Badanie na temat opinii

rodowiska nauczycielskiego o
konkursach matematycznych

1. Wstp

Badanie zostao przeprowadzone w dniach 2 grudnia 2014 2

stycznia 2015 roku wrd pedagogw, nauczycieli i pracownikw
naukowych, ktrzy maj do czynienia z uczniami biorcymi udzia w
konkursach matematycznych.
Na pocztku tego opracowania przedstawimy krtko cele i
metodologi badania, a dalej omwimy uzyskane wyniki. Na kocu
zebrane s uwagi wasne osb, ktre wziey udzia wbadaniu.
Odsaniaj one wiele ciekawych kwestii, ktre naleaoby zbada
obszerniej I bardziejwszechstronnie. Opracowanie koczy opis
ogranicze przeprowadzonego badania.
2. Cele badania
Podstawowym celem przeprowadzonego badania byo poznanie opinii
nauczycieli o konkursach matematycznych w ktrych bior lub moga
bra udzia ich uczniowie lub podopieczni. Ze wzgldu na brak
wczeniejszych bada tego obszaru dziaalnoci edukacyjnej badanie
miao raczej pionierski, eksploracyjny charakter, ni umoliwiao
weryfikowanie uprzednio sformuowanych hipotez. Gwny zatem cel by
raczej poznawczy, ktry umoliwiaby dalsze szczegowe
ukierunkowanie poszukiwa badawczych w tym zakresie. Zgodnie z
sokratejsk zasad "scio me nihil scire" (dos. "wiem, e nic nie wiem"),
w tym kontekcie mona powiedzie, e badanie pozwolio pozna
obszary, o ktrych wiadomo, czego jeszcze nie wiadomo. Pozwala to na
stawianie dodatkowych pyta badawczych, odpowiedzi na ktre pozwol
na lepsze zrozumienie uzyskanych w tym badaniu wynikw.
Cele szczegowe niniejszej ankiety koncentroway si one na
nastpujcych aspektach:
1. Znajomo konkursw wrd nauczycieli matematyki
2. Poznanie subiektywnej percepcji poziomu oraz prestiu konkursw,
a take czynnikw je ksztatujcych. Prba uszeregowania
konkursw pod wzgldem prestiu jest ciekawa z czysto
poznawczego punktu widzenia. W przyszoci moe posuy do prby
poznania wizerunku
gwnych konkursw matematycznych czy te wskaza kierunki, w
ktrych powinien zmierza rozwj tych konkursw, by w oczach osb
rekomendujcych je uczniom miay one jak najwyszy presti.
3. Poznanie powodw uczestnictwa i powodw rekomendacji
uczestnictwa w konkursach, zarwno na poziomie osobistym,
bezporednim - w jaki sposb dana osoba zachca do
uczestnictwa - ale take na poziomie oglnym, niebezporednim jakie s powody innych nauczycieli, by rekomendowa uczniom
uczestnictwo. Celem przy pytaniach niebezporednich
byo w gwnej mierze poznanie, czy powody niekoniecznie
ujawniane przed uczniami (np. to, e uczestnictwo uczniw w
konkursach dobrze wiadczy o samym nauczycielu) s powszechne,
czy moe raczej zdarzaj si sporadycznie.
Oczywicie, poznanie powodw zachcania uczniw do udziau w
konkursach nie byoby pene, gdyby nie sprbowa dowiedzie si
czego na temat odradzania w nich uczestnictwa.

3. Metodologia
Badanie zostao zaprojektowane w postaci ankiety internetowej
uzupenianej samodzielnie przez respondentw I zamieszczona na
serwisach takich jak ankietki.pl, edulandia.pl. Udzia w badaniu moga
wzi kada osoba zgaszajca na to ch, pod warunkiem, e jest
nauczycielem.
3.1. Konstrukcja ankiety
Ankieta skadaa si z 12 pyta dotyczcych kilku obszarw zwizanych z
konkursami matematycznymi. Przewaajc wikszo stanowiy pytania
zamknite, aczkolwiek z moliwoci udzielenia wasnej wypowiedzi w polu
"Inne" w przypadku, gdy dana kafeteria nie dostarczaa dopasowanej do
danej sytuacji odpowiedzi.

Ankieta poruszaa krg zagadnie zwizanych z konkursami. Ze wzgldu

na brak duej iloci informacji na temat tego, jakie konkursy znane s
oglnie nauczycielom, w pierwszej kolejnoci istotne byo poznanie tej
kwestii, a take jak przypisuj wymienionym konkursom warto.
Wanym elementem z tym zwizanym byo take poznanie, w ktrych z
tych konkursw bior udzia uczniowie respondenta i jakie dostrzegane s
przez nauczycieli motywacje uczniw za tym stojce. Chciano take
pozna powody motywowania uczniw do udziau w konkursach - pojawiy
si tu take powody, ktre mogyby nie by wymienione wprost, a
mianowicie wice si z pozycj nauczyciela w szkole (udzia uczniw w
konkursach sprzyja uzyskaniu awansu, jest dobrze widziany przez
dyrekcj).
Jednym z ciekawszych zagadnie poruszonych w ankiecie byo pytanie
dotyczce odradzania uczniom udziau w niektrych konkursw oraz
poznanie jakie s ku temu powody. Ze wzgldu na to, e odpowiedzi na to
pytanie zadane bezporednio i wprost do respondenta mogyby by
zaburzone ze wzgldu na to, i jest to pytanie "zagraajce" (tj. takie, e
odpowied na nie moe przedstawi osob odpowiadajc w zym wietle,

choby np. z powodu, e jedn z moliwych odpowiedzi byo wskazanie

niechci do udzielania uczniom konsultacji), posuono si pytaniem
porednim o powody odradzania uczestnictwa w konkursach przez innych
nauczycieli.
Pytano take o sposoby zachcania uczniw do udziau w konkursach.
Wanym elementem byo poznanie, ktre konkursy ciesz si najwyszym
prestiem w oczach nauczycieli, a take jakie czynniki maj wpyw na
ksztatowanie si tego prestiu.
Interesujce byo poznanie, jakiego rodzaju konkursw brakuje, a take
poznanie co mogoby wpyn na zwikszenie popularnoci konkursw.
Na kocu zadano respondentom kilka pyta umoliwiajcych poznanie
struktury prby, ktre mog dostarczy wiedzy na temat osb
wypeniajcych ankiet. By to standardowy zestaw pyta o wiek, pe,
sta zawodowy, stanowisko, a take o ilo lat pracy z uczniami
uczestniczcymi w konkursach matematycznych i ilo uczniw biorcych
w nich udzia.
Umoliwiono te nauczycielom przedstawienie wasnych uwag
dotyczcych konkursw matematycznych.
4. Omwienie wynikw
W przypadku brakw danych (braku wszystkich odpowiedzi na dane
pytanie) prezentowano wynik procentowy dla wszystkich wanych
odpowiedzi.
4.1. Podsumowanie prby
Wikszo nauczycieli, ktrzy wypenili ankiet internetow, stanowi
kobiety (71%) (Wykres 1). Byli to w wikszoci nauczyciele dyplomowani
(71%), nauczyciele mianowani oraz kontraktowi stanowili odpowiednio
10% i 6%. Ankiet wypenili take pracownicy naukowi (6%), nauczyciele
stayci, czy pracownicy nadzoru pedagogicznego (po 1%) (Wykres 2).
Blisko 75% badanych osb osigna wiek powyej 40 lat. Niewielki, gdy
6-cio procentowy udzia w prbie miaa grupa osb do 30 roku ycia
(Wykres 3). Ankieta wypeniona zostaa zatem w wikszoci przez
dowiadczonych nauczycieli, na co dodatkowo wskazuje rozkad stau
pracy,

gdzie 84% prby stanowi osoby posiadajce powyej 10 lat

dowiadczenia pedagogicznego (Wykres 4).

Wielu nauczycieli uczestniczcych w badaniu posiadao wieloletnie

(minimum 10-letnie) dowiadczenie z pracy z uczniami biorcymi udzia w
konkursach (Wykres 5) i stanowiy 69% prby. Warto jednak zauway, e
blisko 34% stanowiy osoby posiadajce ponad 20-letnie dowiadczenie w
pracy z uczniami biorcymi udzia w konkursach matematycznych.
Liczba uczniw, jaka uczestniczy w konkursach pod opiek pytanych
nauczycieli, w wikszoci przypadkw nie przekracza 20. Najwiksza liczba
pytanych osb zajmuje si maymi grupami uczniw (grupami do 10
uczniw zajmuje 39%badanych osb) (Wykres 6).
4.2. Znajomo konkursw, ocena ich przydatnoci. Udzia w
konkursach.
Tabela 1. Znajomo konkursw

Nazwa konkursu

Liczba

Procent
znajomoci

Procent
wszystkich

Wskaza
(N=83)

wskaza (459)

Kangur

80

96,4%

17,4%

Inne konkursy

60

72,3%

13,1%

Olimpiada Matematyczna

46

55,4%

10,0%

Olimpiada Matematyczna

43

51,8%

9,4%

Gimnazjalistw

Konkursy kuratoryjne
(gimnazjum)

37

44,6%

8,1%

Konkursy lokalne

32

38,6%

7,0%

Alfik

25

30,1%

5,4%

Konkursy wojewdzkie (inne ni

24,1%
20

4,4%

kuratoryjne)

Matematyka bez granic

14

16,9%

3,1%

lski konkurs matematyczny 13

15,7%

2,8%

5
Tabela 1. Znajomo konkursw
Nazwa konkursu

Liczba Procent

Procent

znajomoci
wskaza
(N=83)

Gry Matematyczne i Logiczne;

Inne

wszystkich

wskaza (459)

14,5%
12

2,6%

konkursy logiczne

Matmix

10,8%

2,0%

Kwadratura koa

10,8%

2,0%

Olimpus

8,4%

1,5%

Oxford

8,4%

1,5%

Sejmik matematykw

8,4%

1,5%

Wojewdzki konkurs im. S.

Banacha

7,2%

1,3%

Maopolski Konkurs
Matematyczny

7,2%

1,3%

Powszechny internetowy
konkurs

6,0%
5

1,1%

matematyczny (PW)

Meridian

6,0%

1,1%

MAT

6,0%

1,1%

Pikomat

4,8%

0,9%

Matematyka plus

4,8%

0,9%

Konkurs prac uczniowskich

3,6%

0,7%

Brak znajomoci / Nie

1,2%

0,2%

wymieni(a)
Analiza znajomoci konkursw wymienianych przez nauczycieli wskazuje,
e nalepiej znanym konkursem jest Kangur, ktry pojawi si 80-krotnie, a
wic znajomo tego konkursu wrd badanej grupy zblia si do 96%. Na
drugim miejscu znajduj si mae konkursy syntetycznie zgrupowane pod
postaci Inne ze wzgldu na ich relatywnie nisk popularno (nie
kwalifikujce si ani do uznania ich za konkursy lokalne, ani za konkursy
wojewdzkie). Popularno Kangura do pewnego stopnia mona tumaczy
tym, e jest przeznaczony dla wszystkich grup wiekowych (od szkoy
podstawowej a po licea i technika), tote wszyscy nauczyciele
uczestniczcy w badaniu mieli szans si z nim zetkn (czego nie da si
powiedzie o konkursach przeznaczonych np. tylko dla gimnazjw wwczas nauczyciele licealni niekoniecznie musz mie wiadomo
istnienia tego konkursu).
Wydawa by si mogo, e wynik osigany przez Olimpiad Matematyczn
i Olimpiad Matematyczn Gimnazjalistw jest niski, jednake warto
rozpatrywa te dwa byty cznie, poniewa cz si one ze sob ze
wzgldu na organizatorw. Warto przy tym zwrci uwag, e jedna jest
adresowana do licealistw, a druga do gimnazjalistw, przy czym do
naturalne jest, e nauczyciele z jednego poziomu nauczania (np. liceum)
niekoniecznie bd wymieniali Olimpiad Gimnazjaln jako znany im
konkurs.
Podobn si co Olimpiada Gimnazjalna posiadaj wojewdzkie konkursy
kuratoryjne. Do siln pozycj maj take konkursy lokalne, ktre mimo
zagubienia wrd wielkich konkursw (najczciej wymienianych z nazwy),
okazuj si by popularne. Mona stawia hipotezy, i jest to efekt
bliskoci, a wic atwoci wzicia udziau, ale take mona zastanawia si
nad tym, czy nie jest to zwizane z presj uczestnictwa wywieran wanie
na poziomie lokalnym.
Warto zwrci uwag na do siln pozycj konkursu Alifk, ktry zbliony
jest popularnoci do konkursu Kangur, ale najwyraniej nie stanowi to
problemu dla wikszej grupy nauczycieli.
Warto zwrci uwag take na to, e do siln pozycj posiada lski
Konkurs Matematyczny, ktry jako konkurs o zasigu lokalnym /
regionalnym pojawia si najwyej wrd wszystkich wymienianych tego
typu konkursw. Czy jest to kwestia przynalenoci geograficznej
nauczycieli wypeniajcych ankiet, czy te moe efekt siy oddziaywania
tego konkursu - te pytania zostaj do rozstrzygnicia.
Tabela 2. Ocena przydatnoci konkursu

Nazwa konkursu

rednia
ocena

Liczba
wskaza

Matematyka bez granic

4,6

14

Olimpiada Matematyczna Gimnazjalistw

4,6

43

lski konkurs matematyczny

4,5

13

Olimpiada Matematyczna

4,4

46

Konkursy lokalne

4,2

32

Konkursy kuratoryjne (gimnazjum)

4,1

37

4,1

12

Konkursy wojewdzkie (inne ni kuratoryjne)

4,1

20

Kangur

4,0

80

Inne konkursy

3,8

60

Alfik

3,3

25

Gry Matematyczne i Logiczne; Inne konkursy

logiczne

Skala 1-5 (od zupenie nieprzydatny do 5 bardzo przydatny). Pokazano

rednie wyniki tylko dla konkursw, ktre wskazano co najmniej 10 razy
Najlepiej pod wzgldem oceny przydatnoci konkursw wypadaj
Matematyka bez granic oraz Olimpiada Matematyczna Gimnazjalistw
(Tabela 2). Warto przy tym mie na uwadze nisk liczb opinii o pierwszym
z nich, wobec czego naley zachowa pewn rezerw w interpretacji tego
wyniku. Podobnie ma si rzecz ze lskim konkursem matematycznym,
ktry mimo wysokiej noty nie by znany wielkiej liczbie badanych.
Nastpnie plasuj si Olimpiada Matematyczna oraz konkursy kuratoryjne.
Warto przy tym zauway, e konkursy lokalne osigaj cakiem wysok
ocen przydatnoci, co budzi zaciekawienie, jakie ku temu mog by
powody.
Do nisko znajduje si konkurs o najwikszej popularnoci, czyli Kangur,
cho naley uzna, e uzyskany wynik nie jest niski, a wrcz cakiem
dobry. List zamyka konkurs Alfik, ktry jest najsabiej ceniony wrd
wszystkich najczciej ocenianych konkursw.
Tabela 3. Udzia uczniw w konkursach
Procent
udziau
Liczba

Procent wszystkich
uczniw w
danym

Nazwa

wskaza

wskaza (baza
konkursie
(baza
N=339)
N=78)*

Kangur

72

92,3%

21,2%

Inne (do 5)

39

50,0%

11,5%

Konkursy kuratoryjne
(gimnazjum)

27

34,6%

8,0%

OM

25

32,1%

7,4%

OMG

21

26,9%

6,2%

Konkursy wojewdzkie (inne

ni
21

26,9%

6,2%

kuratoryjne)

Konkursy lokalne

21

26,9%

6,2%

Alfik

17

21,8%

5,0%

Matematyka bez granic

12

15,4%

3,5%

Gry Matematyczne i
Logiczne; Inne

12

15,4%

3,5%

lski konkurs
matematyczny

11

14,1%

3,2%

Matmix

9,0%

2,1%

konkursy logiczne

Kwadratura koa

9,0%

2,1%

Maopolski Konkurs
Matematyczny

9,0%

2,1%

7
Tabela 3. Udzia uczniw w konkursach
Procent udziau
Procent
wszystkich

Liczba
uczniw w
danym
Nazwa

wskaza

wskaza (baza
konkursie
(baza
N=339)
N=78)*

Olimpus
Powszechny internetowy konkurs

7,7%

1,8%

7,7%

1,8%

7,7%

1,8%

matematyczny (PW)

MAT

Oxford

6,4%

1,5%

Wojewdzki konkurs im. S.

Banacha

5,1%

1,2%

Matematyka plus

5,1%

1,2%

Sejmik matematykw

3,8%

0,9%

Meridian

2,6%

0,6%

Pikomat

2,6%

0,6%

Konkurs prac uczniowskich

2,6%

0,6%

7,1%**

Brak wskaza udziau w ktrym

z
6

konkursw

*) uwzgldniono tylko wypowiedzi osb, ktrych uczniowie bior udzia w

konkursach
**) procent do wszystkich uczestnikw
badania
Spogldajc na udzia uczniw w konkursach (Tabela 3) zauwaamy, e
konkursem, z ktrym uczniowie stykaj si najszerzej, jest Kangur
matematyczny. Nauczycieli, ktrych uczniowie uczestnicz w ktrym z
konkursw, blisko 92% podao,e ich uczniowie uczestniczyli w tym
konkursie. Podobnie jak w przypadku znajomoci konkursw, wynik ten
mona wiza z faktem, e konkurs ten przeznaczony jest do rnych grup
wiekowych, przez co wszyscy nauczyciele (ze szk podstawowych,
gimnazjw czy licew) mieli okazj si z nim zetkn.
Na drugim miejscu znalaza si kategoria Inne konkursy - czyli takie, w
ktrych uczniowie uczestnicz raczej sporadycznie, a ktrych nie mona

zaklasyfikowa do konkursw lokalnych czy wojewdzkich. Wskazuje to na

pewne rozdrobnienie uczestnictwa, aczkolwiek biorc pod uwag ogln
liczb konkursw, ponad 50% wymienionych przypada na 4 gwne z nich:
Kangur matematyczny, Konkursy kuratoryjne, Olimpiada Matematyczna
oraz ex aequo OM Gimnazjalna, konkursy wojewdzkie (inne ni
kuratoryjne) oraz lokalne.
Konkursami, ktre ciesz si umiarkowanym powodzeniem s take Alfik,
Matematyka bez granic, Gry matematyczne i logiczne (a take inne
konkursy logiczne) oraz lski Konkurs matematyczny.
Pozostae konkursy wymieniane s nie czciej ni w 20% wszystkich
konkursw, w ktrych podopieczni respondentw bior udzia.

4.3. Ocena prestiu konkursw i elementy wpywajce na ocen

jakoci konkursu
Tabela 4. Konkursy cieszce si najwikszym prestiem
Procent

Liczba

Nazwa konkursu

Procent

znajomoci
wskaza
(baza

N=79)*

Wszystkich

Wskaza

konkursw
(baza
N=190)

OM

48

60,8%

25,3%

Kangur

37

46,8%

19,5%

OMG

33

41,8%

17,4%

Konkursy kuratoryjne
(gimnazjum)

26

32,9%

13,7%

Inne (do 5)

10

12,7%

5,3%

Lokalne

8,9%

3,7%

7,6%

3,2%

6,3%

2,6%

Matematyka bez granic

3,8%

1,6%

Maopolski Konkurs
Matematyczny

3,8%

1,6%

Alfik

2,5%

1,1%

Matmix

2,5%

1,1%

lski konkurs matematyczny

2,5%

1,1%

Konkursy wojewdzkie (inne ni

kuratoryjne)

Powszechny internetowy konkurs

matematyczny (PW)

Gry Matematyczne i Logiczne;

Inne

2,5%

1,1%

Kwadratura koa

1,3%

0,5%

Sejmik matematykw

1,3%

0,5%

Pikomat

1,3%

0,5%

Matematyka plus

1,3%

0,5%

Brak wskaza

5,9%**

konkursy logiczne

*) uwzgldniono tylko odpowiedzi osb, ktre wskazay takie konkursy **)

procent do wszystkich uczestnikw badania
Spord wymienianych konkursw najwikszym prestiem (Tabela 4)
ciesz si Olimpiada Matematyczna, Kangur, Olimpiada Matematyczna
Gimnazjalistw, a take konkursy przedmiotowe organizowane przez
kuratoria owiaty - cznie zostay wskazane w ponad 75% wszystkich
wskaza (pytanie wielokrotnego wyboru). Kolejne miejsca przypady na
inne konkursy, konkursy lokalne czy wojewdzkie (inne ni organizowane
przez kuratoria), jednake z racji tego, e przypisywano tym kategoriom
rne pomniejsze konkursy, nie jest moliwe wskazanie konkretnego
konkursu cieszcego si najwikszym prestiem wrd respondentw.

9
Najwaniejszymi elementami, ktre w ocenie nauczycieli wpywaj na
uznanie, e konkurs jest wysokiej jakoci to przede wszystkim konieczne
wysokie umiejtnoci i wiedza (61%), a take konieczno wykazania
talentu matematycznego (60%). Wana jest take zgodno poziomu
merytorycznego z celami konkursu (56%). Mniejsze znaczenie (cho wci
nie duo mniej istotne) maj przywileje nalene laureatom (48%), a take
dostosowanie formy konkursu do jego celw (42%) (Wykres 7).

10
4.4. Powody uczestnictwa uczniw w konkursach - perspektywa nauczycieli
Tabela 5. Powody uczestnictwa uczniw w konkursach z punktu widzenia
nauczycieli
W
W

konkursac
h
konkursa
ch

Powody

konkursa
ch
w OM,

kuratoryj
ny

uczestnictwa
OMG
(%)

Oglnopo lokalnyc
ls
h
ponadgim
n

testowyc
ch /
h

(N=84)

kich (%)

(%)

azjalnych

(%)

gimnazjal
n
(%)

ych (%)

Nagrody

11,9%

47,6%

6,0%

9,5%

42,9%

40,5%

Uprawnienia

72,6%

16,7%

85,7%

78,6%

29,8%

27,4%

42,9%

66,7%

36,9%

34,5%

46,4%

58,3%

Ch poprawy 27,4%

41,7%

51,2%

23,8%

26,2%

51,2%

Wspzawodni
ctw

Oceny

Ch
poprawienia
61,9%

36,9%

38,1%

40,5%

38,1%

41,7%

72,6%

66,7%

52,4%

46,4%

45,2%

56,0%

33,3%

34,5%

34,5%

20,2%

31,0%

39,3%

6,0%

0,0%

4,8%

14,3%

14,3%

4,8%

umiejtnoci

Ch
sprawdzenia

zdolnoci

Sugestia

nauczyciela

Trudno

powiedzie

Procenty nie sumuj si do 100% poniewa respondent mia do

wyboru 4 odpowiedzi

Analizujc wymieniane powodw uczestnictwa w Olimpiadzie

Matematycznej / Olimpiadzie Matematycznej Gimnazjalistw mona
zauway, e w perspektywie nauczycieli, najistotniejsza jest w odniesieniu
do tych konkursw moliwo zdobycia uprawnie (np. moliwo bycia
przyjtym na preferencyjnych warunkach do lepszej szkoy / uczelni
wyszej) oraz ch sprawdzenia wasnych zdolnoci (Tabela 5). Mona
zaryzykowa przy tym hipotez, e jest to zgodne z ogln percepcj
wyszego poziomu merytorycznego OM / OMG - wysoki poziom konkursu
zachca do zmierzenia si z nim osoby uzdolnione. Koresponduje to z
faktem, e za jeden z kolejnych najwaniejszych powodw uczestnictwa
uznawana jest ch poprawienia ju posiadanych umiejtnoci oraz
(sabiej) ch wspzawodnictwa. Te czynniki przysaniaj w pewnej mierze
wymiern warto uczestnictwa w OM / OMG, co przeoyo si na
relatywnie nisk ocen nagrd (materialnych1) w tych konkursach, co
mona z jednej strony wiza z tym, i OM / OMG nie oferuje wielkich
takiego rodzaju nagrd (caa pula nagrd to ok. 20 tys. zotych, z tym e
nagroda dla najlepszego uczestnika nie przekracza 1 tys. zotych). Z
drugiej strony naley zwrci uwag, e uzyskanie uprawnie jest take
nagrod, cho niematerialn, gdy stwarza moliwo uzyskania lepszego
przyszego wyksztacenia.
Gwnym postrzeganym przez nauczycieli powodem uczestnictwa w
konkursach testowych (np. Kangur) jest wspzawodnictwo oraz ch
sprawdzenia swoich umiejtnoci. Nagrody stanowi silniejszy impuls
motywacyjny ni w przypadku OM / OMG, natomiast moliwo uzyskania
uprawnie takiego impulsu nie stanowi (co prawdopodobnie jest zwizane
z faktem, e formalnie te konkursy takich uprawnie nie daj). Do silnym
czynnikiem jest ch poprawienia przez ucznia oceny z przedmiotu.
Uczestnictwo w konkursach kuratoryjnych, czyli organizowanych przez
orodki zwizane bezporednio z systemem szkolnictwa, ma pewien wpyw
na postrzeganie powodw uczestnictwa.
W przypadku innych konkursw oglnopolskich najwysze wskaniki
otrzymuj w rwnym stopniu ch wspzawodnictwa, sprawdzenie
zdolnoci oraz uzyskanie nagrd.
Konkursy lokalne motywuj uczniw gwnie za spraw wspzawodnictwa
(co mona wiza z "lokalnoci" konkursu), chci poprawienia
umiejtnoci oraz podwyszenia oceny szkolnej.
Warto zauway, e sugestia nauczyciela w przypadku wszelkiego rodzaju
konkursw nie odgrywa znaczcej roli (cho wci rekomendacja ta
stanowi 30% odpowiedzi - relatywnie najmocniejsz odgrywa w przypadku
konkursw lokalnych).
Nauczyciele mieli moliwo wymienienia innych powodw uczestnictwa w
konkursach. Zwracano uwag m.in. na to, e konkursy typu testowego s
jednymi z niewielu dostpnych dla uczniw szk podstawowych, a wic
jedn z niewielu moliwoci wykazania si na tym etapie nauki. Pojawiay

si take sugestie, e uczestnictwo w konkursie jest wrcz okazj do

uniknicia nauki, co paradoksalnie jest umoliwione - przygotowanie do
konkursu, lub uczestnictwo, odbywa si w czasie godzin szkolnych. W
przypadku konkursw oglnopolskich (konkurs Matematyka bez granic)
wskazano, e umoliwione jest wspdziaanie uczniw, oraz wspierana jest
wspodpowiedzialno za wynik zespou.
Konkursy lokalne stanowi z jednej strony moliwo poznania innych osb
o podobnych zainteresowaniach (zwizanych z matematyk) w najbliszej
okolicy, ale take wspieraj aspekt rywalizacyjny pomidzy bliskimi
szkoami i uczniami z innych szk.
Nieznacznie wyszy procent odpowiedzi Trudno powiedzie / Brak zdania
przy konkursach gimnazjalnych lub innych konkursach oglnopolskich
mona interpretowa jako sabsz znajomo tego rodzaju konkursw
wrd nauczycieli odpowiadajcych na to pytanie.
2 Pewnym bdem byo umieszczenie w podpunkcie dotyczcym tego
konkursu zdania okrelajcego ten konkurs, jako dajcy uprawnienia przy
przyjmowaniu do szkoy wyszego stopnia. Przeoyo si to do pewnego
stopnia na wyniki odpowiedzi "uprawnienia"

4.5. Powody rekomendacji konkursw uczniom przez nauczycieli

Tabela 6. Powody rekomendacji konkursw uczniom
w
W
Powody

konkursac
konkursa
c

konkursa
h
c

rekomendacji
w OM,
przez

H
h

OMG

kuratoryj
ny

oglnopo lokalnyc
ls
h
ponadgi

(%)

mn
testowyc
ch /
h

nauczycieli

kich (%)

(%)

azjalnych
(N=84)

(%)

gimnazjal
n
(%)
ych (%)

Nagrody (dla
uczniw i

6,0%

27,4%

3,6%

8,3%

32,1%

27,4%

66,7%

23,8%

76,2%

70,2%

36,9%

38,1%

56,0%

73,8%

40,5%

42,9%

45,2%

58,3%

69,0%

54,8%

51,2%

42,9%

56,0%

59,5%

opiekunw)
Uprawnienia

Wspzawodni
ct

wo

Poprawienie

umiejtnoci

Rozbudzenie
zainteresowan
65,5%
ia

67,9%

39,3%

32,1%

50%

54,8%

15,5%

14,3%

20,2%

11,9%

8,3%

11,9%

31,0%

25%

39,3%

25%

22,6%

28,6%

4,8%

6,0%

7,1%

15,5%

13,1%

6,0%

matematyk
Pomoc w
awansie
zawodowym
Dobrze
widziane

przez dyrekcj

Trudno

powiedzie

Procenty nie sumuj si do 100% poniewa respondent mia do wyboru 4

odpowiedzi
W przypadku sposobw rekomendowania uczniom konkursw
matematycznych w rodzaju OM / OMG najistotniejszymi wydaj si by 4
powody: poprawienie umiejtnoci matematycznych, moliwo uzyskania
uprawnie pozwalajcych na dostanie si do lepszej szkoy, rozbudzenie w
uczniach zainteresowania matematyk (wiksza motywacja uczniw
sprzyja atwiejszej przyszej pracy), a take moliwo
wspzawodniczenia.

4.6. Odradzanie udziau w konkursach oraz jego powody

Jednym z najciekawszych aspektw przeprowadzonej ankiety byo pytanie
dotyczce odradzania uczestnictwa w konkursach oraz powody takiego
dziaania. Ze wzgldu na to, e pytanie o to skierowane bezporednio i
wprost mogoby by pytaniem "zagraajcym", czyli takim, ktre
potencjalnie stawia osob odpowiadajc w zym wietle (w przypadku,
gdyby konieczne byo przyznanie si do odradzania uczniom konkursw
cz osb mogaby temu zaprzeczy), zdecydowano si na pytanie mniej
bezporednie. Jest to obarczone z jednej strony pewnym bdem
wynikajcym z przewidywania reakcji innych nauczycieli (wyobraeniami,
jakie dziaania mog podejmowa inne osoby), z drugiej umoliwia
poznanie opinii, ktre niekoniecznie ujawniyby si w przypadku pytania
skierowanego wprost (istniao takie niebezpieczestwo, poniewa cz
odpowiedzi w kafeterii dotyczya powodw, ktre mogyby stawia w
niekorzystnym wietle osob odpowiadajc). W tym kontekcie uzyskany
wynik 51% dotyczcy konkursw odradzanych uczniom jest wyjtkowo
wysoki (Wykres 7).
W przypadku OM / OMG w gwnej mierze wskazywano na zbyt wysoki
poziom, dla ktrego odradza si te konkursy3. Poziom tego rodzaju
konkursw ma take wpyw na to, e nierzadko wie si to z mniejszym
dopasowaniem poziomu do wieku uczniw (poziom zada jest zbyt wysoki
jak na dan grup wiekow, do ktrej jest skierowany) (Tabela 3).
Zaznacza si take element zwizany porednio z poziomem tego rodzaju
konkursw, a mianowicie obawa przed dodatkowymi konsultacjami,
pytaniami kierowanymi od uczniw do nauczyciela - proby o wskazwki,
czy pomoc.
Tabela 7. Powody odradzania uczestnictwa w konkursach
w
W
w

konkursac
konkursa
c

Powody
konkursa
h
c
odradzania

w OM,

H
h

kuratoryj

oglnopo lokalnyc

ny
konkursw

OMG
(%)

ls

kich (%)

(%)

ponadgi
mn
testowyc
ch /
h

(N=42)

azjalnych
(%)

gimnazjal
n
(%)
ych (%)

Niedopasowan
ie
do wieku

38,1%

14,3%

26,2%

11,9%

16,7%

16,7%

4,8%

4,8%

4,8%

4,8%

21,4%

31,0%

uczestnikw
Zbyt niski

poziom

3 Wynik procentowy naley traktowa z pewn rezerw, gdy dotyczy

osb, ktre wskazay,e istniej
konkursy, ktre s odradzane - 42 osoby.

14
Tabela 7. Powody odradzania uczestnictwa w konkursach
w
W
w

konkursac
konkursa
c

Powody
konkursa
h
c
odradzania

w OM,

H
h

konkursw

kuratoryjn
y

OMG
(%)

oglnopol lokalnyc
s
h
ponadgim
n

testowyc
ch /
h
(N=42)

kich (%)

(%)

14,3%

19,0%

azjalnych
(%)

gimnazjal
n
(%)
ych (%)

Niejasne
zasady

9,5%

19,0%

11,9%

7,1%

Zbyt wysoki
koszt

4,8%

50,0%

2,4%

7,1%

26,2%

2,4%

9,5%

16,7%

11,9%

11,9%

14,3%

14,3%

57,1%

2,4%

19,0%

16,7%

14,3%

14,3%

14,3%

14,3%

11,9%

4,8%

7,1%

14,3%

7,1%

4,8%

14,3%

2,4%

11,9%

uczestnictwa
Nieatrakcyjne

nagrody

Zbyt trudny

Przygotowani
a
zbyt

absorbujce

uczniw
Obawa przed
dodatkowymi 28,6%
konsultacjami

Trudno
19,0%

19,0%

31,0%

47,6%

38,1%

26,2%

powiedzie

Procenty nie sumuj si do 100% poniewa respondent mia do wyboru 4

odpowiedzi.
Ma to nie tylko wymiar koniecznoci powicenia wasnego czasu, ale
take pomocy w udzieleniu odpowiedzi na (niekoniecznie proste) pytania
zwizane z zadaniami.
Zupenie inne powody odradzania uczestnictwa zaznaczaj si w
konkursach typu testowego. Na pierwsze miejsce wysuwa si aspekt
materialny zwizany z kosztem uczestnictwa w konkursie, praktycznie
nieistotnym aspektem w przypadku innych konkursw (poza
oglnopolskimi). Zaznaczaj si te niejasne zasady, jakie wystpuj w
tych konkursach, a take nieatrakcyjne (z punktu widzenia nauczycieli)
nagrody.
Konkursy kuratoryjne s do pewnego stopnia podobne do OM / OMG ze
wzgldu na odradzanie ich ze wzgldu na niedopasowanie do wieku oraz
zbyt wysoki poziom merytoryczny.
W przypadku konkursw ponadgimnazjalnych nie potrafiono wskaza wielu
przyczyn odradzania tego rodzaju konkursw (Trudno powiedzie na
poziomie 47%), natomiast zaznacza si zbyt wysoki poziom trudnoci oraz
obawa przed dodatkowymi konsultacjami.
W przypadku konkursw oglnopolskich zaznacza si, podobnie jak w
testowych, zbyt wysoki koszt uczestnictwa. Percepcja zbyt niskiego
poziomu konkursw oraz niedopasowanie do wieku uczestnikw
wskazywa moe na pewne oglne niedopasowanie konkursu do
uczestnikw (zbyt niski poziom moe tu oznacza zadania zbyt atwe dla
grupy wiekowej, do ktrej nominalnie s skierowane). Jednake naley
doda, e cz osb wskazaa odpowied, e konkursy tego typu s zbyt
trudne, co jednak naley wiza ze zbyt oglnym pojciem innych
konkursw oglnopolskich.

W przypadku konkursw lokalnych, podobnie jak w przypadku

oglnopolskich, pewnym problemem jest zbyt niski poziom tych
konkursw, a take niedopasowanie do wieku uczestnikw.
4.7. Sposb zachcania uczniw do uczestnictwa w konkursach

Celem zadania nauczycielom tego pytania bya ch poznania sposobw

zachcania w oderwaniu od powodw, jakie mog mie sami nauczyciele
rekomendujc niektre konkursy uczniom.
Warto zwrci uwag, e nauczyciele w niewielkim stopniu zachcaj
uczniw do uczestnictwa w konkursach moliwoci zdobywania nagrd.
Jest to o tyle interesujce, e w przypadku konkursw testowych, czy
rnych konkursw oglnopolskich, wskazywano czciej na ten powd
jako uczestnictwa uczniw w konkursach.

16
4.8. Oczekiwania w stosunku do konkursw przez pryz mat brakujcych
konkursw
Tabela 8. Typy brakujcych konkursw
Pokazujce uyteczno matematyki

47,6%

Pokazujce praktyczne zastosowanie matematyki

42,9%

Popularyzujce matematyk

40,5%

Sprawdzajce wiedz dostosowan do wieku ucznia

40,5%

Wyaniajce uczniw predysponowanych do udziau w Olimpiadzie

27,4%

Matematycznej Gimnazjalistw

Wykazujce predyspozycje uczestnika do podjcia studiw

25%

politechnicznych

Wyaniajce uczniw predysponowanych do udziau w Olimpiadzie

23,8%

Matematycznej

Wykazujce predyspozycje uczestnika do podjcia studiw

21,4%

matematycznych/informatycznych

Procenty nie sumuj si do 100% poniewa respondent mia do wyboru 4

odpowiedzi
Patrzc poprzez pryzmat brakujcych konkursw mona zauway, e w
percepcji nauczycieli biorcych udzia w badaniu najbardziej doskwiera
brak konkursw w oglny sposb popularyzujcych matematyk wrd
uczniw - konkursy "pokazujce uyteczno matematyki", "pokazujce
praktyczne zastosowanie matematyki", czy "popularyzujce matematyk"
w najsilniejszym stopniu s oczekiwane przez nauczycieli. W mniejszym
stopniu dostrzega si brak konkursw, ktre odkrywaj predyspozycje
uczniw czy to do startu w Olimpiadzie Matematycznej / Olimpiadzie
Matematycznej Gimnazjalistw, czy dostudiw politechnicznych /
matematycznych / informatycznych ().
Mona zaryzykowa zatem hipotez, e nauczyciele wol raczej wpywa
na og uczniw, dziki czemu ich poziom zaangaowania w nauk jest
wyszy, co porednio przekada si zapewne na komfort pracy samych
nauczycieli, anieli odkrywa pojedyncze talenty matematyczne u modych
ludzi. Naley tu uczyni zastrzeenie, e nie jest to dziaanie niepodane,
poniewa oczekiwanie oglnego wikszego zainteresowania matematyk
wrd uczniw podnosi oglny poziom nauczania tego przedmiotu.
4.9. Poprawa popularnoci konkursw
Tabela 9. Sposoby na poprawienie popularnoci konkursw
Wszelkiego rodzaju przywileje dla laureatw

67,9%

Dostosowanie wymaga do wieku uczestnikw

57,1%

Atrakcyjne nagrody finansowe/rzeczowe

48,8%

Przejrzysty regulamin konkursu

15,5%

W ocenie nauczycieli popularno konkursw mona wzmocni poprzez

umoliwienie zdobycia w nich przywilejw (takich jak np. preferencyjne
przyjmowanie do szk 2-stopnia, czy na studia wysze). Jest to zgodne z
tym, w jaki sposb sugerowany jest uczniom udzia w konkursie. Warto
zwrci uwag, e tego typu uprawnienia s znaczcym powodem
uczestnictwa uczniw w OM / OMG czy konkursach kuratoryjnych, ktre
takie przywileje ju oferuj. Zatem poprawa popularnoci w tym zakresie
dotyczyaby przede wszystkim konkursw testowych, czy innych
oglnopolskich / lokalnych.
Drugim najczciej wymienianym powodem jest dostosowanie wymaga
konkursu do wieku uczestnikw, co moe wskazywa na pewne zbyt
wysokie wymagania / wysoki poziom. Przydatna jednak w tym miejscu
byaby dodatkowa eksploracja, czy jest to efekt trudnoci zada, z ktrymi
dana grupa wiekowa nie jest w stanie sobie poradzi, np. ze wzgldu na
brak odpowiedniej wiedzy, ktra jest przyswajana dopiero w pniejszych
latach edukacji szkolnej.
Trzecim sposobem na popularyzacj konkursw moe by rozszerzenie
nagrd przewidzianych dla uczestnikw (cho wci znamienne jest to, e
wiksze znaczenie przykadane jest do przywilejw zwizanych z
moliwoci lepszej przyszej edukacji ni do nagrd materialnych).
Przejrzysty regulamin konkursw wydaje si w tym kontekcie nie mie
specjalnego znaczenia dla nauczycieli, i w ich percepcji nie ma to duego
wpywu na zwikszenie popularnoci takich konkursw.
5. Ograniczenia badania
Niniejsze opracowanie jest jednym z pierwszych podejmujcych tematyk
konkursw matematycznych w Polsce. Pozwala to na dokonywane
rzeczywistych, oraz przydatnych odkry, dziki opisowi zastanej
rzeczywistoci. Z drugiej strony narzuca to pewne ograniczenia zwizane z
aspektem pionierskoci takiego badania.
Gwnym i do pewnego stopnia zasadniczym ograniczeniem niniejszego
opracowania jest fakt wynikajcy z przyczyn metodologicznych zwizanych
ze znajomoci populacji nauczycieli matematyki, ktrych uczniowie
uczestnicz w konkursach matematycznych. Nie jest bowiem znana liczba
takich nauczycieli, podobnie jak cechy demograficzne tej grupy. Brak

moliwoci przeprowadzenia badania na caej grupie nauczycieli

angaujcych si w jakim stopniu w przygotowaniu uczniw do konkursw
prowadzi do potrzeby korzystania z prby, jednake znajomo rozkadw
brzegowych populacji jest konieczne dla takiego skonstruowania prby, by
prawdopodobiestwo znalezienia si danej osoby w prbie byo znane
(adna prba nie jest losowa, lecz jest znane prawdopodobiestwo
wylosowania danej jednostki, ktre ze wzgldu na rne rozkady
brzegowe zmiennych uywanych do losowania nie jest jednakowe).
Drugim zasadniczym ograniczeniem jest deklaratywno wypowiedzi (to
dotyczy wszelkich sonday i ankiet). W tym przypadku ograniczeniem jest
jednak uzyskanie opinii jednej strony osb zaangaowanych w konkursy tj.
nauczycieli matematyki. Postrzeganie powodw uczestnictwa uczniw w
konkursach moe by w ich perspektywie pewnego rodzaju projekcj lub
stereotypowym postrzeganiem powodw. Ograniczenie jest moliwe do
uniknicia przez konfrontacj z perspektyw samych uczniw i ich
subiektywnym poczuciem powodw uczestnictwa. Podobnie byoby w
przypadku pytania o to, jakiego rodzaju konkursw brakuje - tu rwnie
mona przypuszcza, e perspektywy uczniw i nauczycieli mog si
rni.