Wojtycza Konrad

WIMiIP, rok III (2013/14)

inynieria materiaowa, grupa lab. 08

Atmosfery ochronne podczas obrbki cieplnej stopw metali

nieelaznych

Definicja obrbki cieplnej wg Nowoczesne Metaloznawstwo, Karol Przybyowicz, wyd.

Naukowe AKAPIT, Krakw 2012: Pod pojciem obrbki cieplnej rozumiemy odpowiednio dobrane
zabiegi cieplne, ktre prowadz do osignicia wymaganych wasnoci stopw, zwykle przez zmian
struktury wywoan odpowiednimi zmianami temperatury i ew. przemian fazow zachodzc w
stanie staym lub majce na celu osignicie stanu rwnowagi
Poniej opisane zostay oglnie zasady doboru atmosfer do obrbki cieplnej niektrych
stopw metali nieelaznych:
1. Aluminium i jego stopy:
Aluminium na wolnym powietrzu ulega pasywacji, tworzy zwart, chronic go przed dalszym
utlenianiem szczeln warstw tlenku aluminium Al2O3. Obrbka cieplna stopw tego metalu
zazwyczaj wykonywana jest z uyciem atmosfer egzotermicznych lub na wolnym powietrzu. Wad
obrbki cieplnej stopw aluminium na wolnym powietrzu jest utworzenie wspomnianej wczeniej
niekiedy niepodanej powierzchniowej warstwy tlenku Al2O3, a w przypadku obrbki cieplnej blach
po procesie walcowania - niebezpieczestwo utworzenia mieszanki wybuchowej tlenu z olejem
walcowniczym.
Atmosfera egzotermiczna natomiast moe okaza si atwopalna ze wzgldu na zawarto
wodoru H2 i niewielkiej iloci metanu CH4. Uycie tej atmosfery wie si take z emisj toksycznego
dla czowieka tlenku wgla CO.
Alternatyw dla wczeniej wymienionych atmosfer jest uycie atmosfery azotowej, eliminuje
ona wczeniej wymienione problemy z oksydacj i atwopalnoci, oraz jest neutralna dla aluminium.
Czyste aluminium nie wymaga bardzo duej czystoci atmosfery azotowej z powodu wystpowania
korzystnej perspektywy procesu pasywacji, natomiast w przypadku stopw aluminium wysoka
czysto atmosfery azotowej moe by wymagana.
2. Tytan i jego stopy:
Tytan w stanie nagrzanym i ciekym wykazuje silne powinowactwo do gazw
atmosferycznych (tlenu, azotu i wodoru), co w warunkach obrbki cieplnej warunkuje uywanie
atmosfer ochronnych lub prni.
Ogrzewanie tytanu w atmosferze zawierajcej wyej wymienione gazy mogoby doprowadzi
w przypadku tlenu do utworzenia tlenkw tytanu, w przypadku azotu azotkw tytanu, a w
1

przypadku wodoru i i jego dyfuzji do wntrza metalu - do kruchego pkania wodorowego. Pkanie
wodorowe spowodowane jest obnieniem energii wiza midzy atomowych stopu tytanu, a w
przypadku czenia si w czsteczki wytwarza niekorzystne naprenia rozcigajce w strukturze.
Najczciej stosowan atmosfera ochronn w przypadku tytanu jest neutralna atmosfera
argonowa.

3. Mied i jego stopy:

Mied tak jak aluminium, na wolnym powietrzu ulega pasywacji i utworzeniu warstwy
patyny, zwizku zoonego z wglanu miedzi i wodorotlenku miedzi. Dziki temu nie ulega dalszej
korozji. Jednak w przypadku obecnoci w powietrzu dwutlenku siarki SO2, moe doj do utworzenia
zwizku nie chronicego przed dziaaniem czynnikw atmosferycznych.
Gwnym problemem przy obrbce cieplnej miedzi jest niebezpieczestwo wystpienia tak zwanej
choroby wodorowej. Utworzenie tlenkw miedzi w objtoci metalu w obecnoci wodoru w
atmosferze pieca moe doprowadzi do reakcji tlenku miedzi (II) CuO z wodorem, w wyniku ktrej
moe doj do redukcji tlenku miedzi wodorem i utworzeniu tlenku wodoru:

Para wodna powstaa w objtoci metalu moe doprowadzi do powstania mikropkni.

Z wyej wymienionych powodw ogranicza si ryzyko oksydacji miedzi stosujc atmosfer
azotow, bd w przypadku atmosfer zawierajcych tlen redukcj iloci wodoru do bezpiecznego
poziomu.
4. Magnez i jego stopy:
Magnez jest pierwiastkiem posiadajcym due powinowactwo do tlenu, na wolnym
powietrzu tworzy warstw tlenku magnezu MgO, nie chronic go jednak przed korozj.
Ze wzgldu na stosunkowo nisk temperatur zaponu (ok. 600-650 C) i wysok temperatur
spalania (ok. 3000 C) w obrbce cieplnej magnezu i jego stopw uywa si atmosfer zoonych z
gazw niepalnych takich jak dwutlenek wgla CO2 z domieszka heksafluorku siarki SF6, dwutlenku
siarki SO2, lub atmosfer obojtnych (N2, Ar)

5. Nikiel i jego stopy:

Czysty nikiel pozyskiwany jest z rud stanowicych jego tlenki i siarczki, co wskazuje e
wykazuje on due powinowactwo do tlenu i siarki. Teoretyczna zawarto zwizkw siarki (SO2, H2S)
w atmosferze pieca jest o tyle niebezpieczna, e jedynym sposobem na usunicie zwizkw siarki z
niklem z gotowego wyrobu jest zeszlifowanie warstwy, ktra przereagowaa.
Z tego powodu do obrbki cieplnej stopw niklu uywa si atmosfer redukcyjnych, atmosfer
egzotermicznych zawierajcych produkty spalania, obojtnych (Ar), bd prni.
2

Gdy gotowy wyrb nie ma wymaga co do oksydacji warstwy wierzchniej, dopuszcza si

stosowanie atmosfer z pewn zawartoci tlenu, jednak nigdy nie mog to by atmosfery mocno
utleniajce.
6. Molibden i jego stopy:
Molibden w podwyszonej temperaturze (ok. 650 C) wykazuje brak odpornoci na
korodujce dziaanie gazw atmosferycznych, dlatego przy jego obrbce cieplnej, przynajmniej w
przypadku cienkich wyrobw unika si atmosfer zawierajcych tlen i wgiel. W przypadku wyrobw o
duym przekroju poprzecznym czasami zaniedbuje si powierzchniowe nawglanie oraz oksydacj i
proces obrbki cieplnej prowadzony jest w powietrzu atmosferycznym. Do ok. 1100 C reaktywno
molibdenu z wodorem, amoniakiem czy azotem jest stosunkowo niska, natomiast w atmosferach
zawierajcych azot moe doj do wytworzenia warstwy wierzchniej azotkw. W stopach molibdenu
zawierajcych cyrkon, hafn czy tytan moe doj do dyfuzji azotu wewntrz stopu do tych
pierwiastkw i utworzenia azotkw.

rda:
Strony internetowe i publikacje PDF, dostp 31.10.2015:

http://www.airproducts.com/~/media/Files/PDF/industries/metals-n2-nitrogen-on-sitegeneration-for-heat-treatment-aluminium.pdf
http://bc.pollub.pl/Content/8266/BN_76_1549_01.pdf
http://www.zod.tu.koszalin.pl/dokumenty_pdf/materialy_uzupelniajace/materialoznawstwo
/6_Stopy_CuAlMgLiTi.pdf
http://www.totalmateria.com/page.aspx?ID=CheckArticle&site=ktn&NM=25
http://www.argip.com.pl/LinkClick.aspx?fileticket=hs8E7qPlUAQ
http://www.scientificbulletin.upb.ro/rev_docs_arhiva/rez566.pdf
http://www.totalmateria.com/Article93.htm
Strony internetowe i publikacje PDF, dostp 01.11.2015:

http://www.totalmateria.com/Article32.htm
http://www.espimetals.com/tech/molybdenum.pdf
Publikacje i ksiki:

Prace instytutu odlewnictwa - WPYW OBRBKI CIEPLNEJ NA STRUKTUR STOPU TYPU

INCONEL 740 - Zenon Pirowski, Waldemar Uhl, Jacek Wodnicki, Andrzej Gwid, Krzysztof
Jakowiec
Heat Treater's Guide: Practices and Procedures for Nonferrous Alloys - Harry E. Chandler
ASM International