Piszemy z-:

a) przed literami oznaczajcymi spgoski dwiczne, np.

zbi, zdrutowa, zgra, zla, zliczy, zama, zmatowie, zmruy, zniszczy,zredagowa
, zrogowacie, zrwna, zwali;
b) bez wzgldu na wymow przed liter h, np.
zhabi, zheblowa, zhierarchizowa, zhomogenizowa, zhumanizowa,zhydrolizowa;
c) bez wzgldu na wymow przed znakami s, si (oznaczajcym spgosk ),sz, np.
zsadzi, zsolidaryzowa si, zsypa;
zsiada, zsieka, zsinie, zsiusia si;
zszarga, zszarpa, zszarze, zszokowa, zszy;
s- piszemy
- przed literami oznaczajcymi spgoski bezdwiczne: p, f, t, k, c,cz, ch, np.
sparafrazowa, sparodiowa, spienia, spyn, sfermentowa, sfinansowa,sforsowa
, sfotografowa, sfruwa, stelefonizowa, sterroryzowa, stpie,skaleczy, skanalizow
a, skaptowa, scakowa, scedowa, scentralizowa,sczernie, sczerstwie, sczesa, s
chamie, scharakteryzowa, schadza, schowa,schroni si;
- piszemy
przed poczeniem liter ci (oznaczajcym spgosk lub poczenie gosek i), np.
ci, cign, cichn, ciec, cienia, cierpie, ciosa, cisn, cisza.
Natomiast przed d (oznaczajcym spgosk d lub poczenie gosek di) piszemy z,
np.
zdziaa, zdzieli, zdziwi si.
Przed liter oznaczajc spgosk dwiczn piszemy wz- lub wez-, natomiast przed
liter oznaczajc spgosk bezdwiczn ws- lub wes-. Wystpowanie w tym
przedrostku e ruchomego jest uwarunkowane historycznie. Tak posta przyjmuje w
przedrostek przed grup spgoskow. Porwnajmy przykady:
Pisownia przedrostka wz- (wz-, wez-, ws-, wes-)
wz- wzbogaci, wzbroni, wzd, wzgardzi, wzgrze, wzlecie, wzmocni, wznowi, wzruszy;
wez- wezbra, wezgowie;
ws- wschodzi, wspina si, wspomnie;
wes- wesprze, westchn.

Wyjtkowo piszemy ten przedrostek w postaci wsz- w czasowniku wszcz,wszczyna,

majcym ten sam rdze co czasownik po-cz, po-czyna, oraz w postaci w- w
wyrazach wciec si, wcieky, powcign, majcych ten sam rdze co
czasowniki cieka si i cign.
Przedrostki bez-, nad-, ob-, od-, pod-, przed-, roz-, w- zawsze pisane s w takiej wanie
postaci, mimo i ich wymowa jest rna: z dwiczn kocow spgosk przed
samogosk i spgosk dwiczn oraz bezdwiczn kocow spgosk przed
spgosk bezdwiczn, np.
Pisownia przedrostkw zakoczonych na spgosk
bez bezapelacyjny, bezbdny, bezbolesny, bezdewizowy, bezdyskusyjny, bezgotwkowy,bezideowy, bezinte
- resowny, beznamitny, bezosobowy, bezustannie, bezwonnie, ale
take:bezcenny, bezcowy, bezkresny, bezkrytyczny, bezpardonowo, bezpatnie, bezpodno,bezproble

mowo, bezterminowo, beztrosko;

nad nadbiec, nadbitka, naddarcie, naddawa, nadgania, nadupa, ale
- take: nadchodzi,nadcicie, nadcinienie, nadpali, nadsuchiwa;
obdarty, obdarzy, obdzieli, obgada, oblega, obupi, obmawia, obmierzy, obrobi,obrodzi, ale
obtake: obcia, obciosa, obkopa, obserwacja, obsuga, obtuli;
odbiega, odbiera, odby, oddolny, oddzieli, odgniata, odgrny, odrczny, ale
od- take:odchorowa, odchowa, odciga, odczepi, odczyta, odkama, odksztaci, odkupi,odstawia
, odwieacz;
pod podbarwia, podbi, podbudwka, poddastwo, podgryzacz, podlotek, podoe, podmiotowy, ale
- take: podcentrala, podchwytliwy, podczerwony, podczytywa, podpowied, podsdny;
przedburzowy, przedegzaminacyjny, przedgraniczny, przedlodowcowy, przedmaeski,przedmiecie,
prz
przedwieczorny, ale
edtake: przedfinaowy, przedkapitalistyczny, przedpokj,przedpole, przedwiteczny;
roz rozbawi, rozbija, rozbrykany, rozbuja, rozdmucha, rozdrapa, rozdroe, rozdwojenie, ale
- take: rozcapierza, rozcharakteryzowa si, rozchodnik, rozcigarka, rozczepia, rozczulenie;
wmurowa, wmusi, wmyli si, wzu, weni si, wyna si, ale
w- take: wczepi, wczyta,wkalkulowa, wkomponowa, wkopa, wkupi
si, wtargn, wtoczy, wtopi.

Przymiotnikowy przyrostek -ski, dodany do rzeczownikw o temacie zakoczonym

na: g, ch, z, s, sz, , c, szcz, l, rk, rg, tworzy na granicy rdzenia i przyrostka rnego
rodzaju grupy spgoskowe, ktre w przeszoci ulegay uproszczeniu, doprowadzajc
do wspczesnej postaci tych przymiotnikw. Dzi piszemy je zgodnie z wymow:
Przykady
Morg
Norweg
Praga
Czech
Kazach
Woch
Bez
Francuz
Kartuzy
Kirgiz
Eskimos
Kampinos
Sas
Kalisz
otysz
Marzysz
Chociebu
Chodzie

morski
norweski
praski
czeski
kazaski
woski
beski
francuski
kartuski
kirgiski
eskimoski
kampinoski
saski
kaliski
otyski
marzyski
chociebuski
chodzieski

Zakoczenie -dzki piszemy wbrew wymowie [-cki] w przymiotnikach utworzonych od

tematw zakoczonych na: d, dz, d, dt, d, np.
grd grodzki
Kronsztad kronsztadzki
Stargard stargardzki
Szwed szwedzki
ssiad ssiedzki
Grudzidz grudzidzki

d dzki
Neustadt neustadzki a. neusztadzki
!!!!!!!!!! Przez jedno n pisze si te rzeczownik gsienica.!!!!!!
W rzeczownikach utworzonych od wyrazw, ktrych temat koczy si na - d,
-dz lub -d, piszemy przyrostek w postaci -dztwo, np.
inwalida inwalidztwo
ohyda ohydztwo
paskuda paskudztwo
wada monowadztwo
jasnowidz jasnowidztwo
dowodzi dowdztwo
rodzi kazirodztwo
ledzi ledztwo.
WYJTKI: uchodstwo, wychodstwo.
Wyraenia, w ktrych pierwszy czon jest przyswkiem, a drugi jest imiesowem
odmiennym lub przymiotnikiem okrelanym przez ten przyswek, traktuje si jako
zestawienia i pisze rozdzielnie, np.
cicho piszca (maszyna), daleko idcy (wniosek), dziko rosncy, jednakowo
brzmicy, wolno stojcy (dom);
biao nakrapiany, wieo malowany, wysoko kwalifikowany, zdalnie kierowany;
blisko spokrewniony, ostro zakoczony;
oglnie przyjty, ostro kuty;
nowo mianowany, nowo powstajcy, nowo przyjty, ciko strawny (ale
take:cikostrawny), lekko strawny (ale take: lekkostrawny), atwo zapalny, trudno
czytelny;
czysto naukowy, czysto praktyczny, lnico biay, rdzennie polski, cile
naukowy,rednio zamony (ale take: redniozamony), wiecznie mody.
UWAGA: Niektre wyraenia tego typu scaliy si i traktowane s jako wyrazy pisane
cznie. Oznacza to, e skadniki tych pocze nie wykazuj ju doranej cechy obiektu,
do ktrego si odnosz, lecz niekiedy ze zmian znaczenia stanowi o jego trwaej
waciwoci, np.
dalekowidzcy, krtkowidzcy (o kim z wad wzroku),
jasnowidzcy (= jasnowidz), ale: jasno widzcy skutki swego postpowania,
klej szybkoschncy, ale: szybko schnca tkanina,
pyta dugograjca (= longplay), ale: dugo grajca orkiestra,
sabowidzcy, sabosyszcy (= schorzenia), ale: kierowca sabo widzcy drog,ucze
sabo syszcy podpowied,
rednioroczny (= obliczony w skali roku), ale: rednio roczny pobyt za granic (= trwajcy
okoo jednego roku),
wszystkowidzcy (= bystry), ale: wszystko widzcy (wok siebie),
wszystkowiedzcy (= mdry), ale: wszystko wiedzcy (o czym),

zestaw gonomwicy, ale: gono mwicy nauczyciel.

Zoenia p + rzeczownik
Cech charakterystyczn zoe liczebnika p z rzeczownikiem jest to, e zoenie takie
zachowuje si podobnie jak inne rzeczowniki, tzn. odmienia si przez przypadki
(np. pkula, pkuli, pkul itd.); moe by okrelane przez przydawki (np. nowy
pkouszek) itp.
Rzeczowniki: pakord, pakt, parkusik, parkusz, parystokrata,pautomat, pauto
matyka, pbarkas, pbateria, pbeczka, pbrzask, pbut,pchodnia, pcywil, pdia
bl, pdniwka, pdystans, petap, petat,petatowiec, pfabrykat, pgwek, pgo
dzina, pgolf, pjedwab, pkolonia,pkolumna, pkouszek, pkrew, pksiyc, pk
ula, plitrwka, pmetek,pmisa, pmrok, pnoc, pnuta, pobrt, ppitro, pprze
wodnik,pprzysiad, ppunkt, psierota, psurowiec, pwiatek, ptakt, pton,ptuzin
, pwiek*, ponierz;
* UWAGA: Wyraz pwiek jest zrostem, nieco ju przestarzaym, ale nadal spotykanym w
wyraeniu przed pwiekiem, cho mona te pisa przed p wiekiem (konstrukcja
skadniowa o regularnej budowie, jak przed p rokiem,przed ptora rokiem).
Przyswki: pbokiem, pgosem, pkolem, pszeptem, puchem, partem.
Zoenia p + przymiotnik
parkuszowy, pciki, pfeudalny, pfinaowy, phektarowy, plitrowy,pmetrowy, p
przewodnikowy, pszylingowy, ptropikalny.
Zoenia p + formy czasownikowe
pklcze, plee, psta, pwisie, partowa;
pokryty, potwarty, pprzyuczony, pwiszcy;
plea, plec, psta, pstojc, pwisia, pwiszc, partowa, partujc.
Zoenia p + przyswek
pdarmo, pgono, plegalnie, pnago, poficjalnie, pprzytomnie, pywo.
Zoenia p + liczebnik
Liczebniki uamkowe: ptrzecia, pczwarta, psma.
UWAGA: Poprzedzajcy powysze zoenia, zwaszcza przymiotniki i rzeczowniki,
przyimek na wpywa na ich pisowni, jeli czstka p wie si strukturalnie z
przyimkiem, np.
Banknot na p rozcity (= niecakowicie rozcity) da si sklei, ale: Na prozcity
banknot przyoy tam klejc.
Odstpstwem od tej reguy s poczenia: na pkrtko, na pmikko, na ptwardo, na
psurowo.

Gdy wystpujce w zdaniu dwa wyrazy

z czstk p su okreleniu jednego
pojcia

Wyraz p piszemy rozdzielnie, gdy wystpujce w zdaniu dwa wyrazy z

czstk p su okreleniu jednego pojcia, czyli nazwaniu jednego procesu,
stanu, cechy, np.
p zabawa, p nauka to nie dwie czynnoci (pzabawa i pnauka), lecz
jednoczenie zabawa i nauka jeden proces skadajcy si z elementw zabawy i
elementw nauki;
p spa, p czuwa to nie okrelenie dwu rnych stanw (pspa ipczuwa), ale
jednego, polegajcego na tym, e kto w poowie spa, a w poowie czuwa;
p kpico, p powanie to nie dwie odrbne cechy (pkpico ippowanie), lecz
jedna, oznaczajca, e kto w poowie mwi z kpin, a w poowie z powag;
p fantastyczny, p realistyczny to nie dwie odrbne cechy
(pfantastycznyi prealistyczny), ale jedna, oznaczajca, e co jest jednoczenie
fantastyczne i realistyczne, np sen.

Przyimek w z liczebnikiem p ma dwojak pisowni czn lub rozdzieln:

a) przyimek w z liczebnikiem p piszemy rozdzielnie, gdy wyraenie w pznaczy w
poowie, np. przerwa w p sowa, przerwa w p zdania, zaatwi co w p
godziny, zatrzyma si w p drogi;
b) przyimek w z liczebnikiem p piszemy cznie, gdy wyraenie wp znaczy:
w pasie, np. Obj Ewk wp.
na poow, w poowie, np. Zgi arkusz wp.
niezupenie, czciowo, np. Patrzya na wp drwico (ale: Patrzya wpdrwico).
moment w poowie midzy dwiema penymi godzinami, np. Rozpoczyna wykady wp do
dziewitej.