Kolokwium I tematy 15.XI.

2015
1.Podaj sposoby wyraania ste i ich oznaczenia dla fazy gazowej i ciekej.
Sposoby wyraania ste:
Uamek molowy (udzia molowy) - stosunek liczby moli danego skadnika do oglnej liczby moli
wszystkich skadnikw w ukadzie

nA

xA

n
j 1

Dla cieczy

yA
Dla gazw

nA
j 1

nA
n

kmol A
kmol

nA
n

kmolA
kmol

Uamek molowy i udzia objtociowy wyraaj si t sam wartoci liczbow.

Koncentracja molowa okrela liczb moli danego skadnika w jednostce objtoci mieszaniny

CA

nA
(V )T , p

kmol A
m3

Uamek masowy jest to stosunek masy jednego skadnika do cakowitej masy mieszaniny

mA
m

dla gazw : wA

kg A
mA
kg dla cieczy : u A m

kg A
kg

Czsto odnosimy stenie nie do iloci mieszaniny, ale do iloci rozpuszczalnika w fazie ciekej, albo
do skadnika obojtnego (inertnego) w fazie gazowej, np.
stosunek molowy

dla gazw : YA

nA
ni

kmol A
nA

dla cieczy : X A
ni
kmol i

kmol A

ni n nA
kmol i

stosunek masowy

dla gazw : WA

mA
mi

kg A
mA

dla cieczy : U A
mi
kg i

kg A

mi m mA
kg i

2. Objanij pojcia stanu rwnowagi, staej rwnowagi i krzywej rwnowagi. Jak

brzmi prawo Henryego i co to jest staa Henryego?
Pod stanem rwnowagi rozumiemy taki skad gazu i cieczy, jaki ustaliby si, gdyby gaz i ciecz
pozostaway ze sob w kontakcie nieskoczenie dugo.

Inna definicja stanu rwnowagi mwi, e ukad znajduje si w stanie rwnowagi midzyfazowej, gdy
efektywno wymiany ciepa i masy midzy stykajcymi si fazami jest rwna zero

Niezalenie w jaki sposb wyrazimy stenia, to zawsze istnieje jaka liczba K, okrelajca stan
rwnowagi pomidzy fazami
p *
y *
C Ag *
Y *
K pC A
KY A
Ky A
KC
C Ac
XA
x
C Ac
A'
w symbolach uoglnionych

ZA *
T liczb K nazywamy sta rwnowagi
SA

Staa rwnowagi (equilibrium constant, vaporisation constant, vaporisation ratio) mimo przyjtej
nazwy w oglnym przypadku jest zmienn zalen od stenia, temperatury i cinienia cakowitego

K f (T , P, S A )

Zaleno od stenia ilustruj nieliniowe wykresy Z A f ( S A )

Jeeli krzywa rwnowagi prze-biega prostoliniowo, wtedy za-nika zaleno staej K od st-enia w
fazie ciekej i zale-no upraszcza si do

(K)p f(T)

lub

( K ) p ,T const

Prawo Henryego - w staej temperaturze rozpuszczalno gazu w okrelonym rozpuszczalniku jest

wprost proporcjonalna do cinienia czstkowego gazu nad roztworem

C Ac
K pA

dla T const.

Zaleno t mona odwrci i zdefiniowa prawo Henryego rwnaniem

pA H C Ac

dla T const.

Wielko H nazywa si sta Henryego, jej warto jest staa w danej temperaturze i dla danego
gazu oraz rozpuszczalnika

( H )T

p A
const
C Ac

Czsto spotyka si w operacjach jednostkowych, prawo Henryego zdefiniowane zwizkiem:

pA HxA
Wtedy H ma wymiar cinienia. Wartoci staych H podaj tablice. Staa Henryego jest pewn
szczeglna postaci staej rwnowagi np.:

( K px )T ( H )T
Jeli w rwnowadze z ciecz znajduje si nie jeden gaz, lecz mieszanina rnych gazw to prawo
Henryego jest suszne dla kadego z tych gazw oddzielnie. Rozpuszczalno kadego skadnika jest
wprost proporcjonalna do cinienia czstkowego tego skadnika nad roztworem.
Prawo Henryego jest cile suszne tylko dla tzw. ukadw doskonaych, w ktrych roztwr
odpowiada pojciu roztworu doskonaego a faza gazowa jest gazem doskonaym. Praktycznie ma to
miejsce dla: niskich ste, niezbyt niskich temperatur i maych cinie, oraz gdy gazy nie wchodz w
reakcj chemiczn z rozpuszczalnikiem.

3. Omw jeden, wybrany przypadek dyfuzji w gazie (jednego skadnika przez drugi
inertny; przeciwkierunkowej, ekwimolarnej; jednego skadnika przez mieszanin
wielu inertw).
Dyfuzja w fazie gazowej jednego skadnika przez drugi inertny

Stenia w fazie gazowej

Zaoenia:

N B'
N 0, B ' 0
NA
'
N
A A' 1
NA
'
B

y 1 y 1 y A yB

f
A A
Zastpczy wspczynnik
dyfuzji:

yB
y A( 0 )
'AB
dy A
N 'A 'AB
yB ds

Gsto strumienia masy:

N A'

'
AB

ln

y BI
yBII

'
AB

yB

'A

ln

yBII
y BI

N 'A

Gdzie: y
jest redni logarytmiczn
Bm

yi m

'AB

kmol
m2 s

'AB y AI y AII
s
yBm

yBm yim

yiII yiI
yi
ln II
yi I

Jeli interesuje nas rozkad ste w warstwie gazu, to naley scakowa rwnanie:

dyi N A'
' ds const
yi AB

dy A
N'
' A ds const
yi
AB
Cakowanie od

od
co daje

y y e

s 0 do s x
yiI
N A'

'
Ai

do

sX

yi

przy staych

N A' , A'

i
iI
Stenie gazu
obojtnego
wzrasta wg funkcji wykadniczej.

N A' Ai'

dy A
yi ds

4. Zapisz I i II prawo dyfuzji Ficka. Omw pojcia kinematycznego i dynamicznego

wspczynnika dyfuzji.
Aparat Ficka, w ktrym kryszta na dnie, nasyca przylegajc ciecz, pokazano na rysunku (poniej).

Prawo Ficka ma due zastosowanie z uwagi na jego prost posta, dogodn rwnie dla definiowania
kinematycznego wspczynnika dyfuzji.

W postaci scakowanej:

W zastosowaniu do gazw dogodniej jest operowa cinieniami czstkowymi pA i pB obu skadnikw

zamiast ich koncentracjami.
Wedug prawa gazw doskonaych:

Std:

Prawa w tej postaci s cise dla dyfuzji ekwimolarnej. Przy dyfuzji przez skadnik obojtny B,
powysze wzory przyjmuj posta bardziej zoon:

Przy duym rozcieczeniu skadnika A w porwnaniu z B, wwczas mamy:

i suma koncentracji przyjmuje sta warto:

rwnanie (4.37) upraszcza si do postaci (4.34). Ta posta odgrywa szczeglnie wan rol przy
dyfuzji rozcieczonego skadnika przez ciao stae.Wspczynnik dyfuzji zmienia si szybko wraz ze
wzrostem koncentracji. Istniej wzory okrelajce zmienno wspczynnika. Jeli nie moe by
przyjty jako stay, zastosowanie prawa Fick`a staje si trudniejsze.
Rozpatrzmy prt z ciaa staego, zakadajc przebieg dyfuzji tylko w kierunku x.

Ilo pynu w elemencie dx= , ilo pynu opuszczajcego ten element

rwna jest rnicy midzy odpywem a dopywem. Ta rnica wynosi

Mamy wic z bilansu pynu:

Z rwnania (4.33):

Czyli

Z zalenoci (4.41) i (4.43) otrzymujemy drugie prawo Ficka:

Rwnanie nieustalonej dyfuzji mona napisa dla dyfuzji dwu i trzy kierunkowej. Jest ono podobne do
rwnania nieustalonego przewodnictwa ciepa.

Wspczynniki dyfuzji:

5. Omw koncepcj moduu napdowego i jej zalety.

Jeeli uyjemy podstawienia:

Bowiem,

6. Objanij podstawowe pojcia ruchu masy przez wnikanie. Podaj liczby kryterialne stosowane w opisie wnikania masy.
Wnikaniem masy nazywamy proces zoony z konwekcyjnego transportu skadnika (analogicznego
jak przy ruchu ciepa) od rdzenia pynu ku warstwie granicznej i transportu masy przez t warstw do
powierzchni midzyfazowej. Konwekcja jest zwizana gwnie z ruchem turbulentnym pynu.
Zwierciadem nazywamy powierzchni midzyfazow dla ukadu gaz ciecz.
Podczas absorpcji skadnika czynnego A stenie w rdzeniu gazu ZA jest wysze ni przy zwierciadle
ZAZ..
Jeli w rdzeniu gazu bdzie panowa stenie skadnika ZA nisze ni przy powierzchni
midzyfazowej ZAZ to wystpuje tzw. desorpcja.

Wg teorii Whitmana i Lewisa przyjto istnienie warstwy granicznej od strony fazy ciekej jako
pojcia zastpczego. Gdyby taka warstwa istniaa dawaaby opr rwnowany rzeczywistemu oporowi
wnikania masy.
Wnikanie masy od rdzenia jednej fazy do powierzchni midzyfazowej lub odwrotnie ujmuje
rwnanie:

= [
] -wspczynnik wnikania masy

= [ ] - modu napdowy wnikania

Dla = 12 i = 1 = lub =
Wspczynnik wnikania masy podaje ile masy skadnika A wnika w jednostce czasu do jednostki

powierzchni od rdzenia do powierzchni midzyfazowej. =

=
Wobec tego

[ 2 ],

[ 2 ]

wymiar wspczynnika wnikania masy bdzie:

Bardzo czsto na skutek trudnoci
w okreleniu pola powierzchni wymiany masy wygodnie jest odnie ten wspczynnik do objtoci
aparatu

= ( ) = F/ V = a jest tzw. jednostkow powierzchni

wypenienia, charakteryzujc dane wypenienie. Poniewa proces wnikania masy moemy zastpi
rwnowan dyfuzj masy przez zastpcz warstewk graniczn, co prowadzi do zalenoci: =
=

se oznacza zastpcz grubo warstewki granicznej. W fazie gazowej zastpcza warstwa graniczna
bdzie zbliona do rzeczywistej warstwy hydrodynamicznej.
Liczby kryterialne w opisie procesw wnikania masy.
Praktyczne rozwizanie zagadnienia wnikania masy oparte jest w wikszoci przypadkw na teorii
podobiestwa zjawisk fizycznych, ktra stwarza podstawy do matematycznego opisania
wspczynnikw wnikania masy i do uoglnionego ujcia wartoci wyznaczonych dowiadczalnie.
Stosowanie tej teorii prowadzi do wyznaczenia zwizku pomidzy podanymi liczbami kryterialnymi.

Liczba Sherwooda: = , wspczynnik wnikania masy; wspczynnik dyfuzji; d

wymiar charakterystyczny, np. rednica aparatu. Podstawiajc = ,gdzie = +

otrzymamy = = , gdzie = [ ]

Liczba Schmidta: =

lepko dynamiczna; M masa molowa mieszaniny;

dynamiczny wspczynnik dyfuzji; gsto mieszaniny; D kinematyczny wspczynnik

dyfuzji; kinematyczny wspczynnik lepkoci

Liczba Reynoldsa: = = w prdko liniowa.

Wystpowanie liczby Re w korelacjach wymiany masy wiadczy o tym, e podobnie jak wnikanie
ciepa rwnie wnikanie masy zaley od rodzaju przepywu. Im wiksza jest liczba Re tym ciesza
jest warstewka graniczna i tym mniejszy jest opr wnikania masy.
liczba Fouriera: =

liczba Frouda: = Liczba Stantona: = liczba

Eulera: = Liczba Pecleta: =

Liczba Webera: =

7. Omw jeden z charakterystycznych przypadkw przenikania masy (przenikanie

jednego skadnika w obecnoci inertw, przenikanie przeciwkierunkowe-ekwimolarne, przenikanie wieloskadnikowe i rnokierunkowe).
Rozpatrzmy proces przenikania na przykadzie najczstszego przypadku zachodzcego w procesach
przenikania jednego skadnika w obecnoci inertw.
Wnikanie masy od fazy gazowej: G' '
Dla tego przypadku: A 1

Ag

1
' F
ln y ln y
Ag
Ag
f
fz
A

wtedy: y f 1 y A yi

y
iz

ln
Dla rozpatrywanego przypadku modu:
y
i

Zatem strumie przenikajcej masy skadnika A od fazy gazowej do ciekej okrela rwnanie:

G' ' F ln y ln y
A
Ag
iz
i

Przy ruchu ustalonym ten sam strumie masy skadnika A wnika do fazy ciekej:

G' ' F F ( ln x ln x )
A
Ac
Ac
Ac
i
iz
Eliminujemy trudne do okrelenia warunki u zwierciada cieczy, zastpujc je steniami
wynikajcymi z rwnowagi midzyfazowej.
Czyli ostatecznie rwnanie na przenikanie masy przez skadnik inertny bdzie: G' K' F

gdzie

1
1
n

'
'
'
K

A
Ag
Ac

oznacza opr przenikania masy.

Modu napdowy przeksztacamy do postaci:

y*
*
ln y ln y ln i
i
i
y
i

A.og

Przenikanie przeciwkierunkowe ekwimolarne.

Taki przypadek ma miejsce np. w kolumnach destylacyjnych:

- po stronie gazu

- po stronie cieczy

G' ' F
' F y y
A
Ag
Ag
Ag
A
Az

G' ' F
' F x x
A
Ac
Ac
Ac
Az
A
'
G
G'
A
A
y y
x x
A
Az ' F
Az
A ' F
Ag
Ac

Mnoc ostatnie rwnanie przez zamiennik n dla tego przypadku

otrzymujemy:

G' n
*
y y A
Az
A ' F
Ac

y*
Az
A
n
x x
Az
A
y

G' 1
n
*
A
Dodajc siy napdowe obu faz otrzymujemy: y y

A
A
'
F '
Ag Ac
1
G'
F
K' F
Aog
A
Aog
1
n
Czyli A

'
'

Ag
Ac
W powyszym rwnaniu wspczynnik przenikania masy ma tak sam posta, jak w przypadku
przenikania przez inerty, ale znacznie prostsze jest wyraenie na zamiennik n.
Modu napdowy ma zatem posta:

Aog

y y*
A
A

i moe by take wyraony za pomoc rnie zdefiniowanych ste.

y* dy
Az
A A m
Zamiennik n mona uproci do postaci: n
y
x x
dx
Az
A
A
y

gdzie my jest nachyleniem krzywej rwnowagi w ukadzie x,y.

Rozkad ste w obu fazach i na linii rwnowagi.