Niektre zabytki Sewilli

Konkwista i rekonkwista
Pwysep Iberyjski jest inny od reszty Europy Zachodniej tradycj,
stylem ycia, sztuk, mentalnoci ludzi; to jakby may kontynent na
europejskim kontynencie. Peni fenomenu hiszpaskoci trzeba
szuka w Andaluzji, a tu przede wszystkim w jej stolicy Sewilli. Swoje
pitno w tym kraju wycisnli Rzymianie, ktrzy przepdzajc wojska
Hannibala z powrotem do Afryki zajmuj pwysep poczwszy od okoo
roku 200 p.n.e. i czynic z niego swj szpichlerz. Po upadku Rzymu
najedaj go Frankowie, Wandale, ostatecznie podbijaj Wizygoci.
Walka o tron (niewielu krlw wizygockich zmaro naturaln mierci!)
koczy si tragedi. Proszone o pomoc przez jednego z pretendentw
do tronu oddziay dzikich berberw (nowonawrcone na
mahometanizm plemiona pnocnoafrykaskie) lduj w 711 roku na
poudniowym wybrzeu Hiszpanii, likwiduj krlestwo Wizygotw,
nastpuje synna konkwista (conquista), czyli zajcie caego pwyspu z
wyjtkiem niewielkiego regionu w grach na pnocy. Faktycznie wdz
berberw, Tariq ibn Ziyad, w cigu pi lat zaj wikszo Pwyspu
Iberyjskiego. Na pnocy Hiszpanii, szczeglnie na terenach grskich
Asturii walki trway jeszcze kilkadziesit lat i tereny te nie zostay
nigdy zajte przez wojownikw muzumaskich. Przez Pireneje berberzy
przedarli si do Galii (dzisiejszej Francji). W tym zwyciskim pochodzie
zatrzyma ich wysoki urzdnik krlewski Karol nazwany pniej Motem,
bo pod Poitiers w roku 732 rozbi ich siy, zatrzymujc ich pochd na
pnoc Europy. Muzumanie w Hiszpanii nazywani s Maurami (Moors),
nowa Hiszpania i Portugalia zostay nazwane Al Andalus. Od pocztku
tego zniewolenia siy chrzecijaskie prbuj wyzwala kraj, kawaek
po kawaku. Dopiero w roku odkrycia Ameryki, w 1492, zakoczya si
rekonkwista, czyli odzyskanie caego kraju przez chrzecijan. Sewilla
staa si z powrotem chrzecijaska duo wczeniej, bo ju w 1248
roku i od tego czasu wspomniana rekonkwista zatrzymaa si na dwa i
p wieku. Role si odwrciy: teraz Maurowie, ktrych pastwo
zmniejszyo si do Granady i jej okolic, pacili wasalskie daniny krlom
chrzecijaskim. By to podatek od gowy: za wolnego mczyzn
pacono jak sum lub ile tam miar produktw rolnych, kobiety,
poniewa nie byy uwaane za penych ludzi, a raczej dobytek
domowy, zwolnione byy od podatku.

Finansowa stolica wiata

Sewilla, dzi ponadmilionowe miasto, czwarte co do wielkoci w
Hiszpanii, to prawdziwa pera Andaluzji. W XV i do poowy XVI wieku
byo to najbogatsze miasto wiata. Wikszo jej zabytkw godnych
zobaczenia znajdziemy w dwch dzielnicach: Santa Cruz i El Arenal. To
nie jest wielki obszar, mona i powinno si go zwiedza pieszo, bo
uliczki s ciasne, niektre zamknite dla ruchu koowego, przewanie
jednokierunkowe, niesymetryczne. Bogactwo archtektoniczne
Andaluzji, w tym Sewilli, to naoenie si stylw muzumaskich,
ydowskich i chrzecijaskich.

Dielnica ydowska
ydzi, liczni w miastach Andaluzji, byli bogaci, ich dzielnice w
centrum miast naleay do najelegantszych. W Sewilli dawna dzielnica
ydowska do dzi to liczne biae domki w kwieciu, maciupeskie place
i zauki - to obecnie dzielnica najelegentszych restauracji i hotelikw.
Blisko tych domkw koo siebie i ciasnota uliczek spowodowane byy
celami obronnymi. Niektre uliczki s tak wskie, e ledwie si
mieszcz na nich dwie osoby idce rami w rami. Pogromy ydowskie
to nie wynalazek XIX i XX wieku: zazdro i obwinianie ydw za
mier Chrystusa nie tylko przez chrzecijan ale i muzumanw - bo i w
ich religii Chrystus jest prorokiem, cho mniejszym od Mahometa byy odpowiedzialne za te ataki.

Katedra

Giralda i katedra w Sewilli

Na skraju dzielnicy ydowskiej wznosi si majestatyczna, potna

gotycka katedra. Jest najwiksz budowl gotyck na wiecie o
powierzchnia 11,500 metrw kwadratowych.

Zbudowano j na terenie meczetu z XII wieku, ktry zawali si w

czasie trzsienia ziemi w roku
1365. Zachowa si jedynie
dawny minaret nieco tylko
uszkodzony ktry, zmieniony
architektonicznie, dotrwa do
naszych czasw, oraz portyk
obsadzony drzewkami
pomaraczy sewilijskich, ktrych
gorzkawe owoce piknie pachn.
Po wyzwoleniu Sewilii przez
jednego z nielicznych witych
krlw w Europie, Ferdynanda III,
w miejscu meczetu zbudowano
koci, a jego minaret zosta
przemieniony w dzwonnic.
Budowa kocioa trwaa ponad
sto lat poczwszy od roku 1402.
Na Pwyspie Iberyjskim cigle
panowa styl gotycki, wic jest to
koci gotycki, cho to nieco
inny styl of klasycznego gotyku
francuskiego, bo zachowujc
tylko niektre elementy
oryginalnego stylu jest wzbogacony elementami stylu renesansowego i
lokalnego islamskiego zwanego mudjar. Klasyczne kocioy gotyckie
maj niewiele architektonicznych i innych ozdb wntrza, katedra w
Sewilli jest bogato udekorowana. To oywia koci, staje si on
emocjonalnie bardziej przyjaznym w odczuciu wiernych. Sakralna
architektura francuskiego gotyku uzmysowiaa wielko i potg Boga,
pny gotyk i nastpne style dbay o to, by Bg jawi si ludziom nie
jako potny wadca i mciciel, lecz jako kochajcy ojciec, dlatego

wystrj wity usiuje by wierny tej idei. Bogactwa

architektonicznego katedry sewilijskiej nie da si opisa w kilku
zdaniach, to trzeba koniecznie zobaczy: otarz gwny, kaplice, portale
ozdobione s setkami paskorzeb ociekajcych zotem. S tu take
obrazy synnego malarza hiszpaskiego baroku, Murillo, ktry
mieszka w dzielnicy ydowskiej. Innymi sowy jest to witynia gotycka
ale z dodatkami z kilku innych stylw. W katedrze znajduje si
ogromna, marmurowa trumna Krzysztofa Kolumna niesiona przez
cztery postacie reprezentujce cztery krlestwa: Kastylii, Leonu,
Aragonu i Navarry, ktrych poczone siy zakoczyy rekonkwist. Czy
w tym grobie jest przynajmniej cz koci Kolumba, tego nie wiemy,
myl e ich tam nie ma, bo zmar w ndzy, opuszczeniu i
osamotnieniu w Valladolid, tam chyba trzeba szuka jego szcztkw.
Jeli s jakiej szcztki ludzkie w tym grobowcu w Sewilli, to mog to by
koci jego syna lub brata.

Mauretaska Giralda doczepiona do katedry

Eksperci za jeden z najstarszych i najwaniejszych zabytkw w
Sewilli uznali wspomnian dzwonnic zwan Girald: jest smuka,
wspaniaa, elegancka, to, jak wspomniaem, dawny minaret. Nazwa
pochodzi od hiszpaskiego czasownika girar, czyli obraca si. Girald
pocztkowo nazywano czterometrow figur na wiey, do ktrej
przymocowana jest wielka pokrga metalowa pyta, dziki ktrej
figura obraca si na wietrze. Potem nazwa te przechodzi na ca
wie, a figur przemianowano El Giraldillo, i cho to sowo jest
rodzaju mskiego, to jest to cigle ta sama urodziwa kobieta w tunice
trzymajca w jednej doni tarcz, w drugiej palm. Wspomniane
trzsienie ziemi w roku 1365 powalio tylko szczyt wiey, czyli cztery
pozacane kule z brzu. Zastpiono go szczytem renesansowym, a
wic eleganck czterokondygnacyjn dzwonnic - budowl z
ozdobnymi wieyczkami, licznymi niszami, oknami zwieczonomi
strzelistymi ukami. Wdrapywaem si na szczyt tej wiey dwa razy nie
po schodach, lecz po 35 pochyych rampach, by podziwia wspaniae
widoki miasta i okolic. Muezin, nawoujcy z wiey muzumanw do
modlitwy, mia atwiej z dotarciem do szczytu, jecha konno, (chyba nie
mia wyboru, bo wchodzenie pieszo na szczyt wiey kilka razy w cigu
dnia to zbyt ciki wysiek), niestety ten sposb transportu jest dzisiaj
niepraktykowany. Wiea ta, dwa razy wysza od kocioa, majca

ponad 100 metrw jest podstawowym elememetem podkrejajcym

styl gotycki katedry, (koci gotycki musi mie jedn czy dwie wiee), i
cho jest w innym stylu i umieszczona jest na boku wityni nie nad
frontonem jak we Francji, czy nad skrzyowaniem nawy gwnej i
bocznej jak w gotyku angielskim. Jak Wiea Eiffla, Krzywa Wiea w
Pizie, tak ta wiea jest gwnym symbolem i znakiem rozpoznawczym
Sewilli i mimo dodatkw renesansowych jest cigle jedn z
najciekawszych budowli muzumaskich w Hiszpanii.

Cigarrera Carmen?
Innym ciekawym zabytkiem Sewilli jest drugi co do wielkoci po
El Escorial pod Madrytem budynek Hiszpanii - dawna Krlewska
Fabryka Cygar, w ktrej 10 tysicy cigarreras krcio cygara
zaspakajajce trzy czwarte potrzeb Europy. Dochody z tego byy tak
wielkie, e dla ich ochrony i wykluczenia kradziey fabryk otoczono
fos wypenion wod i zbudowano wiee obserwacyjne. Jedn z tych
skrcaczek cygar moga by synna Carmen, bohaterka utworu poety
Mrime i opery Claude Bizeta. Czy Carmen bya kobieta z krwi i koci,
czy tylko wymysem poety? oto jest pytanie.

Casa de Pilatos i azulejos

Gwne patio Domu Piata

Niedaleko od wspomnianych zabytkw znajduje si Casa de

Pilatos majca przypomina rezydencj Poncjusza Piata z Ewangelii, co
jest czyst fantazj. Zdobnictwo sztukatorskie oraz azulejos osigaj tu
szczyty prawdzwej sztuki. Cho to stosunkowo mae pomieszczenie w
porwnaniu z innymi zabytkami, wycieczki zawsze tam s
prowadzone. Pierwsz wycieczk dla nas uczniw jzyka hiszpaskiego
dyrektorka szkoy skierowaa wanie w to miejsce. Azulejos, to po
arabsku kamyczki, mae malowane ceramiczne pytki pokryte glazur.
Do dzisiaj produkcja tych kamyczkw to bardzo dochodowa cz
przemysw Hiszpanii i Portugalii. Z nich mona ukada bardzo
skomplikowane figury geometryczne, a nawet obrazy. Takie pytki to
moje osobiste najsympatyczniejsze pamitki z podry po tych krajach.

Paac krlewski

Ornamentyka mudjar w paacu w Sewilli

Przez Plac Triumfu ze wspania barokow kolumn Matki Boskiej

Niepokalanego Poczcia upamitniajc trzsienie ziemi z 1755 roku,
ktre zniszczyo cae portugalk prowincj Algarve i Lizbon, (szkody w
Sewilli byy mniejsze), dochodzi si do bramy Paacw Krlewskich
(Reales Alczares) - nastpnej pery tego miasta. Ta oficjalna nazwa
jest w liczbie mnogiej, bo kilku krlw dobudowao do pierwotnego
paacu swoje apartamenty. Oryginalnie by to paac mauretaski z XI
wielu - pierwsza wielka dobudowa pochodzi z czasw szaleca Pedro I.
Izabela I zaoya na terenie tych paacw krlewski urzd kontolujcy
podboje zaoceaniczne i zdobycze materialne pynce z tych krajw do
skarbu krlewskiego. To tak zwana Casa de Contratacin. Instytucja ta
przetrwaa do XVIII wieku. Kady statek opuszczajcy jeden z portw
Hiszpanii musia mie zezwolenie tego urzdu na opuszczenie portu, a
potem dokadnie sprawdzano, czy nie byo szabru dokonywanego na
terenach uznanych za wyczn wasno korony hiszpaskiej, a wic
na odkrytych ju, czy jeszcze nieodkrytych kontynentach poza Europ.
Nic dziwnego e do skarbu krlewskiego wpywao zoto i srebro
liczone w tysicach ton, plus tony innych kosztownoci. Gwnym
portem rzecznym do ktrego dostarczano z Sanlcar de Barrameda,

portu pooonego przy ujciu rzeki Quadalquivir, stateczkami

eglujcymi po rzece, wszystko co zrabowano w krajach podbitych.
Sewilla oddalona jest od ujcia rzeki do Atlantyku o 120 kilometrw. W
czasie mojego pobytu w tym miecie rzeka bya tak zamulona, e
jedynie mae stateczki turystyczne mogy porusza si po niej i to
jedynie w stron oceanu. Wnuk Izabeli, krl Hiszpanii Carlos I, a
rwnoczenie Cesarz witego Cesarstwa Rzymskiego, czyli Carlos V,
mia w paacach krlewskich Sewilli swoje wspaniae skrzydo. Dzisiaj
krlowie Hiszpanii tu si zatrzymuj, gdy s z oficjaln wizyt w
Sewilli. Chocia bya to rezydencja krlw katolickich, wystrj wntrz
jest w wikszoci w stylu mieszanym mauretasko-chrzecijaskim, z
przewag elementw mauretaskiego stylu mudjar. To wzbogacony
elementami afrykaskimi styl panujcy w krajach arabskich w owym
czasie, a jego najwiksze pikno jawi si w szczegach wystroju
architektonicznego, a tych szczegw jest tyle, e nie wystarczy p
dnia, by je wszystkie choby pobienie obejrze. Zachwyci mnie ten
paac (uywam liczby pojedyczej, nie mnogiej, bo obecnie to jeden
zwarty otoczony murem obiekt architektoniczny). Pamitano o zakazie
Mahometa, by nie malowa czy rzebi postaci ludzkich i zwierzcych,
wic elementy dekoracyjne nie tylko w obiektach sakralnych, ale
prywatnych rezydencjach, to sentencje z Koranu przeplatane rnymi
figurami geometrycznymi, rzebami czy malowidami wszystkiego, co
nie byo zakazane w Koranie, a wic kwiatw, lici, krzeww, itp.
Ozdoby te s tak subtelne, robota wprost koronkowa, e nie mona
oczu oderwa od tych cudownoci. Ogldaem ten paac zanim udaem
si z wizyt do Granady. Tamtejszy mauretaski zamek-twierdza
Alhambra, mimo e zeszpecony nieco przez pniejsze dobudwki
krlw nadchrzecijaskich (tak si lubili nazywa!), jeden z
najpikniejszych monumentw architektury i zdobnictwa, jakie w yciu
widziaem. I cho paac krewski w Sewilli jest skromniejszy w
porwnaniu z Alhambr, to na szczcie nie ochrzczono go adnymi
dobudwkami sakralnymi krlw katolickich, to wspaniay oryginalny
zabytek miasta. Paacw Sewilli nie chrzczono moe dlatego, e byy
w caoci budowane przez katolickich krlw. Wikszo budynkw
paacu, jak wspomniaem, jest w stylu mudjar, bo budowali je
Moryskowie, czyli Maurowie przechrzczeni na chrzecijan, bo to by
jedyny sposb dla nich by pozosta w kraju, a nie by wypdzonymi do
Afryki. Te nawrcenia pod przymusem nie byy prawdziwymi
nawrceniami; krlowie katoliccy o tym wiedzieli - zaczto robi presj
na tych ludzi, musieli si ubiera jak chrzecijanie, zamknito im

meczety, musieli chodzi do kociow. Ostatecznie dekretem

krlewskim w roku 1609 przepdzono ich z kraju i wtedy ostatecznie
znikn ten styl w Hiszpanii. W roku 1987 paac krlewski w Sewilli,
razem z katedr i z Gwnym Archiwum Indii, zosta wpisany na list
wiatowych zabytkw UNESCO.

Czemu najbardziej warto si przyjrze zwiedzajc to miejsce

Patio Sucych w paacu w Sewilli

Ten artyku nie jest przewodnikiem turystycznym, wic jedynie

zwrc uwag na to co mnie najbardziej zafascynowao; to nie bdzie
procesja od sali do sali, od portyku do portyku, od patio do patio. W
opisie tego zabytku zwrc jedynie uwag na najbardziej ciekawe
elementy architektoniczne i dekoracyjne, na to, czego w adnym
innym kraju Europy, poza Pwyspem Iberyjskim, nie mona zobaczy.
Poza koronkowym zdobnictwem cian i sufitw warto pokontemplowa
eleganckie wejcia do poszczeglnych paacw czy sal poprzez arkady
w formie podkw koskich, bo je nieco przypominaj. S oparte na
cienkich, eleganckich kolumnach niepodobnych do tych ktre znany, a

wic doryckich, joskich czy korynckich. Wyjtkowo liczne s placyki

midzy budynkami, a przede wszystkim patia, czyli wewntrzne
dziedzice paacu. I tak, na przykad, Patio Yesa, najbardziej
przypominajce dwunastowieczny paac almohadyjski, jest elegenckim
wypoczynkowym miejscem z klombami kwiatw nawadnianych
strumykami wodnymi przepywajcymi przez te klomby. Patio
Muniecas (lalek), jest kompletnie inne od wymienionego, przy nim
rozmieszczone s sypialnie paacu, a nazwa pochodzi od dwch
malekich twarzyczek lalek na jednej z arkad myl e Mahmet nie
byby zadowolony patrzc na te twarzyczki ludzkie. Jest jeszcze kilka
innych takich patio, mnie najbardziej zachwycio Patio de las Doncellas
(sucych). Do paacw przylega pikny ogrd , a faktycznie ogrody,
bo s oddzielone murami. To nieodczna cz mauretaskich
paacw. W tych ogrodach s tarasy, pawilony, sadzawki, fontanny,
cieniste drzewa - to rozkoszne miejsca chronice mieszkacw od
soca, a poniewa znajduj si najdalej od wejcia do paacu,
chronice ich te od zgieku ulicznego.

Ulica Wy
Od jednego z placw przykatedralnych wije si najbardziej znana
historyczna uliczka Sewilli calle de las Sierpes (ulica wy). Tu
przesiadywa w wizieniu kilka wiekw wczeniej Cervantes za jakie
malwersacje finansowe - autor nie by chyba odzwierciedleniem
synnego bohatera swej powieci, idealisty Don Kiszota. Dzi to deptak
handlowy, ale inny ni w wielu turystycznych miastach wiata: wyroby
jubilerskie i elektronika tu nie dominuj, za to duo jest sklepw z
paradnymi strojami kobiecymi przywdziewanymi do taca flamenco lub
sevillany, na procesje, pielgrzymski i na corrid, oraz dodatki do tych
strojw jak nieodczne w rkach piknych pa wachlarze, drogie
kapelusze i tak zwane mantillas, czyli koronkowe przyozdobienia gw,
oczywicie tylko kobiecych.

Zota Wiea
Objektem wartym obejrzenia jest Zota Wiea. Zbudowana bya
przez saracenw dla obrony miasta. Po drugiej strony rzeki bya

podobna, dzi ju nieistniejca, i midzy nimi rocignita bya gruba

lina metalowa majca zatrzyma okrty najedzcw. Zota, bo azulejos
j zdobice s koloru zotego, a co najwaniejsze, od czasw Izabeli i
Ferdynanda tu skadowano zoto zrabowane w Ameryce, razem kilka
tysicy ton tego kruszcu. Srebro - kilkanacie tysicy ton przechowywano w innej wiey, jak si atwo domyle w Srebrnej,
lecej nad Quadaquivir w odlegoci okoo dwch kilometrw od Zotej
Wiey w gr rzeki.

Muzeum
Sewilla szczyci si drugim co do bogactwa zbiorw dzie sztuki w
Hiszpanii po muzeum Prado w Madrycie, mieszczcym si w dawnym
zakonie Obutego Miosierdzia (Convento de la Merced Calzada) ciekawa nazwa! Sam budynek to arcydzieo sztuki barokowej. Mieci
obrazy i rzeby od czasw redniowiecznych do wspczesnych, ale
przede wszystkim artystw barokowej Szkoy Sewillijskiej jak Murillo,
Valds Leal, Zurbarn i innych.

Muzeum Sztuk Piknych w Sewilli

Najnowsze miejsca warte obejrzenia

W historii Sewilli wane s dwie daty XX wieku. W 1929 roku
Sewilla bya gospodarzem wystawy Ibero-Amerykaskej. Pamitkami
po tym wydarzeniu s Plac Hiszpaski i Plac Ameryki, autorstwa
Anibala Gonzaleza. Szczeglnie ten pierwszy, zbudowany jak teatr
staroytny, jest na prawd bogatym i piknym zabytkiem.
W roku 1992, kiedy to w Barcelonie gocia Olimpiada, Sewilla
bya gospodarzem Midzynarodowej Wystawy. Na t okazj odnowiono
wiele zabytkw, zamulon rzek oczyszczono, a do samego oceanu,
na Wyspie Kartuzw midzy odnogami rzeki zbudowano pawilony
wystawowe przemienione pniej w wielki orodek rozrywki.
Pitnastowieczny klasztor jednego z najsurowszych zakonw mskich
kontempacyjnych, kartuzw, pod wezwaniem Matki Boskiej Jaskiniowej
(Santa Maria de las Cuevas) funkcjonowa do 1836 roku; pniej
klasztor cigle istnia, ale zabrako mnichw. Ten dawny orodek ciszy i
kontemplacji rozbrzmiewa dzi radosnym miechem dzieciakw.

Wymieniem tylko niektre obiekty i atrakcje Sewilli. To o czym

pisz prosz potraktowa jak aperitif rozbudzajcy apetyt. Sewill
trzeba koniecznie zobaczy, zakochanie przyjdzie samo. Jeli komu
uda si tam zjawi w czasie Wielkiego Tygodnia, czy w czasie
karnawau majcego miejsce dwa tygodnie pniej, wtedy moe to by
jego wycieczka ycia.