Professional Documents
Culture Documents
Jakub Krasuski
Joanna Moejko
Ewelina Pomaska
Olga Rotkiewicz
Paulina Sowiska
Aleksandra Sowulewska
Bartek Tuszyski
Piotr Wasilewski
Anna Wjcik
SPIS TRECI
I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
VII.
VIII.
IX.
Wstp str. 3
Podatek od wszystkich zastosowa danego czynnika str. 4
Oglny model Harbergera str. 9
Oglny model rwnowagi str. 10
Inne modele rwnowagi oglnej str. 15
Efekt naoenia podatku na jeden czynnik wytwrczy
w jednym sektorze str. 16
Podatek oddziaujcy na wiele gazi str. 19
Podatek naoony na jedno dobro str. 20
Podsumowanie str. 24
WSTP
Benjamin Franklin, amerykaski polityk, jak rwnie jeden z ojcw zaoycieli
Stanw Zjednoczonych powiedzia: Na tym wiecie pewne s tylko mier i podatki.
Temat podatkw zostanie szczegowo omwiony w poniszym referacie.
Praca ta pozwoli nam odpowiedzie nie tylko na najprostsze pytania takie jak:
jakimi podstawowymi cechami powinien si charakteryzowa dobrze prosperujcy
system podatkowy, ale rwnie przedstawiony zostanie model Harbergera.
Podatki to, najprociej ujmujc, obowizkowe opaty na rzecz pastwa uiszczane
przez jego obywateli. Pastwo posiada zdolno, aby jego obywatele finansowali
produkcj dbr publicznych. Zaleno t mona rwnie intepretowa jako zmuszanie
obywateli do wspierania rnych grup interesu, a to z kolei moe by tosame
z kradzie. Istnieje jednak podstawowa rnica, ktra nie pozwala na takie
przyrwnanie. Mianowicie transfer pienidzy podatnika do pastwa nabiera znamion
legalnoci, dziki stojcemu za nim demokratycznemu procesowi politycznemu.
Zagadnienia te byy jednak tematem spornym ju u ojcw zaoycieli Stanw
Zjednoczonych. Bunt, ktry zosta przeksztacony w wojn o niepodlego, rozpocz si
w 1773 roku w Bostonie w ramach przekonania spoeczestwa o niesprawiedliwoci
naoenia podatkw na koloni brytyjsk w Stanach Zjednoczonych. Protesty te nosz
nazw herbaty boloskiej i pochodz od nadmiernej poday tego produktu. Po dzi
dzie dochodzi do wielu ktni na temat sprawiedliwoci i niesprawiedliwoci tego
obcienia finansowego.
Skd w ogle wziy si podatki, jaka jest ich geneza? Mwi si, e s one stare
jak pastwo. Ju w redniowieczu poddani wiadczyli swoim panom feudalnym pewne
usugi. W istocie byy to tak naprawd podatki. Wspczenie podatki wystpuj
w formie pieninej, obywatele danego pastwa nie musz wic wiadczy adnych
usug. Jednak naley mie na uwadze, e w momencie, gdy osoba pracujca oddaje
jedn czwart swoich zarobkw, to jest to tosame z prac na rzecz pastwa przez jedn
czwart swojego czasu. W Stanach Zjednoczonych, aby zapobiec ewentualnym
naduyciom wadzy, wprowadzono pewne konstytucyjne ograniczenia. I tak wyksztacia
wiadcze
socjalnych,
jak
rwnie
podatek
dochodowy
maj
negatywny
wpyw
na
aktywa
netto
(kapita
wasny)
Wynikaoby
nich,
system
podatkowy
prowadzi
jedynie
Sprawiedliwo a podatki
Wikszo uwag krytycznych w sprawie opodatkowanie kieruje uwag na jego
sprawiedliwo. Istniej dwie niezalene koncepcje sprawiedliwoci: pozioma oraz
pionowa.
Sprawiedliwo pozioma wystpuje w tym systemie, w ktrym jednostki
identyczne pod wszystkimi istotnymi wzgldami s traktowane tak samo. Zasada
sprawiedliwoci poziomej jest tak istotna, e zostaa umieszczona jako Czternasta
Poprawka w Konstytucji Stanw Zjednoczonych. Tym samym, system podatkowy, ktry
rnicowaby podejcie do osb ze wzgldu na pe, kolor skry czy wyznanie, zostaby
w Stanach Zjednoczonych uznany jako niesprawiedliwy w rozumieniu poziomym. Jednak
co to znaczy, e dwie jednostki s identyczne pod wszystkimi istotnymi wzgldami?
I co to oznacza, e maj zosta traktowane dokadnie tak samo? W rzeczywistoci
wystpuje wiele przykadw, ktre pokazuj, e system rnicuje swoje podejcie
do osb o rnych gustach. Przykadowo, wysze podatki od wysokoprocentowych
alkoholi dyskryminuj tych, ktrzy preferuj whisky w stosunku do tych, ktrzy wol
wino czy piwo.
Wedug zasady sprawiedliwoci pionowej, osoby, ktre s w stanie paci wysze
podatki, powinny to robi. Ta koncepcja posiada jednak trzy gwne problemy.
Po pierwsze, naley nakreli kogo dotycz wysze stawki podatkowe, nastpnie jakie
jest zastosowanie tego przepisu i na koniec, o ile wicej powinni paci ni inni.
Podstawa opodatkowania
Podstaw opodatkowania moe by dochd i jest on najczciej stosowan baz.
Jest on uwaany, jako bardzo dobry miernik zdolnoci patnika do uiszczenia opaty.
Ci , ktrzy zarabiaj wicej, maj wiksz zdolno i ci wanie powinni paci wicej.
Odpowied na pytanie, o ile wiksz kwot powinni oni uiszcza, nie naley do atwych
punktw
rwnowagi
odpowiadajcych
rnym
stawkom
podatkowym.
Model przyjmuje take zaoenie konkurencyjnych rynkw, gdzie ceny rosn lub
spadaj jako niezbdny warunek do zapewnienia penego zatrudnienia. Z powodu
wpywu monopoli czy ingerencji rzdu w ceny dbr lub czynnikw produkcji, rynki nie s
do koca samoregulujce.
Wspomniane ograniczenia maj generalnie zastosowanie do modelu Harbergera.
Dodatkowo model ten moe uwzgldnia warunki wynikajce z zaoe funkcji CobbaDouglasa.
wprowadzenia
nieselektywnego
podatku
od
10
poniszym
przykadzie
zostanie
rozpatrzony
przypadek
naoenia
gdzie:
DK0 popyt na kapita w brany A przed wprowadzeniem podatku
DK1 popyt na kapita w brany A po wprowadzeniu podatku
PK0 cena kapitau netto przed naoeniem podatku
PK1 cena kapitau netto po naoeniu podatku
QKA wielko kapitau w brany A
QKB wielko kapitau w brany B
11
12
gdzie:
OLA0,1 wielko produkcji w brany odzieowej przed i po wprowadzeniu podatku
OA0,1 krzywa produkcji w brany odzieowej przed i po wprowadzeniu podatku
OK0 ilo kapitau wykorzystywana w brany odzieowej przed i po wprowadzeniu
podatku
13
gdzie:
OLA0,1 wielko produkcji w brany spoywczej przed i po wprowadzeniu podatku
OA0,1 krzywa produkcji w brany spoywczej przed i po wprowadzeniu podatku
OK0 ilo kapitau wykorzystywana w brany spoywczej przed i po wprowadzeniu
podatku
14
na
skomplikowanych
technikach
matematycznych,
ktre
umoliwiaj
15
16
K=K0*(1+t)
300=200*(1+0.5)
Nowa liczba jednostek kapitau bdzie wynosia 200 w sektorze A, 100 jednostek
zostanie przeniesionych do nieopodatkowanego sektora B: 300+100=400. Przy 400
jednostkach kapitau, jego cena spadnie do 0.75PLN. Cena dobra w sektorze
korporacyjnym (A) wzronie, a w sektorze niekorporacyjnym (B) spadnie, co pokazano
poniej.
17
Opodatkowanie
spowoduje
spadek
A(K,L)=min(KX,LX)
a pozostae zaoenia zostan niezmienione, to naoenie podatku na kapita w sektorze
A wymusi w dugim okresie odpyw obu czynnikw produkcji w sposb rwnomierny,
eby osign rwnowag, a spadek ceny obu czynnikw wytwrczych bdzie rwny.
Przy 600PLN wydanych na produkcj dobra A i podatku o wysokoci 50%,
400PLN zostanie spoytkowane na 200 jednostek kapitau, a pozostae 200PLN
na 200 jednostek pracy. Ze wzgldu na podatek, 200PLN otrzyma rzd. Tak sam kwot
dostanie w postaci zysku kapita. Spadek dochodu caej gospodarki z 1200PLN
do 1000PLN spowoduje spadek cen czynnikw produkcji, gdzie w nowej rwnowadze
pK=pL=0.83PLN.
18
19
Jednak z punktu widzenia czynnika kapitau, popyt na oba dobra spadnie o 50%,
gdy w wyniku naoenia 50-procentowego podatku dochody spady o dokadnie 50%.
Osigamy w ten sposb rezultat, ktry jest spjny z czstkow analiz opodatkowania.
Mona zaobserwowa, e po pierwsze, cena czynnika spada o odsetek wynikajcy
z wysokoci naoonego podatku, po drugie, podatek jest w caoci ponoszony przez ten
czynnik, a co wicej nie wystpuje strata dobrobytu.
Jest to jedno z zaoe przyjmowanych w modelach zakadajcych rwnowag zgodnie z tym zaoeniem rzd musi
zrwnoway budet, tzn. kady dochd z wpywu podatkw do budetu musi by przeznaczony na zakup dbr i
usug.
20
udzia w tworzeniu produkcji w tym sektorze. Zatem w tym modelu podatek naoony
na materiay bdzie generowa identyczne skutki, co podatek nakadany na kapita czy
na prac, ktre s wykorzystywane w tej samej brany. atwiej jest analizowa naoenie
podatku na konkretne czynniki produkcji ni naoenie podatku na produkcj w caoci,
dlatego na powyszych wykresach pokazane zostay oddzielnie na wykresie 12 wpyw
podatku naoonego na kapita w brany odzieowej, a na wykresie 13 wpyw podatku
naoonego na czynnik pracy w brany odzieowej.
21
czynnikw
produkcji
opodatkowanej
brany
odzieowej
Kapitaochonno w tym ujciu oznacza wzgldn intensywno (proporcj) zuycia w procesie produkcji czynnika
kapitau w stosunku do czynnika pracy, pracochonno odwrotnie.
22
wydaje przychody podatkowe na zakupy dbr i usug oznaczaoby to, e cakowity popyt
na oba dobra jest niezmieniony.
Na wykresie 10 mona zaobserwowa, e spadek produkcji ubra spowoduje
wzrost ceny (przesunicie z punktu PC0 do punktu PC1). Poniewa zarwno praca, jak
i kapita zostay zmniejszone w ten sposb, bdzie potrzebne mniej materiau.
Poczenie dwch zjawisk przesunicie w lewo krzywej
23
PODSUMOWANIE
24
czynnikw
produkcji
brany
opodatkowanej
do
brany
rda
1. Brown, Jackson, Public Sector Economics, s. 352-367
2. J. Stiglitz, Ekonomia sektora publicznego, PWN, Warszawa 2004
3. Ch. Ballard, D. Fullerton, J. B. Shoven, J.Whalley, A General Equilibrium Model for
Tax Policy Evaluation, University of Chicago Press 1985
4. https://en.wikipedia.org/wiki/Arnold_Harberger
25