniu i tworzeniu rzeczy, dowiadcze, pomysw i moliwoci dziaania
graniu, zabawie
badaniu i eksperymentowaniu np. tak jak dziecko dowiadcza swojego
bezporedniego otoczenia
w moliwoci postawienia si obok i spojrzenia z tzw meta pozycji na to co si dzieje
Wane by pamita, e w dowolnym momencie grny poziom kontroli moe by zastpiony
dolnym jeli zmieni si warunki i sytuacja bdzie tego wymaga, lub te gdy powoli
pozwolimy sobie na powrt do pewnych stereotypw i nieuwiadomionych, nawykowych
zachowa. Jak mawia jeden z nauczycieli Metody Feldenkraisa "nawyk to miejsce gdzie
odmawiamy sobie prawa do wyboru". Czsto "idiota wewntrz nas" okazuje si szybszy i
bardziej dominujcy.
W lekcjach metody prbujemy stale przyglda si naszym dziaaniom, powoli i uwanie,
zaobserwowa, ktre z naszych ruchw i w ogle dziaa s nawykowe - kierowane z dolnego
poziomu i staramy si nauczy innych alternatywnych sposobw dziaania. Nie dlatego, eby
koniecznie zmieni nawyk, ale eby mie wybr. Do tego musimy przyglda si uwanie
temu co robimy, stale monitorujc nasze dziaania, sterujemy nimi z wyszego poziomu
kontroli.

Ruch wzgldnie przeciwny

Obraz reprezentujcy wzorzec ruchowy zawiera w sobie jaki ukad odniesienia, w stosunku
do ktrego ruch jest wykonywany i postrzegany. Tym ukadem odniesienia moe by
otaczajce rodowisko lub te inne czci ciaa. Porwnaj np. obrcenie gowy w bok, aby
spojrze si na co po drugiej stronie ulicy z ruchem obrcenia gowy w prawo, by spojrze
si na co na swoim prawym ramieniu (gdzie odnosimy si do zmiany pooenia czci ciaa
wzgldem siebie). Oba te ruchy obiektywnie podobne, zdefiniowane s w innym ukadzie
odniesienia. Czsto ukady odniesienia si wzajemnie przeplataj, w takich sytuacjach czsto
jestemy wiadomi przemieszczania si ciaa wzgldem otoczenia i rnych czci ciaa
wzgldem siebie jednoczenie.
Przyjrzyjmy si tutaj sytuacji zmiany pooenia czci ciaa wzgldem siebie, szczeglnie
dwm rnym przypadkom, gdzie jedna cz ciaa si porusza a druga jest nieruchoma.
Jedna sytuacja to, gdy cz blisza rodka ciaa (tzw proksymalna) zwykle cisza i wiksza,
jest nieruchoma a cz dalsza od rodka (tzw dystalna) lejsza porusza si wzgldem tej
pierwszej. Na przykad poruszanie nog przy ustabilizowanej i nieruchomej miednicy. Taka
sytuacja nawet jeli nawykowa jest zwykle atwo dostpna naszej wiadomej kontroli (z
wyszych piter ukadu nerwowego). Druga sytuacja to, gdy cz proksymalna, cisza
porusza si wzgldem dalszej lejszej, ktra jest nieruchoma. Taki wzorzec jest czciej
trudniejszy do uwiadomienia oraz wykonania. wiczenie takiego wzorca sprzyja
zwikszeniu kontroli i wiadomego zrnicowania czci ciaa wzgldem siebie w danym
wzorcu ruchowym. Co jednak istotniejsze, taki ruch jest skutecznym narzdziem do uczenia

si nowych wzorcw ruchowych oraz pokonywania pewnych funkcjonalnych trudnoci.

Zanim podymy dalej tym tropem przyjrzyjmy si pewnym waciwociom ruchu
dowolnego.
Gdy wykonujemy jaki dowolny ruch to czuciowa cze orodkowego ukadu nerwowego,
ktra odbierze informacje dotyczce tego ruchu jest ju zaprogramowana na konsekwencje
tego ruchu. Czyli, gdy wykonujemy ruch dowolny, czci ukadu nerwowego przetwarzajce
informacje czuciowe odbieraj informacje od czci ruchowej, tak e napywajca w
konsekwencji ruchu informacja czuciowa jest ju do pewnego stopnia oczekiwana. Taki
mechanizm przepywu impulsw z czci ruchowej do czuciowej nazywa si w
neurofizjologii wyadowaniem nastpczym (corollary discharge) lub te kopi zstpujc
(efferent copy). [tumaczenie moje wic moe rni si od obowizujcej polskiej
nomenklatury JP].
Taki mechanizm, nie wystpujcy przy ruchach odruchowych spenia kilka funkcji.
Po pierwsze zapewnia percepcyjn stao porzdku przestrzennego podczas wykonywania
ruchu. Przykadem moe by ruch oczu. Gdy poruszamy oczami to obraz postrzeganych
przedmiotw zmienia swoje miejsce na siatkwce oka (nie ma znaczenia czy poruszamy przy
tym gow czy nie). Pomimo to obiekty postrzegane s jako nieruchome. Gdy patrz teraz na
ekran komputera, na ktrym pojawiaj si litery, to obracanie gowy na boki nie sprawi, e
bd postrzega ekran w innym miejscu. Lub te linia pozioma bdzie postrzegana jako
pozioma nawet, gdy przechylimy gow w bok. Z drugiej jednak strony, gdy zamkn jedno
oko a drugie bardzo delikatnie popchn palcem w bok - co jest ekstremalnie nienawykowym
sposobem poruszania gak oczn - to okae si, e przedmioty w polu widzenia zmieniaj
swoje miejsce w przestrzeni. W tym przypadku brak wyprzedzajcych informacji z ukadu
nerwowego, dotyczcych ruchu gaek ocznych. W poprzednim przypadku taka informacja
nadchodzca z orodkw ruchowych, jako cz wzorca ruchu dowolnego zapewnia
kompensacj zwizan z przetwarzaniem informacji wzrokowych w mzgu.
Drug funkcj tego mechanizmu jest zmiana lub zmniejszenie reakcji na bodziec czuciowy, w
przypadku gdy taki bodziec jest wynikiem wasnego, dowolnego ruchu. Przykadem moe
by sytuacja, gdy poklepi sam siebie po plecach rk lub te np. patykiem to nie przyjdzie
mi do gowy, aby si obrci, eby zobaczy kto mnie dotyka.
Te procesy przewidywania zwrotnych informacji sensorycznych, ktre wystpuj przy
dowolnych ruchach i ich zwizek ze rodowiskiem s i mog by wyuczone. Rwnie
adaptuj si do zmiennych warunkw rodowiska. Przykadem moe by schodzenie po
drabinie lub chodzenie po schodach. Gdy jeden szczebel bdzie ustawiony w innej odlegoci
ni pozostae to mona si zachwia lub straci rwnowag jeli ta rnica jest wiksza.
Pokazuje to, e ta powtarzajca si odlego midzy szczeblami czy wysoko schodw
zostaa do szybko zapamitana i wyuczona a ukad nerwowy oczekuje ju szczebla lub
stopnia w pewnym, okrelonym (wczeniejszym dowiadczeniem) momencie.
Mona przyj, e takie procesy graj istotn rol od najwczeniejszych chwil rozwoju i
stanowi cz procesu rozwijania czuciowo-ruchowej koordynacji, kontroli ruchw
dowolnych i rnicowania czci ciaa wzgldem siebie oraz ciaa wzgldem rodowiska
zewntrznego.
Takie wyprzedzajce ruchowo - czuciowe informacje w pewnych sytuacjach mog mie
funkcjonalnie ograniczajce dziaanie. Wyobramy sobie, e kto odczuwa bl lub
dyskomfort przy wykonywaniu jakiego ruchu. Bez wzgldu jaka jest przyczyna tego
dyskomfortu, strukturalna czy te funkcjonalna, to kilka powtrze tego ruchu wyzwoli ju
oczekiwanie tego dyskomfortu przy dalszych powtrzeniach i stanie si integraln czci
wzorca ruchowego. Oczywicie to doprowadzi do zmniejszonej gotowoci "systemu" do
wykorzystania tego wzorca lub te sprawi powstanie i aktywowanie innych, czsto

antagonistycznych (aktywujcych antagonistyczne minie ni wzorzec pierwotny) wzorcw

ruchowych, gdy tylko pojawi si prba wykonania danego ruchu. Oczywicie nie kwestionuj
tu wartoci kompensacyjnych ruchw w przypadku urazu, schorzenia lub dysfunkcji.
Niektre z tych kompensacji s konieczne i dziki nim te funkcjonowanie staje si moliwe
(przykadem moe by chd Trendelenburga przy poraeniu odwodzicieli biodra). Ale czsto
te, te mechanizmy unikania pewnych ruchw przekraczaj swym zasigiem i czasem trwania
niezbdny funkcjonalnie zakres. Ponadto, do czsto te mechanizmy mog nabra czsto
charakteru nawykowego i wpywa na ruch dugo po tym jak przyczyna dysfunkcji znikna.
Oznacza to, e mechanizm taki przeszed pod kontrol niszych piter ukadu nerwowego.
Ruch wzgldnie przeciwny, delikatnie wykonany ma na celu uwolnienie si od takich
dysfunkcyjnych powiza istniejcych w ukadzie nerwowym. Taki ruch ma inn orientacje
przestrzenn lub moe by wykonywany w innym kontekcie. Podczas takiego ruchu wzorce
antagonistyczne mog by wyzwolone przez nowo danego ruchu ale nie przez oczekiwane
odczucia blu czy dyskomfortu (pod warunkiem, e np. strukturalna przyczyna zaburzenia nie
istnieje). Warunkiem powodzenia takiej interwencji ruchowej jest oczywicie ogromna
delikatno proponowanych ruchw, wykonanie ich w zakresie komfortu i w poczuciu
bezpieczestwa.
Przykadem takich ruchw mog by klasyczna koyska miednic. W pozycji lecej na
plecach, przy kolanach ugitych, unie delikatnie jedn stop od podoa, kilka centymetrw,
nie wicej. To ruch zgicia w stawie biodrowym. Ten ruch mona zastpi ruchem obrcenia
miednicy w taki sposb, e ldwie unios si od podoa a spojenie onowe oddali od
mostka. W stawie biodrowym to jest ten sam ruch zgicia ale ukad odniesienia jest inny.
Innym przykadem moe by ruch rotacji w stawie biodrowym. Osoba ley na brzuchu, lewe
kolano zgite. Trzymaj lew stop i delikatnie pochyl w lew stron czyli wykonujc rotacj
wewntrzn lewego stawu biodrowego. Jeli ten ruch okae si ograniczony (z innych ni
strukturalne powodw) mona sprbowa trzymajc stop nieruchomo skierowan do sufitu
obrci miednic. Chwy (stojc po prawej stronie lecej osoby) praw rk pod lew stron
miednicy, (miedzy kolcem biodrowym przednim grnym a krtarzem wielkim) i trzymajc
podudzie pionowo obr miednic bardziej na prawy bok. Jeli ten ruch bdzie oporowany
sprbuj ruchu niezrnicowanego, w ktrym wraz z ruchem obracania miednicy pochylisz
stop w t sam stron. Zwykle po kilku takich ruchach wracajc do ruchu zrnicowanego
(stopa pionowo i obracasz tylko miednic) uzyskujemy wiksz atwo i lekko ruchu
rotacji wewntrznej w lewym biodrze.
Prostym przykadem moe te by rotacja w odcinku szyjnym. Czsto napicie mini szyi
wystpuje przy ruchach obracania, co moemy wyczu przez prb delikatnego obrcenia
gowy po podou w leeniu na plecach. Gdy pooymy lekko rk na czole i sprbujemy
obrci - rolowa gow w bok okae si, e napicie w odcinku szyjnym nie pozwala na
swobodny ruch. Gdy ugniemy kolana i skrzyujemy jedn nog na drugiej i zrobimy kilka
delikatnych ruchw pochylania kolan w bok, potem przy odwrotnym skrzyowaniu w drugi
bok to wprowadzamy rotacj krgosupa poniej odcinka szyjnego wzgldem nieruchomej
gowy. Czsto wracajc do rolowania gowy okazuje si, e ten ruch sta si atwiejszy.
Poniewa to s zwykle nowe ruchy osoba nie oczekuje blu i nie przygotowuje si obron
poprzez napicie mini. Oczywicie jeli ograniczenie jest strukturalne to zwykle wykonanie
takiego ruchu nie zmieni istoty tego ograniczenia.
Przykady mona mnoy i zachcam do prbowania, to dziaa przy pokonywaniu
funkcjonalnych ogranicze pod warunkiem absolutnej delikatnoci i lekkoci takiej
interwencji manualnej.

Ruch, jak go opisa i jak postrzega w

uporzdkowany sposb? Czyli rzut oka na
SPIFFER.
W Metodzie Feldenkraisa zwracamy uwag na wiele aspektw ruchu czy te bezruchu. Lec
na pododze w trakcie lekcji, sycha wiele razy uwagi typu, "...poczuj kontakt tej czci ciaa
z podoem, poczuj gdzie ten ruch si rozpoczyna, wsuchaj si w swj oddech, zwr uwag
jakie jest echo tego ruchu w innych czciach ciaa, zaobserwuj czy ten ruch jest pynny,
porwnaj ciar po prawej i po lewej stronie ciaa, czy moesz zrobi ten ruch z mniejszym
wysikiem...." i tak dalej, mona jeszcze dugo.
Uwagi takie sprawiaj, e nadajemy konkretny wymiar naszemu dowiadczeniu, w pewnym
sensie oswajamy si z wasnym dowiadczeniem.
Wiele razy, zwaszcza ci, ktrzy stawiaj pierwsze wiadome kroki na ciece wiadomej
pracy nad wiadomoci ciaa i siebie w ogle, s zagubieni w tym co czuj, tym co, jak to
okrelaj "powinni" czu. Czsto pojawiaj si myli, e moe to co czuj to jest co zupenie
innego ni to co "powinni", a moe to co czuj jest "niewaciwe"....? Tak na marginesie to
nie ma tego co "powinno" si czu, to co czujemy to czujemy i to jest wanie nasze wasne
dowiadczenie i nikomu nic do tego. To fascynujce, intrygujce czasem te niepokojce jak
czsto mamy tak may dostp do podstawowych narzdzi pozwalajcych nam uporzdkowa
nasze dowiadczenie. A przecie wszyscy dysponujemy zmysami, ktre stale dostarczaj
nam informacji o tym gdzie jestemy, w jakim stanie jest nasze ciao. Troch tak jak, bdc w
obcym miecie rozgldamy si za znakami, ktre poka gdzie jestemy. Zadajc konkretne
pytania zwizane z kategoriami niej opisanymi atwiej nam uporzdkowa nasze
dowiadczenie. W czasie lekcji instalujemy lub te uaktywniamy w sobie narzdzia
dostarczajce nam informacji o stanie naszego ciaa nadajc, jak ju wspomniaem konkretny
wymiar naszemu dowiadczeniu. Jednoczenie a moe przede wszystkim, kategorie te jak i
pytania z nimi zwizane (pamitajc, e rne pytania dostarczaj rnych odpowiedzi) su
do obserwacji i analizy ruchu. Ostatecznie te odpowiedzi na te pytania mog by punktem
wyjcia do zmiany i usprawnienia naszego funkcjonowania. Tyle w kwestii wstpnej.
Oto zarys uporzdkowanego sposobu obserwowania i opisywania ruchu. Takiego zadania
uporzdkowanego przedstawienia narzdzi opisujcych ruch podj si midzy innymi Larry
Goldfarb jeden z trenerw Metody Feldenkraisa. Oczywicie jego obserwacje nawizuj do
wczeniejszych bada i obserwacji. I tak, system ten, poza obserwacjami samego Moshe
Feldenkraisa opiera si w duej mierze na analizie ruchu wedug Labana, tancerza i teoretyka
ruchu. Larry nazwa swj system analizy i obserwacji ruchu SPIFFER. Od pierwszych liter
kategorii, ktre uwzgldni. Kto wie, moe nazwa te kategorie wanie tak, eby nazwa
nawizywaa do sowa "spiffy" znaczcego "liczny" (mam na myli system :)
Sequence - sekwencja, kolejno ruchu poszczeglnych czci ciaa.
Path - cieka, tor ruchu poszczeglnych czci ciaa w przestrzeni.
Initiation - pocztek, inicjacja, miejsce, w ktrym ruch si rozpoczyna oraz to, ktra cz
porusza si jako pierwsza.
Foundation - fundament, podstawa, kontakt z podoem, oparcie na podou w ruchu lub
bezruchu.
Flow - przepyw, opisuje midzy innymi pynno ruchu.
Effort - wysiek, z jakim wykonujemy ruch, odnosi si bezporednio do koordynacji ruchu.
Respiration - oddech, jak i kiedy oddychamy w ruchu.
A oto blisze spojrzenie na kad z tych kategorii.

Sekwencja
Opisuje kinematyczny acuch wydarze, to jak ruch przebiega poprzez szkielet, co jak
domino efekt. Z mechanicznego punktu widzenia minie pocigaj koci, ktre z kolei
naciskaj na siebie nawzajem oraz na podpierajc powierzchni, generujc si poruszajc
szkieletem. Obserwujemy tu, gdzie po rozpoczciu, ruch si rozprzestrzenia. Przygldamy si
konkretnym stawom, gdzie wystpuje ruch i to jak ruch w poszczeglnych stawach
przyczynia si lub skada si na cay wzorzec ruchowy. Gdy "kaskada" ruchu jest zatrzymana,
zablokowana wtedy sia jest skierowana raczej do stawu ni przechodzi poprzez staw na
dalsze czci acucha kinematycznego. Czsto powoduje to przecienie stawu.
Sia moe by przekazywana poprzez staw w rny sposb:
przez kompresj czyli popychanie poprzez koci,
przez nacignicie czyli poprzez cignicie za wizada - rozciganie stawu,
przez skrt w stawach poprzez wizada.
Pytania, ktre pomagaj sprecyzowa t kategori to np.:
Co si dzieje w szkielecie, gdy osoba wykonuje dany ruch?
Gdzie si osoba porusza, a ktre miejsca pozostaj nieruchome?
Ruch ktrej koci, w ktrym stawie?
Czy wszystkie moliwe (dla danego ruchu) stawy s zaangaowane w ruchu?
Czy sia przechodzi poprzez cay acuch kinematyczny czy te zatrzymuje si gdzie
po drodze?

Tor ruchu
Ruch odbywa si w trjwymiarowej przestrzeni, zatem mona go opisa odwoujc si do
tego gdzie, w jakim kierunku osoba si porusza w przestrzeni. Jakim torem si
przemieszcza, jaka jest przestrzenna intencja ruchu. To tak, jakby obserwator patrzy na
wektor, strzak wskazujc kierunek ruchu w przestrzeni.
Gdy poczymy dwa przeciwne kierunki tworzymy o lub wymiar ruchu, gdy poczymy dwa
wymiary tworzymy paszczyzn. Ruch w przestrzeni opisujemy przy pomocy trzech
paszczyzn.
Paszczyzna

strzakowa, co jak koo z boku - paszczyzna dzielca ciao na praw i lew stron
czoowa, co jak drzwi przed nami - paszczyzna dzielca ciao na przd i ty
poprzeczna, co jak powierzchnia stou - paszczyzna dzielca ciao na gr i d

Ruch moe odbywa jedno lub wielowymiarowo

jednowymiarowo czyli ruch po linii prostej
dwuwymiarowo czyli ruch po linii krzywej (uku)
trjwymiarowo czyli ruch spiralny

Tor ruchu odnosi si do konkretnej czci ciaa, sprecyzowanej przez obserwatora, (ktrym
moe by sam poruszajcy si). Tor ruchu dotyczy przestrzennej intencji ruchu, czyli tego, w
jakim (konkretnie - tym a nie innym) kierunku w przestrzeni zmierza poruszajcy si.
Wektory ruchu mog by spjne, kierowa si w tym samym kierunku w przestrzeni lub te
by niespjne, czyli wektory mog si przecina.
Pytania pomagajce sprecyzowa t kategori:
Obserwuj cz szkieletu, w jakim kierunku w przestrzeni si przemieszcza?
Jeli przyoy do tego miejsca strzak, to gdzie bya by skierowana?
Jaki lad w przestrzeni zostawi ten punkt?
Czy kada cz poda w tym samym kierunku, czy tory poszczeglnych czci s
spjne czy te nie?

Pocztek
To, gdzie i jak kto rozpoczyna ruch moe by wskazwk do tego jakie wyobraenie na
temat tego ruchu ma osoba i z tego te wyobraenia wywodzi si ten ruch - dziaanie. Ten sam
ruch moe rozpocz si z wielu rnych miejsc. Opierajc si na Sheringtonie, ktry
twierdzi, e mzg myli o ruchu a nie o miniu (dlatego w MF opisujemy ruch a nie to jaki
misie napi czy rozluni), obserwujemy jaka cz osoby rozpoczyna ruch, bardziej ni
jaki misie napina si jako pierwszy, cho to te czsto jest cenn wskazwk pomagajc
opisa swoje przyzwyczajenia ruchowe, czy te rozpozna asymetri by moe
przyczyniajc si do zaburzenia funkcji. Ruch moe rozpoczyna si w jednym miejscu lub
kilku jednoczenie. Rozrniamy inicjowanie ruchu proksymalne (blisze rodka ciaa) i
dystalne (dalsze od rodka ciaa). Z punktu widzenia MF i sztuk walki ruch rozpoczty
proksymalnie jest uwaany za bardziej wydajny, poniewa w okolicy rodka ciaa czyli
miednicy przyczepiaj si najsilniejsze minie ciaa. Oczywicie, gwnie dotyczy to ruchw
caego ciaa, w precyzyjnych i drobnych ruchach np. rk rodek ciaa powinien oferowa
stabilne oparcie dla tego ruchu.
Gdy przygldamy si pocztkowi ruchu, obserwujemy rwnie czy osoba musi wykona
ruchy przygotowujce do wykonania waciwego ruchu. Minimalna ilo ruchw
przygotowujcych jest uwaana za jedno z kryteriw optymalnego ruchu (o czym pniej).
Pytania pomagajce sprecyzowa t kategori:
Gdzie rozpoczyna si ruch?
Czy w jednym czy w kilku miejscach jednoczenie?
Czy zanim rozpocznie si ruch obserwujesz jakie ruchy przygotowujce?
Czy ruch rozpoczyna si proksymalnie czy dystalnie?

Podstawa
Kady ruch odbywa si w polu grawitacyjnym. Kady ruch jest wynikiem nacisku na
podpierajc powierzchni w kierunku przeciwnym ni wynikajcy z tego ruch. Relacj
osoby do si grawitacji mona zrozumie poprzez obserwacj relacji (rodka) ciaru osoby
do (powierzchni) podstawy. To czy rodek ciaru utrzymuje si ponad powierzchni

podstawy czy te jest wychylony poza. W tym pierwszym przypadku, pozycja jest bardziej
stabilna. W tym drugim pozycja jest zawsze niestabilna i albo wymusi ruch w celu
przesunicia rodka ciaru ciaa ponad powierzchni podstawy albo spowoduje upadek.
Dlatego te powierzchnia i ksztat podstawy jest istotny dla utrzymania rwnowagi.
Podstaw mona podzieli na trzy rodzaje:
Spoczynkowa gdzie osoba jest podparta w stabilnej i staej (nieruchomej) pozycji.
Orbitalna, gdzie osoba porusza si dookoa jednej powierzchni podstawy np. wszystko
co osoba moe zrobi stojc nie odrywajc stp od podoa.
Ruchoma gdzie osoba porusza si z jednej pozycji do drugiej, zmieniajc
powierzchni oparcia.
Pytania pomagajce sprecyzowa t kategori:
Jaka jest powierzchnia podstawy?
Jak rodek ciaru ciaa jest rozoony ponad powierzchni podstawy?
Czy powierzchnia podstawy si zmienia?
Czy rozoenie ciaru na podou si zmienia w ruchu, w jakim kierunku?

Przepyw
Przepyw dotyczy jakoci ruchu. Opisuje bardziej to JAK osoba si porusza ni to CO i
GDZIE si porusza. Przepyw to rytm, pynno, cigo (lub ich brak) opisuje relacj ruchu
i czasu.
W odniesieniu do czasu obserwujemy czy ruch jest szybki, powolny, jednostajny,
przyspieszajcy, zwalniajcy, urywany, czy pynny, rytmiczny czy te brak mu rwnego
rytmu. Rwnie osoba sama moe sobie zada pytanie, czy spieszy si z ruchem czy te
ociga, delektuje czy te chce to mie z gowy. Przygldamy si na ile osoba kontroluje ruch a
na ile pozwala si ruchowi po prostu dzia.
Oczywicie to pytania, ktre zahaczaj o inne sfery funkcjonowania czowieka ni mechanika
ruchu.
Zmiana przepywu zwykle sygnalizuje miejsce, w ktrym pojawia si trudno lub te jej
ustpienie. Pynno ruchu jest midzy innymi wyznacznikiem oraz odzwierciedleniem
koordynacji mini odpowiedzialnych za ruch.
Pytania pomagajce sprecyzowa t kategori:
Czy ruch jest pynny czy urywany?
Czy pynno jest gdzie przerwana?
Czy obserwujesz - czujesz zmian w jakoci ruchu jakby w gstoci - lepkoci
(jakkolwiek to dziwnie moe brzmie w odniesieniu do ruchu, czasem to pomaga okreli jako
ruchu)?

Czy zmienia si tempo, rytm, czasowa charakterystyka ruchu?

Czy obserwujesz tak sam pynno, jako ruchu poprzez ca sekwencj ruchu?

Wysiek

Ruch potrzebuje napdu i tym napdem s minie (chyba, e jest to spadanie z wysokoci,
wtedy napdem jest sia grawitacji). Minie s wykonawcami polece wysyanych z ukadu
nerwowego. Poprzez napinanie si mini, zmienia si uoenie szkieletu w przestrzeni.
Kade dziaanie minia wie si z odpowiednim dziaaniem minia antagonistycznego.
Ruch funkcjonalny w przestrzeni wymaga skoordynowanej pracy wielu mini w celu
realizacji ruchu zgodnego z zamierzeniem, utrzymania rwnowagi czy te zapewnienia
stabilnoci jednych czci ciaa by da oparcie innym.
Napicie mini dzielimy na:
koncentryczne, przyczepy minia zbliaj si do siebie, gdy misie si napina,
ekscentryczne, przyczepy minia oddalaj si od siebie, gdy misie si napina oraz
izometryczne, przyczepy minia nie zmieniaj wzajemnego pooenia gdy misie
si napina.
Dwa minie antagonistyczne (czyli funkcjonalnie odpowiedzialne za przeciwny ruch) mog
si napina naprzemiennie lub te napina jednoczenie. W prawidowo funkcjonujcym
ukadzie nerwowym istnieje mechanizm rozluniajcy (przestajc napina) jeden z mini
antagonistycznych, gdy drugi jest zaangaowany w prac, np. gdy zginam okie napinajc
misie dwugowy to, misie trjgowy, odpowiedzialny za wyprost w okciu powinien si
rozluni. Minie antagonistyczne mog te napi si jednoczenie np. stabilizujc cz
ciaa, cho takie napicie zwykle obcia bardziej stawy i na dusz met jest nie korzystne
dla prawidowego funkcjonowania aparatu ruchu. W ywym organizmie zawsze jest jakie
wyjciowe lub te spoczynkowe napicie mini okrelane terminem tonus. W duej mierze
jest on okrelony genetycznie i u niektrych osb jest niszy od przecitnego, takie osoby s
bardziej "wiotkie" z natury a u innych jest wyszy i takie osoby z natury s bardziej
"sztywne".
Optymalne funkcjonowanie mini okrela si jako dziaanie skoordynowane czyli takie, gdy
napicie mini w ciele rozkada si rwnomiernie i proporcjonalnie do ich przekroju
poprzecznego. Czyli chodzi oglnie o to, eby due minie byy odpowiedzialne za wiksz
cz wykonanej pracy. Zapewnia to rwnomierne obcienie organizmu i zapobiega
przecieniom staww i mini. Subiektywnie z perspektywy osoby si poruszajcej,
poczucie wysiku w organizmie mwi nam o tym jak ruch jest rozoony na cae ciao.
Poczucie wysiku nie odnosi si do tego jak due jest obcienie tylko do tego jak
skoordynowany i "zorganizowany" jest ruch w caym ciele. W codziennych czynnociach
odczucie nadmiernego wysiku czy obcienia moe by sygnaem nieprawidowego
rozoenia wysiku. Poczucie braku wysiku w ruchu wypywa z dobrze skoordynowanego
ruchu.
Pytania pomagajce sprecyzowa t kategori:
Czy rodek ciaa, okolica miednicy, plecw i brzucha jest czci tego ruchu, czy
uczestniczy w ruchu?
Czy jest jakie miejsce, ktre pracuje bardziej ni jest to niezbdne dla wykonania
tego ruchu?
Czy s jakie minie przeszkadzajce w ruchu? Moe cignce ciao w przeciwnym
kierunku?
Czy wszystkie grupy mini pracuj w celu osignicia tego samego rezultatu?

Oczywicie czsto nie wiemy co robi minie, wic pomocne moe by

poeksperymentowanie np.:
napnij brzuch i zobacz czy ci to pomaga,
napnij klatk i przesta oddycha i zobacz jak to wpywa na ruch,
nacinij pit na podoe (napinajc okrelon grup mini) i zobacz czy jest ci lej. I
tak dalej.

Oddech
Zakres i rytm oddechu s kluczowe do koordynacji ruchu. Zakres czy si z wymiarami,
kierunkami, w ktrych odbywaj si ruchy oddechowe. Czy porusza si brzuch, czy klatka
piersiowa, jeli tak to czy tak samo prawa i lewa strona, przd i ty itd. Rytm okrela dugo
wdechu i wydechu i czas pomidzy nimi oraz jak te zalenoci si zmieniaj wraz z ruchem.
Czsto, na podstawie obserwacji oddechu dowiadujemy si o wysiku czy przepywie. Majc
wiadomo tego, e jestemy zaprojektowani tak, aby oddycha w trakcie ruchu, wszelkie
zaburzenia w oddechu mwi nam o nie efektywnym ruchu.
Pytania pomagajce sprecyzowa t kategori:
Czy oddychasz, gdy wykonujesz ten ruch?
Kiedy robisz wdech a kiedy wydech?
Czy rytm oddechu jest sprzony z ruchem?
Jeli wstrzymujesz oddech to czy na wdechu czy wydechu?

Ruch optymalny w Metodzie Feldenkraisa

Oczywicie na koniec warto przyjrze si czym jest ruch optymalny w wietle Metody
Feldenkraisa.
Czsto padaj pytania, prowokowane zreszt czsto, du dowolnoci w wykonywaniu
ruchw w trakcie lekcji. Za t dowolnoci stoi jednoczenie bardzo precyzyjna struktura
lekcji, ktrej celem jest stworzenie takich warunkw, w ktrych ucze bdzie musia
skierowa swoj uwag, lub te szuka rozwizania w konkretnym miejscu ciaa, aspekcie
ruchu, koordynacji itd. A wydawa by si mogo czasem, e tak naprawd nie ma znaczenia
jaki ruch robimy, jak go robimy i co z tego wynika. Oczywicie to ma znaczenie, bo jak
mwi sam Feldenkrais...: "Celem jest ciao tak skoordynowane, aby poruszao si z
minimalnym wysikiem i maksymaln wydajnoci, nie poprzez si mini ale przez
zwikszon wiadomo tego jak funkcjonuje." ...czyli wanie ruch optymalny. Przyjrzyjmy
mu si z punktu widzenia (midzy innymi) tych kategorii, o ktrych bya mowa wczeniej. Te
kategorie s narzdziami do analizowania ruchu globalnie, z punktu widzenia systemu jakim
jest organizm czowieka. Pozwalaj przyjrze si ruchowi pod wzgldem wydajnoci ruchu,
jak i mog posuy jako pomoc w poszukiwaniu ruchu bardziej wydajnego, bezpiecznego,
atwiejszego czy po prostu "lepszego".

Atrybuty optymalnego ruchu.

Rwna dystrybucja, rozoenie ruchu.

Ruch nie jest ograniczony do jednego tylko obszaru, ale rozoony jest rwnomiernie na ca
struktur. Mamy tu na myli gwnie stawy, Larry wymyli nawet taki termin "somatyczny
marksizm" (kademu po rwno) czyli, e kady element struktury ma swj udzia w ruchu.
Przygldamy si takim kategoriom jak sekwencja i przepyw.
Transmisja, przeoenie.
Czyli sia przechodzi raczej poprzez stawy a nie zatrzymuje si w nich. Nie ma zaburze
przenoszenia siy ruchu przez chronicznie napite minie. Przygldamy si takim kategoriom
jak sekwencja i przepyw.
Zbieno kierunku.
Wektory ruchu poszczeglnych czci ciaa w przestrzeni s zbiene i zmierzaj w tym
samym kierunku. Jeli s przeciwne lub si przecinaj mwimy o przeciwnej motywacji.
Przygldamy si gwnie takim kategoriom jak tor ruchu.
Centralny pocztek ruchu.
Najwiksza cz szkieletu porusza si najpierw. Oczywicie musimy wzi tu pod uwag
rnice pomidzy ruchami caego ciaa i ruchami precyzyjnymi. Przygldamy si gwnie
takim kategoriom jak: inicjowanie, sekwencja.
Dynamiczna podstawa.
Odpowiednia powierzchnia podpierajca pod rodkiem ciaru tak, by rodek cikoci
znajdowa si ponad podstaw znajdujc pewne oparcie dla ruchu. Relacja nacisku ciaa na
podoe jest zbiena z kierunkiem ruchu. Przygldamy si takim kategoriom jak podstawa,
inicjowanie.
agodny przepyw.
Ruch jest nieprzerywany i pynny. Przygldamy si takim kategoriom jak przepyw i wysiek.
Koordynacja ruchu.
Minie angauj si proporcjonalnie do swojego przekroju poprzecznego. Wiksze minie
maj wikszy wkad w si ruchu, mniejsze w kierowanie ruchu i precyzyjne wykoczenie.
Przygldamy si takim kategoriom jak wysiek, przepyw, sekwencja.
Oddech.
Niewstrzymywany, pynny, dostosowujcy si do wymogw sytuacji. Przygldamy si takim
kategoriom jak oddech, wysiek, przepyw.
Odwracalno ruchu.
Feldenkrais du uwag zwraca na t kategori, mwic o tym, e ruch optymalny mona w
dowolnym momencie zatrzyma, wznowi, zmieni jego kierunek w zalenoci od sytuacji.
Gwnie brao si to z obserwacji mistrzw sztuk walki, ktrzy do perfekcji opanowali t

umiejtno. Larry nie zgadza si z t kategori nadajc jej inn nazw mianowicie
"movability" czyli mobilno albo zdolno, moliwo poruszania si dowolnie. Uwaa, e
odwracalno po prostu jest nie moliwa w wikszoci sytuacji yciowych ze wzgldu na
inercj. Przygldamy si tutaj wszystkim kategoriom.
Minimalna ilo ruchw przygotowujcych.
Zabierajc si do wykonania jakiego ruchu, czy jestemy gotowi go wykona od razu czy
musimy wykona ile ruchw zanim ciao bdzie w pozycji gotowej do zrobienia ruchu
waciwego. Z punktu widzenia ewolucji to miao ogromne znaczenie, gdy w sytuacji
zagroenia trzeba byo by gotowym do dziaania natychmiast. Wszelkie ociganie byo
naraaniem si na unicestwienie przez siy silniejsze od nas. Przygldamy si takim
kategoriom jak; pocztek, przepyw, sekwencja, tor, wysiek, oddech.
Ruch zgodny z intencj.
Wprawdzie Larry nie uwzgldnia tej kategorii przy opisie ruchu optymalnego. Faktycznie jest
to kategoria odbiegajca od innych. Zdecydowanie mniej mechaniczna. Ale jeli chodzi o
optymalne dziaania w yciu, to to czy nasze zachowanie, dziaanie idzie w kierunku
zgodnym z naszym planem, intencj, zamiarem jest szalenie istotne. Zatem, nie mona opisa
tej kategorii uywajc narzdzi SPIFFER'a ale obserwujc ruch warto mie to na uwadze i
obserwowa czy dziaanie zmierza w zamierzonym kierunku.
JELI DZIAANIE NIE PRZYBLIA CI DO TEGO CO CHCESZ OSIGN TO
ZMIE TO CO ROBISZ. A jeli nie, to warto przyjrze si motywacji, spjnoci dziaania z
naszym systemem wartoci i tak dalej ju nie wchodzc w sfery odbiegajce od czysto
ruchowych czyli bardziej np. psychologiczne.
Oczywicie te atrybuty, nie zawsze musz wyznacza ruch optymalny. Moemy sobie
wyobrazi aktora, tancerza, mima, ktrzy dla ekspresji ruchowej i osignicia konkretnego
efektu estetycznego i scenicznego wykonali by ruch odbiegajcy od optymalnego. Ale jeli
robione to wiadomie, z moliwoci wyboru jest ju najwyszym poziomem ruchowej
doskonaoci. Bo jak mawia Feldenkrais: tu "niemoliwe staje si moliwe, moliwe staje si
atwe a atwe staje si eleganckie"

Samospenienie poprzez nauk organiczn

Ten artyku jest typowym przykadem prowadzenia wykadu przez Moshe Feldenkraisa.
Czsta zmiana tematu, sprawia wraenie, e moemy si troch pogubi prbujc nady za
zmian kierunku. Gdy ju zaczepimy uwag na jednym wtku i si w niego wcigamy i
chcemy usysze wicej, Feldenkrais bez ostrzeenia zmienia kierunek, by zaj si czym
pozornie nie zwizanym z poprzednim tematem, a czytelnik - suchacz musi znw
skoncentrowa si, by znw poda tropem i jeszcze powiza jeden wtek z drugim. Wicej
tu raczej kwestii poruszonych, rozpocztych ni dokoczonych wywodw. Duo pyta
zadanych, na ktre nie zawsze znajdziemy tu odpowied. Lektura nie dla kadego atwa.
Prawdziwym wyzwaniem moe tu by poczenie wszystkich wtkw w spjn cao, dalsze
drenie tematu i samodzielne wycignicie wnioskw, tak by niby ni std ni zowd sta si
samodzielnym odkrywc, mylicielem i wynalazc czyli dokadnie to czego oczekuje od nas
Feldenkrais podczas wykonywania lekcji metody.
Jacek Paszkowski

Samospenienie poprzez nauk organiczn

Moshe Feldenkrais.
Zwykle nie docieram na konferencje. Mwi do ludzi i czuj si tak, jakbym rozmawia z
przyjacimi. Bdc wykadowc nie jestem wykadowc. Po prostu mwi do ludzi, ktrzy
chc si czego nauczy. Nie jestem zwyczajnym nauczycielem, ale takim szczeglnym
typem nauczyciela, ktry nie jest zainteresowany tym, czego naucza, a tym czego ludzie si
ucz. Dlatego nigdy w yciu nie napisaem ani nie przygotowaem wykadu. Jest tu wiele
osb z Feldenkrais Guild, ktre mnie znaj i byli wiadkami tego, ze przez 4 czy 8 lat
nauczania nigdy nic nie przygotowaem. Tym razem spisaem mj wykad - ale oczywicie go
nie potrzebuj.
Napisaem go, bo nie wiedziaem, czego si podjem - moje przemwienie zatytuowano:
"Samorealizacja poprzez nauk organiczn." O nauce organicznej mgbym mwi bez
przygotowania, ale "samorealizacja" - co to jest samorealizacja, "realizacja wasnego ja"? Nie
jestem w stanie zajmowa si pojciami abstrakcyjnymi, bo wtedy przemawiam caymi
dniami do niczego nie dochodzc. Potrzebuj konkretnych rzeczy, ktre brzmi dla
wszystkich wiarygodnie, takich, ktre rozumiem i ja i wy, takich, ktre mona dotkn,
zobaczy albo usysze. Nastpnie, gdy ju bdziemy mieli wsplne dowiadczenie,
bdziemy mogli si nawzajem porozumie uywajc jzyka. W przeciwnym razie jest to
niemoliwe. Gdy wypowiadam sowo takie jak: "holistyczny", wy rozumiecie pod tym
pojciem Bg wie co. Co to jest? Ja nauczyem si sowa "holistyczny" tak jak Dr Lomas
powiedzia wczoraj, z ksiki Marszaka Polowego Smuts?a. Od tego czasu widziaem jak
uywa si i naduywa tego sowa tyle razy, e ju nie wiem, co ono oznacza.
Musz rozpocz od konkretnych rzeczy. Co to jest "wasne ja"? Co to jest "spenienie"? Co
to jest "nauka organiczna"? Jeli nie wiemy, o czym mwimy donikd nie dojdziemy.
Przyjrzyjmy si wic najpierw temu, co to jest "ja". Na wiecie jest 4 i p miliarda
pojedynczych "ja" i nie ma dwch identycznych, ani pod wzgldem odciskw palcw, ani
ukadw immunologicznych. Nie moemy przeszczepia rnych rzeczy z jednej osoby do
drugiej, s one jednostkami, z ktrych kada jest absolutnie unikalna. To jest "ja". Prosta
rzecz. Ale przypuszczalnie na wiecie jest okoo 200 miliardw takich "ja", bo zwierzta te
maj swoje "ja". To, co jest wsplne dla wszystkich "ja" to fundamentalne cechy i wielkoci
biologiczne.
Po pierwsze samo-reprodukcja. Bez reprodukcji nie mogyby istnie adne gatunki.
Wszystkie istniejce gatunki, w tym czowiek, musz si reprodukowa. Dalej podtrzymywanie ycia. Nie ma takiego zwierzcia, ani bakterii, ani adnego stworzenia na
wiecie, ktre mogoby istnie bez absorpcji tlenu albo azotu, jak bakterie beztlenowe. Woda
jest potrzebna wszystkim formom ycia, i poywienie. Bez moliwoci pobierania
poywienia nie jest moliwe, by jakikolwiek gatunek dugo istnia. Waciwie, utrzymywanie
si przy yciu jest znacznie bardziej drastyczne ni reprodukcja, poniewa reprodukcja u
wikszoci ssakw nastpuje nie czciej ni raz, dwa razy w roku. A utrzymanie si przy
yciu - jeli nie bdziesz oddycha przez 2-3 minuty, nie bdziesz oddycha ju nigdy.
Instynkt samozachowawczy jest jeszcze bardziej drastyczny: nie da si zje przez lwa, boa
dusiciela, nie spa z wysokiej gry albo z urwiska. To jest kwestia sekundy i moe ci ju nie
by. Te trzy czynniki: reprodukcja, podtrzymywanie ycia i instynkt samozachowawczy s
wsplne dla wszystkich zwierzt, nie dotycz wycznie ludzi. aden z tych komponentw
nie moe by zaspokojony bez napdu, ruchu, dziaania - jakkolwiek to nazwiemy. Nie mona
dokona reprodukcji bez ruchu, jeli si nie bdziesz porusza, to nic si nie wydarzy. Nie
jeste w stanie zdoby poywienia, powietrza i wody nie ruszajc si. Nie jeste w stanie
unikn niebezpieczestw i ocali ycia bez ucieczki, ataku lub ostronego wykonywania

tego, co robisz - niezalenie od tego, co nauczye si robi, by przetrwa.

Podczas gdy te rzeczy s wsplne dla wszystkich istot ywych na ziemi, istota ludzka jest
nadzwyczaj skomplikowana, bo myli, czuje, odczuwa, jest przytomna i wiadoma. Co to
jest? Czym si zajmiemy? wiadomoci, przytomnoci. Przytomno jest rwnie wsplna
dla wikszoci zwierzt, ale w tak niewielkim stopniu, i te rnica pomidzy tym, w jaki
sposb my jestemy obdarzeni wiadomoci jest tak ogromna, e mona powiedzie, e jest
to inna cecha. Gdy pytam wikszo ludzi, dlaczego musz mie wiadomo, mwi, e
wystarczy by w stanie czuwania. pisz albo jeste przebudzony, po co ci wiadomo? Co to
jest? Czy nie wystarczy by obudzonym? No c, wyglda na to, e nie. Poniewa ty sam,
moesz siebie postrzega przez dowiadczenie osobiste; na przykad moesz si obudzi i nie
wiedzie gdzie jeste, a nawet nie wiedzie czy obudzie si czy nie. Moesz wycign
dziecko z ka, eby zrobio siusiu, bo chcesz eby ko byo suche. Dziecko wstaje i w
sposb oczywisty nie czuje, e wstaje. Jest przebudzone i robi co, wraca do ka, ale nie jest
wiadome; nic nie wie i nawet nie pamita, e podnielimy je z ka.
Wic by w stanie czuwania to nie [to samo co] bycie wiadomym. Wic co to jest by
wiadomym? Gdy jeste nieprzytomny, powiedzmy po wypadku samochodowym, albo
budzisz si w szpitalu nie wiedzc, gdzie jeste, pierwsza rzecz jak mwisz to: "Gdzie ja
jestem?" To jest waciwie jedna z podstaw wiadomoci. Zanim nie zorientujesz si w polu
grawitacyjnym, by stwierdzi czy siedzisz czy stoisz, i czy oczy widz horyzont w normalny
sposb, nie wiesz czy pisz, czy nisz, siedzisz, stoisz, czy splatasz ramiona czy nie. To jest
jedno z gwnych zagadnie w wiadomoci: wiedzie gdzie jeste, co robisz. Ale jaka jest
rnica pomidzy przytomnoci a wiadomoci? Powtrz: przytomno ma zwizek z
orientacj w polu grawitacyjnym. Bez niej nie wiedziaby gdzie jeste, co robisz, co si z
tob dzieje. wiadomo to bycie przytomnym i zdawanie sobie z tego sprawy. Na przykad,
patrz na was tutaj i znam t osob i tamt, ale jeli zapytacie ile osb si tu znajduje, to tego
nie wiem. Musz policzy. Co robi, eby policzy ludzi? Waciwie to jest co
wewntrznego. Przenosz wzrok na was, i mwi jeden, dwa, trzy. Licz akty przeniesienia
uwagi. A teraz chc si dowiedzie ile jest tutaj pa, a ilu mczyzn. I znw przenosz uwag.
To samo dzieje si, gdy licz fasolki. Innymi sowy liczenie to proces wewntrzny. Bardzo
zabawne: mylimy, e liczymy pomaracze, ale niezalenie od tego, czy liczymy pomaracze,
fasolki, ludzi czy cokolwiek innego, liczymy ile razy przenosimy punkt skupienia uwagi oczu
czy uszu. Poka wam bardzo ciekawe rzeczy, niemal niewiarygodne, gdy ju dowiecie si do
czego zmierzamy. wiadomo to jest kwestia wiedzy o tym, co robisz, wiedza o tym, czego
jeste wiadomy. Mwilimy o "ja", cho to jest zaledwie dotknicie tego zagadnienia. Jeli
chcesz wiedzie czym naprawd jest "ja",to zajmuje si tym wiele nurtw psychologii i
istnieje wiele teorii. Moje podejcie jest zupenie rne od tego, co robi inni ludzie.
Co to jest spenienie? Spenienie czego? Myl, e jeli chc si dowiedzie czym jest
spenienie, to mog si tego dowiedzie jedynie wtedy, jeli wiem jakie s ograniczenia
spenienia. W przeciwnym razie jest to spenienie czego? Spenienie wiadomoci czterech
tysicy ludzi czy czterech miliardw, czy czego? Czego oni chc? Kady chce czego innego.
Ale jak? Jak on czy ona chce czego innego? Poprzez ograniczenia moemy to zrozumie.
Przyjrzyjmy si temu jak pojawiaj si ograniczenia.
Czowiek rodzi si jako tabula rasa. Pomniejsze umiejtnoci z jakimi przychodzi na wiat z
ona matki s praktycznie nieistotne. Nie jest w stanie zrobi adnej z tych rzeczy, ktre
wikszo zwierzt potrafi wykona w cigu pierwszych dni czy tygodni. Dla niego wszystko
zwizane jest z uczeniem si. Co czowiek potrafi robi? Wikszo rzeczy takich jak pocenie
si, powiedzmy zwierzce funkcje ciaa, czowiek opanowuje w cigu jednego czy dwch dni.
Ale wszystko, co dotyczy ludzkiego ycia czy spenienia praktycznie nie istnieje. Czowiek
nie potrafi chodzi, mwi, piewa, gwizda, nie potrafi robi nic. Nie potrafi wykonywa

dziaa matematycznych, ani muzyki, niczego nie potrafi. Ale wszystkie te rzeczy przyjd z
czasem. Jak? Ma wysoko rozwinity system nerwowy. Ten system nerwowy ma tylko jedn
cech, ktra jest wrodzona: ciekawo. Ta ciekawo jest wrodzona u wszystkich zwierzt, w
przeciwnym razie nie wiedziayby one jak trafi do domu i nie wiedziayby jak unikn
niebezpieczestwa. Jedyn prawdziw cech, ktra jest u czowieka wrodzona, jest
ciekawo. Dziki tej ciekawoci czowiek uczy si poczucia czasu, rytmu, uczy si czym jest
piew, chodzenie, bieganie, skakanie, pywanie -nie znam wszystkich funkcji, ktre moe
wykonywa czowiek - to wszystko funkcje, ktre s w peni wyuczone. To jest ogromna ilo
nauki, i nikt tak naprawd nie wie jak uczymy si mwi, i nikt nie wie jak dochodzimy do
nauki raczkowania i chodzenia. A mamy do czynienia z czowiekiem, z ludmi takimi jak
Piaget czy Genera Smuts, albo z kimkolwiek innym, mamy do czynienia z osob doros i
wierzymy, e jest to taki czowiek, jaki jest. Ale w istocie nie ma takiego systemu, ktry by
nie przeszed wyjtkowo dugiego okresu nauki organicznej, ktra jest zupenie inna od nauki
akademickiej.
Edukacja akademicka nie ma nic wsplnego z naszym rozwojem osobistym, chyba e
przypadkowo, czasami. Dlatego nie ma zwizku z czasem. Jest to wydarzenie spoeczne i
spoeczna konieczno. Studiujemy architektur, bo architektura jest potrzebna. Uczymy si
archeologii, inynierii, chemii i informatyki poniewa spoeczestwo nie moe istnie bez
nich, albo dziki nim funkcjonuje lepiej. Ale adna z nich nie jest w aden sposb zwizana z
czasem. Wiem, e dr Trager [Dr Milton Trager - twrca metody pracy z ciaem okrelanej
jako Trager work albo Trager approach,. Polega ona na delikatnym prowadzeniu ruchu w celu
uwolnienia napi w ciele, ktre utrudniaj optymalne funkcjonowanie - przyp. J.P] by
dawno temu kim innym, a nastpnie zosta lekarzem, mg tego w ogle nie zrobi. Mg to
odoy o 50 lat. A mg zrobi to 50 lat temu. Nigdzie nie jest napisane, e trzeba w ogle
studiowa medycyn. I ja nie skoczyem medycyny, cho chciaem, i nigdy nie chodziem do
szkoy medycznej. Widzicie wic, e mona robi, co si chce. Moecie przerwa, moecie
odoy na pniej, moecie nigdy tego nie zrobi, albo zrobi to w dowolnym momencie
ycia. Ale sprbujcie jedzi na ywach zanim nauczycie si chodzi! Da si? Sprbujcie
chodzi, zanim nauczycie si raczkowa. Kady, kto zacz chodzi bez raczkowania ma
wady i bdzie potrzebowa pomocy dr Tragera lub innej osoby. Gdy pomylimy o tym
zaczynamy dostrzega, e spenienie to nie jest prosta sprawa, pod warunkiem, e bierzemy
pod uwag to, jak dziecko staje si czowiekiem, dorosym czowiekiem. Stwierdzamy, e jest
taki okres nauki organicznej, w ktrym nie mona zmieni czasu, kolejnoci ani dugoci
trwania. Praktycznie nie masz nic do powiedzenia - podczas gdy w nauce akademickiej to ty
jeste panem, to rzecz spoeczna.
Powrmy do spenienia. Przyjrzyjmy si umiejtnociom wyuczonym: mwienie, chodzenie,
czytanie, wykonywanie muzyki, rozumienie matematyki i radzenie sobie z ni. Przygldamy
si wikszoci naszych zaj i stwierdzamy, e konieczne jest odnajdywanie w nich
yciowego spenienia lub samo-spenienia. Powiedzmy, e nie umiesz chodzi. Dorose, a
nie umiesz chodzi. Moesz cierpie na poraenie mzgowe, dystoni, dystrofi mini,
moesz cierpie na Bg wie co. Setki chorb wpywaj na niemono chodzenia. yciowe
spenienie moe dla ciebie lub dla mnie oznacza moliwo chodzenia, albo stania bez
oparcia, albo poruszania si bez wzka inwalidzkiego. To jest spenienie. Jeli nie potrafi
mwi, jkam si, yciowym spenieniem moe by umiejtno czystej wymowy. Dla
niektrych yciowe spenienie ley w piewie. Na przykad, piew i muzyka zostay
wyeliminowane z mojego dziecistwa przez nastawienie mojego ojca, ktry by uczonym.
Uwaa, e piewanie i gwizdanie to czynnoci bezowocne. Powinienem zajmowa si
matematyk, nauk - i to oczywicie robiem. Na 70. Urodziny podarowaem sobie prezent,
poniewa do siedemdziesitki otrzymaem okoo 200 krawatw, a ju nie nosz krawatw.

Pierwszy prezent, jaki sobie sprawiem to 2 lata nauki gry na fortepianie. Moim nauczycielem
by jeden z moich uczniw, kompozytor nazwiskiem Lockner. Nastpnie przez 3 lata uczyem
si piewu. Dopiero wtedy, majc ju 75 lat, zdaem sobie spraw, co mnie omino w yciu.
Dzi auj, e nie zaczem majc 15, albo 12 lat. Wic widzicie, dowiadujemy si, e w tych
wszystkich rzeczach ley kwestia spenienia. Kwestia spenienia wystpuje wtedy, gdy nie
moesz chodzi, spenieniem jest umiejtno chodzenia. Jeli masz poraenie mzgowe z
atetoz [zaburzenie neurologiczne, polegajce na wystpowaniu niezalenych od woli
nierytmicznych, powolnych ruchw koczyn grnych, ktrych najwiksze natenie dotyczy
ich dystalnych (kocowych) odcinkw, osigajc najwiksze nasilenie w obrbie palcw]
spenienie moe tkwi w tym by by mniej wicej taki jak wszyscy - co nigdy nie jest tym
samym, co bycie sob. Stwierdzamy, e w tych ograniczeniach organicznego uczenia si tkwi
kwestia spenienia.
Spjrzmy dalej. piewanie, muzyka, matematyka, gwizdanie, chodzenie, pywanie, wszystkie
moliwe czynnoci, jak rwnie eliminacja wszelkich kopotw, ktre mog si przydarzy
czowiekowi moe by yciowym spenieniem. Mam niesamowite przykady na to, jak mona
speni si w yciu. Definiuj zdrowie w tak zabawny sposb, e jestem pewien, e nikt z was
nie definiuje go podobnie. Gdy mwi "jestem pewien", by moe si myl, bo zawsze moe
wydarzy si co nieoczekiwanego. Mam, jak sdz, kilka oryginalnych sposobw patrzenia
na zdrowie, nie dlatego, e mam tendencj do bycia oryginaem, ale dlatego, e robi
wszystko w konkretny sposb. Moecie dostrzec jak konkretne to jest: moja pierwsza
definicja zdrowia to kto, kto jest w stanie realizowa swoje najskrytsze marzenia. Wierzcie
lub nie - wikszo osb miaa intencj zorganizowania swojego ycia jako dzieci lub modzi
ludzie, ale na dusz met zostaa ona w nich stumiona. Ale te skryte marzenia pozostay w
nich aktywne, wic mog oni by nieszczliwi cae ycie majc wszystko, czego chc, i
nadal nie odczuwa satysfakcji, czujc, e ich ycie nie jest spenione. Na przykad kto chce
malowa, czu e jest malarzem czy malark, i przez cae ycie nie ma ku temu sposobnoci.
Warunki s takie, e jest to niemoliwe. Mam na to przykad w osobie mojej wasnej matki.
Zacza malowa majc lat 80, ale zanim osigna ten wiek, nie miaa ani minuty by to robi.
Malowaa do wieku 93 lat i namalowaa seri obrazw, ktre podziwia wielu malarzy. Skryte
marzenia s w wielu ludziach, tak naprawd w kadym z nas. Salvador Dali - nie wiem czy
czytalicie jego biografi - powiedzia, e majc 5 lat chcia by straakiem. Rok pniej
zdecydowa, e chce by Napoleonem. Od tego czasu jego ambicje rosn. Wic widzicie, jest
na to wiele przykadw.
Gdy ju zdefiniowaem zdrowie w taki sposb, jaki wanie przedstawiem, przydarzya mi
si niesamowita okazja zaledwie kilka tygodni temu w Nowym Jorku. Prowadziem warsztat
w Nowym Jorku, w Statler Hilton. Byo 350 osb na warsztacie tygodniowym. Pord nich
byli ludzie niepenosprawni, kilkoro z nich na wzkach inwalidzkich, a jedna kobieta przysza
o kulach. Nie rozumiaem, dlaczego przysza, co chciaa wycign z lekcji "wiadomo
poprzez ruch", jak chciaa osign popraw - ktr zwykle si osiga. Ludzie pomagali jej
si pooy na pododze i wsta. W pewnym momencie powiedzieli: "Uczysz nas
wiadomoci poprzez ruch. Syszelimy o Integracji Funkcjonalnej, ktra jest
indywidualnym, niewerbalnym kontaktem z osob. Czy mgby pokaza nam co to jest?
Chcielibymy to zrozumie i zdoby konkretne dowiadczenie." Powiedziaem: "Dobrze".
Rozejrzaem si dookoa i zapytaem: "czy jest tutaj kto, kto jest rzeczywicie
niepenosprawny?" Bo jeli wykonam zaledwie pgodzinny zabieg, a osoba nie jest
niepenosprawna, to kiedy wstanie nie bdziecie dokadnie wiedzie czy bya
zahipnotyzowana, czy co dokadnie si stao dziki temu, e potrzsnem ni tu i tam.
Potrzebowaem czego u kogo taka sesja uczynia by widoczn rnic. Rozejrzaem si i
wybraem t kobiet. Cierpi na poraenie mzgowe i ma 49 lat. Jest osob inteligentn, tak

jak wiele osb z poraeniem mzgowym. Jest bibliotekark w La Rochelle Library w Nowym
Jorku. Poprosiem j, eby posza ze mn, zaimprowizowalimy st i na nim j pooylimy.
Powiedziaem zebranym, e bd pracowa z ni przez okoo 5 minut bez sowa, tak, by to, co
mwi nie miao na ni wpywu. Powiedziaem rwnie, e pniej opowiem sowami po
kolei te same rzeczy, ktre wykonywaem, by zrozumieli, co robiem. Po pierwsze wana jest
kolejno, ilo ruchw, ktre wykonujesz i rne inne rzeczy. Popracowaem z t kobiet i
okazao si, e razem z opowiadaniem trwao to znacznie duej, ni oczekiwaem. Zajo to
okoo 45 minut. Gdy skoczylimy kobieta pakaa i miaa si jednoczenie. Sto osb
zebranych na sali dosownie pakao widzc, jaka nastpia zmiana. Podniosem kobiet ze
stou, ujem jej rk jak to taca i powiedziaem: "Podaj za tym, co czujesz. Nic nie rb."
Bardzo delikatnie j poruszyem i po chwili taczylimy walca, ona taczya walca." A potem
wysza, zapomniawszy o kulach pozostawionych przy stole. Pniej przyjechaa do Amherst,
gdzie szkolimy 253 nowych terapeutw, eby zwikszy ich liczb w Feldenkrais Guild.
Niosa w rku kul, dosownie j niosa, a potem podesza i stana, a ja przedstawiem j
zebranym. Odoya kul i przez cay dzie staa na wasnych nogach. "To byo moje
najskrytsze marzenie: mc chodzi." - powiedziaa. W Nowym Jorku powiedziaa mi: "Teraz,
kiedy moje najskrytsze marzenie si spenio - daj mi inne."
Innymi sowy, gdy mwimy o spenieniu czy samospenieniu, widzimy, e jest to kwestia
znacznie bardziej zoona ni powiedzmy samospenienie.[?] Jeli masz okrelony sposb
widzenia tego, masz okrelone sposoby pomocy. Nie moesz mie konkretnych sposobw,
jeli nie wiesz jak roniemy od dziecka, ktre nie potrafi mwi, chodzi, gwizda, piewa,
mwi, liczy, nie zna si na zegarze, nie potrafi rymowa, nie wie nic, a uczy si wszystkich
tych rzeczy. W jaki sposb dziecko dochodzi do stanu, w ktrym wszyscy jestemy?
Oczywicie nie mona wszystkich tych rzeczy nauczy kadego dziecka, bo to dziecko si
uczy. Nie moesz dziecka nauczy tego, co ty chcesz. Ono uczy si i jego sposb uczenia si
jest sensoryczno-motoryczny. Przez pierwsze ptora roku dzieje si to bez udziau mylenia.
Tylko kiedy zrozumiemy jak ten wzrost, to pocztkowe uczenie si motoryczno-sensoryczne
sprawia, e stajemy si tym, czym jestemy jako doroli moemy zrozumie czym jest
spenienie. Nastpnie moemy dostarcza ludziom rodki, ktre s w nich samych, poniewa
ja nie mam nic, co mgbym da. Mog stworzy warunki, w ktrych ludzie mog uczy si
uwiadamiania sobie, co jest ich najskrytszym marzeniem, zagbi si w nim i odkry, e
mog rwnie znale rodki w sobie, eby je wykona, zrealizowa. Nie ma zdrowego
czowieka, ktry taki nie jest. Uwaam, e osoba, ktra nigdy nie odkrya swoich
najskrytszych marze gdzie w swojej podwiadomoci, w snach, czuje, e zmarnowaa ycie,
i zdaje sobie z tego spraw na staro. Wic samospenienie to realna, yciowa konieczno.
Gdy dochodzimy do nauki organicznej okazuje si, jeli spojrze na to z tego samego punktu
widzenia - w jaki sposb zachodzi proces uczenia si i jak ten proces wpyn na czowieka,
jak jest to wykonywane i co oznacza uczenie si - e jest to zupenie inne od tego, co zwykle
mylimy i dziaa w niezwyky sposb. Mog wam niektre rzeczy pokaza tu i teraz, co
sprawi, e zastanowicie si dlaczego sami na nie nie wpadlicie - a moglicie.
Jaka jest szybko czytania? Taka jak prdko mwienia. Ile sw na minut moesz
wypowiedzie? Okoo 300. A ile sw jeste w stanie przeczyta? 300 sw na minut.
Wyglda to na cech czowieka. Bzdura. Tak nie jest. Tak nie jest, poniewa uczymy si
czyta i pisa przy uyciu rk. Musisz przepisywa "A" sto tysicy razy, a kto mwi do
ciebie i mwi, e to jest "A". Nauka pisania i czytania zajmuje jaki czas. Jest to poczone ze
syszeniem sw, wypowiadaniem ich jeszcze wolniej i ruchem rk, ktry zosta wykonany
cznie w wypowiadaniem sw. Dlatego jest to poczone. Nasze czytanie jest poczone z
tempem mwienia, z tempem pisania. Jest tak wplecione w nasz system nerwowy, poniewa
system nerwowy uczy si, jak robi rne rzeczy. [To] nie przydarza si [samo] ukadowi
nerwowemu, nie przychodzi znikd. Zanim zaczlimy czyta, pisa i mwi upyny lata.

Czynnoci te s z sob poczone, a szybko ich wykonywania ustalona jest przez nawyk
procesu uczenia si. Ale te nawyki s zupenie odrbne od naszej biologicznej, fizjologicznej
zdolnoci.
Wszyscy wiedz, e s ludzie w Ameryce, ktrzy nauczyli si czyta z prdkoci 3000 sw
na minut; Kennedy to potrafi. Myl, e nie ma w Ameryce miasta, w ktrym nie uczono by
szybkiego czytania. Co oni robi? Co, co ja robiem od 1947 roku - i nie wiedziaem, e
nazywa si to szybkie czytanie. Nazywaem to po prostu stawaniem si normalnym. Chodzio
o oddzielenie mwienia od mylenia. Oznacza to uczenie si nie uywania systemu mowy, co
jest dla wszystkich wsplne i wszystkich ogranicza. Jeli mylisz obrazami, formami, jeli
mylisz wizualnie, suchowo, powonieniem albo kinestetycznie i nie wypowiadasz sw
podwiadomie, kady moe w cigu kilku minut podwoi prdko czytania jak rwnie
suchania. Poprzez oddzielenie mwienia od mylenia, jeste w stanie przeczyta oczami
praktycznie dwie lub trzy linijki za jednym spojrzeniem. Ludzie nauczyli si czyta z
prdkoci dziesiciokrotnie wiksz ni normalna - 3000 sw na minut. Widz tre
janiej, dlatego lepsza jest zdolno zapamitywania i zrozumienie. Widziaem, jak kto czyta
ksik w ten sposb, by to czowiek, ktry nazywa si Dr Frank. Daem mu do
przeczytania ksik, a on przewraca kartki powicajc na kad stron 10 sekund.
Zapytaem go: "Co robisz?". Odpowiedzia: "Czytam ksik." "Przeczytae to?"
Odpowiedzia: "Tak". "O czym jest?" Powiedzia mi wszystko, co byo w tej ksice. Nauczy
si tego sam to robic. Sprbujcie w domu, bdziecie zaskoczeni. We jak stron i przesu
palcem wzdu pierwszej linii, nie prbujc czyta - tylko pierwsza linia, pi, sze razy.
Nastpnie troch wolniej, potem troch szybciej, bdziesz zaskoczony odkrywajc nagle, e
wiesz, co jest napisane w tej linii. Wystarczy wykona 10 czy 15 takich ruchw. Robisz to nie
wypowiadajc sw, i wiesz co jest napisane w tej linii. Nastpnie zrb to z drug lini - idzie
szybciej, a przy trzeciej jeszcze szybciej. Odkryjesz, e jeli powicisz kwadrans na pierwsz
stron przesuwajc palec i nie prbujc czyta, tylko patrzc i podajc za rk, moesz
czyta z prdkoci przesuwania rki.
Gdy ju nauczysz si oddziela czy separowa mow od widzenia, nie tylko moesz czyta
nie wymawiajc sw, i robi to 10 razy szybciej ni wczeniej, odkryjesz e twoje mylenie
byo niczym w porwnaniu z tym, co jest teraz. Gdy teraz mylisz tak, jak mylisz suchajc
mnie -to co robisz? Z czym poczone s sowa? Gdy mwisz, z czym to jest poczone? Jest
to formowane skadniowo, w zdaniach. Jaki poeta, malarz, wynalazca, twrca kiedykolwiek
myla jzykiem ksztatowanym przez skadni? To niemoliwe, bo to, co robi, to, co stworzy
nie istnieje. Wic nie ma na to sw, zda, wic nie mogoby by skadni. Tak naprawd
trzeba stworzy nowe sowo by to wyrazi, tak jak Freud z niewiadomoci, albo niektrzy
matematycy z liczbami urojonymi. Jak mona by liczy za pomoc sw? Sposb w jaki
mwi teraz pozwala mi powiedzie tylko to, o czym ju kiedy pomylaem w yciu
wczeniej, to, o czym czytaem, to, czego si nauczyem, to, co mi si nio i to, co
powiedzieli mi inni ludzie. Ale to wszystko nie ma nic wsplnego ze spenieniem mojego
ycia, bo dziaam z pamici, na nowo przeywajc, podajc w nowej szacie to, co zostao ju
wczeniej zrobione. Jakie to jest mylenie? Jak wymyli co nowego, twrczego? Moe si
to zdarzy tylko przez dwie sekundy twojego ycia, jeli w ogle. Jeli czytasz Los Angeles
Times, New York Times, Financial News of Great Britain i London Times przez 25 lat, to co
bdziesz w stanie robi po 25 latach takiej lektury? Co ona wniosa?
Sposb, w jaki ucz, to wprowadzenie studentw w warunki, w ktrych mog uczy si
myle. Musz nauczy si myle bez sw, obrazami, formami i poczeniami. Ten sposb
mylenia zawsze prowadzi do nowego sposobu dziaania. Bekotem sownym i mylowym,
ktry teraz praktykujemy moemy gada w nieskoczono i nic si nie zmieni. Ale jeli
tylko przez moment mylisz w sposb, ktry eliminuje poczenie ze sowami, nie moesz
myle inaczej ni formami, w dyscyplinach z sob poczonych. Nie moesz myle inaczej

ni Edison, Gauss czy LaPlace. Mylisz elementami mylenia. By moe wszystko, co robisz,
zostao ju przez kogo wynalezione, ale ty sam to odkrye. Ty to stworzye. Wic widzicie,
e przez nauk szybkiego czytania - oddzielanie, odseparowanie mwienia od mylenia moesz po raz pierwszy w yciu zacz myle oryginalnie, kreatywnie. Bdziesz zadziwiony
tym, co potrafisz zrobi. Ja byem zadziwiony.
Cae ycie pracowaem jako fizyk. Przez 10 lat byem z Joliot Curie. Byem w Brytyjskiej
Admiralicji jako naukowiec, i w wielu innych miejscach. Do czasu, gdy skoczyem 50 lat
byem naukowcem. Od tego momentu, natrafiem na idee, ktre teraz wam wyjaniam,
stworzyem ponad 10 000 godzin ludzkiego ruchu, kombinacji ruchw, jakie wykonuje
czowiek. Tylko osoby, ktre byy ze mn w kontakcie bd w stanie je wykonywa. S to
proste ruchy ust i rk, ktre s najbardziej wiadomymi czciami naszego ciaa. Stworzyem
okoo 10 000 godzin i nagraem 30 wariantw kadej z nich. Innymi sowy skomponowaem
wicej muzyki ni Beethoven i Bach razem wzici. Nie miaem o tym pojcia.
Podam prosty przykad: wycignij przed siebie prawe rami i wykr je tak, by twoja do
bya skierowana w praw stron. A teraz skrzyuj lewe rami nad prawym i sple palce lewej
rki z palcami prawej rki. Przycignij do siebie splecione rce. A teraz kontynuuj wkadajc
gow w otwr utworzony przez ramiona. To jest nawykowy sposb splatania palcw. A co z
odwrotnym sposobem, nie nawykowym? Ludzie nawet nie wiedz, e s w stanie to zrobi.
Jeli uwaacie, e to proste, zapewniam was, e tak nie jest. Jeli wykonasz nawykowy splot
za gow, stwierdzasz, e jest to wygodne. Wykonujesz nie nawykowy splot za gow i
stwierdzasz, e jest co miesznego w otaczajcej ci przestrzeni. Oczywicie tak powinno
by, bo jeli wyolbrzymisz to, to zobaczysz, e twj system si nauczy. Jeli nawykowo
splatam rce, to tamta rka, tamto rami, ta rka i gowa robi co takiego. Jeli chc to zrobi
w odwrotny sposb, musi nastpi istotna reorientacja gowy, oczu i krgosupa. Gdy
pooysz si na pododze, bdziesz zdziwiony jakie to jest inne, poniewa opatki, klatka
piersiowa i wszystko inne porusza si inaczej. Widzicie, e to s ruchy, ktrych ludzie nigdy
si nie nauczyli.
Po co chcemy mie ukad nerwowy? Jeszcze kilka stuleci temu ludzko nie wiedziaa, e
ukad nerwowy w ogle istnieje. Jeli nie wiesz, e istnieje, to by moe go nie potrzebujesz.
Sdz, e to jest wanie sedno sprawy. Czy jakiekolwiek zwierz wie, e posiada ukad
nerwowy? Czy lew lub gepard nie biegaj lepiej ni jakikolwiek czowiek nie wiedzc, e w
ogle maj ukad nerwowy? Ile osb potrafi wskaza, gdzie znajduje si ukad nerwowy? Co
moesz o nim powiedzie? W jakiej jest kondycji? Nie wiesz tego, ja rwnie nie. W gruncie
rzeczy, to, co wynika z tego spojrzenia na nauk i dorastanie, to to, e dobry system nerwowy
to taki, ktrego nie zauwaasz. Gdy tylko ukad ten zawodzi, i chcesz dotkn wasnego nosa,
a nie potrafisz, wtedy zaczynasz si interesowa tym, co to jest system nerwowy. System
nerwowy to najcenniejsza rzecz na wiecie. Poza wod, z ktrej w 90% skada si mzg,
tkanka mzgu to najcenniejsza organizacja na ziemi. Pod wzgldem iloci wystpuje rzadziej
ni kobalt, uran czy cokolwiek innego. Jest jej mniej ni jakiejkolwiek innej cennej substancji
na ziemi. Jest ona tak cenna, e Bg, natura, czy ktokolwiek nas stworzy, upewni si, e nikt
z nas nie bdzie mia do niego dostpu i umieci go wewntrz w bezpiecznym miejscu.
Natura, ewolucja uwaa, e jestemy zbyt gupi - gdybymy maczali w tym palce, ten system
nigdy by nie dziaa. Jeli co nie dziaa w jakim czowieku, i kto musi pj, otworzy to i
zajrze [do wewntrz], to lepiej dla nas, jeli tak si nie stanie. Innymi sowy zdrowy system
nerwowy to nie jest taki ukad nerwowy jak normalnie mylimy majc na myli holizm - to
co wicej. Waciwie Genera Smuts widzia to praktycznie w ten sam sposb, co ja. Jest to
niezwykle wana i skomplikowana rzecz, o ktrej trzeba duo wiedzie [tu oczywicie
oczekujemy od autora, e pjdzie za wtkiem i o "tej rzeczy, o ktrej trzeba duo wiedzie"
opowie nam wicej].
Opowiedziaem wam o czytaniu. Poka wam co jeszcze bardziej uderzajcego - suchanie i

muzyka. Zwykle zapamitujemy melodie. Potrafimy zapamita nuty dziki technice melodii,
i potrafimy zapamita pojedyncze piewane nuty. Jestemy przyzwyczajeni do czytania 300
sw na minut. Gdybym wzi magnetofon i pokaza wam, co usyszelicie, to oczywicie to
usyszycie. Radz w domu wczy magnetofon i odgrywa z normaln prdkoci, nastpnie
przewin do pocztku zdania i nacisn przycisk "szybko do przodu". Zdziwi was to, e przy
podwjnej prdkoci rozumiecie kade sowo zdania, ktre ju syszelicie. Nastpnie
przewi 2 zdania w ty, czyli do pocztku zdania, ktrego nigdy nie syszae, i stwierdzisz, e
moesz usysze to drugie zdanie rwnie z podwjn prdkoci. Zapewniam was, wecie
magnetofon i zajmujcie si tym przez 10 minut, a nauczycie si sucha [w ten sposb] i
rozumie kade sowo. To nie ma znaczenia czy masz sto lat czy 20. To pokazuje, co si
dzieje, gdy rozumiesz ludzki mzg i wnikasz w niego, tak jak my w Integracji Funkcjonalnej.
Pod koniec jutrzejszego dnia pokaemy wam nagranie video dziecka z poraeniem
mzgowym. Zobaczycie jak ten system zmienia si w cigu godziny, do tego stopnia, e
wielu z was bdzie miao zy w oczach. Wiele osb pjdzie do domu i powie, e widziao cud,
zobaczycie wszystko od pocztku do koca. Mamy 190 takich nagra. To jest ulepszony
holizm, ktry pomaga poprawia ycie z zawrotn szybkoci, w cigu godzin, a nie lat. Co
takiego dzieje si w mzgu, gdy dziaa.
Nastpna rzecz dotyczca suchania. Jeli zrobi co takiego (uderza dwukrotnie), wszyscy
wiedz, e to s dwa puknicia, a nastpnie (uderza trzykrotnie), to wiecie, e to trzy. Wecie
zeszyt, zrbcie co takiego (uderza 5 razy, szybko) i policz. Ile? Pi. To wiecie. A teraz
wecie kartk papieru i owek, ebycie mogli liczy czy pomylilicie si czy nie. Uderzajcie
teraz wiele razy, szybko. Ile razy? Stwierdzicie, e za okoo 5 minut tej czynnoci powiecie
"21", i policzycie do 21. Innymi sowy, jak twierdz w mojej ksice "The Elusive Obvious"
["Nieuchwytna oczywisto"], nie uywamy wicej ni 10% naszych moliwoci, poza tym,
na czym budujemy swoje ycie. W tym wykorzystujemy nasze pene moliwoci, lub prawie
pene. Ale nie ma powodu bycie nie robili tak na kadym poziomie egzystencji.
Mam nadziej, e wszyscy bdziecie mogli zrealizowa swoje najskrytsze marzenia.

Metoda Feldenkraisa, y bardziej

wiadomie
Jeli wiesz co robisz, moesz robi to co chcesz.
Moshe Feldenkrais.
Moshe Feldenkrais (1904 - 1984) pochodzi z rodziny ydowskiej o
gbokich tradycjach hasydzkich. Pinkas z Korca by jego wujem ze strony
mamy. Studiowanie, denie do poznania prawdy, dyskutowanie i
interpretowanie z szacunkiem dla kadego gosu byy gleb, na ktrej
wyrasta mody Moshe Feldenkrais w Baranowicach, na terenie dzisiejszej
Biaorusi. Studiowa w Paryu, na Sorbonie, gdzie zdoby tytu doktora nauk
w dziedzinie fizyki i inynierii. Nauka go pochona, ch zrozumienia,
poznania, wyjanienia stay si jego pasj i prac. By najbliszym
wsppracownikiem Frederyka Curie, pniejszego laureata nagrody Nobla.
Gdzie w midzy czasie i przez cay czas Feldenkrais zajmowa si
sztukami walki. By jednym z pierwszych Europejczykw, noszcych czarny
pas w judo, zaoy pierwszy klub judo w Europie. Jedzi do Japonii
wyjania tam, w miejscu powstania judo, jak ono dziaa i dlaczego dziaa.

Trenowa innych prawie do 70 roku ycia.

Gdzie na skrzyowaniu tych nurtw powstaa wyjtkowa metoda rozwoju,
nie majca rwnych sobie. Nie eby zaraz najlepsza, ale cakowicie
odmienna od innych. Nazwa pochodzi od nazwiska, Metoda Feldenkraisa.
Pierwsze sowa jednej z siedmiu ksiek napisanych przez Feldenkraisa pt
" wiadomo poprzez ruch" brzmi : "Dziaamy zgodnie z obrazem
samego siebie, ktry jest uwarunkowany w rnym stopniu trzema
czynnikami, genami, wyksztaceniem i samo - rozwojem".
Na pierwsze nie mamy wypywu. Przychodzimy na wiat z takim bagaem
genw, ktre okrelaj w duej mierze nasz budow ciaa, predyspozycje
fizyczne i psychiczne (cho co do tego drugiego trwa zaarta debata:).
Drugie zawiera cay baga dowiadcze wyniesionych z domu i szkoy,
system wartoci, religia w ktrej wzrastamy i tak dalej.
Trzecie zalene jest ju od wyborw, ktrych dokonujemy samodzielnie w
yciu.
Drugie w duym stopni okrela koleiny, ktrymi toczy si nasze ycie.
Trzecie pozwala nam z tych kolein wyj, wybra inn drog. Metoda
Feldenkraisa, z caym szacunkiem dla tych dwch pierwszych czynnikw
kieruje nasz uwag na ten trzeci element.
wiadomego, uwanego, celowego i adekwatnego do sytuacji dziaania.
Nasze dziaanie skada si z czterech elementw; motorycznego (czyli
ruch), sensorycznego (czyli to co odczuwamy poprzez zmysy),
emocjonalnego i mentalnego. W kadej chwili, te cztery elementy s
obecne, jest jakie napicie miniowe, czy to w ruchu czy bezruchu, co
odczuwamy poprzez zmysy (nacisk na podoe, temperatur, pooenie
ciaa w przestrzeni, co widzimy, syszymy itd.), jestemy w jakim stanie
emocjonalnym oraz co mylimy albo te nasz mzg wci jest aktywny.
Te cztery elementy skadaj si na nasz aktualny stan. Zmiana jednego z
elementw zmienia cao i wpywa na pozostae.
W Metodzie Feldenkraisa pracujemy gwnie nad dwoma pierwszymi
elementami czyli nad motoryk i czuciem, jednak przy duym
zaangaowaniu umysu.
Jak mawia Feldenkrais "to, na czym zaley mi najbardziej to nie gibkie
ciao a gibki umys".
Ale kluczem do gibkiego umysu, do naszej plastycznoci myli, przekona,
kreatywnoci i spontanicznoci jest tutaj praca z ciaem. Edukacja
somatyczna. Tak te jest ta metoda klasyfikowana. Nie jako metoda
terapeutyczna (cho wydaje mi si, e mona bezpiecznie powiedzie, e
ma terapeutyczne efekty uboczne :), ale metoda edukacyjna.
Uczymy si nowych ruchw, uczymy si nowych pozycji, nowych
konfiguracji ciaa, wariacji koordynacyjnych.
Uczymy si nowej relacji do przestrzeni, tej wewntrz naszego ciaa jak i
tej zewntrznej.
Gdy mwi poczuj dugo prawej nogi, czy odlego lewego okcia od
prawego kolana to s to komendy zmuszajce nas do szukania odpowiedzi
w naszym wewntrznym doznaniu w naszym dowiadczeniu bycia tu i
teraz. W ten sposb uaktualniamy wci nasz map ciaa, bdc czci
obrazu siebie, o ktrym pisa dr Feldenkrais. Gdy jednak mwi

"zaobserwuj, w ktr stron patrzysz, gdy wstajesz, i czy moesz wsta

tak, by mc patrze si w przeciwn stron (co wymaga innego ruchu) to
biorc udzia w takim eksperymencie ruchowym rozwijamy nasz
orientacj w przestrzeni wiata zewntrznego.
W tej metodzie pracy ze sob uczymy si nadawa konkretny wymiar
naszemu bezporedniemu dowiadczeniu tu i teraz. Gdy mwi "poczuj" to
wielu z nas czuje si pocztkowo zagubionymi. Nie wiemy od czego nawet
zacz. Nie znamy tego jzyka. Nie nauczylimy si swojego ciaa by mc
porusza si po nim swobodnie. W lekcjach metody wci zadajemy sobie
pytania i szukamy na nie odpowiedzi w naszym dowiadczeniu. Nasze
zmysy podpowiadaj nam odpowiedzi. Musimy tylko chcie sucha.
To wzbogaca nasz wiedz o sobie.
Hebrajskie wydanie ksiki "wiadomo poprzez ruch" nosi tytu
"Rozwijanie nowych umiejtnoci". Dwa tak rne tytuy dla tej samej
ksiki. I oba tak prawdziwe.
Rozwijanie umiejtnoci, to kolejny cel tej pracy. Ucz si, unosi rk i
robi to wiadomie w zintegrowany sposb. Tzn taki, w ktrym cae moje
ciao wie, e robi ten ruch i w nim pomaga albo przynajmniej nie
przeszkadza. Jednoczenie ten ruch jest spjny z moj myl i chci. To
jest integracja.
Wyobra sobie rnic midzy tym jak kto podaje rk komu kogo lubi i
chce przywita, oraz kogo kto podaje rki ale ... nie chce jej poda, bo np.
kogo nie lubi. Ruch niby ten sam, a jednak... .. Wida i czu rnic. Jeden
ruch jest spjny z naszym wntrzem a drugi nie.
Teraz zrb sobie krtkie dowiadczenie. Siedzc zgarb si (zaokrglajc
plecy), spjrz na podog pomidzy nogami i w tym samym czasie unie
rk do sufitu. A teraz unie rk ale spjrz si za rk i odegnij plecy w
drug stron. Czujesz rnic? W pierwszym przypadku plecy
przeszkadzaj spenieniu tego zamiaru jakim jest signicie do gry, w
drugim wsppracuj z nim.
No i co z tego, mona spyta, e naucz si unosi rk w jaki tam
sposb. Kady potrafi podnie rk.
Zgadza si, jednak z mechanicznego punktu widzenia rnica jest
kolosalna. W jednym przypadku zwikszamy obcienie na stawy
prowadzc do ich przecienia, a w drugim robimy ruch mechanicznie
optymalny. To troch tak jak midzy jedeniem samochodem, gdzie nie
jest ustawiona zbieno k i takim, gdzie koa s ustawione. W
pierwszym opony wystarcz tylko na krtki czas swojej potencjalnej
ywotnoci. Wybr jest nasz czy ustawimy koa zbienie czy te nie.
W ruchu te mamy wybr. Pod warunkiem, e nad tym pracujemy.
Poruszajc si swoimi koleinami, jeli nie zdajemy sobie z tego sprawy,
tylko je pogbiamy i coraz trudniej nam z nich wyj. W pewnym sensie,
by si rozwija trzeba si wykolei.
Metoda Feldenkraisa tego nas uczy, na przykadzie ogromnej iloci lekcji
ruchowych docieramy do nieznanych wczeniej zaktkw swojego ciaa,
stajemy si bardziej wiadomi, wraliwi. Coraz atwiej nam jest mie
dostp do dowolnego ruchu, ruchu bardziej zrnicowanego,
spontanicznego, bogatego. Tak, stajemy si bogatsi. Wewntrznie.

Zajcia s dla wszystkich tych, ktrzy chc usprawni swj ruch, a poprzez
to rwnie inne sfery ycia. Od osb, ktre w jaki sposb t sprawno
straciy do osb w peni sprawnych, ktre chc zwikszy swj repertuar
ruchowy (na wiecie zajcia s prowadzone w szkoach aktorskich), dla
tych, ktrzy chc zapobiega przecieniom (s orkiestry symfoniczne, w
ktrych regularnie odbywaj si zajcia, pomagajc nie tylko zmniejszy
dolegliwoci spowodowane przecieniem zwizanym z wielogodzinnym
graniem, ale te dostroi ten najbardziej wraliwy i istotny instrument swoje ciao. Zajcia odbywaj si w tempie i zakresie wygodnym dla
kadego, zatem ci, ktrzy nie odnajduj si na forsownych zajciach
fitnessu znajd tu miejsce dla siebie. Sportowcy odkryj jak mog
porusza si z mniejszym obcieniem, zapobiegajc przez to kontuzjom i
czsto te poprawiajc wyniki. Tancerze rozwijaj tu swj potencja ruchu i
wzbogacaj warsztat pracy.
Zajcia odbywaj si formie lekcji ruchowych, ktre s albo grupowe albo
indywidualne.
W grupowych (tzw wiadomo Poprzez Ruch) nauczyciel komunikuje si
werbalnie, instruujc co uczestnicy maj robi. Nie demonstruje ruchu,
zatem nie ma naladowania, oraz wspzawodnictwa bo kady jest zajty
swoim wasnym procesem szukania ruchu. Kady poda za wasn
interpretacj sw prowadzcego, ale poprzez coraz wiksz ilo wariacji i
kombinacji ruchowych odkrywa rwnie inne, alternatywne sposoby
poruszania si do tych, ktre s nawykowe.
W lekcjach indywidualnych (tzw Integracja Funkcjonalna) nauczyciel
sugeruje ruch poprzez dotyk. Jest to wsplne odkrywanie ruchu
uwzgldniajc potrzeby, moliwoci, ograniczenia i cele osoby, ktra na
takie zajcia przychodzi.
W jednej i drugiej formie zaj, chodzi o to samo. O wzbogacenie naszego
wiata. O rozwj naszego potencjau i wiadomoci siebie, o odkrycie
nowych moliwoci.
Jak mwi Feldenkrais "chodzi o to by niemoliwe stao si moliwe,
moliwe stao si atwe, a atwe stao si eleganckie".