Proces modernizacji wiatopogldowej w Holandii

Autor tekstu: Ilona Vijn-Boska

olandia to niewielki kraj wcinity pomidzy Niemcami, Morzem Pnocnym i Belgi.

Kraj bardzo nowoczesny, zadziwiajcy wiat swoimi osigniciami cywilizacyjnymi i laicyzacj.

W Urzdach Stanu Cywilnego 40% ludnoci zarejestrowanych jest jako katolicy, 30% jako
protestanci, 7% jako muzumanie, pozostali to bezwyznaniowcy.

Podzia na katolikw i protestantw w Holandii w roku 2002/2003: rowy obszary

przewaajco katolickie; zielony: obszary przewaajco protestanckie

Holandia podzielona jest na siedem biskupstw rzymskokatolickich (dane z 2000 r.):

Biskupstwo
(prowincja)
Roermond (Limburgia)
Breda (zach. cz
Brabancji i Zeeland)
Den Bosch (wsch. cz
Brabancji)
Racjonalista.pl

Liczba
zarejestrowanych Odsetek
katolikw pow. 7 ludnoci
lat
1.086.819

95,1

499.873

46

1.430.377

71

rednia liczba
uczszczajcych
na niedzielne
msze

Odsetek
wierzcych

101.425

10

35.250

7,4

110.593

8,3
Strona 1 z 6

Utrecht (Gelderland,
Utrecht, Overijsel i cz
Flevoland)

834.348

22

Groningen-Leeuwarden
( Friesland, Groningen,
Drenthe i
Noordoostpolder)

112.818

6,5

14.431

13,5

Haarlem (Noord Holland i

cz Flevoland)

515.623

19,1

46.709

9,5

Rotterdam (Zuid Holland)

580.555

16,5

82.700

47.569

10,5

8,6

Holenderski katolicyzm do poowy lat

szedziesitych ubiegego stulecia musia na
obserwatorze z zewntrz robi due wraenie.
Katolicy gosowali w dziewidziesiciu procentach
na Katolick Parti Ludow, byli masowo
zorganizowani w katolickich stowarzyszeniach i
organizacjach. Wszyscy chodzili do kocioa, w
wikszoci
brali
udzia
w
procesjach
i
pielgrzymkach. Katolickie ycie byo skupione
wok organizacji katolickich.
Limburgia, najbardziej katolicka prowincja
bya
podzielona
na
parafie.
Duchowym
przewodnikiem, czsto wspomaganym przez
jednego lub dwch ksiy, by proboszcz.
Zadaniem ksiy byo odprawianie trzech do czterech mszy niedzielnych, w cigu tygodnia
mszy porannych i wieczornych, spowiadanie, prowadzenie katechezy, odwiedzanie chorych w
domach, organizowanie wit kocielnych. Razem z najbardziej oddanymi parafianami,
skupionymi w zarzdzie kocioa wybierali nauczycieli do szk podstawowych. Nowo narodzone
dziecko musiao by jak najszybciej ochrzczone, najlepiej nastpnego dnia po urodzeniu.
Dzieci, ktre umieray przy porodzie i nie byy ochrzczone, byy chowane w osobnej czci
cmentarza, poniewa nie byy jeszcze dziemi boymi. W prawie kadej katolickiej rodzinie
modlono si przed kadym posikiem, przy porannym wstawaniu, przed snem i przy
wyjtkowych okazjach jak choroba czy burza. Czsto odmawiano raniec, szczeglnie w
miesicach powiconych Maryi, w maju i padzierniku. W kadym domu i szkolnym lokalu nad
drzwiami wisia krzy a na pkach stay figurki witych, przy ktrych paliy si zazwyczaj
wieczki. W szkoach podstawowych panowa taki sam reim, jak na pocztku wieku.
Codziennie odbywaa si msza, lekcje katechezy, piewanie pieni religijnych, odczytywanie
przypowieci biblijnych, przepytywania z dziesiciu przykaza i aktu wiary. Modlono si trzy
razy dziennie, przed rozpoczciem lekcji, o godzinie dwunastej i po zakoczeniu zaj
szkolnych. W wieku siedmiu lat dzieci szy do Pierwszej Komunii. Od tego momentu musiay
regularnie uczszcza na msze kocielne. Niedugo pniej przystpoway do bierzmowania.
Szkoy byy przepenione wierzc modzie. Rodziny wielodzietne z dziesiciorgiem lub
wiksz liczb dzieci w pierwszej poowie XX wieku nie byy niczym wyjtkowym. W ten sposb
katolicy protestowali przeciwko antykoncepcji i udowadniali, e katolicka matka wypenia w
najwyszym stopniu swoje zadanie yciowe - przekazywanie ycia. Znane byy takie rodziny
jak na przykad rodzina Vork z Uithoorn w Pnocnej Holandii, gdzie liczba dzieci w roku 1937
wynosia 24. Ojciec tej rodziny jako wdowiec z dziewiciorgiem dzieci oeni si z
dwudziestoletni kobiet i wedug przykaza kocioa wypenia swoj rol. Dwie crki z tej
rodziny zostay siostrami zakonnymi. Przyjte byo, e kada szanujca si rodzina jedno lub
dwoje dzieci przeznaczaa do ycia zakonnego lub kocielnego. Dziki temu klasztory i religijne
kongregacje rozrastay si w szybkim tempie.
Zakonnice wypeniay specjaln rol w wychowaniu dziewczt prowadzc dla nich szkoy
rednie z internatami. Szkoy te byy przeznaczone dla dziewczt ze rednio zamonych i
zamonych rodzin. Dla dziewczt z rodzin chopskich i robotniczych byo to zbyt kosztowne, a
po zakoczeniu szkoy podstawowej musiay one pomaga w utrzymywaniu rodziny. Siostry
zakonne prowadziy przewanie tzw. MMS (szkoy rednie dla dziewczt). W szkoach tych
pierwsza menstruacja dziewczt bya tematem tabu. Autorytet sistr by niepodwaalny.

Najwikszy
nacisk
kadziono
na
obowizki
religijne.
Na przeomie dziewitnastego i dwudziestego
wieku umieralno nowo narodzonych dzieci w
dwch najbardziej katolickich prowincjach
Limburgii i Brabancji - bya o wiele wysza ni w
pozostaej czci Holandii. Spowodowane byo to
brakiem wyksztaconych, katolickich poonych, z
ktrych usug korzystay katolickie rodziny. W
roku 1912 ginekolog z Leiden, Clemens Meuleman
zaoy szko dla poonych w poudniowej
Limburgii. Ksztacenie dziewczt trwao trzy lata i
pniej jako jedyne kobiety mogy pracowa
nawet po zampjciu. Pozostae kobiety
pracoway jako nauczycielki, sekretarki i asystentki. W momencie lubu musiay rezygnowa z
pracy.
Ten czas tak wspomina moja znajoma z Venlo (Pnocna Limburgia):
"Urodziam si w 1947 roku i w latach pidziesitych. Chodziam do szkoy podstawowej.
W Limburgii panowaa dua bieda wywoana bezrobociem i stratami wojennymi. Wiele osb
pobierao si szybko i rodzio si w tym czasie wiele dzieci. W latach czterdziestych i
pidziesitych w Limburgii, gdzie prawie kady by katolikiem, w przewaajcym stopniu
rodziny byy wielodzietne.
Antykoncepcja i naturalne zapobieganie ciy byy przez Koci zabronione i u wikszoci
ludzi nieznane. Koci mia wielki wpyw na powszednie ycie ludzi. Ja musiaam kadego dnia
przed szko chodzi do kocioa na msz. W szkole odnotowywano, czy byo si na mszy.
Pniej w raporcie pisano, ile razy byo si obecnym w kociele. Kadego dnia musielimy
uczy si na pami, niezrozumiaych dla nas, stwierdze i hipotez kocielnych. Pniej byo to
oceniane. Raz w miesicu spowiadalimy si. Kade dziecko, zaraz po urodzeniu, byo
chrzczone, majc osiem lat przystpowao do komunii, w wieku dwunastu lat do
bierzmowania.
Oczywicie w kad niedziel musielimy chodzi do kocioa, w pitek nie wolno byo
je misa. Po karnawale obowizywa czterdziestodniowy post a do Wielkanocy. W tym
czasie kade dziecko miao swoj postn puszk, gdzie kady otrzymany cukierek lub ciastko
musiao przechowa do Wielkanocy.
O wiele gorzej mieli doroli. Kobiety, ktre wychodziy za m musiay przewanie
rezygnowa ze swojej pracy, nieliczne mogy pracowa dopki nie zaszy w ci. W wielu
rodzinach cie powtarzay si co ptora roku lub dwa. Nie byo to niczym nadzwyczajnym, ze
kobieta miaa dziesicioro lub wicej dzieci i czsto wiele poronie. W tym czasie Holandia, a
szczeglnie Limburgia, bya krajem kobiet niepracujcych zawodowo. Rozwody prawie nie
istniay byy zabronione przez Koci. Poza tym nie byo regulacji socjalnych
wspomagajcych rozwiedzione kobiety. Po rozwodzie zostaway one bez rodkw do ycia.
Rozwd stanowi wielk hab dla danej kobiety i jej rodziny.
Parafialny ksidz cay czas obserwowa, czy dana matka rodzi dzieci. Jeeli tak nie
byo, przychodzi na wizyt domow i nakazywa, aby jak najszybciej nowe dziecko w
krlestwie Boga si pojawio. W tym czasie Koci gosi, e jeeli przy porodzie ycie kobiety i
dziecka bdzie zagroone to przede wszystkim naley ratowa dziecko. Panowaa wielka
niewiedza o seksualnoci czowieka. Kobietom goszono, e s one podporzdkowane
mczyznom i musz im by we wszystkim posuszne. Niezamne dziewczta, ktre
zachodziy w ci miay dwie opcje do wyboru: szybki lub lub rodzenie w tajemnicy. W takim
wypadku byy oddawane do klasztoru, gdzie musiay a do porodu ciko pracowa. Urodzone
dzieci byy przeznaczone do adopcji. Kobiety po urodzeniu dziecka musiay zosta w kociele
rytualnie oczyszczone poprzez modlitw i dopiero wwczas mogy przyjmowa komuni."
W poowie lat szedziesitych w Zachodniej Europie straty po II Wojnie wiatowej
zostay naprawione a sytuacja ekonomiczna coraz bardziej si polepszaa. Ludzie czuli si
uwolnieni od osobistej i spoecznej dyscypliny, ktr musieli wnie przy odbudowie kraju. Z t
atmosfer wspgrao rozlunienie ostrego kocielnego rygoru i autorytatywnego klerykalnego
przewodnictwa. Podczas II Soboru watykaskiego papie Jan XXIII ogosi konstytucj
Gaudium et Spes (Rado i Nadzieja) powicon Kocioowi na wiecie, aprobujc
Racjonalista.pl

Strona 3 z 6

nowoczesne spoeczestwo, pen optymizmu. Dekret Apostolicam actu dozwala laikom na

penienie funkcji w yciu kocielnym. To doprowadzio do wielu zmian w strukturze
holenderskiego Kocioa. Katolicka teologia zmienia swoj orientacj z pieka i nieba na teraz i
tu', na przeywanie wiary we wzajemnych kontaktach midzyludzkich i zaangaowaniu
spoecznym. Zaangaowanie spoeczne katolikw przesuno si w kierunku progresywnym. W
miejsce aciskiej liturgii wprowadzono liturgi w jzyku holenderskim. Liturgia zostaa
uproszczona, posgi witych i kadzida zostay usunite z kociow. Celibat sta si
problemem dyskusyjnym. Procesje przestay si pojawia a pielgrzymki miay coraz mniej
uczestnikw. Z prywatnych domw i kociow znikny tradycyjne dewocjonalia uwicajce
Matk Bosk czy wite Serce. Zaczto si zastanawia, czy konieczne jest bycie katolikiem,
aby by czonkiem danej katolickiej organizacji czy te sportowego klubu. W wyniku tego wiele
katolickich organizacji czyo si z podobnymi protestanckimi, socjalistycznymi czy
neutralnymi organizacjami lub zakaczao swoj dziaalno. Uczestnictwo we mszy w sobot i
niedziel zaczo male. Gazeta Brabants Dagblad" z 18 sierpnia 1972 roku podaa
nastpujc informacj: Biskupstwo Den Bosch ma za wiele kociow. Jest to rezultatem
malejcego zainteresowania udziau we mszy i starzeniem si spoeczestwa". Jeszcze w roku
1958 gazeta De Tijd" z 15 marca informowaa: W biskupstwie Den Bosch musi zosta
zbudowanych do roku 1980 okoo osiemdziesit nowych kociow, w tym 13 w Eindhoven, 12
w Tilburg, 9 w Den Bosch i 7 w Nijmegen. Trzydzieci siedem kociow musi powsta w
najbliszych piciu latach. Projekt budowlany oparty jest na planach rozwoju danych gmin, z
ktrymi utrzymywany jest bliski kontakt".
Rwnie w Limburgii pustoszay kocioy. Modzie podejmowaa studia poza obszarem
Limburgii. Wracaa z rozszerzonymi horyzontami. W tym czasie w duych miastach panowaa
rewolucja seksualna' czciowo zainspirowana pracami Wilhelma Reicha, a czciowo
postpem wiedzy, upowszechnieniem metod antykoncepcyjnych, ruchem na rzecz wyzwolenia
kobiet i emancypacj kobiet. Najwaniejszymi cechami rewolucji seksualnej byo pooenie
nacisku na pozytywn postaw wobec ciaa, przyjemnoci seksualnej, sztuki miosnej i
rozczenie seksualnoci od obowizku prokreacji. NVSH (Niderlandzkie Stowarzyszenie na
rzecz Seksualnych Reform), powstae w 1946 roku zaczo otwiera swoje biura konsultacyjne
w kadym wikszym miecie, midzy innymi w poudniowej Limburgii w Maastricht. Biura te
udzielay informacji o seksualnoci i rozdaway dziewcztom i kobietom tabletki
antykoncepcyjne. Wszystko to wywoywao protesty ze strony Kocioa, ale coraz mniej brano
jego zdanie pod uwag. W ksice Hoe katholiek is Limburg (Jak katolicka jest Limburgia)
wydanej w 1981 roku mona przeczyta: Wedug oficjalnych statystyk 95,4 procent ludnoci
Limburgii nazywa si katolikami. Jednake te dane maj mae znaczenie, poniewa
uczestnictwo we mszach niedzielnych jest minimalne. W 1966 roku 75 procent katolikw brao
udzia we mszy, natomiast w 1979 roku ju tylko 26 procent".
Obecnie w ramach katolicyzmu aktywne s liczne ugrupowania i organizacje, czsto
pochodzce z innych krajw, takie jak Opus Dei, Ruch Focolari czy te Foyers de Charite.
Jednake tylko niewielka grupa zarejestrowanych katolikw przynaley do tych organizacji.
Nauki ksiy wywieraj coraz mniejszy wpyw na zachowania Holendrw. Media pisz o
powrocie wiary, kiedy znany pisarz przyjmie katolicyzm lub stadiony zapeniaj si
entuzjastyczn modzie z EO (ewangelicka stacja radiowo-telewizyjna). Mimo to laicyzacja
spoeczestwa postpuje. Wikszo kociow stoi pusta. Od roku 1985 rocznie zamykanych
jest siedem kociow. Wiele z nich zmienia swoje przeznaczenie i zostaje przebudowane na
bibliotek, muzeum, sklep, domy kultury, apartamenty czy te meczety. Klasztory i seminaria
zmieniy si w szkoy, domy dla osb starszych czy te kasyna i dyskoteki. Najbardziej znanym
przykadem jest Jaiselings Royal Palace, byy klasztor przemieniony zosta w Centrum Rozrywki
z restauracjami, dyskotek, placem teatralnym i kawiarniami. Midzy 1998 a 2004 rokiem w
biskupstwie Breda poowa ksiy pochodzenia holenderskiego zrezygnowaa ze swego zawodu
a w Limburgii 30%. W innych prowincjach nie byo lepiej. Ich miejsca zajmuj zagraniczni
ksia z Afryki, Indii, Filipin, Hondurasu i Polski. W Limburgii w tym roku aden ksidz
holenderski nie przyjmie wice kapaskich. Liczba mszy prowadzonych przez osoby laickie,
rwnie kobiety, wzrasta. Podczas takiej mszy rozdawana jest hostia uprzednio powiecona
przez ksidza. Do jeszcze istniejcych zakonw w poudniowej Limburgii przyjedaj siostry
zakonne z Poudniowej Ameryki czy te z Afryki.

Zdjcie z zewntrz i wewntrz kocioa w. Gerardusa Majjella w Amsterdamie, ktry

w 1992 r. zosta przebudowany i utworzono w nim Midzynarodowe Centrum
Informacji i Archiwum Organizacji Kobiecych.
Muzeum Biblijne zbudowane w roku 1911 niedaleko Nijmegen jako park dewocji z
kopiami znanych miejsc ze witego Ziemi, zmienio swoj nazw w Muzeum Orientalne i
doczyo do swojej ekspozycji judaizm i islam. Spowodowao to cakowite oderwanie si spod
wpyww Kocioa.
W Limburgii, w katolickich szkoach mniej ni jedna czwarta dzieci przyjmuje Pierwsz
Komuni. Rodzice kieruj si tradycj, bo ani oni, ani ich dzieci pniej ju nie chodz do
kocioa. Modzie nie potrafi zrozumie wiary w istnienie Boga. Szybko dochodzi do wniosku,
e jest to dziwne, i ludzie wierz, e Bg istnieje. Albo tak jak mwi moja pitnastoletnia
crka: Jeeli Bg istnieje, to jest wszdzie i koci nie jest mi potrzebny".
*
Bibliografia:

Herman Pijfers, Jan Roes, Memorilale, Een katholiek leven in Nederland (ycie
katolickie w Holandii)
Ton van Schaik, Katholieken in de twintigste eeuw (Katolicy w dwudziestym
wieku)
Katholieknederland.nl

Zobacz take te strony:

Prawosawny Koci w Holandii
Bg nie istnieje - wiecka edukacja w Holandii na ostro
Dziesi przykaza wedug Ayaan Hirsi Ali
Ayaan Hirsi Ali na stosie
Spinozjasko-wolnomularskie korzenie holenderskich wolnomylicieli

Racjonalista.pl

Strona 5 z 6

Ilona Boska
Korespondentka z Holandii wsppracujca z Racjonalist
Poka inne teksty autora

(Publikacja: 16-07-2006)
Orygina.. (http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4920)
Contents Copyright 2000-2008 Mariusz Agnosiewicz
Programming Copyright 2001-2008 Micha Przech
Autorem tej witryny jest Micha Przech, zwany niej Autorem.
Wacicielem witryny s Mariusz Agnosiewicz oraz Autor.
adna cz niniejszych opracowa nie moe by wykorzystywana w celach
komercyjnych, bez uprzedniej pisemnej zgody Waciciela, ktry zastrzega sobie
niniejszym wszelkie prawa, przewidziane
w przepisach szczeglnych, oraz zgodnie z prawem cywilnym i handlowym,
w szczeglnoci z tytuu praw autorskich, wynalazczych, znakw towarowych
do tej witryny i jakiejkolwiek ich czci.
Wszystkie strony tego serwisu, wliczajc w to struktur katalogw, skrypty oraz inne
programy komputerowe, zostay wytworzone i s administrowane przez Autora.
Stanowi one wyczn wasno Waciciela. Waciciel zastrzega sobie prawo do
okresowych modyfikacji zawartoci tej witryny oraz opisu niniejszych Praw Autorskich
bez uprzedniego powiadomienia. Jeeli nie akceptujesz tej polityki moesz nie
odwiedza tej witryny i nie korzysta z jej zasobw.
Informacje zawarte na tej witrynie przeznaczone s do uytku prywatnego osb
odwiedzajcych te strony. Mona je pobiera, drukowa i przeglda jedynie w celach
informacyjnych, bez czerpania z tego tytuu korzyci finansowych lub pobierania
wynagrodzenia w dowolnej formie. Modyfikacja zawartoci stron oraz skryptw jest
zabroniona. Niniejszym udziela si zgody na swobodne kopiowanie dokumentw
serwisu Racjonalista.pl tak w formie elektronicznej, jak i drukowanej, w celach innych
ni handlowe, z zachowaniem tej informacji.
Plik PDF, ktry czytasz, moe by rozpowszechniany jedynie w formie oryginalnej,
w jakiej wystpuje na witrynie. Plik ten nie moe by traktowany jako oficjalna
lub oryginalna wersja tekstu, jaki zawiera.
Tre tego zapisu stosuje si do wersji zarwno polsko jak i angielskojzycznych
serwisu pod domenami Racjonalista.pl, TheRationalist.eu.org oraz Neutrum.eu.org.
Wszelkie pytania prosimy kierowa do redakcja@racjonalista.pl