1.

Pogoda i klimat

Pojęcia:
Atmosfera – gazowa powłoka Ziemi.
Pogoda – ogół zjawisk fizycznych występujących w troposferze w danym miejscu i czasie.
Klimat – ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji przebieg pogody.
Troposfera – najbliższa powierzchni Ziemi warstwa atmosfery, w której przebiegają zjawiska
pogodowe, sięgająca do wysokości 8 km nad biegunami i 16 km w strefie
międzyzwrotnikowej.
Izoterma – linia jednakowych temperatur
Izoamplituda – linia jednakowych amplitud
Izobara – linia jednakowego ciśnienia
Izohieta – linia jednakowej sumy opadów
Amplituda temperatury – różnica miedzy najwyższą a najniższą temperaturą. Najczęściej
obliczamy amplitudę dobową i roczną.

2. Składniki (elementy) pogody / klimatu

Temperatura powietrza
Opady atmosferyczne: śnieg, deszcz, grad
Zachmurzenie – widoczny gołym okiem zbiór mikroskopijnych kropelek wody tworzący
chmury. Mogą być warstwowe (stratus), kłębiaste (cumulus), pierzaste (cirrus), burzowe
(cumulonimbus)
Ciśnienie – nacisk słupa powietrza na jednostkę powierzchni wyrażany w hPa.
Wiatry – poziomy ruch powietrza skierowany od wyżu do niżu. Prędkość wiatru zależy od
różnicy ciśnienia. Wyróżniamy wiatry stałe jak pasaty, sezonowe jak monsuny, lokalne jak
fen, bryza
Widoczność – przejrzystość powietrza
Wilgotność - zawartość pary wodnej w atmosferze
Nasłonecznienie – liczba godzin ze słońcem w ciągu roku
Osady atmosferyczne: rosa, szron, szadź
Inne zjawiska np. wyładowania atmosferyczne, tęcza, halo
3. Czynniki klimatotwórcze (odpowiadają na pytanie: od czego zależy klimat?)
- Szerokość geograficzna – decyduje przede wszystkim o temperaturze powietrza,
ponieważ od szerokości geograficznej zależy kąt padania promieni słonecznych w
ciągu roku, jego zmiana zależna jest od oświetlenia Ziemi. Szerokość geograficzna
decyduje o strefach klimatycznych.
- Rozmieszczenie lądów i oceanów – wpływa zarówno na temperaturę jak i opady.
Najbardziej widoczny wpływ w szerokościach umiarkowanych. Im dalej od oceanu
tym temperatura latem wyższa, zimą niższa, wielkość opadów w głąb kontynentu
maleje. Rozmieszczenie lądów i oceanów ma wpływ na typ klimatu np. typ
kontynentalny, typ morski
- Wysokość nad poziomem morza – wpływa na spadek temperatury średnio od 0,3 0C
do 10C na każde100 m, spadek ciśnienia średnio 7 hPa na 100 m oraz wzrost
opadów. Wysokość nad poziomem morza decyduje o piętrowości klimatycznej.
- Ukształtowanie powierzchni – szczególnie przebieg pasm górskich może być
przeszkodą dla mas powietrza, może wpływać na powstawanie wiatru fenowego.
- Prądy morskie – decydują o klimatach wybrzeży, wzdłuż których płyną. Ciepłe prądy
podnoszą temperaturę powietrza przez co wzrasta parowanie i opady, zimne
powodują spadek temperatury, zmniejszenie opadów.
- Pokrycie terenu – czyli występowanie określonej szaty roślinnej (las, łąka) lub
pokrywy śnieżnej decyduje o temperaturze, amplitudzie temperatury, opadach na
stosunkowo małych obszarach.
- Działalność człowieka – wpływa na klimat lokalnie np. klimat miasta, sztucznego
jeziora lub globalnie np. efekt cieplarniany.

4. Obliczenia
1. Oblicz średnią dobową temperaturę powietrza i amplitudę temperatur na Kasprowym
Wierchu jeżeli dnia 4. 01. 2010 r zanotowano następujące temperatury:
Godz. 700 - -150C najniższa
Godz. 1300 - -50C
Godz. 1900 - -30C
Godz. 100 - -10C najwyższa
Średnia temperatura dobowa: {(-150C) + (-50C) + (-30C) + (-10C)}: 4 = (-240C): 4 = -60C
Amplituda dobowa temperatur: (-10C) - (-150C) = (-10C) + 150C = 140C
 2. W Limanowej (400m n.p.m.) zanotowano 2 0C. Jaka przypuszczalnie może być
temperatura na Mogielicy (1170m n.p.m.). Można przyjąć spadek temperatury 0,6 0C
na 100m
- Obliczamy różnicę wysokości - 1170m n.p.m. - 400m n.p.m. = 770 m
- Otrzymaną wysokość względną dzielimy przez 100 i mnożymy przez 0,6 0C –
(770m : 100m) x 0.60C = 4,60C
- Wiedząc, że temperatura spada wraz z wysokością, wykonujemy obliczenie:
20C - 4,60C = -2,60C

5. Strefy klimatyczne Ziemi

Strefa Numer Cechy klimatu Występowanie
klimatyczna
Temperatura wszystkich miesięcy > 200C, Nizina Amazonki, Kotlina Kongo,
małe amplitudy roczne, duże opady, Archipelag Malajski
typy: równikowy wybitnie wilgotny,
Równikowa I Podrównikowy - Temperatura wszystkich Wyżyna Brazylijska, Wyżyna
miesięcy > 200C, dwie pory roku, sucha i Gujańska, Wyżyna Abisyńska,
deszczowa Wschodnio-Afrykańska

Średnie temperatury poszczególnych Sahara, Półwysep Arabski,

miesięcy od 100C do 200C, duże wahania Wyżyna Meksykańska,
dobowe temperatur, małe opady lub ich Zachodnia Australia
Zwrotnikowa II brak w klimatach kontynentalnych,
wysokie opady w klimatach monsunowych, Azja Pd.- Wsch. – Indie,
2 pory roku; deszczowa i sucha Półwysep Indochiński
wyznaczone przez monsun letni i zimowy

Średnie temperatury w najchłodniejszych Rejon Morza Śródziemnego,

miesiącach od 00C do 100C a latem Nizina Atlantycka, Wielkie
wysokie, jak w klimatach zwrotnikowych, Równiny
Podzwrotnikowa III opady w półroczu chłodnym, 2 pory
roku: chłodna i wilgotna, ciepła i sucha

a) klimaty umiarkowane ciepłe – średnia Zachodnia Europa, Wschodnia

temperatura > 00C, lata chłodne, zimy Ameryka Pn.
ciepłe, opady wyrównane całoroczne

Umiarkowana IV b) klimaty umiarkowane chłodne – zimy Syberia, Pd. Kanada

mroźne, lata gorące, amplitudy wysokie,
opady całoroczne z przewagą w
półroczu ciepłym

a) typ subpolarny – średnie temperatury Północna Rosja, Północna

< 00C, krótkie lato, temperatury Kanada,
nie przekraczają 100C,
Okołobiegunowa V
b) typ polarny - średnie temperatury Grenlandia, Antarktyda
< 00C,minimalne do – 400C, duże
amplitudy,
opady skąpe, śniegu
6. Rysunek 1 Strefy klimatyczne Ziemi