Proces

podejmowania
decyzji
w przedsibiorstwie

MICHA WJCIK

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S tro n a |2

Micha Wjcik

PROCES
PODEJMOWANIA
DECYZJI
W PRZEDSIBIORSTWIE

Copyright by Micha Wjcik & e-bookowo 2009

ISBN 978-83-61184-17-1

www.e-bookowo.pl

HU

Kontakt: wydawnictwo@e-bookowo.pl

Wszelkie prawa zastrzeone.

Kopiowanie, rozpowszechnianie czci lub caoci bez zgody wydawcy zabronione

Wydanie I

2009

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S tro n a |3

SPIS TRESCI

Wprowadze nie ...................................................................................................................... 5

Cel pracy ................................................................................................................... 7

Przegld treci pracy ................................................................................................ 8
Rozdzia I............................................................................................................................. 10
Istota procesu pode jmowania decyzji ............................................................................... 10
1.2.1. DECYZJE BYSKAWICZNE.................................................................................................10
1.2.2 INTUICJA .....................................................................................................................11
1.2.4. OKRELENIE CELU..........................................................................................................11
1.2.5. ZNACZENIE INFO RMACJI ..................................................................................................11
1.2.6. R NE MO LIWO CI .......................................................................................................12
1.2.7. SKALO WANIE SZANS ......................................................................................................12
1.2.8. KALKULO WANIE RYZYKA ..................................................................................................12
1.2.9. MYLENIE PERSPEKTYWICZNE ............................................................................................13

Rozdzia II ........................................................................................................................... 14
Decyzje w przedsibiorstwie .............................................................................................. 14

2.1. Warunki racjonalnoci decydowania .......................................................... 14

2.2 Wykorzystanie teorii decyzji.......................................................................... 14
2.3 Procedury decydowania .................................................................................. 15
2.4 Reguy decydowania ....................................................................................... 15
2.5 Techniki decydowania .................................................................................... 16
2.6 Modele podejmowania decyzji ...................................................................... 16
2.7 Rodzaje decyzji i ich podejmowanie............................................................. 17
2.8 Ograniczenie racjonalnoci decydowania .................................................... 17
2.9 Trudnoci w procesie decydowania .............................................................. 18
2.10 Bariery decydowania .................................................................................... 18
2.11 Dziaanie w kryzysie zaufania ..................................................................... 34
Rozdzia III.......................................................................................................................... 38
Rachunkowo zarzdcza .................................................................................................. 38

3.1. Funkcje i wasnoci rachunkowoci zarzdczej ...................................... 38

3.1.1. RACHUNKO WO ZARZDCZA STRATEGICZNA I OPERACYJNA .........................................................21

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S tro n a |4

3.1.2. SYSTEM RACHUNKO WO CI ZARZDCZEJ I RACHUNKU KO SZT W.....................................................42

3.2

Informacja

kosztowa

do

celw

podejmowania

decyzji

przedsibiorstwie ............................................................................................................... 42
3.2.1 METO DY KLASYFIKACJI KO SZT W........................................................................................22
3.2.2 RACHUNEK KO SZT W PENYCH ...........................................................................................22
3.2.3 RACHUNEK KO SZT W ZMIENNYCH .......................................................................................23
3.2.4 RACHUNEK KO SZT W PENYCH A KOSZT W ZMIENNYCH...............................................................23

3.3. Aspekty wdroenia systemu wspomagajcego procesy decyzyjne

przedsibiorstwie ............................................................................................................... 23
3.3.1 INTEGRACJA RACHUNKO WO CI ZARZDCZEJ I FINANSO WEJ ...........................................................24
3.3.2 ZINTEGRO WANY SYSTEM INFORMATYCZNY PRZEDSIBIO RSTWA .......................................................24
3.3.3 OGRANICZENIA WE WDRAANIU SYSTEMU RACHUNKO WO CI ZARZDCZEJ...........................................54

Rozdzia IV .......................................................................................................................... 26
Komputer we wspomaganiu decyzji zarzdczych ........................................................... 26

4.1

Systemy wspomagania decyzji ................................................................... 26

4.1.2.

SYSTEM PO ZYSKIWANIA INFO RMACJI...................................................................................27

4.1.3.

SYSTEM PRZETWARZANIA INFO RMACJI.................................................................................62

4.2.1.

SYSTEM MRP..........................................................................................................62

4.3.

Kryteria

doboru

oprogramowania

wspomagajcego

proces

podejmowania decyzji ....................................................................................................... 28

Rozdzia V ........................................................................................................................... 79
Praktyczne zastosowanie komputerowego wspomaganiu decyzji ................................. 79
Podsumowanie .................................................................................................................. 104
Bibliografia........................................................................................................................ 107

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S tro n a |5

WPROWADZENIE

Decyzja jest nieodcznym ogniwem egzystencji kadego czowieka. Decyzje,

ktre podejmuje, okrelaj nie tylko ksztat jego ycia osobistego, zawodowego oraz
rodzinnego, ale w jakim stopniu wpywaj na dzieje okrelonych rodowisk
i spoecznoci. Niektrzy ludzie s zdolni do podejmowania tak

wanych

i brzemiennych w skutki decyzji, e potrafi zmieniad kierunek historii i wpywad pozytywnie lub negatywnie - na losy caych narodw i pokoleo.
Dojrzae podejmowanie decyzji to sztuka dokonywania trafnych wyborw.
aden czowiek nie moe uniknd podejmowania decyzji, gdy codzienne ycie
nieustannie stawia nas wobec faktw i wydarzeo, ktre wymagaj od nas zajcia
jakiej postawy czy dokonania okrelonych wyborw. Jednak z podejmowaniem
decyzji w sensie cisym mamy do czynienia tylko wtedy, gdy takie decyzje czowiek
podejmuje w sposb wiadomy, celowy i dobrowolny. Oznacza to, e przed
podjciem decyzji dostrzega on alternatywne moliwoci dziaania w danym
momencie. 1
W rodowisku przedsibiorstwa czsto decyzja stanowi o byd albo nie byd
firmy na rynku. Dlatego te przy podejmowaniu decyzji nie mona kierowad si tylko
i wycznie intuicj

czy te dowiadczeniami minionych lat, lecz naley

wykorzystywad moliwoci drzemice w rnych technikach, narzdziach oraz

systemach wspomagajcych podjcie trafnej decyzji w przedsibiorstwie.
W dzisiejszych czasach czsto miar zdolnoci konkurencyjnej przedsibiorstwa
okazuje si efektywnod dysponowania informacj. Tylko dziki efektywnemu
systemowi
1

informatycznemu

moliwe

jest

J. Penc, Decy zje w zarzd zaniu, Krakw 1997

www.e-bookowo.pl

dostarczenie

zarzdowi

firmy

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S tro n a |6

natychmiastowej informacji o jej sytuacji finansowej, co pozwoli na pod jcie

waciwych decyzji kierowniczych.
Tak wic to system informacyjny, a w realiach firmy - informatyczny system
zarzdzania jest dzi wyznacznikiem jej konkurencyjnoci i pozycji rynkowej. Aby
system spenia pokadane w nim nadzieje, tj. dostarcza zarzdowi kompleksowej
informacji o sytuacji finansowej firmy, musi zawierad dane o wszystkich aspektach
dziaania firmy. Musi zatem integrowad informacje z wszystkich dziaw firmy. Std
systemy tego typu okrelane s mianem systemw zintegrowanych.
Aktualny poziom zastosowao informatyki w wiodcych firmach na wiecie
pozwala sdzid, e za kilka lat firmy, ktre nie bd dysponoway w peni
zintegrowanym systemem informatycznym, nie bd w stanie podejmowad
racjonalnych decyzji z przyczyn powikszajcej si zoonoci problemw, co w
efekcie nieuchronnie prowadzi do utracenia racji bytu na rynku.
Na temat decyzji podejmowanych w przedsibiorstwie oraz wszelkich innych
zwizanych z tym tematem zagadnieo, na naszym rynku moemy znaled dod
szerok ofert ksikow, ktra zawiera niezliczon ilod informacji. Bardzo ciekaw
pozycj jest ksika napisana przez grup autorek: Mary Staples, Emme Wighart oraz
Ellen Philips pod tytuem Trafne decyzje. Pozycja ta w bardzo przystpny sposb
opisuje i naucza, w jaki sposb radzid sobie z decyzj, jak unikad bdnych rozwizao
zarwno w sferze zawodowej jak i yciu prywatnym. Podobne zagadnienia prezentuj
take pozycje Johna Adaira Podejmowanie decyzji oraz Decyzje w zarzdzaniu
Jzefa Penca. Godna uwagi jest te pozycja ksikowa Henryka Sterniczka pod
tytuem Decyzje w organizacji gospodarczej, ktra zawiera nieocenione informacje
o organizacjach oraz decyzjach w nich podejmowanych.
Jeli wemiemy pod uwag podejcie do podejmowania decyzji od strony
rachunkowoci zarzdczej, to godne zaznaczenia s tutaj takie pozycje jak
Rachunkowod

menederska

gospodarce

finansowej

przedsibiorstwa

K. Mareckiego oraz Rachunkowod zarzdcza i controlling M. Dobija. Pozycje te w

peni odzwierciedlaj tematyk problemu, napisane s prostym jzykiem, przez co s
www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S tro n a |7

zrozumiae nawet dla umiarkowanego laika. Z kolei ksika J. Kisielnickiego Systemy

informacyjne biznesu oraz M. Andrzejewskiego Komputerowe systemy finansowoksigowe w doskonay sposb opisuj systemy inform atyczne wykorzystywane przez
przedsibiorstwa podczas procesu podejmowania decyzji.
Przyblione powyej pozycje ksikowe to oczywicie nie wszystkie materiay
uyte podczas pisania tej pracy magisterskiej. Naley te wspomnied o mnogoci stron
internetowych, ktre wykorzystano piszc, a ktre w nieoceniony sposb pomogy,
szczeglnie w dziedzinie najnowszych systemw wspomagajcych zarzdzanie.
Kompletn list wykorzystanych pozycji oraz adresw internetowych zamieszczono
na koocu pracy w bibliografii.

CEL PRACY
Na wszystkich szczeblach organizacji kierownicy musz rozwizywad rne
problemy i podejmowad decyzje, od ktrych zaley nie tylko jakod zarzdzania
przedsibiorstwem,

ale i efektywnod jego dziaania na rynku i w otoczeniu.

Rozwizywanie problemw i podejmowanie decyzji staje si jednak zadaniem coraz

trudniejszym i bardziej zoonym, gdy wci ronie zoonod i wanod problemw,
sytuacji decyzyjnych oraz sposobw ich rozwizywania. Rodzi to potrzeb
nieustajcego doskonalenia procesu decyzyjnego kadego menadera, a wic
przygotowania decyzji oraz jej podjcia.
Wymagania, jakie s stawiane przed przedsibiorstwami dotyczce jakoci
decydowania cigle rosn, dlatego tak wanym kluczem do odnoszenia sukcesw w
zarzdzaniu staje si zdolnod dostosowania si organizacji do zmieniajcego si
otoczenia. 2 T zdolnod dostosowania si przedsibiorstwa czsto obrazuje si w
procesie informatyzacji przedsibiorstwa, ktra jest niezbdna dla prawidowego
funkcjonowania organizacji oraz trafnego podejmowania decyzji. Dlatego te, jako cel

J. Adair, Podejmowan ie decyzji, Warszawa 1998

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S tro n a |8

tej pracy mona postawid stwierdzenie, e zintegrowane systemy wspomagajce

zarzdzanie s wrcz niezastpione w kierowaniu nowoczesnym przedsibiorstwem
oraz w sposb wydatny poprawiaj jego stabilnod rynkow i skutecznod
podejmowanych decyzji.

PRZEGLD TRECI PRACY

Praca skada si z piciu gwnych rozdziaw, w ktrych ujto, w sposb
rzetelny oraz przystpny, podstawow wiedz na temat podejmowanych decyzji w
przedsibiorstwach.
Rozdzia pierwszy jest zatytuowany Istota procesu podejmowania decyzji. W
rozdziale tym mona znaled wszelkie wiadomo ci dotyczce decyzji, ktre
niekoniecznie maj zwizek z e sfer zawodow, ale dotykaj naszych codziennych
wyborw oraz dylematw. Ponadto znajduje tu si podrozdzi a Synne decyzje,
ktry obrazuje, w jaki sposb decyzje wpywaj na histori wiata oraz egzystencj
przedsibiorstw.
Drugi rozdzia to wiadomoci dotyczce decyzji zachodzcych wewntrz
przedsibiorstwa. Mona tutaj nabyd wiedz o tym, z jakimi decyzjami mamy do
czynienia oraz jak powinien si zachowywad decydent, lub jakich czynnoci powinien
si wystrzegad, aby maksymalizowad trafnod podejmowanych decyzji , czym
bezporednio przyczynia si do sukcesu caej organizacji gospodarczej.
Kolejnym etapem pracy jest Rachunkowod zarzdcza, ktry uwiadamia
czytelnikowi jak duy wpyw na podejmowanie decyzji ma wanie ta dziedzina.
Odnajdujemy tutaj funkcj rachunkowoci zarzdczej, jej wasnoci, informacje
kosztowe do celw podejmowania decyzji w organizacji oraz pewne aspekty
wdroenia rachunkowoci do systemu wspomagajcego procesy decyzyjne poprzez
systemy informatyczne przedsibiorstwa.
Rozdzia czwarty uwidacznia jak ogromne znaczenie dla funkcjonowania
podmiotw gospodarczych ma komputer. Bez trudu mona tutaj znaled informacje
www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S tro n a |9

dotyczce systemw wspomagajcych zarzdzanie i decyzji zachodzcych wewntrz

przedsibiorstwa, ich budowy, wpywu na ca organizacj oraz zbawiennych efektw
zastosowania ich.
W kolejnym, pitym rozdziale pracy w sposb przykadowy zobrazowano
zastosowanie komputerowego wspomagania decyzji. Jako przykad posuy nam tutaj
baza danych fikcyjnej firmy PROMED, podczas ktrej dziaania komputer
podpowiada, jakie podjd decyzje, zarwno w zakresie zasobw ludzkich , jak i analizie
finansowej przedsibiorstwa. Prac zamyka podsumowanie oraz bibliografia.

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 10

ROZDZIA I
ISTOTA PROCESU PODEJMOWANIA DECYZJI

Homo Sapiens to okrelenie czowieka mylcego. Niewtpliwie tym

szczeglnym darem odrniamy si od reszty wiata zwierzt. W yciu osobistym, jak i
zawodowym, sprawne mylenie pomaga rozwizad napotykajce nas problemy.
Wyznacznikiem mylenia jest cige podejmowanie decyzji i rozwizywanie
problemw. S to nierozerwalne i stae elementy w skutecznym zarzdzaniu. Proces
podejmowania decyzji skania nas do wyszukiwania i oceniania wariantw dziaania,
przed ktrymi stoi organizacja. 3 Kady wybr niesie za sob konsekwencje, dlatego
tak wane jest wiadome i umiejtne podejmowanie decyzji.

1.2.1. D ECYZJE BYSKAWICZNE

Codziennie zdarzaj si sytuacje, kiedy decyzje podejmowane s w sposb
natychmiastowy, tak szybko, e wydaje si, jakbymy ani przez chwil si nad ni nie
zastanawiali, np. mwic dzikuj, kiedy co dostajemy. Decyzje te mog wydawad
si

automatyczne,

lecz

tak

naprawd

wynikiem

nawykw

rutyny,

podejmowalimy je w swym yciu tak czsto, e wykonujemy je odruchowo.

Innym rodzajem decyzji byskawicznej s decyzje oparte na reakcjach
instynktownych. Na przykad widzc, e wasne dziecko zaraz spadnie ze schodw,

M. Staples, E. Wighart, E. Philips, Trafne decyzje, Warszawa 1997

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 11

bez namysu rzucamy si i je apiemy. Emocje zmuszaj nas tutaj do

natychmiastowego dziaania, rozwaanie za i przeciw nie wchodzi w rachub. 4

1.2.2 INTUICJA
Kady od czasu do czasu ma silne przeczucie, co naley zrobid w danej sytuacji,
jeszcze zanim zacznie rozwaad wszystkie moliwoci. Nawet, jeli stosujemy czysto
rozumowe praktyki podejmowania decyzji, powinnimy uwzgldnid take nasze
emocje, gdy daj nam one znacznie gbszy wgld w pewne sprawy, ni jest to
moliwe na drodze rozumowania logicznego.

1.2.4. OKRELENIE CELU

Przed podjciem jakiejkolwiek decyzji musimy dokadnie wiedzied, co mamy
zamiar osignd. Podejmowanie decyzji bez wyranie sprecyzowanego celu prowadzi
do poraki lub niezadowalajcych nas rezultatw. Aby okrelid cel, naley
sprecyzowad problem. Czasami problem i cel rysuj si jasno, natomiast innym razem
sporo czasu moe zajd okrelenie jednego i drugiego. Kiedy ju okrelimy swj
problem i sprecyzujemy cel, dobrze jest podzielid zadanie na kilka atwiejszych do
osignicia celw porednich.

1.2.5. ZNACZENIE INFORMACJI 5

Przy podejmowaniu decyzji musimy mie odpowiedni liczb informacji. Ilod
ich zaley od istoty i problematyki zagadnienia. W przypadku bahego problemu liczba
4

M. Staples, E. Wighart, E. Philips, Trafne decyzje, Warszawa 1997

Cz. Nosal, Umys menadera, Wrocaw 1993

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 12

informacji nie musi byd zbyt dua, ale jeli mamy do czynienia z decyzj szeroko
rozbudowan, np. o kupnie domu, musimy signd po szereg skomplikowanych
danych.

1.2.6. RNE MOLIWOCI

Po zebraniu odpowiedniej iloci informacji okazuje si, e mamy do wyboru
dwa lub trzy warianty. Przed ostatecznym podjciem decyzji, naley jednak powicid
jeszcze troch czasu nad innymi rozwizaniami, ktre mogy zostad przeoczone.
Psychologowie wymylili kilka technik pobudzajcych do twrczego mylenia.
Naley do nich mylenie niekonwencjonalne, analiza najgorszego wariantu, synektyka
i burza mzgw. 6

1.2.7. SKALOWANIE SZANS

Jeli mamy ju gotow list rozwizao, nie naley spieszyd si z osdem.
Spokojnie naley przyjrzed si wszystkim moliwociom, kalkulujc zarwno ryzyko,
jak i korzyci zwizane z kad z nich. Naley pamitad o tym, e ludzie podejmuj
bdne decyzje gwnie z dwch powodw. Po pierwsze - na og nie bior pod
uwag moliwoci niepowodzenia, po drugie - za bardzo wierz w to, e ich decyzje s
suszne.

1.2.8. KALKULOWANIE RYZYKA

Bardzo

wanym

etapem

przy

ocenianiu

moliwoci

rozwizao

jest

skalkulowanie ryzyka zwizanego z kadym z nich. Kalkulowanie ryzyka polega na

matematycznym wyliczeniu ryzyka. Nawet jeeli istnieje zaledwie minimalne
6

www.kadry.info.pl

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 13

prawdopodobieostwo, e przedsiwzicie moe skooczyd si fiaskiem, trzeba wzid je

pod uwag. Moemy

wwczas porwnad ryzyko zwizane ze wszystkimi

rozwizaniami, zanim podejmiemy decyzj.

1.2.9. MYLENIE PERSPEKTYWICZNE

Kada decyzja, jak podejmujemy, nawet z pozoru drobna lub mao wana,
niesie za sob konsekwencje - czasem duo dalej idce, ni to mona byo przewidzied
na pocztku. Dlatego te bardzo wane przy podejmowaniu decyzji jest zastanowienie
si nad jej konsekwencjami, zarwno w tej bliszej, jak i dalszej przyszoci. 7 Naley
wic analizowad wszystkie ewentualne efekty swojego dziaania, zanim ostatecznie
przesdzimy spraw.

M. Staples, E. Wighart, E. Philips, Trafne decyzje, Warszawa 1997

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 14

ROZDZIA II
DECYZJE W PRZEDSIBIORSTWIE

We wspczesnym przedsibiorstwie procesy podejmowania decyzji stanowi

najwaniejszy element w zarzdzaniu firm. Dlatego te tak wielki nacisk nakada
si na menaderw, aby wci si rozwijali, doskonalc si w sprawnym sposobie
podejmowania decyzji. Sukces skutecznego zarzdzania opiera si, w gwnej mierze,
wanie na odpowiednio podjtych decyzjach, ktre w nieuchronny sposb zbliaj
firm do osignicia przez ni zaoonych celw. 8

2.1. WARUNKI RACJONALNOCI DECYDOWANIA

Kada decyzja powinna speniad swoje zaoenia, to znaczy powinna
skutecznie oraz efektywnie zapewniad przedsibiorstwu stabiln pozycj na rynku.
Decyzja powinna mied swj okrelony czas, to znaczy moment, w ktrym wystpuje,
tak, aby zsynchronizowa si on z innymi czynnikami zachodzcymi w otoczeniu w
celu sprawnego zapewnienia optymalnego efektu ekonomicznego.

2.2 WYKORZYSTANIE TEORII DECYZJI

H. Sterniczek, Decyzje w organizacji gospodarczej, Warszawa 1980

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 15

Chcc dokonywad trafnych wyborw w swoim przedsibiorstwie, kady

menader powinien zaznajomid si i korzystad z bogatego dorobku teoretycznego w
tej dziedzinie. Przedmiotem zainteresowania teorii podejmowania decyzji s bowiem
decyzje, metody oraz techniki ich podejmowania. Celem tej teorii jest ustalenie,
wedle jakiej zasady dokonad wyboru dziaania, gdy wiadomo, co mona zrobid i jakie
s skutki, ale nie wiadomo, jakie skutki bd, poniewa nieznany jest rzeczywisty stan
przyrody9. W teorii tej moemy znaled rnego rodzaju procedury, reguy oraz
wzorce podejmowania decyzji.

2.3 PROCEDURY DECYDOWANIA

Istniej okrelone procedury postpowania w procesie podejmowania decyzji.
Obejmuj one pid podstawowych etapw: diagnoz problemu, formuowanie
problemu, konstrukcj modelu, analiz modelu oraz wdraanie wynikw. Etapy te
mona oczywicie rozszerzyd w zalenoci od potrzeb.

2.4 REGUY DECYDOWANIA

Teoria decyzji okrela pewne reguy postpowania, zmierzajce do podjcia
prawidowej decyzji poprzez selekcj rnych jej wariantw i wyszukanie wariantu
optymalnego. Menader przed podjciem decyzji powinien wyprbowad kilka
rnych regu, aby okrelid, ktra z nich jest najkorzystniejsza w danej sytuacji.
Opracowano siedem takich regu, ktre w znaczny sposb mog uatwid
podejmowanie susznych decyzji,

a w szczeglnoci ich przygotowanie. Pierwsze

cztery reguy uznawane s za podstawowe i one s najczciej uywane: 10

T.Pszcz ko wski, Maa encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Wrocaw 1978, s. 250.

10

J. Penc, Decyzje w zarzdzaniu, Krakw 1997

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 16

1. Regua poszukiwania dominacji polega ona na znalezieniu wariantu,

ktry pod wzgldem oceny dominuje nad innymi,
2. Regua logicznej koniunkcji sprawdzane s wszystkie atrybuty
speniajce zaoone wartoci krytyczne, po czym wybierany jest
wariant dziaania, ktry spenia wszystkie progi krytyczne,
3. Regua dysjunkcji wybierany jest wariant, w ktrym przynajmniej
jedno z ocenionych kryteriw osigno lub przekroczyo zaoony punkt
krytyczny,
4. Regua leksykograficzna wybierany jest wariant, ktry pod wzgldem
najwaniejszej cechy jest najlepszy. Jeli midzy wariantami zachodzi
rwnod, porwnuje si nastpne pod wzgldem hierarchii cechy.
5. Regua eliminacji,
6. Regua maksymalizacji,
7. Regua sumowania uytecznoci.

2.5 TECHNIKI DECYDOWANIA

Techniki decydowania to sposoby postpowania, ktre s wykorzystywane
podczas procesu podejmowania decyzji. Techniki te dzielimy na tradycyjne i
nowoczesne (tabela 3.1.), a ich stosowanie moemy uzalenid od rodzajw problemu.

2.6 MODELE PODEJMOWANIA DECYZJI

Modele podejmowania decyzji to nic innego, jak pewne wzorce postpowania
w okrelonych sytuacjach decyzyjnych, zmierzajce do maksymalizacji efektu podjtej
decyzji. Spord wielu wzorcw mona wyrnid nastpujce:11

11

J. Adair, Podejmowan ie decyzji, Warszawa 1998

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 17

Racjonalny decyzja wynika z logicznego, uporzdkowanego dziaania,

obejmuje wszystkie operacje mylowe od rozpoznania problemu, a do jego
finalizacji.
Proceduralny (biurokratyczny) decyzja musi byd podjta zgodnie z przyjtymi
reguami, procedurami, przepisami.
Fundamentalistyczny decyzje wynikaj z przyjtych koncepcji, teorii lub
narzuconego systemu wartoci.
Pragmatyczny (kompromisowy) decyzja stanowi rozwizanie kompromisowe,
uwzgldniajce sprzeczne stanowiska.
Tradycyjny decyzja podejmowana jest pod wpywem zgromadzonych
dowiadczeo i tradycji w dziaaniu.
Wizjonerski decyzja oparta jest na wewntrznym przekonaniu decydenta,
inspiracji czy olnieniu.
Polityczny decyzja jest wynikiem gry si, przewagi jednej grupy nad drug.

2.7 RODZAJE DECYZJI I ICH PODEJMOWANIE

W nowoczesnym przedsibiorstwie spotykamy si z rnego rodzaju
decyzjami, ktre w zalenoci od zoonoci problemw i sytuacji ich rozwizywania
rni si od siebie pod wieloma aspektami. Podejcie do rozpatrywania kadego z
procesw decyzyjnych powinno wic byd traktowane bardzo indywidualne, poniewa
kada decyzja wymaga zaangaowania innych si, rodkw, badao, technik informacji
oraz innych dziaao zmierzajcych do maksymalizacji trafnoci podjtej decyzji.

2.8 OGRANICZENIE RACJONALNOCI DECYDOWANIA

Oglnie uwaa si za prawdziwe stwierdzenie, e nie ma ludzi idealnych, nie
ma osoby nieomylnej, ktrej wszystkie osdy trafiayby bezbdnie w prorokowan
www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 18

przyszod. Tak wic, podczas procesw decyzyjnych take czsto dochodzi do

rnego rodzaju odchyleo, bdw, niecisoci, co do zamierzonych przez decydenta
celw. Nie moemy cakowicie wykluczyd bdw z naszego procesu decyzyjnego,
gdy zoonod systemw przedsibiorstwa, procesw w nim zachodzcych oraz
wzajemna interakcja przedsibiorstwo - otoczenie powoduje tak mnogod
wariantw, e nie sposb objd ich wszystkich.

S jednak sposoby, aby ograniczyd czstotliwod oraz zakres popeniania

bdnych decyzji. Su temu operacje polegajce na zebraniu rzetelnych informacji,
ktre uatwiaj rozeznanie w sytuacji, wnikliwe rozwaenie rnych opcji i moliwych
wariantw oraz sporzdzenie analizy ryzyka, ktra pozwoli nam zapoznad si z
prawdopodobieostwem osignicia oczekiwanego rezultatu.

2.9 TRUDNOCI W PROCESIE DECYDOWANIA

Podczas procesu decydowania napotykamy si na rnego rodzaju bariery,
ktre uniemoliwiaj zachowanie obiektywizmu oraz racjonalnoci danej decyzji.
W przedsibiorstwie na przeszkodzie podjcia decyzji obiektywnej mog stand
bariery: 12

2.10 BARIERY DECYDOWANIA

Innymi rodzajami barier utrudniajcych prawidowe funkcjonowanie procesu
decyzyjnego s subiektywne bariery decydowania. Przeszkody te, to przede
wszystkim bariery o charakterze psychospoecznym, ktre czsto bardzo negatywnie

12

J. Penc, Decyzje w zarzdzaniu, Krakw 1997

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 19

wpywaj na funkcjonowanie caego przedsibiorstwa. Jako najwaniejsze z nich

moemy wyrnid: 13

2.11 DZIAANIE W KRYZYSIE ZAUFANIA

Jest rzecz niemoliw, aby meneder podczas swej pracy nie napotyka
rozmaitych przeszkd i utrudnieo. Dowiadczenia, ktre w ten sposb nabywa,
stanowi postaw wobec tego rodzaju problemw w przyszoci, co odzwierciedla
trafnod podjtych decyzji. Najwaniejsz przeszkod, na jak podczas swojej pracy
moe natrafid kierownik jest ryzyko, dlatego te dziaanie w kryzysie zaufania spenia
tak wan rol dziaalnoci menadera.

13

J. Adair, Podejmowan ie decyzji, Warszawa 1998

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 20

ROZDZIA III
RACHUNKOWOD ZARZDCZA

Rachunkowod towarzyszy czowiekowi ju od bardzo dawna, a mianowicie

siga czasw staroytnych. To w dawnych miastach Mezopotamii odnaleziono
pierwsze zapisy ewidencyjne na glinianych tabliczkach. Przez wiele wiekw swojego
istnienia rachunkowod staa si wan dziedzin nauki. Wypracowaa wasne zasady
oraz techniki, ktrych stosowanie zapewnia spjnod caego systemu. W obecnych
czasach rachunkowod jest nierozerwalnie zwizana z niemal kadym podmiotem
gospodarczym. 14 Przyczyn powszechnoci jej stosowania s nie tylko wymogi
prawne, ale take korzyci pynce

z bogactwa informacji o przedsibiorstwie,

ktrych

Dziedzina

rachunkowod

dostarcza.

ta

jest

rdem

informacji

ekonomicznych, dotyczcych dziaalnoci danej firmy, bez ktrej nie sposb sobie
wyobrazid zarzdzanie jakimkolwiek podmiotem gospodarczym

czy podjcie

racjonalnych decyzji.

3.1. FUNKCJE I WASNOCI RACHUNKOWOCI ZARZDCZEJ

Najbardziej ogln funkcj rachunkowoci zarzdczej, z jak mona si spotkad,
jest funkcja informacyjna. Funkcja ta odpowiada podsystemowi rachunkowoci,

14

M. Andrzejewski [i in.] Ko mputerowy systemy finansowo-ksigowe, Krak w 2000

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

ktrego

celem

jest

odpowiednie

przetworzenie

S t r o n a | 21

przygotowanie

danych

ekonomicznych w taki sposb, aby byy pomocne przy podejmowaniu decyzji. 15

3.1.1. RACHUNKOWOD ZARZDCZA STRATEGICZNA I OPERACYJNA

Przyjmujc jako kryterium dugod okresu dziaalnoci przedsibiorstwa,
jakiego dotycz dane pochodzce z rachunkowoci zarzdczej, oraz szczebel kadry
kierowniczej, dla ktrego te dane s przeznaczone, moemy j podzielid na dwa
dziay:
rachunkowod zarzdcza strategiczna,
rachunkowod zarzdcza operacyjna.

3.1.2. SYSTEM RACHUNKOWOCI ZARZDCZEJ I RACHUNKU KOSZTW

Rachunkowod zarzdcza jest bardzo blisko zwizana z rachunkiem kosztw;
tak blisko, e trudno jest powiedzied, w ktrym miejscu kooczy si rachunek kosztw,
a w ktrym zaczyna si rachunkowod zarzdcza. Rzeczywicie, nie mona mwid
o rachunkowoci zarzdczej w oderwaniu od rachunku kosztw. Rachunek k osztw
moemy zdefiniowad jako wyodrbniony podsystem systemu informacyjnego
rachunkowoci, stanowicy proces ustalania kosztw prowadzenia dziaalnoci
gospodarczej, polegajcej na wytwarzaniu wyrobw lub wiadczeniu usug.

3.2 INFORMACJA KOSZTOWA DO CELW PODEJMOWANIA DECYZJI W

PRZEDSIBIORSTWIE

15

T. Kiziukiewicz [praca zb. pod red.] Rachunkowo zarzdcza, Wrocaw 2000

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 22

Informacje o kosztach dziaalnoci, ktrych dostarcza rachunek kosztw s

potrzebne przede wszystkim do wyceny zapasw i ustalenia wyniku finansowego,
podejmowania decyzji ekonomicznych, wreszcie kontroli dziaalnoci gospodarczej.
Rachunek kosztw moemy okrelid jako baz dla rachunkowoci zarzdczej.

Podstaw podejmowania decyzji zarzdczych jest analiza kosztw konkretnego

przedsiwzicia. Tak, wic rachunkowod zarzdcza bdzie w duej mierze korzystad z
rachunku kosztw.

3.2.1 METODY KLASYFIKACJI KOSZTW

Koszty ponoszone przez przedsibiorstwo w trakcie jego dziaalnoci moemy

podzielid wedug rnorakich kryteriw. Najbardziej podstawowym podziaem jest
podzia ze wzgldu na sposb przypisania oraz zachowanie: 16

3.2.2 RACHUNEK KOSZTW PENYCH

Rachunek kosztw penych jest systematycznym rachunkiem kosztw. Traktuje
si go jako tradycyjny rachunek kosztw. Gwnym celem, dla ktrego si go
prowadzi jest koniecznod sporzdzania obligatoryjnych sprawozdao finansowych.
Rachunek kosztw penych oparty jest na zaoeniu, e wszystkie koszty (w tym take
porednie) zostay poniesione w zwizku z wytworzeniem okrelonych produktw,
czyli musz zostad cakowicie rozliczone na produkty. Zasadniczym problemem
rachunku kosztw penych jest umiejtne okrelenie, jaka cz d kosztw porednich
powinna byd wczona do kosztw odpowiedniego zlecenia lub produktu.

16

K. Marecki, Rachunkowo menederska w gospodarce finansowej przedsibiorstwa, Warszawa

2001

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 23

3.2.3 RACHUNEK KOSZTW ZMIENNYCH

Wiksz przydatnoci, ni rachunek kosztw penych, w podejmowaniu
decyzji krtkookresowych oraz oceny dziaalnoci wewntrznych podmiotw
przedsibiorstwa charakteryzuje si rachunek kosztw zmiennych. Dlatego w sytuacji,
gdy osoby zarzdzajce firm musz podejmowad decyzje dotyczce krtkiego
okresu, bdce reakcj na biece zmiany w wielkoci popytu i sprzeday, narzdziem
najlepiej monitorujcym rezultaty finansowe jest wanie rachunek kosztw
zmiennych.

3.2.4 RACHUNEK KOSZTW PENYCH A KOSZTW ZMIENNYCH

Historycznie rzecz ujmujc, rachunek kosztw penych wyksztaci si jako
pierwszy. Jest on podsystemem systemu ewidencyjnego rachunkowoci, a wic musi
byd zgodny z ustaw o rachunkowoci. W rachunku kosztw penych wszystkie koszty
bezporednie oraz uzasadniona czd kosztw wydziaowych obcia koszt
wytworzenia produktu. Niewtpliw zalet tego systemu jest to, i daje on obraz
dugotrwaej sytuacji, ogranicza czynnik sezonowoci, przez co pomaga w
podejmowaniu dalekowzrocznych decyzji. Natomiast niewielka jest jego przydatnod
w zarzdzaniu operacyjnym.

3.3. ASPEKTY WDROENIA SYSTEMU WSPOMAGAJCEGO PROCESY

DECYZYJNE W PRZEDSIBIORSTWIE
Rachunkowod zarzdcza w ostatnich latach w Polsce bardzo szybko zyskuje
na znaczeniu. Uwarunkowania gospodarki wolnorynkowej, coraz silniejsza i bardziej
agresywna konkurencja, zmuszaj przedsibiorstwa do poprawy swojej rentownoci,
do bardziej efektywnego wykorzystywania istniejcych zasobw, czy sigania po
nowe. To nowe rodowisko, w ktrym musz odnaled si polskie firmy, wymaga

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 24

stosowania doskonalszych narzdzi planowania, kontrolowania i wspomagania

procesu decyzyjnego na kadym jego szczeblu. W tej sytuacji pomocny moe okazad
si

dobrze

wdroony

system

wspomagajcy

menaderw

zarzdzaniu

przedsibiorstwem.

3.3.1 INTEGRACJA RACHUNKOWOCI ZARZDCZEJ I FINANSOWEJ

Podstawowym rdem informacji dla systemw wspomagajcych procesy
decyzyjne w przedsibiorstwach jest ksigowod. Rachunkowod finansowa, ktrej
pierwotnym celem jest obligatoryjna sprawozdawczod w nowoczenie zarzdzanej
firmie, przestaje byd li tylko systemem ewidencji zdarzeo gospodarczych, a staje si
bogatym rdem informacji, ktre -

w odpowiedni sposb przetworzone -

wspomagaj kierownictwo na kadym szcz eblu w podejmowaniu decyzji. Dlatego

warunkiem koniecznym implementacji systemu rachunkowoci zarzdczej jest dobrze
wdroony system rachunkowoci finansowej. Natomiast drugim etapem procesu
bdzie umiejtne powizanie obu tych systemw. 17

3.3.2 ZINTEGROWANY SYSTEM INFORMATYCZNY PRZEDSIBIORSTWA 18

System informacyjny jest odbiciem struktury przedsibiorstwa. Swoim
zasigiem obejmuje wszystkie informacje pojawiajce si w obszarze firmy. Jego
istotnym elementem jest system przetwarzania danych

definiowany jako:

wieloetapowy, sformalizowany proces, w ktrym informacje o elementarnych

zdarzeniach

gospodarczych

s:

ujmowane

(mierzone

dokumentowane),

rejestrowane w odpowiednich urzdzeniach ewidencyjnych, grupowane w zbiory

danych, ktre s nastpnie porzdkowane (scalane, sortowane, rozdzielane) i

17

J. Kisielnicki, Systemy in formacyjne b iznesu, Warszawa 1999

18

J. Kisielnicki, Systemy in formacyjne b iznesu, Warszawa 1999

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 25

aktualizowane. W obecnych czasach liczba danych (zmiennych), wpywajcych na

przebieg procesw produkcyjnych jest bardzo dua, a zalenoci pomidzy nimi zoone. Ponadto szybkod przebiegu procesw gospodarczych ronie, dlatego
efektywne sterownie przedsibiorstwem wymaga implementacji nowoczesnych
rodkw technicznych, jakimi s komputerowe systemy wspomagajce zarzdzanie.
Czd systemu przetwarzania danych, w ktrej informacje s przetwarzane przy
wykorzystaniu

technologii

informatycznych

nazywa

si

wanie

systemem

informatycznym.

3.3.3 OGRANICZENIA WE WDRAANIU SYSTEMU RACHUNKOWOCI ZARZDCZEJ

Najistotniejszym czynnikiem hamujcym rozwj rachunkowoci zarzdczej w
Polsce jest niewtpliwie niedostateczna wiadomod zarzdzajcych. Mimo, i
sytuacja powoli poda we waciwym kierunku, wci brak powszechnego
przekonania o zaletach dobrze wdroonych systemw wspomagajcych procesy
decyzyjne.

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 26

ROZDZIA IV
KOMPUTER

WE

WSPOMAGANIU

DECYZJI

ZARZDCZYCH

W dzisiejszych czasach nie sposb wyobrazid sobie przedsibiorstwa, w ktrym

nie wykorzystuje si moliwoci drzemicych w komputerach. Mona si z nimi
spotkad wszdzie, praktycznie na kadym szczeblu przedsibiorstwa, poczwszy od na
przykad obsugi kasy, a na wspomaganiu podjcia decyzji w bardzo zoonych
problemach jednostki gospodarczej skooczywszy. 19

4.1 SYSTEMY WSPOMAGANIA DECYZJI

W

nowoczesnym

przedsibiorstwie

zoonod

decyzji

zarzdzaniu

nieustannie wzrasta, poniewa powiksza si zoonod rozwizywanych problemw;

sprawia to, e zmniejsza si nasza skutecznod podejmowanych decyzji oraz
sprawnego analizowania okrelonych sytuacji. W zwizku z zaistnia sytuacj
decydenci zmuszeni s do korzystania z narzdzi wspierajcych ich podczas procesu
decyzyjnego. Systemy wspomagania decyzji (SWD) obejmuj baz danych oraz baz
modeli ilociowych, a take modu umoliwiajcy wspprac z uytkownikiem .
Systemy te maj za zadanie popraw efektywnoci decydowania, dziki wsparciu
informacyjnemu i przeliczeniowemu. Poprawa ta dotyczy oczywicie wszystkich

19

J. Penc, Decy zje w zarzd zaniu, Krakw 1997

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 27

procesw podczas przebiegu decyzji, od zlokalizowania okrelonego problemu, a do

wyboru okrelonej metody.

4.1.2. SYSTEM POZYSKIWANIA INFORMACJI

Informacje posiadaj rn jakod oraz rn wartod w danym czasie. Naley
wic wartociowad oraz gromadzid tylko te, ktre s poyteczne, a take od czasu do
czasu weryfikowad je, eby wyeliminowad zbdne. Bardzo wany jest stay dopyw
tych informacji - mona go zapewnid poprzez stworzenie przez przedsibiorstwo
systemu obserwacji rodowiska, a jeszcze lepiej - systemu wczesnego rozpoznawania
szans i zagroeo. Oba te systemy zapewniaj sta obserwacj otoczenia, umoliwiaj
identyfikacj rnych ich obszarw. 20

4.1.3. SYSTEM PRZETWARZANIA INFORMACJI

System przetwarzania informacji stanowi kombinacj sprztu komputerowego
i oprogramowania, zapewniajcego uytkownikom dostp do informacji i ich
wykorzystanie do przeprowadzenia rnych testw czy te opracowywania i
stosowania modeli symulacyjnych i prognostycznych. Ich podstaw jest oczywicie
komputer, a raczej sieci komputerw poczone w jedn spjn caod.

4.2.1. SYSTEM MRP

Pierwszym wanym systemem we wspomaganiu zarzdzania jest niewtpliwie
MRP, co jest skrtem od angielskich sw: "Material Requirements Planning" i jest
tumaczone jako planowanie potrzeb materiaowych .
20

www.gazeta-it.pl

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 28

4.3. KRYTERIA DOBORU OPROGRAMOWANIA WSPOMAGAJCEGO PROCES

PODEJMOWANIA DECYZJI
W dzisiejszym wiecie, dla organizacji gospodarczych dziaajcych na rynku
w cigym klimacie niepewnoci i ryzyka, najwaniejsza staje si precyzyjna i szybka
informacja o sytuacji ekonomicznej przedsibiorstwa, wielkoci oraz strukturze
sprzeday, klientach i konkurencji, skutecznoci prowadzonych akcji marketingowych.
Dopiero wszystkie te informacje, rzetelnie zebrane oraz przetworzone wskazuj nam
kierunek, w jakim powinna pjd nasza decyzja.

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 29

ROZDZIA V
PRAKTYCZNE

ZASTOSOWANIE

KOMPUTEROWEGO

WSPOMAGANIU DECYZJI

Rozdzia ten w caoci powicono praktycznemu ujciu podejcia do decyzji.

W sposb obrazowy przedstawiono, na podstawie bazy danych Decyzja, jak w
najprostszym ujciu dochodzi w przedsibiorstwie do procesw decyzyjnych oraz jak
procesy te wspomagad wykorzystujc komputer.

Program ten zaprojektowano z myl o najprostszych procesach decyzyjnych

zachodzcych w organizacji, w skad ktrych wchodzi wykorzystanie zasobw ludzkich
oraz wski zakres analizy finansowej przedsibiorstwa. Celem programu jest takie
przedstawienie danych, aby waciciel firmy nie musia marnowad cennego czasu na
rczne prowadzenie ewidencji, dokonywanie mudnych obliczeo, tylko mg
ograniczyd si do jednorazowego wprowadzenia wszystkich danych, ktre nastpnie
zostan przetworzone przez aplikacj, by otrzymad produkt finalny jako podpowied
komputera dotyczc tego, jakie podjd decyzje. Pragn take nadmienid, e aplikacja
ta jest zbudowan baz danych w demonstracyjnej wersji programu Microsoft Access
XP.

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

www.e-bookowo.pl

S t r o n a | 30

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

PODSUMOWANIE

www.e-bookowo.pl

S t r o n a | 31

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

BIBLIOGRAFIA
Literatura

www.e-bookowo.pl

S t r o n a | 32

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

Strony internetowe

www.e-bookowo.pl

S t r o n a | 33