Paryanie lubi opowiada sobie bajki o tym jak to od czasu do
czasu starsze amerykanki gin od noa szefa kuchni w restauracjach. A dzieje si to wtedy, gdy taka dama wysupuje z torby butelk keczupu i polewa nim najbardziej wyszukan potraw bdc dzieem sztuki kulinarnej kucharza. Cig dalszy tej powiastki jest taki, e sdziowie dbajcy o image Francji uznaj takie postpowianie ze obelg i prowokacj i uniewinniaj morderc. W kadej bajce moe by troch prawdy, wic lojalnie przestrzegam, by nigdy w obecnoci Francuza koniaku czy armaniaku nie nazywa brandy, cho przynale do tej kategorii, bo to krewkich ksenofobw znad Sekwany moe bardzo zdenerwowa. Dla nich koniak, armaniak, kalwados,lepsze wina, kilkaset rodzajw sera to witoci narodowe - z szacunkiem do tego wszystkiego, prosz pastwa! Kraina koniaku to tereny wok miasta o tej samej nazwie (cilej: Cognac) w zachodniej Francji, w pobliu oceanu, w krainie Charante, na wschd od portu La Rochelle, na pnoc od terenw winnych Bordeaux. Uprawiano tu winogrona i produkowano wino od niepamitnych czasw. Co portowe zmusio kupcw angielskich i holenderskich do destylacji wina, by po usuniciu czci wody z produktu zmniejszyla si jego waga, wic i co byo mniejsze. Niektre destylaty nie wracay wprost do Niderlandw czy Anglii, pyny do dalekich krajw, byy na statkach rok i duej, byy poruszane w beczkach koysaniem si statku, wystawione na rne temperatury i warunki pogodowe. Produkt ten okaza si lepszy od wieych destylatw i tak to, przez przypadek, narodzi si wspaniay napj zwany koniakiem; oczywicie daleko mu byo do obecnego koniaku. Po raz pierwszy nazwy cognack uya w 1678 r. London Gazette, ale prawdziwa jego era zaczyna si dopiero w XVIII w. gdy przemytnik z angielskiej wyspy Jersey niejaki Jean Martell, gdy
mu si ziemia zacza pali pod stopami, przenis si w to odludzie w
1715 r., zaoy punkt skupu i sprzeday skarpet, nasion, byda, produktw kolonialnych, a take koniaku, ktry po jakim czasie zacz sam destylowa i trzyma w beczkach dbowych w ktrych dojrzewa. Po stu latach rodzina zaoyciela zrezygnowaa z innych produktw, zaja si wycznie produkcj i sprzeda koniaku. W tym samym mniej wicej czasie doczy do producentw koniaku Rmy Martin, ktry poprzez korzystne maestwo odziedziczy pokan piwniczk starych destylatw. Firma bya cigle maym producentem mniej wicej do poowy XX wieku. Dopiero Andr Renaud wprowadzi j na szerokie wody komponujc wszystkie swe koniaki z winogron pochodzcych tylko z dwch najlepszych regionw krainy koniaku. Dzi firma ta pod zarzdem jego wnuczki to ju potga, ktra wchona m. in. synnych producentw szampana: Kruga i Heidsiecka.
Koniaki firmy Hennessy
Do grupy wielkich producentw doczy w 1765 r. Robert
Hennessy; jego firma to dzi najwikszy i najbogatszy producent koniaku. Do jego stajni naley midzy innymi producent szampana Mot & Chandon, a nawet synna firma projektancka Louisa Vuittona. Hennessy ma swoje wasne winnice, lasy dbowe, armi bednarzy, jeszcze wiksz armi pracownikw pod wodz kipera, przebogate piwnice pene ponad stuletnich koniakw. Od nazwy jednego z tych koniakw Paradise (raj sowo zmodyfikowane nieco, bo w jzyku francuskim raj nazywany jest paradis), pochodzi nazwa specjalnych piwniczek z najcenniejszymi produktami u tego i u innych producentw. Robert Hennessy zdezerterowa ze stray przybocznej Ludwika XVI gdy tylko wyczu, e w kraju zanosi si na rewolucj. Dobre mia rozeznanie sytuacji; niedugo potem w czasie Rewolucji Francuskiej Ludwika skrcono o gow, Hennessy ocali swoj gow na tym odludziu. Czwarty wielki gracz to Emmanuel Courvoisier, paryski
handlarz wina, pniej producent i dostawca koniaku na dwory obu
Napoleonw i elity Parya. Jego butelki koniaku oznakowane s napisem Le Cognac de Napoleon. Inne firmy nadaj dzisiaj t nazw tylko niektrym swoim starym koniakom. Jest to chyba najmniej ciekawa i interesujca firma z wielkiej czwrki: nie ma swoich winnic, swoich lasw, bednarzy; co trzeba, kupuje czy wynajmuje, piwnice jej s jednak dobrze zaopatrzone, bo w nich leakuje cigle okoo 150 tysicy hektolitrw koniaku, a w paradise przechowuje si ponad 3000 butelek starego napoju; niektre butelki maj ponad 200 lat.
Raj koniakowy Martella
W Charante jest kilka tysicy wacicieli winnic i ok. 400 producentw koniaku. Wrd nich prym wodz wpomniane cztery firmy; jest tu take kilkunastu bogatych redniakw jak Hine, Otard. Ich produkty s osigalne w wikszych i lepszych sklepach alkoholowych, i jeli kto potrzebuje zakupi bardzo dobry koniak, radzibym rozejrze si za produktem tych mniej znanych firm - jako rwna lub wysza od produktw czterech wielkich, cena moe by duo nisza. W tym miejscu warto si ustosunkowa do dugowiecznoci koniakw. Najnowsze ekspertyzy wykazuj, e koniak w beczce nie powinien przebywa duej ni 50 lat, bo wtedy proces si odwraca,
zaczyna si proces psucia. Pidziesiciolatkowi mona przeduy
ycie o nastpne 50 lat w duych sojach najlepiej owinitych siatk ze somy naturalnej, czy sztucznej plastykowej, jak znane pkate butelki wina Chianti, ale nie duej. Innymi sowy kady koniak starszy ni 100 lat powinien by ceniony nie dla jego walorw smakowych, ale historycznych. Cigle si go produkuje dla bogatych snobw, bo butelka na przykad 200-letnia robi wraenie. Zdarza si spotka na rynku koniaki ponad stuletnie, ktre cigle nadaj si do picia. Faktycznie s to duo modsze koniaki, dodaje si do nich niewielkie iloci esencji koniakowej nawet z czasw sprzed Rewolucji Francuskiej, czyli z koca XVIII wieku (tak to robi, midzy innymi, Hennessy), butelki takiego koniaku kosztuj tysice dolarw, bogaci snobi maj czym si pochwali, bo wydaje im si e pij alkohol, ktry uwietnia uczty Ludwika XVI, czy nawet jego wnuka Ludwika XV. Dzisiejszy koniak smakuje chyba gorzej ni ten sprzed 1871 r., bo tamten by produkowany ze szlachetniejszych winogron. W tym roku te tereny koniakowe zaatakowaa mszyca winna zwana filokser: ona do koca tysiclecia zmniejszya produkcj win i produktw winnych na caym wiecie dziesiciokrotnie,wikszo winnic wyniszczya kompletnie. Tylko winnice zasadzone na terenach piaszczystych, czy bardzo wysoko w grach, jak winnice Chile, opary si zarazie. W Kalifornii, gdzie si zaraza zacza, wyhodowano pdzikie pdy winne niestrawne dla filoksery. Na nich zaczto szczepi szlachetniejsze szczepy, ale te najszlachetniejsze nie chciay si przyjmowa, lub produkoway tak mas gron, e nie miay wartoci przy produkcji wina i innych produktw winnych, jeszcze inne zaszczepione na tych korzeniach wymagay wyjtkowej troski. Odkryto, e bardzo stary woski krzew wina biaego zwany trebbiano dobrze si czuje na tych korzeniach. We Francji przemianowano go na ugni blanc (znanych jest okoo. 200 innych nazw tego krzewu na wiecie!). Winogrona te s podstawowymi winogronami w produkcji koniakw. Ich szczep winny jest dzisiaj drugim po chardonnay najpopularniejszym szczepem biaych winogron wiata, mimo e wino z niego jest cienkie (ok. 9% alkoholu), bardzo kwane, nieciekawe. Tu w krainie koniaku to 90 procent uprawianych winogron. Ma on i t dobr cech, e sw kwasowo dochowuje do czasu zbiorw w padzierniku, ma w sobie duo naturalnych drody, nie jest kapryny, dostosowuje si do zmiennych warunkw klimatycznych, a przede wszystkim jest odporny na wszelkie choroby winne.
Przed tragedi filoksery gwnym winogronem krainy koniaku by
szlachetny folle blanche, obecnie uprawiany na maych obszarach. Inny dawny szczep colombart to dzi tylko kilka procent upraw w tym terenie, a jego najszlachetniejsza odmiana balzac, z ktrego wina byy wyznacznikiem jakoci wszelkich win, a szczeglnie tych sodkich, ju dzisiaj nie istnieje na tych terenach. Z upraw tego szczepu mona spotka si obecnie na terenach Chile, ale to s bardzo mae areay. Narzuca si pytanie: czy z pospolitych winogron i z bardzo przecitnego wina mona wyprodukowa wietny destylat? Okazuje si e mona, a to dziki wyjtkowej glebie tych terenw, bliskoci oceanu, dugiego leakowania w najlepszych beczkach dbowych wiata, a przede wszystkim dowiadczeniu, intuicji i mdroci kiperw. Wikszo firm produkujcych koniaki, nawet te najwiksze, to cigle biznesy rodzinne, a kiperzy trzymajcy si tych samych rodzin niekiedy cae wieki, przekazujc wiedz i dowiadczenie z ojca na syna. I tak dzisiejszy waciciel spki Hennessy, Gilles Hennessy, to sme pokolenie po oficerze Ludwika XVI, a obecny kiper tej spki Yann Fillioux to szste pokolenie tego Filliouxa, ktrego zatrudni Robert. Wszystkie koniaki to mieszanki destylatw, najczciej z rnych okolic rejonu, kadego roku s one nieco inne: kiper musi zna ich charakterystyk smakowo-zapachow i trwao, ktra kadego roku nie jest ta sama. W niektre lata trzeba dojrzewajcy napj przechowywa w gbokich piwnicach czy tunelach, w inne lata musz by wystawiane na mokre, sone wiatry od oceanu. Dobry kiper nigdy nie rozleje do butelek koniaku niedojrzaego, mimo e prawo pozwala mu to robi ju po dwch i p latach leakowania. Rnorodne warunki, szczeglnie klimatyczne, mog spowodowa, e trzeba czeka do koca podstawowego procesu dojrzewania nawet i dziesi lat, wtedy cierpliwie czeka. Jego wysublimowany smak, a jeszcze bardziej nos, mwi mu kiedy melan destylatw w beczkach jest na tyle dojrzay, by wypuci go na rynek jako koniak i nie skompromitowa firmy. Najtrudniejszym zajciem kipera jest dobr odpowiednich destylatw, by po kilku czy kilkudziesiciu latach produkt kocowy smakowa i pachnia tak, jak chce tego nie tylko kiper, ale i dowiadczony konsument. Te dobory s inne kadego roku, czsto jaki nowy skadnik dodaje si ju w czasie leakowania. Beczki musz by odpowiedniej wielkoci, najlepiej okoo 350 litrowe, by zapachy i smaki z destylatw i z beczek mogy si harmonijnie wymiesza. Przez
takie beczki oddaje si aniokom tylko ok. 30 procent alkoholu w cigu
caego procesu dojrzewania koniaku, (to prawie tyle co wynosi eksport do Stanw Zjednoczonych), a przy okazji absorbuj wiele lotnych substancji chemicznych niepodanych w kocowym produkcie - sama dobro o mocy najczciej 40 procent pozostaje dla ludzi. Dby francuskie z centralnej Francji, szczeglnie te z jednostki administracyjnej Allier s najlepszymi dbami wiata do leakowania win i innych napojw pochodzenia winnego. wiat powinien by wdziczny Ludwikowi XIV, e zacz je sadzi, by byy budulcem na okrty wojenne, by te okrty ukrciy dominacj Niderlandw i Anglii na morzach. Tak si nie stao, ale dby Ludwika wietnie zdaj egzamin w niewojennych warunkach, usubtelniajc wina i wszelkiego rodzaju brandy. Najbardziej znanymi lasami dbowymi do produkcji beczek do leakowania koniakw to lasy terenw Limousin i Tronais. Inn istotn cech wpywajc na jako koniakw to teren winny, czyli po francusku cru. Jest ich sze w krainie koniakw. Ukadaj si koncentrycznie wok miasta Cognac. Dwa najlepsze tereny maj dziwne nieco nazwy: Wielka Szampania i Maa Szampania. Wiadomo, e waciwa Szampania, gdzie produkuje si szampan, jest oddalona na pnocny-wschd od tych terenw o okoo p tysica kilometrw. By do pomieszania doda nieco popltania, Wielka Szampania jest dwa razy mniejsza od Maej, ma mniejszy area winnic, to tylko 12 i p tysica hektara, gdy natomiast w Maej jest ich ponad 15 tysicy. Ta Wielka znajduje si na poudnie i pnocny-zachd od miasta Cognac, ta druga opasuje pierwsz od poudniowego zachodu i poudniowego wschodu. Dlaczego dwie Szampanie w krainie koniaku? Nikt nie zna caej prawdy. Chodzio chyba o nadanie splendoru tym terenom tak je nazywajc, bo produkcja szampana wyprzedzia produkcj koniaku. Wielka Szampania (czyli ta w rzeczywistoci mniejsza) ma wspania gleb pod upraw winogron. Szarobrzowa ziemia to granulki rnej pochodzeniowo kredy uoonej warstwami na sobie. Koniak z tego terenu nie tylko jest najdroszym, ale jest najelegantszy w smaku i zapachu, bukiet jego jest peen niuansw. Jego posmak, czyli tzw. drugi smak jest wspaniay i bardzo trway. Stary koniak z tych terenw ma wyjtkowe rancio, czyli pozostao smakowo-zapachow po rozoeniu przez bakterie tuszczw winnych. Niestety dojrzewanie koniaku z win tych terenw jest dugie, wynosi przynajmniej 10 lat. W Maej Szampanii gleba jest te kredowa, ale nie tak gboka i rnorodna jak w Wielkiej Szampanii. Std destylaty z
tych terenw s przyjemne, ale mniej intensywne, cigle o mocnym
zapachu kwiatowym i owocowym. Gdy wic na etykietce widniej wspomniane nazwy, jest to gwaracja, e produkt jest dobry. Informacja na etykietce: Fine Champagne znaczy, e przynajmniej 50 procent destylatw w kocowym produkcie pochodzi z Duej Szampanii, reszta moe by z kadej innej czci krainy to take doskonay produkt. Obie Szampanie otaczaj Borderies, czyli ich tereny graniczne. Tu jest przede wszystkim glina i krzemie w glebie. Tylko pod tymi pokadami jest troche gleby kredowej. Koniak z tych terenw jest lekki, ale bez gbi smakowo-zapachowej. Trzy inne tereny uprawy nazywaj si lasami, bo byy lasami zanim je wycito i zamieniono na winnice: Fine Bois, Bons Bois i Bois Commune. Im dalej s od centrum krainy, tym gleba jest cisza, a jej produkty s mniej ciekawe, cho dojrzewaj szybciej, nawet w cigu trzech - czterech lat. Destylaty z najdalszych od centrum terenw, tych przy samym oceanie, mog pachnie nieco jodyn i wodorostami morskimi, cechy raczej negatywne i niepodane w dojrzaym produkcie. Leakowanie wszelkich produktw winnych w beczkach dbowych jest chyba najistotniejszym powodem osignicia kocowego produktu o delikatnym, zrwnowaonym smaku i bogatym bukiecie zapachowym. Wane s dby, z ktrych robione s beczki, wana jest wielko beczek, wane winogrona, a tu najwaniejsz rzecz jest to na jakim terenie s uprawiane, cigle jednak jednym z waniejszych elementw jest czas leakowania. W krajach, gdzie jest jaki stopie kontroli jakoci wszelkiego rodzaju brandy, producenci z niecierpliwoci czekaj, a upynie przypisany czas, najczciej dwa i p roku, by natychmiast przela produkt z beczek do butelek i wypisa na butelkach VS, lub namalowa trzy gwiazki. W krainie koniaku nakleja si to oznakowanie dopiero wtedy, gdy kiper uzna, e produkt zasuguje na t kwalifikacj, choby na to trzeba byo czeka kilka lat wicej ni ustawa winna przewiduje. Podobnie VSOP to nie tylko 5 lat statutowach, ale moe i kilka wicej, a produkt zdaniem specialisty doronie do tego oznakowania. Podobna historia jest z XO, to najczciej produkt dziesicioletni lub o nieco duszym leakowaniu, cho mona go wypuci na rynek wedug ustawy ju po 6 latach. Tak przynajmniej byo dotychczas. Ostatnio jako produktw winnych i winopochodnych we Francji ulega powanemu zanieniu, wic nie jestem pewny, czy zmylni producenci nie znaleli sposobu, by te przepisy i dawne tradycje obej. Midzy produktem VSOP i XO
oficjalnie to tylko rnica jednego roku leakowania, a rnica cen na
rynku, przynajmniej tu w Kanadzie, jest prawie trzykrotna. Owszem w produkcie XO moe by melan destylatw z lepszych terenw, troch lepsze beczki, wiksza staranno produkcyjna, ale - bez przesady!- to wszystko nie moe usprawiedliwi takiej rnicy cen. By pomc konsumentowi przekn wygrowan cen wlewa si ten produkt do fikunych butelek w formie globusa, odzi, makiet popularnych aut, czy do butelek krysztaowych. Oczywicie to wszystko nie podnosi jakoci produktu, ale jest wietnym chwytem marketyngowym na snobw, ktrzy w skrytoci popijaj samogon, bo to jedyny trunek, ktry im smakuje, na st musz jednak postawi produkt drogi i niecodzienny, by gocie przynajmniej na chwile zaniemwili. Nic dziwnego, e dzi najdrosze koniaki s najpopularniejsze wrd nuworyszw rosyjskich o buzi umeblowanej zotymi czy platynowymi zbami po usuniciu tych normalnych. Ta wymiana zbw te tam robi wraenie! Bardzo drogim koniakom daje si nazwy wyssane z palca. Teraz ju Napoleon jest czasowo zbyt blisk osob, wic producenci cofaj si do Ludwika XIV, Ludwika XIII, a nawet Henryka IV, ktrego na ulicy Parya bezrobotny nauczyciel zarn noem kuchennym w roku 1610. To ju nie tylko czysta, ale chorobliwa fantazja: wiadomo, e dopiero w wieku XVIII zaczto produkowa co, co troch przypominao znany nam dzisiaj koniak. Tak wanie - Henri IV - nazwano najdrosz butelk koniaku. Owsze pyn wyprodukowany jest we Francji, butelk stworzya firma meksykaska Tequila Rey. Jest to szko otoczone 24 karatowym zotem i platyn, wyoone 6500 diamentami. Cena wywoawcza 2 miliony dolarw. Prawdopodobnie znalaz si nabywca z Dubaju.
Destylacja koniakw jest te nieco inna ni destylacja
przecitnego brandy. Ustawowo to dwie dusze destylacje - dusze, bo obie trwaj dob. Z pierwszej destylacji otrzymuje si trunek o mocy do 30 procent. Druga destylacja daje napj 70-cio procentowy, lub nieco mocniejszy. W czasie dojrzewania w dbie stenie alkoholu spada najczciej do 40 procent. W czasie trwania tej drugiej destylacji tylko rodkowy jej produkt staje si koniakiem, pocztkowy i kocowy dolewa si do nastpnego procesu. Destylacja pozbawia podstawowy produkt, czyli wino, koloru, niektrych elementw smakowych i wielu zapachw. Ale pozbawia take pewnych niekorzystnych zwizkw chemicznych. Dbowa beczka uzupenia niektre smaki i zapachy, agodzi do ostr tanin winn, dodaje koloru. Im dusze leakowanie, tym kolor blednieje, staje si somkowy, prawie przezroczysty. Jeli dojrzay produkt wysya si do Moskwy, Doniecka, Nowosibirka, czy nawet do Stanw Zjednoczonych, wtedy koloruje si go karmelem, bo tak podmalowany przemawia lepiej do wyobrani prostych konsumentw.
Przydomowa winnica producenta armaniaku
Tak jak koniak, szczeglnie ten droszy, staje si coraz bardziej
uywk nowobogackich, tak produkt po drugiej stronie ,czyli poudnowej, rejonu winnego Bodeaux - armaniak - jest coraz czciej na ustach i w ustach smakoszw. Ja, cho nim nie jestem, te go uznaj za produkt lepszej jakoci od koniaku oznakowanego tymi samymi literami jakoci. Teren armaniaku to maa enklawa w duym terenie winnym Gaskonii. I chocia wino z tego terenu jest uznawane za najmniej ciekawy produkt caej Francji, tak armaniak staje si coraz bardziej produktem jakociowo numer jeden nie tylko we Francji, ale i na wiecie. Wielu ludzi nawet o nim nie syszao, bo teren ten jest may, okoo piciokrotnie mniejszy od krainy koniaku, wic niewiele mona
wysa armaniaku poza granice Francji - poda nie nada za popytem.
Jest take produktem mao skomercjaliowanym, bo cigle wikszo producentw to proci rolnicy o maym areale winnic, ale za to z tradycj i tajemnicami produkcyjmi sigajcymi prawie tysica lat. Dzi moemy by pewni, e armaniak by produkoweany ju w XII w. Koci nie walczy z produkcj tego trunku, bo od pocztku jego istnienia uwaany by za lekarstwo, panaceum na wiele chorb. I tak kardyna i przeor Vital Dufor w 1313 r. wymienia 40 cnt tego trunku. Nie tylko skutecznie leczy takie dolegliwoci jak choroby oczu, zapalenie wtroby, podagr, kanker (narole typu rakowatego), przetoki, likwiduje rany, nawet likwiduje parali, ale take podnosi na duchu (jeli uywany w umiarze), przywraca pami, czyni mczyzn radosnymi, przedua ich modo i opnia starzenie si [nie ma wzmianki o kobietach!], zatrzymywany w ustach luzuje jzyk i poprawia poczucie humoru... Pobony mnich, ktry chyba czsto spija ten trunek, lekko przesadzi, moe mu si jzyk za bardzo rozluzowa, ale najnowsze badanie coraz wicej mwi o walorach zdrowotnych tego trunku, a naukowcy z Uniwestytetu Bordeaux przypisuj mu nawet zasug utrzymywaniu przy yciu Gaskoczyka z tych terenw przecitnie o cztery lata duej od przecitnego Francuza. Chocia to teren may, pooony w okolicach miasteczek Auch i Condom, jest zrnicowany jakoci gruntw uprawnych (crus). Oficjalnie jest ich trzy; najlepsze armaniaki pochodz z podregionu BasArmagnac. Co wyrnia i, moim zdaniem, czyni ten produkt lepszym i subtelniejszym od koniaku? Winogrona s tego samego typu z jakich produkuje si koniaki, beczki dbowe, cho robione s z czarnych miejscowych dbw s dobre, ale nie lepsze od beczek uywanych w regionie koniakw. Moe wielowiekowa tradycja ma tu jakie znaczenie, moe dopilnowanie jakoci produkcji, ale na pewno rodzaj destylacji. To jeden tylko proces, a wic wicej walorw smakowych i zapachowych wina jest zachowanych w armaniaku ni w koniaku. Proces ten jest
duo duszy od dwu destylacji koniaku, moe trwa nawet tydzie i
wicej, dlatego nazywa si procesem cigym, temperatura w czasie procesu nie jest tak wysoka jak przy destylacji wszelkich innych brandy, a wic i koniaku, to pomaga w skutecznejszym pozbywaniu si niepodanych zwizkw chemicznych. Proces ten to nie jest zwyka destylacja, czyli odparowywanie pynu i skraplanie go z wikszym nateniem alkoholu, to co bardziej skomplikowanego, elementy rektyfikacji s jego czci skadow. To proces bardzo skomplikowany, i kosztowny, znany i stosowany tylko na tych terenach. Przy produkcji armaniaku nie uywa si trickw komercyjnych jak podsadzanie, dodawanie karmelu i tym podobnych ulepszaczy, co take wpywa dodatnio na jego jako. Tak wyprodukowany armaniak ma prawo nazwa si VS ju po dwu latach (krcej ni kade inne brandy), cho prawie zawsze ley w beczkach duej. Armaniak XO moe z powodzeniem konkurowa z wieloma najstarszymi koniakami oznaczanymi najczciej sowami hors dage , co chyba po polsku mona odda sowem odwieczny. O armaniaku mam dwie wiadomoci: smutn i radosn. Zaczn od smutnej. Nie w kadym sklepie alkoholowym tu w Ontario mona go znale, ja znam tylko trzy jego rodzaje dwch rnych producentw, niestety aden z terenw Bas-Armagnac. Radosn wieci jest to, e jest prawie o poow taszy od podobnie sklasyfikowanego koniaku, a to przede wszyskim dlatego, e nie s wydawane krocie na jego reklam.