Prawo administracyjne

Eugeniusz Ochendowski

Spis treci:
1. Rozdzia I Administracja publiczna i prawo administracyjne
Typowe cechy administracji publicznej
Wadztwo administracyjne
Rne postacie administracji publicznej
Pojecie prawa administracyjnego
Rozgraniczenie midzy prawem administracyjnym a innymi gaziami
prawa (prawem konstytucyjnym i cywilnym)
2. Rozdzia II Stosunek administracyjno prawny.
Podmioty stosunku
Przedmiot stosunku
Tre stosunku administracyjno
Ukad prawnej zalenoci midzy podmiotami stosunku administracyjno
prawnego
Rodzaje stosunkw administracyjnoprawnych
3. Rozdzia III rda prawa administracyjnego
Pojecie rde prawa i ich klasyfikacja
Podzia rde prawa administracyjnego
rda prawa stanowione przez organy centralne
Ustawa
Rola Konstytucji i ustawy w procesie administrowania
Akty normatywne z moc ustawy
Umowy midzynarodowe jako rda prawa administracyjnego, akty
prawa wsplnotowego.
Rozporzdzenia
Pozostae akty normatywne stanowione przez organy centralne
4. Rozdzia IV Terenowe rda prawa akty prawa miejscowego.
Pojecie
Klasyfikacja terenowych przepisw prawnych
Obecna regulacja podstawy prawne
Rodzaje aktw prawnych (na poziomie trzech szczebli samorzdu
terytorialnego)
Charakter statutw
Akty wykonawcze
Przepisy porzdkowe
Nadzr nad stanowieniem aktw prawa miejscowego i utrata mocy
obowizujcej.

5. Rozdzia V Swoiste rda prawa

Akty wewntrzne
Akty planowania
Normy techniczne
Zwyczaj i znaczenie orzecznictwa dla administracji publicznej
Ogaszanie aktw normatywnych
6. Rozdzia VI Formy dziaania administracji publicznej.
Podzia form dziaania administracji
Czynnoci administracyjno prawne (zewntrzne, wewntrzne, generalne,
indywidualne).
Akt administracyjny pojcie
Klasyfikacja indywidualnych aktw administracyjnych
Akty normatywne administracji
Dziaania faktyczne w administracji
Umowy jako forma dziaania administracji
7. Rozdzia VII Podmioty administracji publicznej
Organ administracyjny
Rzdowa administracja terenowa (oglna, zespolona, niezespolona).
Urzd
Urzdy centralne
Kompetencje
Waciwoci organu
Organy centralne
Organy naczelne (w tym Rada Ministrw)
Prezes Rady Ministrw
Wiceprezes Rady Ministrw
Ministrowie, resort, dziay administracji publicznej
Sekretarze i podsekretarze Stanu
Komitety w strukturze Rady Ministrw
8. Rozdzia VIII Podzia terytorialny
Zasadniczy
Pomocniczy
Specjalny
Administracja rzdowa w wojewdztwie
Administracja samorzdowa
Gmina, powiat, wojewdztwo, miasta na prawach powiatu
9. Rozdzia IX Kontrola, Nadzr
Wspdziaanie j.s.t.
Kontrola pojecie, rodzaje
Nadzr
Kontrola administracji
System Kontroli

Rozdzia I Administracja publiczna i prawo administracyjne.

Prawo administracyjne jest to ga prawa, ktra odnosi si do administracji

publicznej. Najoglniej pod pojciem administracji rozumie si wszelk zorganizowan
dziaalno zmierzajc do osignicia okrelonych celw.
Administracja publiczna jest to sprawowana przez pastwo w najszerszym tego sowa
znaczeniu, a wic przez organy pastwowe, jak i zwizki publicznoprawne (zwizki
samorzdowe) i inne podmioty administracji. Administracj publiczn mona traktowa jako
pewn cao z punktu widzenia organizacyjnego, funkcjonalnego i prawnego. W teorii
wyrnia si administracj publiczn w ujciu organizacyjnym (podmiotowym), materialnym
(przedmiotowym) i formalnym.
Administracj publiczn w ujciu organizacyjnym (podmiotowym) stanowi og
podmiotw administracji, a wic organy administracji i inne podmioty wykonujce okrelone
funkcje z zakresu administracji publicznej. W art. 20 ust. 2 ustawy z 11 maja 1995 o NSA,
organami tymi s: naczelne i centralne organy administracji rzdowej, organy samorzdu
terytorialnego oraz inne organy w zakresie, w jakim zostay powoane z mocy prawa do
zaatwienia spraw z zakresu administracji publicznej.
Administracja publiczna w ujciu materialnym (przedmiotowym) jest taka dziaalno
pastwa, ktrej przedmiotem s sprawy administracyjne albo inaczej zadania i kompetencje w
zakresie wadzy wykonawczej.
Administracj publiczn w rozumieniu formalnym jest caa dziaalno wykonywana
przez podmioty administracji bez wzgldu na to, czy ma ona charakter administracyjny czy
te nie ma takiego charakteru.
Typowe cechy administracji publicznej
Administracja jest zjawiskiem spoecznym co oznacza, e przedmiotem
administracji jest wspycie. Administracja musi zajmowa si sprawami wsplnoty
i czonkami wsplnoty. Z faktu wynika ukierunkowanie administracji na interes publiczny.
Interes publiczny nie jest ustalony raz na zawsze, lecz jest zmienny w czasie, a nawet
w danym czasie jest czsto rozumiany niejednolicie. Interes publiczny moe pokrywa si
cakowicie lub czciowo z interesami indywidualnymi, ale moe te si im przeciwstawia.
Administracje cechuje aktywno, inicjatywa, dziaalno ukierunkowania na
przyszo. Ta cecha wystpuje wyranie, gdy administracja wykonuje ustawy. To, co
ustawodawca okrela generalnie i abstrakcyjnie, administracja ma przeksztaci
w rzeczywisto. Administracja wykonuje ponadto wiele zada, ktre nie s szczegowo
ustalone w drodze ustaw, ale wynikaj oglnie z jej zada. Poprzez administracje realizowane
s okrelone cele pastwa bd zwizkw publicznoprawnych; ksztatuje przez to przyszo.
Zadaniem administracji jest celowa, podejmowana rwnie z wasnej inicjatywy, dziaalno
ukierunkowana na przyszo, a wymiar sprawiedliwoci rozpoznaje sprawy wskutek
wnioskw innych podmiotw.

Administracja podejmuje konkretne rodki do uregulowania spraw jednostkowych

i urzeczywistnienia okrelonych przedsiwzi.

Wadztwo administracyjne
Jednostka czy grupa jednostek dziaajca jako organ pastwa ma moliwo
przeprowadza swoje zarzdzenia w drodze przymusu pastwowego. Moemy wic
stwierdzi, e organy pastwa posiadaj wadztwo. Organy administracyjne mog same, bez
ingerencji sdw, stosowa przymus dla przeprowadzenia swoich zarzdze. Wadztwo to
nazywa si wadztwem administracyjnym. Pod tym okreleniem rozumie naley prawo
uycia przymusu bezporedniego przez organy administracyjne dla zrealizowania ich
jednostronnych zarzdze (rozstrzygni). Objawy woli organw administracyjnych,
a zwaszcza akty administracyjne, korzystaj z domniemania wanoci. Podmiot, ktrego akt
dotyczy, jest zobowizany dostosowa si do niego, a jedynie inny organ pastwowy,
z reguy wyszego stopnia, posiadajcy odpowiednie kompetencje, moe taki akt znie albo
zastpi innym aktem, zwalniajc w ten sposb adresata aktu od obowizku zastosowania si
do aktu poprzedniego. Administracja publiczna moe dziaa rwnie przy pomocy rodkw
dostpnych osobom fizycznym np. przez prawo cywilny lub administracyjny. Przez prawo
cywilne pastwo moe naby, przez zawarcie stosownej umowy, nieruchomo np.
niezbdn pod budow autostrady. Przez narzdzia prawa administracyjnego pastwo nabywa
nieruchomo w drodze wywaszczenia, a wic z mocy decyzji.
Rne postacie administracji publicznej.
Administracj wadcz (zwierzchni) wyrniamy w przypadku, gdy administracja
wydaje akty obowizujce adresatw i gdy w razie potrzeby uywa przymusu dla ich
realizacji. Administracje wadcz charakteryzuje prawo wydawania jednostronnych aktw
prawnych, ktrym suy domniemanie wanoci oraz moliwo zapewnienia ich wykonania
przez zastosowanie rodkw przymusu bez ingerencji sdw.
Administracja niewadcza mwimy wwczas, gdy administracja publiczna dziaa
przy pomocy rodkw dostpnych osobom fizycznym. rodkami, ktrymi posuguje si
administracja niewadcza s rodki prawa cywilnego bd dziaania faktyczne.
We wspczesnej doktrynie dokonuje si innego podziau ni administracja wadcza
i niewadcza. Wyrnia si administracje wadcz i administracj wiadczc.
O administracji wadczej mwi si wwczas, gdy administracja wkracza, przy uyciu
rodkw wadczych, ingeruje w sfer prywatn obywatela, ogranicza jego wolno bd
wasno, gdy nakada na niego obowizek, w jaki sposb go obcia. Przykadami mog
by np.: regulacje ruchu drogowego, rozwizanie zgromadzenia, wywaszczenie, ustalenie
obowizku podatkowego bd wiadcze rzeczowych czy osobowych.
Natomiast administracja wiadczca zapewnia obywatelowi okrelone wiadczenia lub
inne korzyci. Do administracji zaliczy naley pomoc spoeczn, ale rwnie subwencje
bd dotacje, oddane do dyspozycji ogu urzdze komunalnych oraz rzeczy publicznych,
jak np.: drogi, place publiczne, parki, kpieliska itp. Administracj wiadczc naley
rozumie instrumentalnie jako stosowanie okrelonych rodkw. Wychodzc od rzeczowego
(przedmiotowego) podziau zada wyrnia si liczne dziay administracji publicznej, jak np.

administracj budownictwa, owiaty, ochrony zdrowia, spraw socjalnych, bezpieczestwa

i porzdku publicznego, obrony narodowej, rolnictwa, itd. Z punktu widzenia podmiotowego
mona wyrni administracj rzdow i administracj samorzdow, zwaszcza samorzdu
terytorialnego.

Pojecie prawa administracyjnego

Prawo administracyjne jest zespoem norm, ktre reguluj administracyjn dziaalno
pastwa reguluj funkcje administrowania. Wedug J. Starociaka prawo administracyjne
stanowi ga prawa, ktra reguluje dziaalno organw pastwowych, podejmowan
w celu wykonania ustalonych prawem zada organizatorskich wypenianych w swoistych
formach dziaania. Jest to definicja, ktra uwzgldnia trzy elementy: podmiotowy,
przedmiotowy i form dziaania waciwych dla organw administracyjnych.
Normy prawa administracyjnego mog by dzielone na okrelone grupy w zalenoci od
przyjtego kryterium podziau. Zasadniczo normy prawa administracyjnego moemy
podzieli na trzy grupy:
1. normy bezporednio dotyczce organizacji aparatu administracyjnego, czyli jakie
podmioty wchodz w skad organu administracyjnego i jakie s relacje midzy nimi;
normy te tworz ustrojowe prawo administracyjne.
2. normy bezporednio dotyczce toku dziaania organw administracyjnych normy te
tworz procedur administracyjn (postpowanie administracyjne).
3. normy dotyczce konkretnych dziaw administracji publicznej normy te tworz
tzw. Szczegow cz prawa administracyjnego albo inaczej mwic materialne
prawo administracyjne.
Inny podzia norm prawa administracyjnego oparty jest na kryterium charakteru stosunku
czcego organ stosujcy norm z adresem dziaania. Cao norm prawa administracyjnego
mona podzieli na dwie grupy norm prawnych:
1. normy regulujce stosunki midzy organami administracyjnymi i innymi podmiotami
administracji z jednej strony a obywatel i osobami prawnymi z drugiej strony: normy
te dotycz tzw. Sfery zewntrznej kontaktw midzy administracj publiczn
a obywatelem.
2. normy regulujce stosunki, jakie zachodz miedzy organami a instytucjami
pastwowymi wzajemnie; np.: midzy ministrem a podlegymi mu organami. Mona
zatem uzna, e normy te reguluj stosunki wewntrz systemu administracji
publicznej.
Rozgraniczenie midzy prawem administracyjnym a innymi gaziami prawa
(prawem konstytucyjnym i cywilnym)
W przypadku prawa konstytucyjnego zwizki z prawem administracyjnym s bardzo
cise. Prawo konstytucyjne i prawo administracyjne nale do dziedziny prawa publicznego.
Pod wzgldem teoretycznym prawo konstytucyjne i administracyjne tworz jedno,
poniewa posuguj si tymi samymi konstrukcjami, metodami i reguami. Konstytucja jest
gwnym normatywnym rdem ustroju i dziaa administracji, a take prawn podstaw
nieustannego wywaania interesw oglnych i indywidualnych, co jest jurydyczn treci
zada wykonywanych przez administracj. Std pojawia si trudno w rozgraniczeniu tych

dwch gazi prawa. Mona jednak stwierdzi, e normy prawa konstytucyjnego stanowi
punkt wyjcia dla norm prawa administracyjnego.
Przewaajca wikszo norm prawa administracyjnego, zwaszcza prawa
materialnego i procesowego ( postpowania administracyjnego), nie wykazuje tak cisych
zwizkw z prawem konstytucyjnym i dlatego do tej grupy norm nie naley odnosi
sformuowania, i stanowi ona skonkretyzowane prawo konstytucyjne.
Najtrudniej jest odgraniczy administracj od prawa cywilnego. Wyraone s nawet
pogldy, e takie odgraniczenie nie jest teoretycznie moliwe. Problem ten w doktrynie
niemieckiej jest ujmowany jako rozgraniczenie prawa publicznego od prawa prywatnego.
W doktrynie niemieckiej podkrela si, e ani nauka, ani praktyka nie wyjaniy rnic
pomidzy prawem publicznym a prawem prywatnym. Pojawio si od 20 do 30 rnych
teorii, ktre mona uj w trzy grupy:
1. wedug teorii interesu, wywodzcej si z prawa rzymskiego, prawo publiczne suy
interesowi publicznemu, natomiast prawo prywatne urzeczywistnia interesy prywatne.
2. Teoria podporzdkowania jako kryterium rozgraniczenia przyjmuje charakter
stosunku prawnego. Gdy wystpuje stosunek prawnej nadrzdnoci pastwa
i podrzdnoci obywatela, to wtedy mamy do czynienia z prawem publicznym, a gdy
za pozycja stron stosunku prawnego jest rwna to wtedy chodzi o prawo prywatne.
3. teoria podmiotu inaczej teoria praw specjalnych do prawa publicznego nale normy
prawne, ktre uprawniaj lub zobowizuj podmioty dysponujce wadztwem
pastwowym; za normy prawne, ktre mog uprawnia lub zobowizywa kadego
nale do prawa prywatnego.
J. tkowski uwaa, i nie istnieje adna materialne nieprzekraczalna granica midzy prawem
cywilnym a administracyjnym, a o kadorazowej kwalifikacji konkretnego stosunku
prawnego powinna decydowa analiza jego treci i przyjtej przez ustawodawc metody
rozwizania na jego tle konfliktw. Nie ma zatem spraw z natury rzeczy cywilnych ani
administracyjnych. Trzeba wic odrzuci przekonanie, e stosunek prawny zawsze musi by
albo prywatno- albo publicznoprawny, nie moe by natomiast nigdy publiczno i prywatnoprawny cznie.
Rozdzia II
Stosunek administracyjno prawny
Stosunek administracyjno prawny gdy podmiot administracji wystpuje wobec
innego podmiotu np. obywatela, wwczas nawizuje si z tym podmiotem stosunek prawy.
Stosunki miedzy pastwem, a obywatelami i innymi podmiotami oparte s na normach prawa
administracyjnego i dlatego te stosunki nazywa si stosunkami administracyjno prawnymi.
Elementy skadowe stosunku administracyjnego:
1. Podmioty stosunku podmiotami stosunku s zawsze z jednej strony organ
(podmiot) administracji upowaniony do dania okrelonego zachowania si labo
wiadczenia i podmiot (osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna), do ktrego
skierowany jest nakaz, zakaz lub ktry da okrelonego zachowania si organu
administracji. Mwic inaczej podmiotami stosunku administracyjno prawnego s
dwie kategorie: podmiotw administracji oraz podmiotu administrowanego.
2. Przedmiot stosunku ley zawsze w sferze prawem okrelonych zachowa
administracji publicznej. Jest on objty kompetencj jednego z podmiotw
administracji. Mona rwnie powiedzie e przedmiotem stosunku s rzeczy lub
zachowania ludzi.
3. Tre stosunku administracyjno prawnego s wyznaczone prawem
administracyjnym obowizki i uprawnienia ktre, bdce treci stosunku

administracyjno prawnego, mog polega na dziaaniu, znoszeniu lub zaniechaniu.

O tym jakie obowizki mog by naoone i jakie uprawnienia mog by przyznane,
przesdzaj przepisy prawa materialnego. Wystpuje tu klauzula, ktrej treci jest to
e nie moe by tu dowolnoci. Treci mona rwnie nazwa obowizki lub
moliwoci okrelonego dziaania, znoszenia okrelonych stanw lub zaniechania
wynikajce bezporednio z powinnoci lub uprawnie uczestnikw stosunku
administracyjno prawnego.
4. Ukad prawnej zalenoci midzy podmiotami stosunku administracyjno
prawnego w odrnieniu od stosunkw cywilnoprawnych, w ktrych wystpuje
rwno wszystkich stron stosunku, w stosunkach administracyjno prawnych ta
rwno jest zatarta. Poniewa jeden z podmiotw reprezentuje wadztwo pastwowe.
Ta nie rwnowano podmiotw stosunkw administracyjno prawnych wynika std,
e prawo przyznaje jednemu z uczestnikw tego stosunku (organowi
administracyjnemu) prawo orzekania, przesdzania o sprawie w sposb wicy
innych uczestnikw stosunku. W ten sposb organ administracyjny w pewnej mierze
decyduje (orzeka) w swoje sprawie [wbrew zasady nemo iudex indonues in propria
causa nikt nie jest waciwym sdzi we wasnej sprawie].
Nawizanie stosunku administracyjnego
Stosunek administracyjnoprawny moe by nawizany z mocy samej ustawy,
w drodze aktu administracyjnego bd umowy administracyjnej oraz wyniku dziaa
faktycznych. Z mocy samej ustawy powstaj prawa i obowizki w sferze podatkowej,
obowizku szkolnego, uczestnikw ruchu drogowego, itp. Czsto stosunek administracyjno
prawny powstaje w wyniku konkretyzacji uprawnie i obowizkw w drodze aktu
administracyjnego; np. wydanie decyzji na mocy ktrej mona odroczy obowizek szkolny,
czy te wyraenie zgody na wczeniejsze przyjcie dziecka do szkoy.
Niektre systemy prawa, jak np.: niemiecki, przewiduje, e organ administracyjny
zamiast wydania aktu administracyjnego moe zawrze umow publicznoprawn z osob,
w stosunku do ktrej w innym przypadku musimy wyda akt administracyjny. W naszym
systemie nie przewiduje si takiej umowy. Jednake kodeks postpowania administracyjnego
stanowi, e strony o spornych interesach mog zawrze ugod administracyjn, ktra po jej
zatwierdzeniu przez organ administracyjny wywiera takie same skutki jak decyzja
administracyjna. Za rwno umowa publiczno prawa, jak i ugoda administracyjna powoduj
nawizanie stosunku administracyjnoprawnego.
Stosunek administracyjnoprawny moe zosta nawizany na skutek dziaania
faktycznego, np.: gdy przez sam fakt dopuszczenia do korzystania z gminnego urzdzenia
publicznego powstaje stosunek prawny z uprawnieniami i obowizkami gminy oraz osoby
korzystajcej.
Powysze rozwaania dotycz w zasadzie stosunku administracyjnoprawnego wywoujcego
skutki na podstawie norm prawa materialnego.
Rodzaje stosunkw administracyjnoprawnych
Wyrnia si jeszcze stosunki administracyjnoprawne zwizane z postpowaniem
administracyjnym i postpowaniem przed sdem administracyjnym.
Proceduralny stosunek administracyjnoprawny, ktry ma charakter stosunku
czasowego, przejciowego. Stosunek ten nawizywany jest z chwil wszczcia postpowania
administracyjnego, a wygasa z momentem wydania ostatecznej decyzji administracyjnej.
Ponadto istnieje jeszcze proceduralny stosunek spornoadministracyjny. Podstaw prawn

takiego stosunku s przepisy prawa dopuszczajce zaskarenie aktw administracyjnych do

sdu administracyjnego. Stosunek ten trwa od chwili zaskarenia aktu administracyjnego do
czasu wydania orzeczenia (wyroku, postanowienia) przez sd. Charakterystyczne jest
zrwnanie pozycji podmiotw stosunku administracyjnoprawnego, ktry umownie nazwijmy
stosunkiem zwykym, w postpowaniu przed sdem. Organ administracyjny i podmiot
wnoszcy skarg zajmuj przed sadem tak sam pozycj.
Z innego punktu widzenia mona wyrni stosunki administracyjne ad hoc i stosunki
trwae. Stosunki administracyjnoprawne ad hoc odnosz si do konkretnego jednorazowego
dziaania, jak np.: okazania dokumentu czyli wygasaj przez wykonanie obowizku.
Stosunki administracyjno prawne trwae maj w praktyce wiksze znaczenie prawne.
Mog one by zwizane z :
1) prawami osobowymi, jak np. z obowizkiem szkolnym, obowizkiem
zasadniczej suby wojskowej, bd suby zastpczej, itp.
2) prawami majtkowymi, jak np.: ze staymi wiadczeniami pomocy spoecznej,
z obowizkiem podatkowym itp.;
3) korzystaniem z zakadw uytecznoci publicznej.
W zwizku ze sprawowaniem nadzoru wystpuj, midzy organem nadzoru
a podmiotem nadzorowanym, stosunki nadzoru, a w toku przymusowego wykonania
obowizkw administracyjnoprawnych stosunki egzekucyjne, nawizywane miedzy
organem egzekucyjnym a zobowizanym i wierzycielem.
Rozdzia III
rda prawa administracyjnego
Termin rdo prawa nie jest jednoznaczny. Nadaje mu rne znaczenia. Niekiedy
uwaa si, e rdami prawa jest to, z czego mona dowiedzie si, jaka jest tre norm
prawnych. S to tzw. rda poznania.
Wedug innego ujcia rdem prawa jest sam akt, w ktrym zawarte s normy prawne. Tak
rozumiane rda prawa stanowi czynnik porzdkujcy normy prawne, ich wielk liczb
i wzajemny stosunek. Przez system rde prawa danego pastwa rozumie si caoksztat jego
rde w ich wzajemnym powizaniu, ujmowanym z punktu widzenia tego, co jest im
wsplne i co je rnicuje.
Podzia rde prawa administracyjnego
W systemie rde prawa mona wyrni pewne grupy rde:
1) rda prawa stanowione przez centralne organy pastwa
2) rda prawa stanowione przez organy terenowe.
Z innego punktu widzenia rda prawa mona podzieli na:
1) rda prawa powszechnie obowizujcego (art. 87 Konstytucji);
2) rda prawa wewntrznego (art. 93 Konstytucji)
W myl art. 87 Konstytucji, przyjto zamknity system rde prawa o powszechnie
obowizujcym charakterze. rdami takiego prawa s: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane
umowy midzynarodowe, rozporzdzenia i akty prawa miejscowego.
Uregulowania te mog dotyczy obywateli i osb prawnych w ogle bd, oczywicie,
okrelonych ich kategorii. Krg adresatw norm prawnych zawartych w tych rdach jest
wic szeroki i dlatego naley zaliczy do rde powszechnie obowizujcych.
rda prawa wewntrznego tworz odrbny ukad norm prawnych, skierowanych nie do
obywateli i osb prawnych w ogle, ale regulujcych tylko stosunki wewntrz samego

10

aparatu administracji publicznej, skierowanych do adresatw stanowicych ogniwa, czci

skadowe tego aparatu jako takie i std poddanych odrbnym sankcjom. O charakterze
przepisu prawnego nie decyduje jednak jego nazwa, lecz jego tre, charakter w jakim
wystpuje adresat normy prawnej oraz charakter sankcji.

rda prawa stanowione przez organy centralne

Konstytucja
Konstytucja jest najwyszym prawem RP, a jej przepisy stosuje si bezporednio,
chyba e Konstytucja stanowi inaczej (art. 8). Konstytucja okrela, e ustrj Rzeczypospolitej
Polskiej opiera si na podziale i rwnowadze wadzy ustawodawczej, wadzy wykonawczej
i sadowniczej (art. 10 ust. 1). Przepis art. 10 Konstytucji nawizuje do przyjtej rwnie przed
rzdem ustawy konstytucyjnej z 17 padziernika 1992 o wzajemnych stosunkach midzy
wadz ustawodawcz i wykonawcz Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorzdzie
terytorialnym (tzw. maej konstytucji) zasady trjpodziau wadzy pastwowej, z tym e
akcentuje konieczno zachowania midzy nimi rwnowagi, przez co naley rozumie
wyznaczenie stosownych zakresw kompetencji organom poszczeglnych wadz.
Szczeglne znaczenie ma art. 2 konstytucji stanowicy e Rzeczpospolita jest
demokratycznym pastwem prawnym, urzeczywistniajcym zasady sprawiedliwoci
spoecznej oraz art. 7 wedug ktrego Organy wadzy publicznej dziaaj na podstawie
i w granicach prawa. Konstytucja okrela kompetencje Prezydenta RP, Rady Ministrw,
Prezesa Rady Ministrw oraz ustala pozycj ministrw i innych czonkw rzdu oraz
wojewodw i samorzdu terytorialnego w systemie organizacji pastwa.
Konstytucja nie okrela jednostek zasadniczego podziau terytorialnego pastwa. W art. 15
stanowi jednak, e:
1. Ustrj terytorialny RP zapewnia decentralizacje wadzy publicznej.
2. Zasadniczy podzia terytorialny pastwa uwzgldniajcy wizi spoeczne,
gospodarcze lub kulturowe i zapewniajcy jednostkom terytorialnym zdolno
wykonywania zada publicznych okrela ustawa.
Konstytucja przesdza natomiast o istnieniu samorzdu terytorialnego. Wedug art. 16
Konstytucji og mieszkacw jednostek zasadniczego podziau terytorialnego stanowi
z mocy prawa wsplnot samorzdow.
Art. 17 Konstytucji przewiduje, e: w drodze ustawy mona tworzy samorzdy zawodowe,
reprezentujce osoby wykonujce zawody zaufania publicznego i sprawujce piecz nad
naleytym wykonaniem tych zawodw w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony
(ust 1). W drodze ustawy mona tworzy inne rodzaje samorzdu.
Ustawa
Po Konstytucji kolejne miejsce w systemie rde prawa powszechnie obowizujcego
zajmuje ustawa. W myl art. 120 Konstytucji Sejm uchwala ustawy zwyk wikszoci
gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej liczby posw, chyba e Konstytucja
przyjmuje inn wikszo. Sejm jest jedynym organem w naszym pastwie, ktry ma prawo
uchwalania ustawa. Inicjatywa ustawodawcza przysuguje posom, Senatowi, Prezydentowi
RP i Radzie Ministrw. Ponadto inicjatywa ustawodawcza przysuguje grupie co najmniej

11

100000 obywateli majcych prawo wybierania do Sejmu (art. 118 ust. 1 i 2 Konstytucji).
Poselskie projekty ustaw mog by wnoszone przez komisj sejmow lub co najmniej 15
posw podpisujcych projekt ustawy. Projekt ustawy skada si w formie pisemnej w rce
Marszaka Sejmu. Gdy projekt ustawy wnosi Senat, Prezydent, RM lub komisja sejmowa
uzasadnienie projektu powinno zawiera stwierdzenie o zgodnoci projektu ustawy z prawem
Unii Europejskiej albo owiadczenie o stopniu i powodach niezgodnoci z tym prawem.
RM moe uzna uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjtkiem
projektw ustaw podatkowych, ustaw dotyczcych wyboru Prezydenta, Sejmu, Senatu oraz
organw samorzdu terytorialnego, ustaw regulujcych ustrj i waciwo wadz
publicznych, a take kodeksw., Marszaek Sejmu zarzdza dorczenie projektu ustawy
posom oraz przesya go prezydentowi. Marszakowi Senatu i Prezesowi RM. Sejm rozpatruje
projekt ustawy w trzech czytaniach Prawo wnoszenia poprawek do projektw ustaw w czasie
ich rozpatrywania przysuguje wnioskodawcy projektu, posom i RM. Marszaek Sejmu moe
odmwi poddania pod gosowanie poprawki, ktra uprzednio nie bya przedoona komisji
sejmowej. Wnioskodawca moe wycofa projekt ustawy w toku postpowania
ustawodawczego w Sejmie do czasu zakoczenia drugiego czytania projektu (art. 119
Konstytucji). Pierwsze czytanie przeprowadza si na posiedzeniu Sejmu lub komisji.
Pierwsze czytanie projektu ustawy obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawc,
pytania posw i odpowiedzi wnioskodawcy oraz debat w sprawie oglnych zasad projektu.
Czytanie to na posiedzeniu plenarnym Sejmu koczy si skierowaniem projektu ustawy
do komisji, chyba e sejm odrzuci projekt w caoci. Komisje do ktrych skierowany zosta
projekt ustawy, obraduj nad nim wsplnie. Komisje, do ktrych skierowany zosta projekt
ustawy, przedstawiaj Sejmowi wsplne sprawozdanie o tym projekcje. Sprawozdanie to
musi okreli stanowisko komisji co do projektu. Komisje mog wnioskowa o: przyjcie
projektu bez poprawek, przyjcie projektu z okrelonymi poprawkami w formie jednolitego
tekstu, odrzucenie projektu. Na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie komisji przedstawia
wybrany z ich skadu pose sprawozdawca.
Drugie czytanie projektu ustawy obejmuje: przedstawienie Sejmowi sprawozdania
komisji o projekcie ustawy, przeprowadzenie debaty oraz zgoszenie poprawek i wnioskw.
Poprawki przedstawia si Marszakowi Sejmu na pimie w odpowiedniej formie.
Wnioskodawca, posowie i RM mog zgasza poprawki najpniej do czasu zakoczenia
drugiego czytania.
Trzecie czytanie moe mie miejsce bezzwocznie po zakoczeniu 2 czytania, jeli
projekt ustawy nie zosta ponownie skierowany do komisji. 3 czytanie obejmuje: przedstawienie przez posa sprawozdawc poprawionego sprawozdania komisji, albo, jeli
projekt nie zosta odesany ponownie do komisji, poprawek i wnioskw zgoszonych w
trakcie 2 czytania; - gosowanie. Gosowaniu poddaje si w pierwszej kolejnoci wniosek,
jeli zosta taki zoony, o odrzucenie projektu w caoci. Jeli wniosek taki zostanie przyjty
wikszoci gosw, postpowanie legislacyjne z danym projektem ulega zamkniciu. Gdyby
takiego wniosku nie byo lub zosta odrzucony, pod gosowanie poddaje si najpierw te
poprawki, ktrych przyjcie lub odrzucenie rozstrzyga o przyjciu innych poprawek, a
nastpnie, w zalenoci od wynikw tego gosowania, wszystkie pozostae. Poprawki poddaje
si gosowaniu kad oddzielnie, chyba e stanowi one nierozerwaln cao. Po przyjciu
(odrzuceniu) poprawek pod gosowanie poddaje si cay tekst ustawy wraz z przyjtymi
poprawkami. Marszaek Sejmu moe te, jeli nie zgoszono w tym zakresie sprzeciwu,
podda od razu projekt ustawy pod gosowanie wraz z zaproponowanymi poprawkami. 3
czytanie koczy postpowanie z projektem ustawy w Sejmie. Od chwili przyjcia projektu w
Sejmie staje si on ju ustaw.
Postpowanie ustawodawcze w Senacie - uchwalon przez Sejm ustaw Marszaek
przekazuje Senatowi (a. 121). Od dnia przekazania ustawy Senat dysponuje 30 dniami dla jej

12

rozpatrzenia. Jeli w tym terminie Senat nie podejmie stosownej uchway uwaa si e przyj
on ustaw bez poprawek. Postpowanie w Senacie jest nieco podobne do sejmowego. Do
ustawy ustosunkowuje si odpowiednia komisja senacka, ktra przedstawia Izbie
sprawozdanie ze swojej pracy. Komisja moe w nim zaproponowa Senatowi przyjcie
ustawy bez poprawek, uchwalenie poprawek do ustawy lub przyjcie uchway o odrzuceniu
ustawy w caoci. W przypadku podjcia przez senat uchway o odrzuceniu ustawy albo
uchwa o wprowadzeniu do niej poprawek, ustawa wraca do Sejmu. Stanowisko senatu jest
przedmiotem debaty w komisji, ktra rozpatrywaa projekt ustawy. Komisja przygotowuje
sprawozdanie ze swych obrad. Zawarty jest w nim wniosek o przyjcie lub odrzucenie
uchway senatu. Jeli w gr wchodz poprawki do ustawy, to komisja moe zaproponowa
przyjcie jednych, a odrzucenie innych. Gosowanie w Sejmie nad uchwa Senatu dot. nie jej
przyjcia, ale odrzucenia. Sejm odrzuca uchwa senatu bezwzgldn wikszoci gosw.
Jeli wniosek o odrzucenie uchway senatu nie uzyska takiej wikszoci, uchwa t uwaa si
za przyjt (a. 121 u 3). Oznacza to, w zalenoci od sytuacji, albo e ustawa zostaje
odrzucona, albo e wchodz do niej uchwalone przez Senat poprawki.
Prezydenta RP w postpowanie ustawodawczym jeli postpowanie w Sejmie i
Senacie zakoczyo si przyjciem ustawy, Marszaek Sejmu przekazuje j Prezydentowi RP
do podpisu (a. 122 u. 1). Podpis Prezydenta RP ma to znaczenie, i potwierdza przyjcie
ustawy zgodnie z wymogami Konstytucji. Bez podpisu ustawa nie moe by ogoszona, a
przez to nie moe wej w ycie (a. 88 u. 1) i by wykonywana. Na podpisanie ustawy
Prezydent RP ma 21 dni od dnia przekazania jej przez Marszaka Sejmu (a. 122 u. 2).
Prezydent RP moe odmwi podpisania ustawy, a jeli to uczyni, moe wybra jedno z
dwch wyj: albo z umotywowanym wnioskiem skieruje j do ponownego rozpatrzenia
przez Sejm (a. 122 u. 5), albo wystpi z wnioskiem do TK w spr. stwierdzenia zgodnoci tej
ustawy z Konstytucj (a. 122 u. 3). Wykorzystujc pierwsz z nich Prezydent traci moliwo
skorzystania z drugiej i odwrotnie. Wystpienie Prezydenta RP do Sejmu z wnioskiem o
ponowne rozpatrzenie ustawy nosi potoczna nazw weta ustawodawczego. Weto
ustawodawcze nie ma charakteru absolutnego (uchylajcego ustaw). Jest to weto
zawieszajce, ktre parlament moe odrzuci. Prezydent moe zada, aby Sejm raz jeszcze
przyjrza si ustanowionym przez siebie, a budzcym jego wtpliwoci przepisom. Jeli
Prezydent skorzysta z weta, wstrzymaniu ulega bieg 21-dniowego terminu do podpisania
ustawy (a. 122 u. 6). Wetujc ustaw Prezydent krytykuje zwykle niektre jej przepisy,
rzadko jej tekst w caoci. Mimo to weto obejmuje caa ustaw i jeli nie zostanie odrzucone,
oznacza, e ustawa pierwotnie przyjta przez obie Izby, nie dochodzi ostatecznie do skutku.
Jeli Sejm odrzucie weto, Prezydent musi w cigu 7 dni podpisa i zarzdzi ogoszenie w
Dzienniku Ustaw ustaw, ktr Sejm, odrzucajc weto, uchwali ponownie. Druga
moliwo, jaka stoi przed Prezydentem RP, to przed podpisaniem ustawy skierowanie jej do
Trybunau Konstytucyjnego. Prezydent winien korzysta z tej drogi wwczas, gdy podejmie
uzasadnione wtpliwoci co do zgodnoci ustawy z Konstytucj. We wniosku do Trybunau
Prezydent musi wskaza przepisy ustawy sprzeczne, jego zdaniem, z okrelonymi przepisami
Konstytucji, a take uzasadni swoje stanowisko. Wystpienie Prezydenta do TK wstrzymuje
bieg, 21 dniowego terminu do podpisania ustawy (a. 122 u. 3). Jeeli TK orzeknie, e ustawa
jest zgodna z Konstytucja, Prezydent musi j podpisa. Jeli Trybuna uzna, i wystpienie
Prezydenta jest suszne Prezydent moe odmwi jej podpisania. (a. 122 u. 4 zd. 1). Jeli
niezgodno ta dot. poszczeglnych przepisw ustawy, a TK nie orzek, e s one
nierozerwalnie zwizane z caa ustaw, Prezydent RP, po zasigniciu opinii Marszaka
Sejmu, podpisuje t ustaw z pominiciem przepisw ustawy z Konstytucj niezgodnych,
albo zwraca j Sejmowi w celu usunicia stwierdzonej przez Trybuna niezgodnoci (a. 122 u.
4 zd. 2). Wtedy ustawa staje si przedmiotem ponownych rozwaa w parlamencie. Przepisy
uznane przez TK za niezgodne z Konstytucj zostaj wyczone z tekstu ustawy, przez co

13

powstaje prnia, ktr naley wypeni. Usunicie niezgodnoci polega na uchwaleniu

przepisw wypeniajcych t prni z zachowaniem dotychczasowego, przedmiotowego
zakresu regulacji. Nad tymi przepisami pracuje komisja sejmowa, ktra poprzednio
rozpatrywaa projekt ustawy. Sprawozdanie tej komisji, zawierajce propozycje uzupenie,
przedstawione zostaje Sejmowi, ktry je uchwala. W dalszej fazie prac do tekstu przepisw
uzupeniajcych ustosunkowuje si Senat. Po zakoczeniu postpowania majcego na celu
usunicie niezgodnoci z Konstytucj zakwestionowanych przez TK przepisw ustawy,
marszaek Sejmu przesya Prezydentowi RP tak zmienion ustaw do podpisu.
Postpowanie szczeglne: 1. postpowanie z pilnymi projektami ustawy zgodnie z a.
123 Rada Ministrw moe uzna uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny. Instytucja
projektu pilnego wie si z zadaniami realizowanymi przez Rad Ministrw (a. 146) i ma na
celu umoliwienie szybkiego wprowadzenia w ycie rozwiza prawnych, ktre pozwalaj na
adekwatn reakcje rzdu na wydarzenia majce miejsce w yciu gospodarczym, spoecznym
czy politycznym. Projekt pilny moe by uchwalony (lub odrzucony) ju po kilku tygodniach
od wniesienia, podczas gdy inne projekty staj si ustawami zwykle po kilku, a nawet
kilkunastu miesicach od prawidowego wniesienia do Laski Marszakowskiej. Jednym z
takich terminw (a. 123 u. 3) jest termin 14 dni na rozpatrzenie projektu przez Senat i 7 dni na
podpisanie ustawy przez Prezydenta RP. Projektami pilnymi mog by z woli RM wszystkie
wnoszone przez ni projekty z wyczeniem tych, ktre dotycz: wyboru Prezydenta RP,
Sejmu, Senatu, organw samorzdu terytorialnego, ustaw regulujcych ustrj i waciwo
wadz publicznych, a take kodeksw (a. 123 u. 1). 2 postpowanie z projektami ustaw
budetowych i pokrewnych podstawowe odstpstwa od oglnych zasad postpowania
legislacyjnego polegaj na tym, e: w odniesieniu do wymienionych wyej projektw ustaw
jedynym uprawnionym wnioskodawc jest RM, co oznacza, e tylko ona moe je skutecznie
wnosi do Sejmu (a. 221); projekt ustawy budetowej przedstawia si Sejmowi do 30
wrzenia roku poprzedzajcego rok budetowy, ktry rozpoczyna si 1 stycznia roku
nastpnego; Sejm i senat nie mog wprowadzi do ustawy budetowej poprawek, ktre by
spowodoway powikszenie deficytu budetowego zaplanowanego w projekcie tej ustawy
przez RM (a. 220 u. 1); senat moe uchwali poprawki do ustawy budetowej w cigu 20 dni
od dnia przekazania jej Senatowi (a. 223), nie moe jednak podj uchway o odrzuceniu tej
ustawy w caoci; postpowanie legislacyjne z ustaw budetow w Sejmie i senacie powinno
si zakoczy w cigu 4 m-cy od przedoenia jej projektu Sejmowi pod rygorem
ewentualnego skrcenia kadencji Sejmu przez Prezydenta RP (a. 225); Prezydent RP
podpisuje ustaw budetow albo ustaw o prowizorium budetowym w cigu 7 dni. Ustaw
tych Prezydent nie moe zawetowa, cho moe skierowa je przed podpisaniem do TK
(a. 224 u. 1). Trybuna musi rozpatrzy wniosek Prezydenta w cigu 2 m-cy od dnia zoenia
(a. 224 u. 2). W przypadku nie przedstawienia Prezydentowi do podpisu ustawy budetowej
w terminie 4 miesicy od dnia przedoenia Sejmowi projektu tej ustawy (art. 225
Konstytucji). W sprawach o szczeglnym znaczeniu dla pastwa moe by przeprowadzone
referendum. Referendum to ma prawo zarzdzi Sejm lub Prezydent RP, ale za zgod Senatu
wyraon bezwzgldn wikszoci gosw w obecnoci co najmniej poowy ustawowej
liczny senatorw. Jeeli w referendum wemie wicej ni poowa uprawnionych do
gosowania wynik referendum jest wicy.
Rola Konstytucji i ustawy w procesie administrowania
Na podstawie Konstytucji nauka prawa konstytucyjnego wyodrbnia i zdefiniowaa
zasady ustroju Rzeczypospolitej.
1) Zasad suwerennoci Narodu
2) Zasad niepodlegoci i suwerennoci Pastwa

14

3)
4)
5)
6)
7)
8)

Zasad demokratycznego pastwa prawnego

Zasad hierarchicznego systemu rde prawa
Zasad spoeczestwa obywatelskiego
Zasad podziau wadz
Zasad spoecznej gospodarki rynkowej
Zasad przyrodzonej godnoci czowieka

Wszystkie wyej wymienione zasady maj wysze znaczenie dla ustroju i funkcjonowania
administracji publicznej. W tym miejscu na szczegln uwag zasuguje zasada
hierarchicznego systemu rde prawa. Zgodnie z t zasad system rde prawa zbudowany
jest wedug hierarchii, przy zapewnieniu konstytucji i ustawom pozycji nadrzdnej. Organy
wadzy wykonawczej nie maj kompetencji do stanowienia aktw normatywnych z moc
ustawy, chyba e konstytucja przewiduje wyjtek od tej zasady. Normy konstytucji maj
nadrzdne znaczenie zarwno dla ksztatowania ustroju administracji publicznej, jak i
dziaalnoci administracji, podstaw prawnych jej funkcjonowania oraz kompetencji oraz
kontroli jej dziaania. Ustawa zajmuje szczeglne miejsce w systemie rde prawa.
Administracja publiczna moe tylko wwczas legalnie dziaa, o ile jej dziaanie znajduje
podstawy i uzasadnienie w obowizujcych ustawach. Z powyszego zaoenia wynikaj
dwie wane dla administracji zasady:
1) zasada nadrzdnoci ustawy w systemie rde prawa, zgodnie z ktr wszystkie inne
rda prawa musz, nie tylko formalnie, by zgodne z ustawami, lecz rwnie
materialnie powinny suy ich wykonaniu, nawet wwczas, gdy tylko konkretyzuj
przepisy ustawowe.
2) zasada wycznoci ustawy (wyczonej materii ustawowej) zgodnie z ktr
najwaniejsze dla funkcjonowania pastwa i jego organw oraz dla ycia obywateli
sprawy powinny by rozstrzygane wycznie w drodze ustawowej, a nie w drodze
innych aktw normatywnych.
Realizacji tych podstawowych zasad suy teoria stopniowej (wieloszczeblowej) budowy
prawa. Caa budowa prawa jest budowana stopniowo. U gry znajduje si konstytucja.
Konstytucja normuje prawne warunki tworzenia ustaw i innych aktw pastwowych i dlatego
naley j traktowa jako akt nadrzdny. Ustawy za wykonywane s przez rozporzdzenia,
decyzje, wyroki, umowy i inne formy stanowienia prawa; one zawieraj prawne warunki
tworzenia tych aktw i dlatego s w stosunku do nich nadrzdne w sensie prawnym.
Rozporzdzenia, statuty, regulaminy maj charakter dwoisty: s za rwno aktami
wykonawczymi, jak i normotwrczymi. Akt niszej rangi nie moe by sprzeczny z aktami
wyszej rangi. Jeli taka sprzeczno wystpi to naley j usun.
Akty normatywne z moc ustawy
Organy wadzy wykonawczej uzyskuj prawo stanowienia aktw normatywnych
zastpujcych ustawy. Obecnie pod rzdem Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. instytucja
rozporzdzenia z moc ustawy moe pojawi si tylko w stanie nadzwyczajnym, a
mianowicie w czasie stanu wojennego. I tak wedug art. 234 Konstytucji, jeeli w czasie stanu
wojennego Sejm nie moe zebra si na posiedzenie, Prezydent RP na wniosek RM wydaje
rozporzdzenia z moc ustawy. Rozporzdzenia te mog dotyczy zasad dziaania organw
wadzy publicznej, ograniczenia wolnoci i praw czowieka i obywatela oraz podstaw,
zakresu i trybu wyrwnania strat majtkowych wynikajcych z tych ogranicze.
Rozporzdzenie z moc ustawy, wydawane przez Prezydenta RP maj charakter rde
powszechnie obowizujcego prawa. Rozporzdzenia te podlegaj zatwierdzeniu przez Sejm

15

na najbliszym posiedzeniu. Odmowa zatwierdzenia przez Sejm bd te nie przedstawienie

do zatwierdzenia na najbliszym posiedzeniu Sejmu pocigaaby za sob utrat mocy
obowizujcej tych aktw prawodawczych.

Umowy midzynarodowe jako rda prawa administracyjnego.

Konstytucja z 1997 r. jest pierwsz polsk konstytucj, ktra reguluje zagadnienia
skutecznoci norm prawa midzynarodowego w polskim prawie wewntrznym, a wic
rwnie prawie administracyjnym. O tej kwestii przesdza art. 2 Konstytucji stanowicy, e
Polska jest demokratycznym pastwem prawnym oraz art. 9 wedug ktrego Rzeczpospolita
Polska przestrzega wicego j prawa midzynarodowego. Szerzej za kwestia ta zostaa
uregulowana w art. 87 91 Konstytucji, w rozdziale rda prawa.
Art. 87 ust 1 Konstytucji zalicza ratyfikowane umowy midzynarodowe do rde
prawa powszechnie obowizujcego. Wedug art. 91 ust 1 ratyfikowana umowa
midzynarodowa, po jej ogoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, stanowi cz krajowego, a wic
wewntrznego porzdku prawnego i jest bezporednio stosowana chyba e jej stosowanie jest
uzalenione od wydania ustawy.
Ratyfikacja jest to akt urzdowy polegajcy na potwierdzeniu przez pastwo wobec
pozostaych stron umowy, e bierze na siebie wynikajce z niej obowizki i uprawnienia.
Winczorek przedstawia w zasadzie dwa rodzaje ratyfikowanej umowy midzynarodowej:
ratyfikacja zwyka i kwalifikowana.
Ratyfikacja zwyka jest to ratyfikacja w zwizku z ktr nie jest wymagana zgoda
wyraona w ustawie. Tryb tej ratyfikacji jest nastpujcy: po pierwsze Prezes RM
zawiadamia Sejmow Komisj Spraw Zagranicznych (SKSZ), ktra informuje go czy
przyjmuje owe zawiadomienie co skutkuje moliwoci przedoenia danej umowy do
ratyfikacji przez Prezydenta RP. Po drugie jeeli SKSZ nie przyjmie zawiadomienia,
sprawozdanie z zastrzeeniami jest przedstawiane Sejmowi. Wwczas sejm decyduje w jakim
trybie dana ratyfikacja zostanie przeprowadzona.
Ratyfikacja kwalifikowana jest to ratyfikacja w zwizku z ktr jest wymagana
zgoda w ustawie, ratyfikacja ta ma zastosowanie w sprawach o ktrych mowa w art. 89
Konstytucji, w tym przypadku stosuje si tryb uchwalenia ustawy zwykej, gdzie jest moliwe
weto prezydenta lub skierowanie danego projektu przed podpisaniem do TK. Szczeglnym
rodzajem ratyfikacji kwalifikowanej jest ratyfikacja dotyczca spraw zawartych w art. 90
ust 1. (przykadem takiej umowy jest traktat akcesyjny Polski do UE), w stosunku do
powyszego art., stosowane s dwa tryby zaakceptowania danej umowy. Pierwszym jest to
ustawa podjta przez Sejm i Senat bezwzgldn wikszoci 2/3 gosw w obecnoci co
najmniej poowy ustawowej liczby posw i senatorw. Drugim trybem jest w myl art. 90
ust3 i art. 125 Konstytucji); tryb ten polega na przeprowadzeniu referendum, jego wynik jest
wicy jeeli wemie w nim udzia wicej ni poowa obywateli uprawnionych do
gosowania. Tryb ten ma szczegln moc poniewa Prezydent nie moe odmwi podpisania
umowy jeeli zostaa wyraona w sposb prawidowy zgoda Narodu. Jeeli umowa
ratyfikowana zostaa przyjta za zgod ustawy lub w drodze referendum uznaje si e ma
pierwszestwo przed ustaw, natomiast jest wymagana sytuacja kiedy ustawy nie da si z
dan umow pogodzi (art. 91ust 2).
Istniej umowy midzynarodowe zatwierdzane przez RM oraz umowy resortowe,
ktre nie wymagaj ratyfikacji (art. 146 ust. 4 pkt 10). Konstytucja nie okrela jednak
stosunku umw nie ratyfikowanych do prawa wewntrznego. Ustawa z 14 kwietnia 2000 o

16

umowach midzynarodowych (Dz. U. 00.39.443). Ustawa ta wyrnia: umowy ratyfikowane

i umowy nie podlegajce ratyfikacji.
Umowy nie podlegajce ratyfikacji wymagaj zatwierdzenia przez RM; rwnoznaczne
jest udzielenie przez RM zgody na podpisanie umowy midzynarodowej. Zgod t moe
uzyska minister kierujcy dziaem administracji rzdowej waciwy do spraw ktrych dot.
umowa midzynarodowa.
Akty prawa wsplnotowego nie wymagaj ratyfikacji przez kraje czonkowskie.
Prawo wsplnotowe nie moe by uchylane przez kraje wsplnoty. Prawo to tworzy swoisty
system prawny, poniewa wypywa z autonomicznego rda prawa jakim jest wsplnota
europejska. Prawo europejskie nie jest skadnikiem prawa ale z nim wspgra i jest stosowane
w stosunkach wewntrznych. Porzdek prawny wewntrzny i porzdek praw europejskich w
pewnych sytuacjach moe doj pomidzy nimi do kolizji. Zasada prymatu prawa
europejskiego, mwi e aden przepis prawa wewntrznego, nie ma pierwszestwa przed
prawem wsplnotowym. Trybuna Stanu stwierdzi, e prawo wsplnotowe ma
pierwszestwo nawet przed zasadami konstytucyjnymi.
Zasada prymatu prawa europejskiego polega na tym, e aden sd czy urzd nie stosuje
prawa wewntrznego, ktre koliduje w konkretnym przypadku z unormowaniami prawa
wsplnotowego. Jest to prymat w zastosowaniu, a nie prymat w wanoci prawa
europejskiego. Prawo europejskie nie uchyla ale eliminuje zastosowanie prawa wewntrznego
w konkretnym przypadku.
Przyjto, e wsplnota ma wyczne kompetencje prawodawcze w dziedzinie polityki
handlowej i celnej. Pastwa czonkowskie nie mog podejmowa w tej dziedzinie adnej
aktywnoci.
Akty prawa wsplnotowego
1. Prawo europejskie dzieli si na prawo pierwotne i pochodne:
a) pierwotne PE ma posta prawa pisanego lub nie pisanego i zajmuje najwysze
miejsce w hierarchii rde prawa wsplnotowego. Zaliczamy do tego:
Traktat Paryski 1951
II Traktaty Rzymskie 1957
Cz jednolitych aktw europejskich
Traktat z Maastricht 1992 Traktat o UE
Traktat Brukselski 1967 (tzw. Traktat Fuzji)
b) Niepisane prawo europejskie obejmuje oglne zasady prawne i prawa zwyczajowe.
Rozporzdzenia
Rozporzdzenia s aktami normatywnymi wydawanymi na podstawie upowanie
ustawowych przez organy wadzy wykonawczej. Rozporzdzenia jako rda prawa stanowi
przejaw prawodawstwa delegowanego, dekoncentracji prawotwrstwa. Rozporzdzenia s
wydawane na podstawie upowanie ustawowych o charakterze specjalnym bd
generalnym. W hierarchii rde prawa rozporzdzenia zawieraj pozycj nisz ni ustawa,
chocia zawieraj normy prawne powszechnie obowizujce.
Funkcje i znaczenie rozporzdze
Upowanienie do wydatkowania rozporzdze dla wadzy wykonawczej ma na celu
odcienie ustawodawcy parlamentarnego. Rozporzdzenie nie ma zastpowa ustaw, lecz j
odciy od szczegw technicznych, uregulowa zmiennych w czasie, postanowie cile

17

fachowych o niewielkim znaczeniu politycznym. Z tych przyczyn rozporzdzenie jest dla

wadzy wykonawczej niezbdne. Rozsdne zastosowanie instytucji rozporzdzenia nie
prowadzi do utraty wadzy przez parlament; wrcz odwrotnie pozwala mu powici si z
naleyt uwag istotnym rozstrzygniciom o wikszej wadze politycznej.

Odgraniczenie rozporzdzenia od aktw pokrewnych.

Organy uprawnione do wydawania rozporzdze mog wydawa uchway (rzd)
i zarzdzenia (organy monokratyczne). Rozporzdzenie jest waciw form stanowienia
prawa powszechnie obowizujcego, a uchwaa i zarzdzenie prawa wewntrznego.
Uchway i zarzdzenia adresowane s do podlegych organw, innych podmiotw
administracji i pracownikw. Rozporzdzenie jest subsydiarn form stanowienia prawa
przez organy wadzy wykonawczej w sferze, ktra jest zastrzeona do regulacji ustawowej.
Do tej strefy nale prawa i obowizki obywateli, ograniczenia praw i wolnoci
obywatelskich, organizacja i kompetencje organw pastwowych. W tej sferze waciw
form dla stanowienia przepisw wykonawczych do ustaw moe by tylko rozporzdzenie.
Podmioty do wydawania rozporzdze
Obecnie art. 92 ust 1 Konstytucji stanowi, e rozporzdzenia s wydawane przez
organy wskazane w konstytucji. Konstytucja za przewiduje, e rozporzdzenia wydaj:
Prezydent RP (art. 142 ust. 1); Rada Ministrw (art. 146 ust. 4 pkt 2); Prezes RM (art. 148 pkt
3); minister kierujcy dziaem administracji rzdowej (art. 149 ust 2); Przewodniczcy
komitetu, wchodzcego w skad RM, do ktrego stosuje si odpowiednio przepisy odnoszce
si do ministra kierujcego dziaem administracji rzdowej (art. 149 ust. 3); KRRiT (art. 213
ust. 2).
Upowanienia do wydawania rozporzdze
Konstytucja w art. 92 ust 1 stawia wymogi upowanieniu ustawowemu do wydania
rozporzdzenia. Upowanienie to ma by szczegowo zawarte w konstytucji, a
rozporzdzenie wydane na podstawie tego upowanienia ma suy wykonaniu ustawy.
Szczegowo upowanienia polega na tym, e powinno ono m.in. okreli organ waciwy
do wydania rozporzdzenia. Art. 92 ust 2 Konstytucji zawiera zakaz subdelegacji
kompetencji do wydawania rozporzdze innemu organowi. Przykadem moe by tu
upowanienie do wydania rozporzdzenia Radzie Ministrw, ktra nie moe przekaza swojej
kompetencji w tej sprawie ministrowi. Szczegowo upowanienia do wydania
rozporzdzenia polega rwnie na tym, e upowanienie takie musi okrela zakres spraw
przekazanych do uregulowania oraz dotyczce treci aktu.
Zasady techniki prawodawczej utrwaliy istniejc ju od lat praktyk udzielania
obligatoryjnych i fakultatywnych upowanie do wydawania rozporzdze i wskazuj na
kryterium ich odrnienia. Organ upowaniony ma by zobowizany do wydawania
rozporzdzenia, gdy bez wydania rozporzdzenia nie byoby moliwe wykonanie ustawy. W
takim przypadku naley stosowa tylko upowanienie obligatoryjne. Upowanienie
fakultatywne mona natomiast zastosowa wtedy, gdy podmiotowi upowanionemu
pozostawia si rozstrzygniecie, czy i kiedy zachce wyda rozporzdzenie. Mona udzieli
upowanienia do wydania rozporzdzenia przez dwa lub wicej organw np. dwch

18

ministrw. Ustawa upowaniajca moe przewidywa, i przy wydaniu rozporzdzenia maj

wspdziaa rne podmioty.
Przypadkw opiniowania projektw aktw normatywnych, w tym rozporzdze, jest
bardzo wiele. Na przykad Rada Gwna Szkolnictwa Wyszego opiniuje projekty aktw
normatywnych dotyczcych bada naukowych, szkolnictwa wyszego oraz stopni naukowych
i tytuu naukowego.
Wspdziaanie podmiotu upowanionego do wydania rozporzdzenia z innymi
podmiotami moe przewidywa ustawa zawierajce szczegowe upowanienie, ale moe to
by uregulowane generalnie co do okrelonego zakresu spraw.
Utrata mocy obowizujcej rozporzdzenia
Utrata mocy obowizujcej rozporzdzenia nie nasuwa adnych wtpliwoci, gdy
rozporzdzenie zostao wydane na czas okrelony albo gdy rozporzdzenie w sposb wyrany
zostanie uchylone. Na pytanie, czy rozporzdzenie traci moc obowizujc, gdy przestaje
obowizywa ustawa zawierajca upowanienie do jego wydania, naley odpowiedzie
twierdzco. W praktyce moliwe s inne rozwizania na pewien okrelony czas. Nowa ustawa
moe przewidywa, e stare, dotychczasowe przepisy wykonawcze pozostaj nadal w
mocy, tak dugo dopki nie zostan wydane rozporzdzenia do nowej ustawy albo do
okrelonej daty bd przez pewien czas (np. przez okres 6 miesicy od dnia wejcia w ycie
nowej ustawy).
Kontrola legalnoci rozporzdze.
Rozporzdzenia s poddawane zarwno kontroli wewntrzadministracyjnej, jak i
kontroli sdowej. Kontrol wewntrzadministracyjn rozporzdze sprawuje RM, ktra na
wniosek Prezesa RM, moe uchyli rozporzdzenie.
Natomiast wszystkie rozporzdzenia mog by oddane kontroli abstrakcyjnej
Trybunau Konstytucyjnego.. Wedug art. 188 Konstytucji Trybuna Konstytucyjny orzeka
m.in.: w sprawach zgodnoci przepisw prawa wydawanych przez centralne organy
pastwowe, a wic rwnie zobowiza, z Konstytucj, ratyfikowanymi umowami
midzynarodowymi i ustawami.
Orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego maj moc powszechnie obowizujc i s
ostateczne. Uruchomienie kontroli TK w stosunku do rozporzdze moe nastpi przez
wniesienie skargi konstytucyjnej. Wedug art. 79 Konstytucji kady, czyje konstytucyjne
wolnoci lub prawa zostay naruszone, ma prawo, na zasadach okrelonych w ustawie, wnie
skarg do TK w sprawie zgodnoci z Konstytucj, ustawy lub innego aktu normatywnego, na
podstawie ktrego sd lub organ administracji publicznej orzek ostatecznie o jego
wolnociach lub prawach albo o jego obowizkach okrelonych w konstytucji.
Skarga konstytucyjna moe by wniesiona po wyczerpaniu toku instancyjnego w cigu dwch
miesicy od dorczenia skarcemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego
ostatecznego rozstrzygnicia. Skarga konstytucyjna musi spenia wymagania pisma
procesowego. Skarga taka musi by sporzdzona przez adwokata lub radc prawnego, chyba,
e skarcym jest sdzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk
prawnych.
Podsumowanie cechy rozporzdzenia
-

Rozporzdzenie jest zawsze aktem normatywnym, oglnym, rdem prawa powszechnie

obowizujcego.
Rozporzdzenia s wydawane na podstawie szczegowych upowanie ustawowych.

19

Upowanienia do wydawania rozporzdzenia moe mie charakter obligatoryjny lub

fakultatywny.
Rozporzdzenie moe by wydane tylko wwczas, gdy ustawa upowania do regulacji
danej materii w drodze rozporzdzenia.
Rozporzdzenie musi pozosta w granicach udzielonego upowanienia ustawowego.
Tre i cel rozporzdzenia s zdeterminowane przez cel ustawowy, ktr rozporzdzenie
ma wykona.
Rozporzdzenie nie ma by sprzeczne z konstytucj i aktami ustawowymi.
Warunkiem wejcia w ycie rozporzdzenie jest jego ogoszenie w sposb prawem
przewidziany. Rozporzdzenia centralnych organw pastwowych podlegaj ogoszeniu
w Dzienniku Ustaw RP.
Pozostae akty normatywne stanowione przez organy centralne.

Konstytucja z 1997 r. przesdza o charakterze uchwa RM oraz zarzdze Prezydenta

RP, Prezesa RM i ministrw. Akty te maj charakter wewntrzny i obowizuj tylko jednostki
organizacyjne podlege organowi wydajcemu dany akt. Zarzdzenia s wydawane tylko na
podstawie ustaw. Uchway i zarzdzenia normatywne mog pochodzi nie tylko od
konstytucyjnych organw pastwa, ale rwnie od innych organw administracji publicznej.
Obecnie do organw wydajcych zarzdzenia naley Prezydent RP, ktry wydaje akty
na zasadach okrelonych w art. 93 Konstytucji (art. 142 Konstytucji). Zarzdzenia Prezydenta
maj charakter wewntrzny, mog by wydawane na podstawie ustawy i podlegaj kontroli
co do ich zgodnoci z obowizujcym prawem. Wedug art. 144 ust 3 pkt 29 zarzdzenie
Prezydenta wydawane na zasadach okrelonych art. 93 Konstytucji nie wymaga
kontrasygnaty Prezesa RM. W zakresie realizacji pozostaych swoich kompetencji Prezydent
wydaje postanowienia (art. 142 ust 2 Konstytucji).
RM, wykonujc ustanowione dla niej w konstytucji i ustawach zadania i kompetencje,
rozpatruje sprawy i podejmuje rozstrzygnicia. Te rozstrzygnicia mog by
rozporzdzeniami w sytuacjach, o ktrych mowa w art. 92 ust 1 Konstytucji bd innymi
uchwaami. Te inne uchway mog mie charakter wewntrznych aktw normatywnych, bd
aktw indywidualnych, o ile dotycz konkretnej sprawy i maj indywidualnie okrelonego
adresata.
Gdy chodzi o zarzdzenia, to sytuacja ministrw, kierujcych dziaami administracji
rzdowej i przewodniczcych komitetw, podobna jest do sytuacji Prezesa RM. Rnica
polega na tym, e Prezes RM ma prawo zgosi wniosek do RM o uchylenie zarzdzenia
ministra bd odpowiednio przewodniczcego komitetu.
Gdy chodzi o KRRiT to organ ten wydaje rozporzdzenia, natomiast uchway
podejmuje w sprawach indywidualnych; takie uchway nie s aktami normatywnymi, nie
nale do rde prawa (art. 213 ust 3 Konstytucji).
Interesujc regulacj zawiera ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o NBP (Dz. U. Nr 140, poz.
938). Organy NBP tj. Prezes NBP, Rada Polityki Pieninej i Zarzd NBP podejmuj
uchway.
Zarzdzenia wydaj nie tylko naczelne organy administracji rzdowej, lecz rwnie
organy centralne nie bdce organami naczelnymi. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w
orzecznictwie Trybunau Konstytucyjnego, ktry uzna, e art. 93 nie dokona
wyczerpujcego wyliczenia wszelkich aktw wewntrznych, jakie mog by wydane pod
rzdami Konstytucji z 1997 r., a wic co do formy i uprawnionych podmiotw nie zamkn
katalogu aktw prawa wewntrznego. Zdaniem Trybunau system aktw prawa
wewntrznego ma charakter systemu otwartego.

20

Kady akt prawa wewntrznego moe obowizywa tylko jednostki podlege

organowi wydajcemu dany akt, e kady taki akt moe by wydany tylko na podstawie
ustawy oraz e kady akt tego prawa podlega kontroli co do jego zgodnoci z powszechnie
obowizujcym prawem.
Nadanie aktowi normatywnemu formy zarzdzenia lub uchway ma wpyw na
publikacje danego aktu. Uchway RM, Prezydenta RP i Prezesa RM wydawane s na
podstawie ustawy podlegaj ogoszeniu w Dzienniku Urzdowym RP Monitor Polski.
NSA stoi na stanowisku jawnoci prawa. Dlatego w orzecznictwie NSA przyjmuje si, e akt
wydany na podstawie wyranego upowanienia ustawowego i utrzymany w granicach tego
upowanienia, ale nie ogoszony, ma moc w stosunku do jego adresatw tylko pod
warunkiem, e byli oni powiadomieni w stosownym czasie o jego treci.
Zarzdzenie nie moe pozostawa w sprzecznoci z aktem wyszego stopnia, na
podstawie ktrego zostao wydane, ale rwnie z innymi aktami wyszego stopnia.
Podsumowanie
-

uchway Rady Ministrw mog by aktami normatywnymi, jak i aktami

indywidualnymi, natomiast rozporzdzenia s zawsze aktami normatywnymi,
rdem prawa powszechnie obowizujcego;
uchway RM podejmuje w zakresie swoich konstytucyjnych i ustawowych
kompetencji, a rozporzdzenia wydaje na podstawie szczegowego
upowanienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania;
powoanie w uchwale podstawy prawnej jej wydania nie jest warunkiem
wanoci tego aktu; w rozporzdzeniu powoanie podstawy prawnej jego
wydania jest niezbdne.
Rozdzia IV Terenowe rda prawa akty prawa miejscowego.

Poprzez okrelenie akty prawa miejscowego rozumie bdziemy przepisy prawne

powszechnie obowizujce na oznaczonej czci terytorium pastwa, a nie na caym jego
obszarze, i tylko wtedy, gdy wydane s przez organy samorzdu terytorialnego lub terenowe
organy administracji rzdowej. To tej ww. decyzji nie nale przepisy wydawane przez
organy samorzdu specjalnego (zawodowego, gospodarczego), skierowane do czonkw
organizacji. Do definicji tej , nie zaliczmy rwnie przepisw prawnych wydawanych przez
centralne organy pastwowe, ktre obowizuj tylko na okrelonej czci terytorium pastwa,
a nie na caym pastwie.
Terenowe przepisy prawne powszechnie obowizujce charakteryzuj si takimi cechami, jak
moliwo normowania postpowania (zachowania si) wszystkich kategorii adresatw,
niezbdnoci wyranego upowanienia ustawowego do ich wydania (stanowienia) oraz
obowizkiem zgodnego z prawem ogoszenia (art. 88 ust 1 Konstytucji).
Przez akty powszechnie obowizujce naley rozumie prawn moliwo regulowania
postpowania wszystkich kategorii adresatw: obywateli, organw pastwowych, osb
prawnych, organizacji spoecznych. Konkretny akt normodawczy nie musi by adresowany
do wszystkich rodzajw adresatw, do wszystkich osb zamieszkaych lub przebywajcych
na okrelonym terytorium i w tym sensie nie obowizuje on powszechnie.
Klasyfikacja terenowych przepisw prawnych.
Wszystkie terenowe przepisy prawne s przepisami, ktre w hierarchii rde prawa zajmuj
stanowisko najnisze, zalene. Sam stosunek przepisu nadrzdnego do przepisu niszego

21

rzdu moe w zasadzie dwojaki charakter. Jeli chodzi o tre przyznanej kompetencji, to
przepis wyszego rzdu (ustawa) bd reguluje sam tre danej materii, upowaniajc organ
wydajcy przepisy niszego rzdu do uregulowania samego trybu wykonania tej regulacji,
bd te w okrelonym przedmiocie i okrelonych granicach upowania organ niszy do
samodzielnego regulowania stosunkw w ramach tego upowanienia. Sposb upowanienia
moe by te dwojaki: moe by upowanienie szczegowe albo generalne (oglna norma
kompetencyjna). W zwizku z powyszym nasuwaj si nastpujce dwa odziay:
1) przepisy wydawane przez organu samorzdu terytorialnego, przepisy wydawane przez
organy administracji rzdowej;
2) przepisy majce charakter samoistnych norm w ramach upowanie ustawowych,
przepisy wykonawcze.
Podziay te mog si wzajemnie krzyowa.
Obecna regulacja podstawy prawne.
Obecnie obowizujca konstytucja zawiera przepisy dotyczce terenowych rde
prawa, ktre Konstytucja nazywa aktami prawa miejscowego. Art. 87 ust. 2 Konstytucji
zalicza akty prawa miejscowego do rde prawa powszechnie obowizujcego na obszarze
dziaania organw, ktre je ustanowiy.
Wedug art. 94 Konstytucji organy samorzdu terytorialnego oraz terenowe organy
administracji rzdowej, na podstawie i w granicach upowanie zawartych w ustawie,
ustanawiaj akty prawa miejscowego obowizujce na obszarze dziaania tych organw, za
zasady i tryb wydawania aktw prawa miejscowego okrela ustawa. Wedug konstytucji art.
88 ust 1 Konstytucji warunkiem wejcia w ycie aktw prawa miejscowego jest ich
ogoszenie. Natomiast wedug art. 16 ust 2 Konstytucji samorzd terytorialny uczestniczy w
sprawowaniu wadzy publicznej i przysugujc mu istotn cz zada publicznych
wykonuje w imieniu wasnym i na wasn odpowiedzialno, a w art. 168 jednostki
samorzdu terytorialnego maj prawo ustalania wysokoci podatkw i opat lokalnych w
zakresie okrelonym ustawie. Obecnie nie ma jednej ustawy zwykej, ktra regulowaaby
zasady i tryb wydawania aktw prawa miejscowego. Wydawanie takich aktw reguluj
przepisy w kilku ustawach. Uregulowania odnonie aktw prawa miejscowego s zawarte w
Konstytucji art. 94 i 88; Ustawie o samorzdzie gminnym gwnie art. 40, 41, 90 (Dz. U.
01.142.1591); samorzdzie powiatowym gwnie art. 40, 41, 78 (Dz. U. 01.142.1592);
samorzd wojewdztwa art. 89 91 (Dz. U. 01.142.1590), w ustawie z 5 czerwca 1998 o
administracji rzdowej w wojewdztwie; jak rwnie niektre ustawy o organach rzdowej
administracji niezespolonej zawieraj upowanienia do stanowienia aktw prawa
miejscowego.
Rodzaje aktw prawa miejscowego.
Na podstawie przepisw uprawniajcych terenowe organy administracji publicznej do
stanowienia aktw prawa miejscowego mona wyrni:
1. Akty zawierajce statuty wrd statusw szczegln pozycj naley przypisa
statutom samorzdw terytorialnych, a wic gmina powiat i wojewdztwo. Statut
wojewdztwa okrela ustrj wojewdztwa jako jednostki samorzdu terytorialnego
(art. 7 ust 1 ustawy o samorzdzie wojewdztwa). Uchwalenie statutu wojewdztwa
naley do wycznej waciwoci sejmiku wojewdztwa art. 18 ww. ustawy, ale
wymaga on uzgodnienie z Prezesem Rady Ministrw. Ustawa nie okrela, jaki organ
jest waciwy do rozstrzygnicia ewentualnego sporu midzy sejmikiem wojewdztwa
a Prezesem RM co do treci statutu wojewdztwa. Statut i jego zmiany podlegaj

22

ogoszeniu w wojewdzkim dzienniku urzdowym oraz Monitorze Polski. W statucie

powinny si znale przepisy dotyczce organizacji wewntrznej oraz trybu pracy
organw samorzdu wojewdztwa, przepisy okrelajce stosunki wojewdztwa z
innymi podmiotami, w tym z jednostkami lokalnego samorzdu terytorialnego z
obszaru wojewdztwa. Statut powinien regulowa sprawy zasadnicze dla ustroju
wojewdztwa. Statut powiatu stanowi o ustroju powiatu. Uchwalenie statutu
powiatu naley do wycznej waciwoci rady powiatu. Starosta jest zobowizany
uchwalony statut przekaza wojewodzie w cigu 7 dni od dnia jego uchwalenia. Statut
okrela ustrj powiatu; jest najwaniejszym aktem prawa miejscowego stanowionym
przez rad powiatu. Do spraw, ktre obligatoryjnie musi regulowa statut powiatu
naley organizacja wewntrzna oraz tryb pracy rady i komisji powoywanych przez
rad, a take zasad tworzenia klubw radnych, jak i organizacji wewntrznych oraz
tryb pracy zarzdu powiatu. W celu wsplnego wykonania zada publicznych powiaty
mog tworzy zwizki z innymi powiatami. Utworzenie zwizku wymaga przyjcia
jego statutu przez rady zainteresowanych powiatw bezwzgldn wikszoci gosw
ustawowego skadu rady powiatu. Zwizek powiatw nabywa osobowo prawn po
zarejestrowaniu, z dniem ogoszenia statutu. Rejestr zwizkw powiatw prowadzi
minister do spraw administracji publicznej. Statut gminy statut ten okrela
organizacj wewntrzn rady i jej organw, zasady tworzenia jednostek
pomocniczych (art. 5 ust. 3 ustawy o samorzdzie gminnym) W statucie gminy mog
si rwnie znale sprawy dotyczce m.in.: wewntrznego ustroju gminy oraz
jednostek pomocniczych; organizacji urzdw i instytucji gminnych; zasad zarzdu
mieniem gminy; zasad i trybu korzystania z gminnych obiektw i urzdze
uytecznoci publicznej (art. 40 ust 2). Uchwalenie statutu gminy naley do wycznej
waciwoci rady gminy art. 18 ust 2 pkt 1 ustawy o samorzdzie gminnym).
Charakter prawny statutw w drodze regulacji statutowej jednostki samorzdu
terytorialnego mog normowa wszystkie zagadnienia ustrojowe danej jednostki nie
uregulowane w odnonej ustawie. Statut nie moe, oczywicie, pozostawa
w sprzecznoci z przepisami ustawowymi nie tylko dotyczcymi samorzdu
terytorialnego na danym szczeblu, ale przepisami ustaw w ogle. Uprawnienie do
wydawania statutw jest oparte na generalnym upowanieniu ustawowym do
samodzielnego uregulowania materii statutowej. Uprawnienia do tworzenia statutw
i zakres regulacji podlegaj nastpujcym ograniczeniom generalnym: pod wzgldem
rzeczowym uprawnienia te ogranicza kadorazowo zakres ustawowo okrelonych
zada i kompetencji osoby prawnej; pod wzgldem podmiotowym uprawnienia te
ograniczone s do czonkw danej wsplnoty; zasada wycznoci ustawowej
wymaga, aby ustawodawca podejmowa istotne, szczeglnie dotyczce praw
podstawowych uregulowania, jak np.: ustanowienie obowizku korzystania
z publicznych urzdze wodocigowych czy kanalizacyjnych. Statut wydawany jest
na podstawie generalnego upowanienia ustawowego przy wykorzystaniu kompetencji
do samodzielnej regulacji stosunkw prawnych w ramach tego upowanienia.
2. akty zawierajce przepisy wykonawcze, tj. akty wydawane na podstawie upowanie
szczegowych. W przypadku przepisw wykonawczych musi istnie upowanienie
ustawowe do wydawania przepisw prawa o tym charakterze. Normy ustawowe
okrelaj przesanki tworzenia norm niszego rzdu, ich przedmiot, zakres i sposb
regulacji prawnej. Przykadem przepisw wykonawczych mog by przepisy
dotyczce podatkw i opat lokalnych, ktre s uchwalane odpowiednio przez sejmik
wojewdztwa (art. 18 pkt 11 ustawy), rad powiatu (art. 12 pkt 7 ustawy) i rad gminy
(art. 18 ust. 2 pkt 8 ustawy o samorzdzie gminnym). Upowanienie ustawowe do

23

wydania wykonawczego aktu prawa miejscowego powinno okreli organ waciwy

do wydania aktu oraz zakres spraw przekazanych do uregulowania.
3. przepisy porzdkowe, wydawane na podstawie upowanie generalnych. Przepisy
porzdkowe mog by wydawane na podstawie generalnego upowanienia zawartego
w ustawach o administracji rzdowej w wojewdztwie art. 40, o samorzdzie
powiatowym art. 41; o samorzdzie gminnym art. 40 ust 3 i 4. Przepisy te mog by
wydawane tylko w zakresie nie uregulowanym w odrbnych ustawach lub innych
przepisach powszechnie obowizujcych. Wojewoda wydaje przepisy porzdkowe w
formie rozporzdze porzdkowych. Akta prawa miejscowego powiatu, a wic
rwnie przepisy porzdkowe stanowi rada powiatu w formie uchway. Natomiast art.
42 ust 2 ustawy o samorzdzie powiatowym stanowi, e w przypadkach nie
cierpicych zwoki powiatowe przepisy porzdkowe moe wyda zarzd powiatu. W
tym nadzwyczajnym przypadku powiatowe przepisy porzdkowe wydawane przez
zarzd powiatu podlegaj zatwierdzeniu na najbliszej sesji rady powiatu. Ustawa
przewiduje sankcje na wypadek nie przedoenia przepisw porzdkowych do
zatwierdzenia. Sankcj jest utrata mocy obowizujcej. Gminne przepisy porzdkowe
ustanawia rada gminy w formie uchway. W przypadku nie cierpicym zwoki gminne
przepisy porzdkowe moe wyda wjt, burmistrz lub prezydent w formie uchway.
Przepisy porzdkowe wydawane prze organ wykonawczy gminy podlega
zatwierdzeniu na najbliszej sesji rady gminy. Konsekwencje nie przedoenia jak
odmowa zatwierdzenia s takie same jak w przypadku powiatowych przepisw
porzdkowych. Przepisy porzdkowe nie mog by wydawane, gdy dana materia jest
uregulowana w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowizujcych. W
przypadku uregulowania danej materii w rozporzdzeniu porzdkowym wojewody nie
mona tej samej materii regulowa powiatowymi bd gminnymi przepisami
porzdkowymi. Ustawy upowaniajce do wydawania przepisw porzdkowych
uzaleniaj wydanie takich przepisw od ich niezbdnoci do ochrony dbr
wymienionych w przepisach tych ustaw. Do gwnych dbr zaliczy mona ochron
ycia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia bezpieczestwa, porzdku i spokoju
publicznego. Przepisy porzdkowe mog przewidywa za ich naruszenie kar
grzywny wymierzon w trybie i na zasadach okrelonych w prawie o wykroczeniach.
Dlatego akt prawa miejscowego stanowicy przepisy porzdkowe moe zawiera
przepisy karne, przy czym jedyn sankcj karn moe by kara grzywny w granicach
okrelonych przepisami kodeksu wykrocze. Kodeks wykrocze przewiduje, e
grzywn wymierza si w wysokoci od 20 do 5000 z. W postpowaniu mandatowym
grzywny wymierza si w wysokoci od 10 z do 500 z. Brak przepisw karnych w
akcie prawa miejscowego, zawierajcego przepisy porzdkowe, oznacza bdzie
rezygnacj ze stosowania rodkw karnych.
Nadzr nad stanowieniem aktw prawa miejscowego i utrata ich mocy.
Istota nadzoru nad dziaalnoci podmiotw nadzorowanych polega na wykonywaniu
przez organy nadzoru czynnoci kontrolnych oraz podejmowaniu czynnoci prawnych
umoliwiajcych korygowanie dziaa nieprawidowych i wadliwych. Nadzr jest inaczej
uregulowany co do organw administracji rzdowej, a inaczej wobec jednostek samorzdu
terytorialnego. Nadzr nad aktami prawa miejscowego sprawuje Prezes RM. Uchwala on, w
trybie nadzoru akty prawa miejscowego, ustanowione przez wymienione organy, jeeli s one
niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a wic z
rozporzdzeniami. Nadto Prezes RM ma upowanienia do uchylania aktu prawa miejscowego

24

z powodu niezgodnoci takiego aktu z polityk rzdu lub narusza zasady rzetelnoci i
gospodarnoci. O tym czy akt uchyli, czy pozostawi jako akt obowizujcy decyduje Prezes
RM. Prezes RM ustala, w drodze rozporzdzenia, tryb kontroli aktw prawa miejscowego
ustanowionych przez wojewod i organy administracji niezespolonej.
Kady czyj interes prawny lub uprawnienia zostay naruszone przepisem aktu prawa
miejscowego, wdanym w sprawi z zakresu administracji publicznej, moe zaskary przepis
do sdu administracyjnego. Powiatowe przepisy porzdkowe trac moc obowizujc gdy
rada odmwi ich zatwierdzenia. Tak samo przepisy porzdkowe wydawane przez organ
wykonawczy gminy trac moc, gdy rada gminy odmwi ich zatwierdzenia albo gdy nie
zostan przedstawione do zatwierdzenia na najbliszej sesji rady gminy. Akt prawa
miejscowego traci moc obowizujc wskutek upywu czasu, gdy ustanawia przepisy prawne
tylko na czas okrelony, a take przez jego uchylenie innym aktem prawa miejscowego.
Wykonawcze akty prawa miejscowego mog te traci moc obowizujc w przypadku
uchylenia ustawy, w ktrej zawarte byo upowanienie do ich wydania.
Rozdzia V
Swoiste rda prawa
Akty wewntrzne
Obok norm prawa powszechnie obowizujcego istnieje dziedzina norm prawa
wewntrznie obowizujcego.
W przypadku aktw wewntrznych adresatem zawartych w nim norm s podporzdkowane
organowi wydajcemu akt jednostki organizacyjne oraz pracownicy tych jednostek bd te w
przypadku zakadw publicznych uytkownicy tych zakadw (np. uczniowie, studenci,
pacjenci).
rdami prawa wewntrznego mog by uchway organw kolegialnych i zarzdzenia
organw monokratycznych. Akty wewntrzne nosi mog rne nazwy, jak np. regulamin,
instrukcja, pismo oklne itp.
W zakadach publicznych wystpuj akty zawierajce przepisy prawa zakadowego, ktre
obowizuj uytkownikw i pracownikw zakadw. Akty te mog nosi nazw statutw,
regulaminw i inne.
Akty wewntrzne reguluj rne materie. Mog one w szczeglnoci nakada na
podporzdkowane organy i jednostki organizacyjne okrelone obowizki, ale mog te by to
akty interpretacyjne, a wic nakadajce na podporzdkowanych adresatw obowizek
stosowania okrelonych sposobw wykadni przepisw prawa.
Cech charakterystyczn aktw wewntrznych jest ich szczeglny krg adresatw. Wyranie
podkreli naley, e mog one by kierowane jedynie do podmiotw podporzdkowanych
organizacyjnie i subowo organowi wydajcemu dany akt. Aktami tymi nie mona
regulowa praw i obowizkw obywateli, osb prawnych i ich organizacji, o ile nie znajduj
si oni w zalenoci organizacyjnej lub subowej do organu wydajcego dany akt.
Akty wewntrzne wydawane s bd na podstawie przepisw kompetencyjnych, bd na
podstawie szczegowych upowanie ustawowych.
Akty wewntrzne poddawane s kontroli organu nadzorujcego dan jednostk
organizacyjn. Moe by wymagane zatwierdzenie aktu wewntrznego przez organ nadzoru.
Akty planowania

25

W systemie rde prawa wystpuj akty, ktrych charakter prawny nie zawsze atwo jest
ustali. Dotyczy to zwaszcza aktw planowania, aktw budetowych oraz aktw
ustanawiajcych normy techniczne.
Wedug doktryny niemieckiej normy planu mog mie charakter:
- informacyjny
- imperatywny
- oddziaywujcy.
Normy o charakterze informacyjnym zawieraj pewne dane bd prognozy. Mog one
uatwia organom administracji publicznej i obywatelom podejmowanie decyzji w rnych
sprawach. Natomiast normy o charakterze imperatywnym wi prawnie adresatw (np.
normy planu zagospodarowania przestrzennego). Normy oddziaywujce zajmuj miejsce
porednie midzy informacyjnymi i imperatywnymi. Normy te mog ustanawia pewne
bodce czy zacht do okrelonego zachowania si.
Plany mog przybiera rne formy nie wyczajc ustawy. Ustaw budetow na dany rok
kalendarzowy ktra okrela dochody i wydatki budetu pastwa oraz wiele innych istotnych
spraw.
Budet gminy na rok kalendarzowy, program gospodarczy i miejscowy plan
zagospodarowania przestrzennego s uchwalone przez rade gminy; stanowi wic uchwa
rady gminy.
Szczegln rol w procesie administrowania i podejmowania wanych decyzji spenia plan
zagospodarowania przestrzennego, ktry odznacza si zarwno cech generalnoci, jak i
konkretnoci. Plan ten stanowi podstaw, obok ustaw zawierajcych normy prawa
materialnego, do wydawania decyzji administracyjnych (np. pozwole na budow, o ktrych
stanowi prawo budowlane). Niezastosowanie si do ustale tego planu powoduje, e decyzje
administracyjne dotknite tak wad s aktami niewanymi.
Normy techniczne
Z normami technicznymi spotykamy si w stosunkach midzynarodowych w dziedzinie
przewozw kolejowych, morskich, lotniczych.
Normy techniczne maj szczeglne znaczenie w ochronie rodowiska. W tej dziedzinie
wydawane s dla ochrony zasobw przyrodniczych, a take dla ochrony czowieka przed
takimi uciliwociami ycia jak haas, wibracje, promieniowanie, gromadzenie odpadw itp.
W dziedzinie norm technicznych poczesne miejsce zajmuj Polskie Normy. Okrelaj one
wymagania, metody bada oraz metody i sposoby wykonywania innych czynnoci, w
szczeglnoci w zakresie:
1. bezpieczestwa pracy i uytkowania oraz ochrony ycia, zdrowia, mienie i
rodowiska, z uwzgldnieniem potrzeb ludzi niepenosprawnych,
2. podstawowych cech jakociowych wsplnych dla asortymentowych grup wyrobw,
3. gwnych parametrw i innych charakterystyk technicznych zwizanych z
klasyfikacja rodzajow i jakociow oraz zamiennoci wymiarowa i funkcjonaln
wyrobw,
4. projektowania obiektw budowlanych,
5. dokumentacji technicznej.
Normy te ustanawia Polski Komitet Normalizacyjny, organ podlegy Prezesowi Rady
Ministrw. S one oznaczone numerami i symbolem PN na zasadzie wycznoci (np. PN
100/04). Obowizek stosowania Polskiej Normy mog wprowadza ministrowie w sprawach
nalecych do zakresu ich dziaania, zwaszcza gdy dotyczy ona ochrony ycia, zdrowia,
mienia, bezpieczestwa pracy i uytkowania, ochrony rodowiska bd wyrobw
zamawianych przez organy pastwowe. Stosowanie Polskich Norm jest rwnie

26

obowizkowe, jeeli normy te zostan powoane w ustawach. Polskie Normy s podstaw

oceny wyrobw krajowych i importowanych oraz usug mogcych stwarza zagroenie lub
ktre su ratowaniu ycia, zdrowia i rodowiska. Organem sprawujcym nadzr nad
bezpieczestwem produktw jest Prezes Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw.
Zwyczaj i znaczenie orzecznictwa dla administracji publicznej
Prawa zwyczajowego nie mona zalicza do rde prawa administracyjnego. Inn rol
naley przypisa zwyczajom, gdy przepis prawa do nich odsya. Przepisy porzdkowe
ogasza si w drodze obwieszcze, a take w sposb zwyczajowo przyjty na danym terenie
lub w rodkach masowego przekazu.
Znaczenie orzecznictwa dla administracji mona rozpatrywa w dwojakim aspekcie. Naley
oceni znaczenie orzecze organw administracji publicznej w indywidualnych sprawach dla
rozstrzygnicia spraw podobnych, a po drugie znaczenie orzecze NSA i SN. Zarwno
orzeczenia organw administracji jak i orzeczenia sdowe nie s rdami prawa
administracyjnego, nie tworz one prawa. Orzecznictwo administracyjne i sdowe w
sprawach administracyjnych ma jednak znaczenie dla wykadni przepisw prawa
administracyjnego i stosowania tych przepisw w praktyce administracyjnej. Jednake
pozycja NSA powoduje, e organy administracyjne stosuj wykadni przepisw prawa
przyjt przez sd administracyjny. Uchway SN wi tylko NSA, ale jest oczywiste, e
wpywaj take na orzecznictwo organw administracyjnych.
Ogaszanie aktw normatywnych
Promulgacja oznacza oficjalne ogaszanie aktw normatywnych nadajce im moc
obowizujc.
1. Rodzaje dziennikw urzdowych
Dziennikami urzdowymi w rozumieniu ustawy z 2000r. o ogaszaniu aktw normatywnych i
niektrych innych aktw s:
1. Dziennik Ustaw RP
2. Dziennik Urzdowy RP Monitor Polski
3. Dziennik Urzdowy RP Monitor Polski B
4. dzienniki urzdowe ministrw
5. dzienniki urzdowe urzdw centralnych
6. wojewdzkie dzienniki urzdowe.
2.Akty podlegajce ogaszaniu
W Dzienniku Ustaw RP ogasza si:
1. konstytucj
2. ustawy
3. rozporzdzenia z moc ustawy wydane przez Prezydenta RP
4. rozporzdzenia wydane przez Prezydenta RP, Rade Ministrw, Prezesa RM,
ministrw kierujcych dziaami administracji rzdowej, przewodniczcych
okrelonych w ustawach komitetw, bdcych czonkami Rady Ministrw, oraz
Krajow Rad Radiofonii i Telewizji,
5. teksty jednolite ww. aktw,
6. orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego dotyczce aktw normatywnych ogoszonych
w Dzienniku Ustaw,
7. uchway Rady Ministrw uchylajce rozporzdzenie ministra.
W Dzienniku Urzdowym RP Monitorze Polskim ogasza si:
1. zarzdzenia Prezydenta RP wydane na podstawie ustawy,
2. uchway Rady Ministrw i zarzdzenia Prezesa RM wydane na podstawie ustawy,

27

3. teksty jednolite ww. aktw,

4. orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego dotyczcego aktw normatywnych
ogoszonych w Monitorze Polskim lub aktw normatywnych, ktre nie byy
ogoszone.
W Dzienniku Urzdowym RP Monitor Polski B ogasza si:
1. sprawozdania finansowe okrelone w przepisach o rachunkowoci,
2. ogoszenia i obwieszczenia przedsibiorcw, jeeli odrbne przepisy nie wymagaj
ich ogoszenia w Monitorze Sdowym i Gospodarczym,
3. inne akty prawne, a take informacje, komunikaty, ogoszenia i obwieszczenia
organw, instytucji i osb, jeeli odrbne ustawy tak stanowi.
W dziennikach urzdowych ministrw oraz w dziennikach urzdw centralnych ogasza si:
1. akty normatywne organu wydajcego dziennik urzdowy i nadzorowanych przez
niego urzdw centralnych,
2. uchway Rady Ministrw uchylajce zarzdzenia ministra wydajcego dziennik
urzdowy,
3. orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego w sprawach aktw normatywnych, o ktrych
mowa w pkt 1 i 2.
W wojewdzkim dzienniku urzdowym podlegaj ogoszeniu:
1. akty prawa miejscowego stanowione przez wojewod i organy administracji
niezespolonej, jak i przez sejmik wojewdztwa, organ powiatu oraz organy gminy, w
tym statuty wojewdztwa, powiatu i gminy,
2. statuty zwizkw midzygminnych oraz statuty zwizkw powiatw,
3. akty Prezesa RM uchylajce akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewod i
organy administracji niezespolonej,
4. wyroki sdu administracyjnego uwzgldniajce skargi na akty prawa miejscowego,
5. porozumienia w sprawie wykonywania zada publicznych zawarte midzy
jednostkami samorzdu terytorialnego i organami administracji rzdowej,
6. uchway budetowe wojewdztwa oraz sprawozdania z wykonania budetu
wojewdztwa,
7. obwieszczenia o rozwizaniu sejmiku wojewdztwa, rady powiatu lub rady gminy,
8. statut urzdu wojewdzkiego,
9. inne akty prawne, informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogoszenia, jeeli tak
stanowi przepisy szczeglne.
Rozdzia VI
Podzia form dziaania administracji
Organy administracji publicznej mog dziaa tylko w relacji do przepisw prawa. Ich
dziaania musz by oparte na prawie. Dziaania administracji mog sta si przedmiotem
kontroli. Prawo reguluje rodki i sposb postpowania podmiotw administracyjnych.
Naruszenie tych norm moe spowodowa odpowiedzialno np. odpowiedzialno
dyscyplinarn. Dziaanie administracji moemy podzieli na:
1. czynnoci prawne czynno ta, polega na objawieniu woli organu administracji
w celu wywoania okrelonych skutkw prawnych, celem czynnoci prawnej jest
wywoanie okrelonego skutku prawnego, np. powstania, zmiany lub zniesienia
stosunku prawnego. Na tej paszczynie wyrniamy dwie grupy czynnoci prawnych
administracji:
Gdy administracja dziaa wadczo, to wtedy mamy do czynienia
z czynnociami administracyjnoprawnymi, regulowanymi przez prawo

28

administracyjne; obowizki ustanowione na mocy tych czynnoci mog by

egzekwowane w drodze egzekucji administracyjnej.
Gdy administracja nie dziaa wadczo, lecz posuguje si czynnociami
(aktami) prawa cywilnego, a wic czynnoci regulowane przez prawo cywilne.
2. inne dziaania administracji, nie polegajce na wydawaniu aktw prawnych, nie
bdce czynnociami prawymi, w odrnieniu od czynnoci prawnych, inne dziaania
nie wywouj skutkw prawnych lub skutki te wystpuj rzadko, nie mniej nie jest
to ich bezporednim celem. Do innych dziaa administracji publicznej naley:
dziaania spoeczno organizacyjne, ktre polegaj na organizowaniu
wszelkiego rodzaju akcji spoecznych, instruktau gospodarczego, bd w
innych dziedzinach (np.: sucego ochronie rodowiska); po prostu s to
spoeczne formy administrowania, nie poparte przymusem pastwowym.;
dziaania faktyczne, zwane te czynnociami materialno technicznymi
ewidencji, kartotek, sporzdzanie maszynopisw, itp., s to dziaania wewntrz
i na zewntrz urzdu.
dziaania zwyke powiadczenia.
Czynnoci administracyjnoprawne mona podzieli na:
1. akty zewntrzne, ktre mog by skierowane do wszystkich obywateli i podmiotw
nie podporzdkowanych organizacyjnie ani nie pozostajcych w szczeglnych
stosunkach zalenoci np. zalenoci zakadowej. [art. 3 3 kpa]
2. akty wewntrzne, ktre skierowane s do podmiotw pozostajcych w stosunku
podporzdkowania albo do osb pozostajcych w szczeglnym stosunku zalenoci i
poddanych z tego tytuu szczeglnym stosunkom prawnym (akty wystpujce w
ukadzie wewntrznym). Chodzi tu o akty skierowane przez organy nadrzdne do
organw podporzdkowanych oraz akty wewntrzzakadowe odnoszce si do
uytkownikw zakadw publicznych i dot. spraw wewntrzzakadowych.
3. akty generalne w ukadnie zewntrznym s rozporzdzenia, za wewntrz
administracyjnym instrukcje, zarzdzenia wewntrzne, w ukadzie zakadowym
regulaminy.
4. akty indywidualne w ukadzie zewntrznym s przede wszystkim decyzje
administracyjne, w ukadzie wewntrz administracyjnym polecenia, rozkazy
subowe, a w ukadzie zakadowym polecenia zakadowe dla uytkownikw.
Akt administracyjny
Aktem administracyjnym jest wadcze dziaanie prawne organu administracji
skierowane na wywoanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutkw prawnych.
Przez to okrelenie wycza si generalne, oglne akty administracji, takie jak rozporzdzenia
i zarzdzenia normatywne. Celem aktu administracyjnego jest wywoanie skutkw prawnych,
akt ten tworzy lub znosi prawa i (albo) obowizki bd ustala je w sposb wicy albo
uznaje stan prawny pewnej rzeczy. Do cech charakterystycznych aktu administracyjnego
naley zaliczy jego wadczo, regulacj konkretnej sprawy i wywoanie skutkw prawnych.
Akt administracyjny jest wic szczegln form czynnoci prawnych organw
administracyjnych, regulowan przez przepisy prawa administracyjnego. Prawo
administracyjne reguluje akty administracyjne jako dziaania jednostronne i wadcze, a wic
takie, ktre posiadaj wobec adresata moc obowizujc i ktrych wykonanie zapewnia
szereg rodkw, ktrymi administracja dysponuje we wasnym zakresie.

29

Klasyfikacja indywidualnych aktw administracyjnych

Za akt administracyjny indywidualny uwaa si tak opart o przepisy prawa czynno
administracji publicznej, ktra charakteryzuje si nastpujcymi cechami:
1. podejmowana jest na podstawie przepisw prawa materialnego (np. akt procesowy)
2. wywouje skutki prawne w dziedzinach uregulowanych prawem administracyjnym, a
uzupeniajco take w dziedzinach regulowanych przez inne gazie prawa;
3. jest czynnoci suc konkretyzacji normy prawnej;
4. cechuje ja podwjna konkretno
5. jest aktem o charakterze wadczym i jednostronnym.
Dla lepszej charakterystyki aktu administracyjnego, a co za tym idzie decyzji
administracyjnej mona przedstawi klasyfikacj aktu w oparciu o rne kryteria.
Przy zastosowaniu kryterium tworzenia przez akt stosunkw prawnych wyrniamy:
1. Akty konstytutywne maj one charakter twrczy, to znaczy tworz, zmieniaj lub
znosz stosunek prawny, przy czym skutek prawny nastpuje z mocy samego aktu ex
nunc w momencie, w ktrym akt stanie si ostateczny.
2. akty deklaratoryjne potwierdzaj istnienie stosunku prawnego, ktry powsta z mocy
przepisw prawa powszechnie obowizujcego, wywieraj one skutki prawne ex tunc
od chwili, w ktrej zostay spenione przesanki okrelone w przepisach prawa
powszechnie obowizujcego, np.: decyzja stwierdzajca niewano decyzji, decyzja
o nabyciu wasnoci ziemi w trybie ustawy z dnia 26 padziernika 1971 r. o
uregulowaniu wasnoci gospodarstw rolnych; innym przykadem moe by dyplom
ukoczenia szkoy wyszej.
W oparciu o kryterium woli adresata aktu wyrniamy:
1. akty dochodzce do skutku niezalenie od woli stron np. wywaszczenie
2. akty dochodzce do skutku za zgod strony np. akt mianowania na okrelone
stanowisko urzdnika pastwowego, samorzdowego, nauczyciela akademickiego,
zgoda moe nawet nastpi ex post (po fakcie)
Przy zastosowaniu kryterium wywoania skutkw w sferze prawa cywilnego moemy
wyrni:
1. akty wywoujce bezporednio skutki w zakresie prawa cywilnego np. wyganicie
trwaego zarzdu nieruchomoci
2. akty wywoujce porednio skutki w sferze prawa cywilnego
Uwzgldniajc kryterium skutkw wywieranych przez akt, moemy wydzieli:
1. Akty przyznajce uprawnienia
2. akty nakadajce obowizki
Stosujc kryterium stosunku aktu do wniosku strony wyrniamy:
1. akty pozytywne
2. akty negatywne
Majc na wzgldzie kryterium stopnia sformalizowania aktu moemy wydzieli:
1. akty sformalizowane (wzgldnie) np. decyzja administracyjna
2. akty nie sformalizowane (wzgldnie) np. znaki dawne przez organ kontroli ruchu
drogowego.
Stosujc kryterium treci rozstrzygnicia moemy wskaza na:
1. akty nakazujce nakazy lub zakazy okrelonego zachowania si
2. akty ksztatujce ustanawiaj, tworz lub znosz stosunek prawny, np. nadanie
obywatelstwa, nominacja urzdnika
3. akty ustalajce ustalaj prawo lub prawnie istotn waciwo okrelonej osoby
ustalenie prawa do emerytury.

30

4. akty rzeczowe (znajduj si poza podziaem) polegaj na tym, e prawa i obowizki

zwizane z aktem przechodz na kadorazowego dzieryciela rzeczy np.: uznanie
konkretnego obiektu za zabytek
Uwzgldniajc kryterium moliwoci zoenia zwyczajowego rodka prawnego wobec aktu
moemy wyrni
1. akty nieostateczne, to znaczy takie, od ktrych mona zoy rodki zaskarenia
(odwoawcze) w toku instancji.
2. akty ostateczne, mona je zaskary wycznie w drodze nadzwyczajnych rodkw
prawnych (art. 16 1 kpa).
Przy zastosowaniu kryterium organu wydajcego akt moemy wyrni:
1. akty pierwszej instancji
2. akty drugiej instancji (organu odwoawczego)
Kryterium zwizania organu wydajcego akt przepisami prawa:
1.) akty zwizane organ, w okrelonym stanie prawnym i faktycznym sprawy musi
podj wyranie wskazane w przepisach prawa rozstrzygnicie np. decyzja
o przyznaniu emerytury
2.) akty uznaniowe organ ma moliwo wybrania jednego wariantu rozstrzygnicia
spord kilku wariantw przewidzianych w przepisach prawa; z aktami takimi mamy
do czynienia wtedy, gdy przepisy prawa zawieraj zwroty nieostre
np. w szczeglnie uzasadnionych warunkach organ moe..
Kryterium prawnej regulacji warunkw wydania aktu:
1. akty zwizane s to akty, ktrych warunki podjcia zostay okrelone wyranie
przepisami prawa.
2. akty swobodne s to akty, ktrych warunki wydania nie s okrelone przepisami
prawa wyczerpujco, albo nie s przez prawo okrelone. Wypenienie warunku
wydania aktu realizowane jest w ramach swobody prawnej, jak organ otrzymuje od
ustawodawcy.
Akty normatywne administracji (akty generalne)
Pod tym hasem mona przyj, e kryj si wszelkie akty prawne nie majce rangi
ustawowej, ktre maj rne nazwy a wydawane s przez uprawnione organy administracji w
oparciu o rne podstawy prawne; pod warunkiem, e zawieraj treci normatywne, czyli
zobowizuj adresatw do okrelonego zachowania si. Akty normatywne administracji mog
mie charakter powszechnie obowizujcy jak rwnie mog to by akty o charakterze
wewntrznym, czyli akty wywierajce skutki jedynie w sferze wewntrznej administracji.
Do rde prawa w sferze wewntrznej zaliczamy:
1. Uchway RM
2. Zarzdzenia prezesa RM
3. Zarzdzenia ministrw
4. Zarzdzenia komitetw dziaajcych RM
5. Organy centralne mog wydawa: decyzje, regulaminy, itp.
6. Rozporzdzenia (nie posiadajce powszechnie obowizujcego charakteru).
Katalog tych aktw nie jest zamknity. Doktryna definiuje akty sfery wewntrznej
administracji jako te akty, ktre faktycznie wyznaczaj reguy i wzory postpowania, ktrych
przestrzeganie jest dla adresatw powszechnie obowizujce. Akty normatywne administracji
mog mie rne konstrukcje prawne. Natomiast akty normatywne powszechnie
obowizujce musz mie za podstaw wydania przepis rangi ustawowej. Podstaw prawn
wewntrznych aktw normatywnych moe by przepis kompetencyjny zawarty w konstytucji,

31

ustawach, innych aktach normatywnych, np. zarzdzenie moe by podstaw wydania

instrukcji.

Dziaania faktyczne administracji

Koncepcja zada faktycznych zakada, e zadania faktyczne s dopuszczaln i nie wadliw
prawnie kategori dziaa administracji publicznej uzupeniajc dziaania prawne
administracji. S one podejmowane w trakcie procesw stosowania prawa przez
administracj. Do dziaa faktycznych zalicza si:
1. Ustalenie przez organ administracji celw i zada
2. Ustalenie niektrych stanw faktycznych (stan faktyczny jako stan obiektywnej
rzeczywistoci)
3. tworzenie sytuacji faktycznych
4. dokonywanie wyboru przez organ administracji
5. projektowanie wariantw dziaa
6. tworzenie norm organizacyjnych
7. podejmowanie decyzji administracyjnych
8. Inne formy tj. dziaania zmierzajce do nawizania dziaa (wsppracy) z ludnoci,
dziaania informacyjne dla dziaania administracji, itp.
9. dziaania faktyczne o charakterze materialno technicznym np. odebranie rzeczy
ruchomej przez organ egzekucyjny; blokowanie k pojazdw gdzie parkowanie jest
zabronione, odholowywanie pojazdw ktre stoj w miejscach utrudniajcych ruch
(czy jako tak).
Technika dokonywania czynnoci materialno technicznych nie musi by i nie jest
regulowana przez przepisy, ale przepisy musz uprawnia do wykonania tej czynnoci.
Umowy jako formy dziaania administracji
Umowa musi by rozwaana w dwch aspektach, poniewa moemy wyrni dwa typy
umw:
1. Umowy cywilnoprawne s one uregulowane przepisami KC, s to np.: umowy
sprzeday, dzierawy, najmu, poyczki, uyczenia, dostaw, itp. Zawieranie umw
cywilnoprawnych przez organ administracji zwizane jest z dziaalnoci w formie
akty administracyjnego, zwizek midzy tymi dwiema formami moe polega na tym
e dopuszczalno zawarcia umowy uwarunkowana jest istnieniem aktu
administracyjnego, ktrego postanowienia umowa cywilnoprawna moe rozwija
bd te umowa ta moe by poddana przepisom o nadzorze, ktre umoliwiaj jej
zatwierdzenie lub te nie. Inn moliwoci jest wpyw aktu na rejestracj umowy.
2. Umowa administracyjno prawne, nazywa si rwnie publicznoprawnymi w myl
rozumienia KPA, forma umowy publicznoprawnej stosowana jest do wykonywania
kompetencji dot. wsppracy organw administracji w okrelonych dziedzinach.
Forma umowy publicznoprawnej stosowana jest najczciej do wykonywania
kompetencji, wsppracy i wspdziaania czyli umowy o wsplnym wykonywaniu
dziaa, porozumienia administracyjne (komunalne, o wykonywaniu zada z zakresu
administracji rzdowej), wspdziaania rnych podmiotw administracji. Zawieranie
umw publicznoprawnych jest najczciej zwizane ze wsplnym wykonywaniem
zada z zakresu administracji publicznej. Stronami umw publicznoprawnych s z

32

reguy organy administracji publicznej ale take mog by z jednej strony organ
administracji a z drugiej np. stowarzyszenia
W polskim prawie administracyjnym taki charakter umw moemy przypisa:
1. Zwizkom komunalnym ich celem jest wsplne wykonywanie zada publicznych
przez gminy, zwizki te mog by tworzone przez: gminy, powiaty, miasta na
prawach powiatu z gminami.
2. Porozumienia komunalne zawierane s przez gminy, powiaty i wojewdztwa w/s
powierzenia prowadzenia zada publicznych. Mog by zawierane midzy
wojewdztwami a powiatami, powiatami i gminami, etc. Stronami porozumienia s z
jednej strony jednostka powierzajca zadania a z drugiej j.s.t. przejmujca zadania.
3. Porozumienia o wykonanie zada z zakresu administracji rzdowej zawierane s
przez gminy i powiaty z organami administracji rzdowej w sprawie wykonania zada
z zakresu tej administracji.
4. Kontrakt wojewdzki jest zawierany pomidzy RM a samorzdem wojewdzkim.
Podstaw kontraktu woj. Jest ustawa o wspieraniu rozwoju regionalnego. Celem jest
okrelenie zakresu, trybu i warunkw realizacji zada okrelonych w programie
rozwoju wojewdztwa.
Rozdzia VII
Podmioty administracji
Organ administracyjny
Organ administracji publicznej to osoba lub grupa osb funkcjonujca w strukturze
organizacyjnej wadzy publicznej powoanej w celu realizacji norm prawa administracyjnego
w sposb ze skutkami waciwymi temu prawu w granicach prawnie przyznanych
kompetencji. Jeeli organ spenia niej wymienione warunki to mona nazwa go organem
administracji rzdowej: stanowi wyodrbnion cz aparatu administracji rzdowej; dziaa w
imieniu i na rachunek pastwa, uprawniony jest do korzystania ze rodkw wadczych; dziaa
w zakresie przyznanych mu kompetencji. Natomiast jeeli chodzi o jednostki samorzdu
terytorialnego to musz spenia nastpujce warunki: s wyodrbnione organizacyjnie,
dziaaj w imieniu i na rachunek danej jednostki samorzdu terytorialnego; korzystaj ze
rodkw wadczych; dziaaj w zakresie przysugujcych im kompetencji. Organy
administracji publicznej mona definiowa poprzez przedstawienie ich pod rnymi
kryteriami, np.:
1. Podstawowy podzia organw administracji publicznej
a) Organy administracji rzdowej
b) Organy administracji samorzdowej
2. Podzia na sposb kreowania organu
a) nominacja powoanie w drodze nominacji jako decyzji administracyjnej
b) powoywanie w drodze aktu organu wadzy np. Prezesa RM
c) powoywanie w drodze wyborw np. zarzd powiatu.
3. Pod kontem skadu osobowego
a) jednoosobowe monokratyczne
b) kolegialne
4. Terytorialny zakres dziaania
a) organy naczelne i centralne
b) organy terenowe
5. Pod kontem podporzdkowania
a) zdecentralizowane

33

b) podlege hierarchicznie
6. Wedug procedury administracyjnej
a) pierwszej instancji organ decydujcy
b) drugiej instancji organ wyszego stopnia
Organem administracyjnym jest kady podmiot, ktremu prawo przyznaje funkcje
administrowania, wchodz tu inne organy pastwowe, ktre s powoane do realizacji funkcji
wynikajcych z ich charakteru, ale maj rwnie kompetencje w sferze funkcji wynikajcych
z ich charakteru, ale maj rwnie kompetencje w sferze realizacji funkcji administracyjnej
pastwa i pod tym wzgldem dziaaj na podstawie prawa administracyjnego w sposb i w
formach waciwych dla danych organw administracyjnych np. KRRiTV. Do organw
administracji zaliczamy kierownikw pastwowych osb prawnych oraz innych
pastwowych jednostek organizacyjnych, ktrym powierzono prowadzenie niektrych spraw
z zakresu administracji publicznej w tym do wydawania decyzji administracyjnej. Organy
wykonawcze jednostek pomocniczych j.s.t. np.: sotysa, jednostek organizacyjnych gminy,
powiatu i woj., w tym przedsibiorstw w razie upowanienia ich do zaatwienia
indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej. Organy administracji spoecznych,
ktre zostay powoane do realizacji celw spoecznych; organizacji, ktrym zostay zlecone
funkcje administrowania np. Polski Zwizek Wdkarski.
Urzd.
Urzd jest to pojecie ktre mona przedstawi w trzech nastpujcych ujciach:
1. jako wyodrbniony zesp praw i obowizkw, czyli zesp kompetencji zwizanych z
okrelonym organem administracji publicznej np.: ministra, starosty, marszaka.
2. jako szczegln nazw organu administracyjnego np. urzd morski, urzd skarbowy
3. pojecie zorganizowany zesp ludzi wyposaony w rodki materialne przydatne
organowi administracji przy pomocy ktrych realizowane s jego funkcje np. Starosta
starostwo, urzd miasta; minister ministerstwo.
Kompetencje
Kompetencje mog by rnie rozumiane jest tak konstrukcj, ktra czy prawo
z prawn form dziaania i w sferze wykonywania administracji. Kompetencje wiemy
z organem administracji publicznej. Kompetencje organw s okrelone na og ustawami,
rzadziej aktami wykonawczymi. Kompetencje mona traktowa jako potencjalny obowizek
dziaania organu przy czym musi on by okrelony przepisami prawa. Z punktu widzenia
jednostki najbardziej interesujc s kompetencje zewntrzne czyli te, ktre realizuj normy
prawa administracyjnego. Odpowiedzialno jako moliwo uruchomienia ocen i rodkw
prawnych wobec okrelonego podmiotu organizacji, ktry zachowa si w sposb nie
odpowiadajcy wymogom prawnym, a ponadto w sposb nie odpowiadajcy kryterium
spoecznym, kulturowym, bd ekonomicznym, ktre nie s regulowane prawnie. Moemy
wyrni w sferze sprawowanie funkcji z zakresu administracji publicznej nastpujce
rodzaje odpowiedzialnoci:
1. Odpowiedzialnoci polityczn
2. majtkow opart na KPC i KC
3. karn za przestpstwa i wykroczenia KK i Kpow (Kodeks prawo o wykroczeniach).
4. subow w tym dyscyplinarn
5. Odpowiedzialno konstytucyjn (do niektrych podmiotw np. Prezydenta, Prezesa
RM).

34

Zakad administracyjny zakad publiczny zakad uytecznoci publicznej pod tymi

nazwami, czy to synonimami kryj si m.in.: szkoy, szpitale, domy kultury itp.
Poza zakadami administracyjnymi naley rozrni wzgldne samodzielne podmioty
wyposaone w odpowiednie rodki materialne, ktrego kierownictwo dysponuje wadztwem
zakadowym. Wadztwo zakadowe jest czci wadzy pastwowej, ktra sprowadza si do
tego, e osoby znajdujce si na zakadzie musz si dostosowa do regu tam
obowizujcych, a okrelonymi regulaminami. Wikszo zakadw charakteryzuje si
nastpujcymi cechami:
1. S jednostkami budetowymi, co oznacza, e wydatki zakadu pokrywane s z
budetu pastwa albo z budetu j.s.t i tam s odprowadzane ewentualne wpaty.
2. Zakady mog dziaa jako zakady budetowe, koszty funkcjonowania pokrywane s
z dochodw wasnych
Korzystanie z zakadw administracyjnych moe by dobrowolne lub przymusowe.
Waciwoci organu administracyjnego
Waciwo organu administracji naley rozumie przez obowizek, a za razem
uprawnienie do rozstrzygania w trybie postpowania administracyjnego, okrelonej kategorii
spraw. Zgodnie z art. 19 kpa organy administracji zobowizane s do przestrzegania z urzdu
swojej waciwoci. Wyrnia si trzy rodzaje waciwoci: rzeczow, miejscow i
instancyjn.
Waciwo rzeczowa s to upowanienia danego organu, zawarte w przepisach jego
dziaania, do zajmowania si okrelon przedmiotowo kategori spraw. W zasadzie takie
upowanienie jaki organ ma wykonywa, prowadzi dan kategori spraw okrelaj ustawy
dotyczce czy to samorzdu terytorialnego, na szczeblu gminnym powiatowym czy
wojewdzkim, czy na przykad organw administracji rzdowej (zespolonej czy te nie).
Waciwo miejscowa to zdolno realizacji swojej waciwoci rzeczowej na obszarze tej
jednostki podziau terytorialnego pastwa, w ktrej dziaa dany organ administracji
publicznej. Zasady okrelania waciwoci miejscowej zawarte zostay w art. 21 kpa, ktry
dokonuje podziau wszystkich rodzajw spraw zaatwianych przez organy administracji
pastwowej na trzy kategorie: sprawy dotyczce nieruchomoci, sprawy zwizane z
prowadzeniem zakadu pracy, oraz zbir wszelkich pozostaych spraw. Odnonie ustalenia
waciwoci miejscowej organu administracji w sprawie dot. nieruchomoci decyduje miejsce
jej pooenia. Natomiast w odniesieniu do spraw zwizanych z zakadem pracy decyduje
miejsce, w ktrym zakad pracy jest, by lub ma by prowadzony.
Waciwo instancyjna jest rodzajem waciwoci rzeczowej. Ustala czy dany organ
uprawniony jest do rozstrzygania sprawy w pierwszej czy w drugiej instancji. O tym, jaki
organ bdzie waciwy instytucjonalnie rozstrzyga art. 17 kpa. Waciwo ta ma charakter
nienaruszalny, co oznacza, i wyczona jest moliwo ingerencji danego organu w sfer
waciwoci innego organu. W stosunku do tej waciwoci niezbdnym si zdaje art. 65 1
kpa ktry stanowi o obowizku organu, do ktrego wpyno podanie, a ktry nie jest
waciwy do rozstrzygnicia danej sprawy, przekazanie danej sprawy organowi waciwemu
oraz powiadomienie o tym fakcie wnoszcego podanie. Naruszenie tej waciwoci skutkuje
koniecznoci stwierdzenia niewanoci decyzji na podstawie art. 156 1 pkt 1 kpa.
Wszystkie te waciwoci maj charakter ustawowy co oznacza, e wynikaj wprost
z ustawy. Natomiast oprcz tych trzech jest rwnie definiowana zasada czy te waciwo
delegacyjna. Wynika ona z przekazania danej sprawy do rozstrzygnicia jednemu organowi
administracji przez inny organ. (por. art. 26 2 kpa.).

35

Administracja centralna (organy naczelne i centralne)

Administracja centralna jej ksztat jest okrelony przez przepisy konstytucyjne (np. art.
10), oraz poprzez ustawodawstwo zwyke. W doktrynie wyrnia si w kategorii organw
centralnych dwa schematy:
a) organy naczelne wyrnia si w oparciu przede wszystkim o ich pozycje i znaczenie.
Prezydent wedug art. 10 ust 2 Konstytucji Prezydent RP sprawuje wadze wykonawcz.;
Chocia jest organem o podstawowym znaczeniu dla pastwa, to jednak mona go zaliczy
do naczelnych organw administracji ze wzgldu na sprawowanie wadzy wykonawczej oraz
zakres jego kompetencji ze sfery administracji. Funkcje Prezydenta w zakresie wadzy
wykonawczej to m.in.: reprezentant pastwa w stosunkach wewntrznych, ochrona
zewntrznego bezpieczestwa pastwa; ochrona bezpieczestwa wewntrznego; funkcja
kreacyjna zwizana jest z kompetencj Prezydenta do powoywania rzdu i zmian na
stanowisku ministra; powoywanie rady gabinetowej; szereg funkcji o charakterze typowo
administracyjnym, na ktre skada si przykadowo: obywatelstwo nadawanie i zwalnianie
z niego, nadawanie tytuu naukowego prof., nadawanie odznacze, pierwszych stopni
oficerskich dla sil zbrojnych, policji, BOR-u, itd.
Do organw naczelnych zaliczy naley: RM, Prezesa RM, ministrw kierujcych dziaem
administracji rzdowej oraz przewodniczcych komitetw okrelonych w ustawach
i wchodzcych w skad RM.
Ukad administracji rozbija si na dwa schematy:
1) schemat polityczno rzdowy organy naczelne s powizane z segmentem polityczno
rzdowym, ale to nie znaczy e nie wykonuj zada o charakterze cile
administracyjnym.
2) schemat administracyjno wykonawczy
b) organy pozostae centralne okrelone zbiorcz nazw urzdy centralne, czyli centralne
organy administracji rzdowej.
Rada Ministrw
RM naley traktowa jako gwny podmiot rzdzenia w sensie politycznym i jednoczenie
podmiot administracji publicznej zgodnie z konstytucj RM kieruje administracj rzdow co
oznacza, e zajmuje pozycj nadrzdn i kierownicz. Na szczeblu centralnym czy ona
poszczeglne ogniwa tego aparatu. Do zada RM zaliczy mona: zapewnianie wykonanie
ustaw i rozporzdze; ochron na podstawie ustaw interesw skarbu pastwa; uchwalanie
budetu i kierowanie jego wykonaniem; utrzymanie stosunkw i zawieranie umw z rzdami
innych pastw i organizacjami midzynarodowymi; zapewnienia bezpieczestwa
wewntrznego i zewntrznego pastwa, koordynowanie i kontrolowanie organw
administracji rzdowej.
RM moe rozstrzyga poszczeglne sprawy w drodze korespondencyjnego uzgodnienia
stanowisk czonkw RM, czyli w tzw. drodze obiegowej. Posiedzenie RM zwouje Prezes
RM, ktry ustala porzdek i przewodniczy obradom. Do funkcji RM moemy zaliczy:
1. Przyjmowanie od wnioskodawcw oraz przekazywanie ministrom projektw
dokumentw rzdowych, projekty aktw normatywnych, stanowisk rzdu, projekty
innych dokumentw przeznaczonych dla sejmu, analizy problemowych, oceny analizy
zada, informacje opracowania, itp.
2. Protok ustale opracowanych i przyjtych przez RM
3. Przygotowywanie dokumentw rozpatrywanych przez RM
4. Koordynowanie dziaalnoci legislacyjnej RM i Prezesa RM.

36

Rozstrzygnicia podejmowane przez RM na posiedzeniu zapadaj w dwojaki sposb:

a) w drodze uzgodnienia
b) w drodze gosowania
Podstawow form jest droga uzgodnienia, czyli uzgodnienia aprobaty wszystkich czonkw
RM. Jeeli nie jest to moliwe to si robi gosowania, jeeli w gosach wyjdzie remis,
wwczas decyzje podejmuje przewodniczcy posiedzenia.
Organy wewntrzne RM
Organami wewntrzymi RM jest grupa organw nie posiadajca samoistnych zada i
kompetencji, oraz ktre nie maja prawa stanowienia, wadztwa pastwowego. Dziaaj w
sferze zada i kompetencji RM i dla tego maj status organw wewntrznych. Podstawy
prawne do tworzenia organw wewntrznych wyznacza ustawa o RM art. 12:
1. Stae komitety RM s to organy o charakterze pomocniczym i opiniodawczym
tworzonym przez RM w drodze rozporzdzenia w celu uzgodnienia stanowisk ich
czonkw, inicjowania i przygotowywania rozstrzygni, analizowanie sytuacji w
okrelonych dziedzinach polityki. W skad wchodz wycznie czonkowie RM np.:
Komitet ekonomiczny (KERM), spoeczny (KSRM), obrony (KORM).
2. Innymi komitetami w RM s komitety do rozpatrywania okrelonych spraw,
komitety dorane o przejciowym czasie funkcjonowania, moe je tworzy Prezes RM
bez rozporzdzenia, moe to nastpi z wasnej inicjatywy Prezesa bd na wniosek
RM.
Dalsze kategorie organw wewntrznych, ktre mog by ustalane z inicjatywy prezesa lub
RM s rady i zespoy, s to organy pomocnicze lub opiniodawczo-doradcze w sprawach
nalecych do zakresu dziaania RM, prezesa RM. W skad tych organw mog wchodzi
osoby spoza RM. Ponadto mog by tworzone komisje wsplne, art.. 13 ustawy o RM;
komisje wsplne skadaj si z czonka przedstawiciela RM i innych instytucji, np. Komisja
trjstronna.
Odrbne miejsce zajmuje Rada Legislacyjna (RL) jest to organ ustawowy usytuowany przy
prezesie RM, ktry ma do spenienia rol opiniodawcz w zakresie projektw rzdowych
ustaw oraz projektw aktw wykonawczych do ustaw. Prezes RM po zacigniciu opinii RL
ustala zasady techniki prawodawczej.
Prezes Rady Ministrw (PRM)
PRM ma do spenienia dwie podstawowe funkcje:
a) Jest przewodniczcym organu kolegialnego rola ta obejmuje kierowanie
dziaalnoci RM i organizowanie jej pracy jako organu kolegialnego. W tym zakresie
w szczeglnoci zwouje posiedzenie RM, ustala porzdek dzienny posiedze,
zaprasza na posiedzenia osoby nie bdce czonkami RM, zarzdza korespondencyjnie
uzgodnienie stanowisk czonkw rzdu, podpisuje akty stanowione przez RM. PRM
kieruje merytoryczn dziaalnoci RM i ponosi odpowiedzialno polityczn za
efekty dziaania RM.
b) Wystpuje jako jednoosobowy, samodzielny organ administracji rzdowej jako
naczelny organ administracji rzdowej PRM dysponuje stosunkowo szerokim
zakresem zada i kompetencji, wypywaj z konstytucji i ustawodawstwa zwykego.
Konstytucyjna funkcja uchwaodawcza (rozporzdzenia), ale take ma prawo wydawania
zarzdze, ktre maj charakter wewntrzny i odnosz si do funkcjonowania RM i jego
czonkw. Kierowaniem procesem legislacyjnym rzdu, nadzorowanie jego przebiegu,
wydawanie Dziennika Ustaw i Monitora Polskiego organy publikacyjne s wybierane przez

37

RM. Organem pomocniczym w/s prawodawczej funkcji PRM jest Rada Legislacyjna.
Funkcja personalna (osobowa) na t funkcj skada si ksztatowanie skadu osobowego
RM. Kompetencje do dokonywania obsady personalnej na stanowiska centralne np.
sekretarzy i podsekretarzy Stanu w ministerstwach, na wniosek poszczeglnych ministrw,
natomiast odwoania przez prezesa to ju bez wniosku. Powoywanie czonkw organw
wewntrznych RM oraz powoywanie kierownikw urzedw centralnych, np.: Komendanta
Gwnego Policji, Stray, Suby Celnej, itp.
PRM jest zwierzchnikiem sub wszystkich pracownikw administracji rzdowej w jest
zwierzchnikiem korpusu suby cywilnej.
Funkcja nadzorcza PRM
1. w ramach funkcji nadzoru PRM prowadzi nadzr nad urzdami centralnymi np.: art.
33a Ustawy o dziaalnoci administracji publicznej np. GUS, ABW, USC, itp.
2. Nadzr w stosunku do terenowych organw administracji rzdowej w wojewdztwie
3. Nadzr nad samorzdem terytorialnym
4. Funkcje kierownicza w stosunku do teren. org. adm. Rzdowej
W zakresie kompetencyjnym PRM pozostaje szereg pojedynczych spraw z zakresu
administracji np. wspdziaanie z NIK, wspdziaanie z organami kontroli
midzyresortowej. Prezes Rady Ministrw jest tzw. orodkiem wok ktrego jest caa
administracja publiczna.
Wiceprezes Rady Ministrw (WpRM)
PRM moe pomaga WpRM w obowizkach i funkcjach PRM. Stanowisko wiceprezesa RM
jest wkomponowane w struktur RM ale nie stanowi samodzielnego organu administracji
rzdowej. WpRM nie ma wasnych kompetencji, lecz wykonuje kompetencje PRM
w zakresie, ktry zosta mu przydzielony. Rola WpRM sprowadza si do funkcji staego
pomocnika PRM. Natomiast dziaanie w charakterze zastpcy PRM wynika z oczywistych
potrzeb.
Aparatem wewntrznym PRM jest kancelaria PRM jako aparat pracy obsugujcy PRM
i RM zostaa powoana w 1996 w wyniku reformy administracji. Kancelaria jest urzdem
administracyjnym ale nie posiada wasnych kompetencji zada, ma zapewni obsug
merytoryczno organizacyjn, techniczn i biurow RM i PRM, Wiceprezesa RM, kolegium
do spraw sub specjalnych, Rady Legislacyjnej. Moe obsuy penomocnikw rzdu
i wskazane przez PRM organy pomocnicze. Kancelaria wykonuje z upowanienia PRM,
Ustawa o RM okrela podstawowe oferty tych dziaa, s one w art. 29 ustawy o RM.
Rozszerzenie zada moe nastpi przez upowanienie PRM.
Ministrowie pozycja prawna Ministra
Zgodnie z Konstytucja Minister powoywany jest do kierowania okrelonym dziaem
administracji rzdowej albo do wykonania okrelonych zada. Wyrniamy dwa rodzaje
ministrw:
a) Minister resortowy
b) Minister bez teki
Resort oznacza wyodrbniony organizacyjnie dzia administracji grupujcy sprawy
jednorodne lub pokrewne, kierowany ze szczebla centralnego przez organ naczelny tj.
Ministra lub przewodniczcego komitetu okrelonego w ustawie wchodzcego w skad RM.
Organizacja struktur resortu moe by rna w zalenoci od konkretnego resortu, z jego
istoty, podstawy organizacyjnej. Organem jest minister a jego organ wykonawczy to

38

ministerstwo. W skad resortu mog wchodzi takie podmioty jak organy centralne,
administracyjne organy terenowe, przedsibiorstwa pastwowe, zakady administracji np.
szkoy wysze, szpitale, organy opiniodawcze, doradcze, inne jednostki organizacyjne.
Minister kierujcy dziaem administracji ich zakres dziaania i kompetencji jest stosunkowo
szeroki, na status prawy ministra skadaj si funkcja czonka RM i funkcje samodzielnego
organu zada, odpowiedzialno za funkcjonowanie przydzielonego dziau lub dziaw,
odpowiada za realizacj konkretnych dziaa skadajcych si na wydzielony dzia. Ustawa
z 4 wrzenia 1997 o dziaach administracji rzdowej (oo.159.15.48) wymienia nastpujce
rodzaje dziaw: Art. 5. Ustala si nastpujce dziay: 1) administracja publiczna; 1a)
budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa; 2) budet; 3) finanse publiczne; 4)
gospodarka; 5) gospodarka morska; 6) gospodarka wodna; 7) instytucje finansowe; 7a)
informatyzacja; 8) integracja europejska; 9) kultura i ochrona dziedzictwa narodowego; 10)
kultura fizyczna i sport; 11) czno; 12) (skrelony); 13) nauka; 14) obrona narodowa; 15)
owiata i wychowanie; 16) praca; 17) rolnictwo; 18) rozwj wsi; 18a) rozwj regionalny;
18b) rynki rolne; 19) Skarb Pastwa; 20) sprawiedliwo; 21) szkolnictwo wysze; 22)
transport; 22a) turystyka; 23) rodowisko; 24) sprawy wewntrzne; 25) wyznania religijne;
26) zabezpieczenie spoeczne; 27) sprawy zagraniczne; 28) zdrowie.
W ramach naczelnego organu administracji minister posiada wyodrbniony kompetencyjnie
wynikajce z ustaw ustrojowych oraz normujcych poszczeglne dziedziny spraw. Minister
kierujcy dziaem funkcjonuje w ramach kompetencji w swoim imieniu. Natomiast Minister
bez teki wykonuje zadania powierzone przez PRM. W wietle ustawy o RM minister ten
kieruje, nadzoruje, kontroluje dziaalno podporzdkowanych organw, urzdw i jednostek
organizacyjnych. Minister ma w tym zakresie nastpujce uprawnienia: tworzy i likwiduje
jednostki organizacyjne, powouje i odwouje kierownika jednostki organizacyjnej, kontroluje
sprawno dziaania efektywno gospodarowania i przestrzeganie prawa przez jednostki
organizacyjne, ten kierunek dziaa ministra ma charakter podstawowy i odnosi si do
organw i jednostek objtych dziaem administracji powierzonym danemu ministrowi.
Natomiast minister bez teki wykonuje zadania powierzone przez PRM. Premier obdarza go
czci swoich zada i kompetencji i powierza mu ich realizacj. W rozporzdzeniu
powoujcym takiego ministra PRM okrela jego zadania i urzd, ktry ma go obsuy.
Szczegowy zakres dziaania ministra okrela PRM po powoaniu RM lub ministra - poprzez
rozporzdzenie atrybutacyjne.
Sekretarze i podsekretarze stanu
Minister wykonuje swoje kompetencje przy pomocy sekretarzy. Stanowisko sekretarzy s
stanowiskami politycznymi w razie dymisji RM - dymisje skadaj sekretarze. Sekretarza
i podsekretarza powouje PRM na wniosek waciwego ministra; przy odwoaniu nie
potrzebny jest ju wniosek. Zakres czynnoci sekretarza i podsekretarza ustala waciwy
minister informujc o tym PRM. Peni oni funkcj bezporednich politycznych organw
pomocniczych ministra i jego zastpcw w okrelonym zakresie. Zgodnie z ustaw o RM
ministra zastpuje sekretarz. Od strony funkcji i roli stanowiska si nie rni, rnic
stanowi tylko w hierarchii urzdowej i prestiu.
Ministerstwo jest regulowane przez ustaw o RM, jest aparatem pracy ministra przy
pomocy ktrego minister wykonuje swoje zadania. Funkcje ministerstwa nie sprowadzaj si
tylko do roli wykonawczych ale rwnie przygotowuje koncepcj rozstrzygni projektw
normatywnych, wystpuje z propozycjami zada, spenia funkcj fachowego doradztwa. Na
komrki organizacyjne i pracownikw ministerstwa; minister moe scedowa niektre ze
swoich kompetencji, mog one polega na podejmowaniu decyzji z tym jednak e na
odpowiedzialno ministra. Ogln struktur ministerstwa przewiduje ustawa o RM, tak

39

podstawow komrk organizacyjn, ktra realizuje merytoryczn prac jest departament,

oprcz tego biura, ktre realizuj zadania obsugi ministrw; sekretarzy, rady oraz komitety;
wydziay, w kadym ministerstwie musi by gabinet polityczny ministra. Przy ministerstwie
mog funkcjonowa komitety doradcze. W ministerstwie jest przewidziane stanowisko
dyrektora generalnego.
Komitety w strukturze RM
W skad RM wchodz przewodniczcy dwch komitetw: Przewodniczcy Komitetu Bada
Naukowych (KBN) i Przewodniczcy Komitetu Integracji Europejskiej (KIE). KBN powsta
1991 i jest organem ds. polityki naukowej i naukowo-technicznej. Przewodniczcy komitetu
wchodzi w skad RM, powoywany i odwoywany jest w trybie przewidzianym dla
formowania RM. Przewodniczcy Komitetu spenia rol ministra waciwego do spraw nauki
art. 18 ustawy o dziaach. Komitet ma odrbny aparat jest to urzd komitetu bada
naukowych. KIE przewodniczcy wchodzi w skad RM (1996). W skad komitetu wchodz:
przewodniczcy, sekretarz i czonkowie komitetu. Sekretarza komitetu powouje i odwouje
PRM na wniosek przewodniczcego a gdy przewodniczcym jest premier to on odwouje
i powouje sekretarza; aparatem tego komitetu jest urzd KIE. Pracami tego komitetu kieruje
sekretarz jeeli przewodniczcym jest premier.
KRRiTV jest organem kontroli a nie organem naczelnym.
Centralne organy administracji
Urzd centralny (UC) jest to nazwa umowna, ktra obejmuje liczn grup organw,
o rnorodnych nazwach, strukturach organizacyjnych, funkcjach, rnym usytuowaniem
w systemie administracji publicznej. UC mog by podporzdkowane ministrom, PRM, czy
samej RM. Do UC zalicza si: Komendanta Gwnego Policji, Stray, Sub Celnych,
Generalnego dyrektora drg krajowych, autostrad, Komisja Papierw Wartociowych i Gied,
Prezes GUS, szef ABW, itp.
Rozdzia VIII Podzia terytorialny
Konstytucja z 1997 r. nie wymienia jednostek zasadniczego podziau terytorialnego.
Z Konstytucji wynika, e przedstawicielem RM w wojewdztwie jest wojewoda (art. 152 ust
1) oraz, e podstawow jednostk samorzdu terytorialnego jest gmina, a inne jednostki
samorzdu regionalnego albo lokalnego i regionalnego okrela ustawa (art. 164 ust 1 i 2). Art.
15 Konstytucji zawiera wskazania co do ustawowego uregulowania tego zagadnienia. Wedug
powoanego art. Konstytucji ustrj terytorialny RP ma zapewni decentralizacj wadzy
publicznej, za zasadniczy podzia terytorialny pastwa powinien uwzgldnia wizi
spoeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewni j.s.t zdolno wykonywania zada
publicznych. Wyrni moemy trzy rodzaje podziau terytorialnego:
1) Zasadniczy zwany rwnie podstawowym
2) Pomocniczy
3) Specjalny
Zasadniczy podzia samorzdu terytorialnego
Podzia ten jest tworzony dla organw terenowych o kompetencjach oglnych, posiadajcych
podstawowe znaczenie dla danej jednostki podziau, a wic w przypadku Polski dla
terenowych organw rzdowej administracji oglnej i j.s.t.

40

Kwesti wielostopniowoci zasadniczego podziau terytorialnego rozwizaa ustawa z 24

lipca 1998 r. o wprowadzeniu trjstopniowego podziau terytorialnego pastwa (Dz. U
98.96.603). Jednostkami zasadniczego podziau terytorialnego s: gminy, powiaty
i wojewdztwa. Ustawa, o ktrej mowa, utworzya 16 wojewdztw, ustalajc ich nazwy,
siedziby wojewdztw i sejmikw wojewdztwa. W woj. mamy styczno z dualizmem
wadzy, a wiec samorzdowej i rzdowej. W dwch wojewdztwach siedziba wojewody
i sejmiku wojewdztwa nie znajduje si w tym samym miecie. W wojewdztwie kujawsko
pomorskim siedzib wojewody jest Bydgoszcz, a sejmiku Toru, za w wojewdztwie
lubuskim siedzib wojewody jest Gorzw Wielkopolski, a sejmikiem Zielona Gra. Nazwy
wojewdztw tylko w trzech przypadkach (w wojewdztwach: lubelskim, dzkim, opolskim)
pochodz od nazw stolicy wojewdztwa, a w pozostaych przypadkach nazwy ziem czy
regionw (np. woj. mazowieckie czy wielkopolskie).
Rada Ministrw, w drodze rozporzdzenia, dokonuje zmian granic wojewdztw zwizanych
z tworzeniem, czeniem, dzieleniem lub znoszeniem powiatw po zacigniciu opinii
organw stanowicych j.s.t, ktrych zmiany dotycz.
Tworzenie, czenie, dzielenie i znoszenie powiatw przebiega inaczej ni wojewdztw.
Zagadnienie to reguluje ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym. Rada
Ministrw tworzy, czy, dzieli i znosi powiaty, ustala ich granice, ustala i zmienia ich nazwy
oraz siedziby wadz. Rozporzdzenia w tej materii RM moe wyda z wasnej inicjatywy
bd na wniosek zainteresowanych np. rady powiatu, rady miasta na prawach powiatu lub
rady gminy. Przez czenie powiatw naley rozumie zgodnie z ustaw; czenie dwch lub
wikszej iloci powiatw ale rwnie poczenie miasta na prawach powiatu z powiatem
majcym siedzib wadz w tym miecie. W tym przypadku z dniem poczenia wygasaj
prawa powiatu posiadane dotychczas przez miasto. Ustawa ustala take e dzielenie
powiatw naley rozumie wycznie jednej lub wicej gmin z terytorium powiatu
z jednoczesnym:
a) wczeniem tej gminy lub gmin do innego powiatu
b) utworzeniem powiatu z tych gmin albo z tych gmin i miasta na prawach
powiatu; miasto traci wwczas prawa powiatu.
Wydane rozporzdzenie w sprawach o ktrych mowa, wymaga zasignicia przez ministra
waciwego do spraw administracji publicznej opinii zainteresowanych rad powiatu lub rady
miasta na prawach powiatu i rady gminy, dodatkowo opinii odpowiednich sejmikw
wojewdztw. W przypadku zgodnego wniosku lub pozytywnych opinii co do poczenia RM
zobowizana jest dokona takiego poczenia lub utworzenia powiatu.
Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie powiatowym przewiduje istnienie miasta na
prawach powiatu. Wedug art. 91 tej ustawy, po jej nowelizacji z 2001r., prawa powiatu
przysuguj miastom, ktre w dniu 31 grudnia 1998 liczyy wicej ni 100 000 mieszkacw,
a take miastom, ktre z tym dniem przestay by siedzibami wojewodw, chyba e wniosek
waciwej rady miejskiej odstpiono od nadania miastu praw powiatu. Funkcje organw
powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje rada miasta i zarzd miasta. Miasto na
prawach powiatu rni si od powiatu tym, e powiat obejmuje kilka gmin, natomiast miasto
na prawach powiatu jest gmin wykonujc rwnie zadania powiatu. Ustrj i dziaanie
miasta na prawach powiatu okrela ustawa o samorzdzie gminnym.
Wedug art. 164 ust 1 Konstytucji podstawow jednostk samorzdu terytorialnego jest
gmina. Zagadnienia zwizane z podziaem terytorialnym na gminy reguluje ustawa z 8 marca
1990 r. o samorzdzie gminnym. Wedug art. 4 tej ustawy tworzenie, czenie, podzia
i znoszenie gmin, ustalanie ich granic oraz siedzib wadz nastpuje w drodze rozporzdzenia
RM. Gmina powinna obejmowa obszar moliwie jednorodny ze wzgldu na ukad osadniczy
i przestrzenny uwzgldniajcy wizi spoeczne, gospodarcze i kulturowe. Nadanie gminie lub
miejscowoci statusu miasta, ustalenie jego granic i ich zmiana dokonywane s w sposb

41

uwzgldniajcy infrastruktur spoeczn i techniczn oraz ad urbanistyczny i charakter

zabudowy. Ustawa okrela wymogi stawiane wnioskami rady gminy w sprawie zmian
podziau terytorialnego. Wnioski takie rada gminy kieruje do ministra waciwego do spraw
administracji publicznej za porednictwem wojewody. Jeeli jaka miejscowo w drodze
rozporzdzenia otrzymaa status miasta nie mona wwczas cofn im praw miejskich.
Podzia pomocniczy
Jednostki zasadniczego podziau terytorialnego mog by dzielone na mniejsze
jednostki, zwane jednostkami pomocniczymi. Tworzenie w gminie jednostek pomocniczych
w postaci soectw, dzielnic miejskich, osiedli i innych jest pozostawione do decyzji rad gmin.
Na wsi jednostki te nosz nazw soectw, a w miecie dzielnic i osiedli, bd inne nazwy.
Nie caa gmina musi by podzielona na jednostki pomocnicze. Soectwa, dzielnice i osiedla
jako jednostki pomocnicze nie posiadaj osobowoci prawnej i wasnego majtku. S jednak
soectwa, ktre maj pewien majtek s to soectwa o dugiej historii niektre nawet od XIX
maj swoje korzenie. Wszystkie przysugujce dotychczas mieszkacom wsi prawa
wasnoci, uytkowania lub inne prawa rzeczowe i majtkowe pozostaj nienaruszone.
Jednostka pomocnicza oraz jednostka niszego rzdu mog zarzdza i korzysta z mienia
komunalnego oraz rozporzdza dochodami z tego rda w zakresie okrelonym w statucie.
Podzia specjalny
Dla potrzeb okrelonych dziedzin administracji publicznej albo w innych uzasadnionych
celach spoecznych ustawy szczeglne mog przewidywa dokonanie terytorialnego podziau
specjalnego. Ustalono, e do 1 stycznie 1999 wystpowao a 79 podziaw specjalnych, w
tym 45 ponad wojewdzkich i 14 ponad gminnych, o bardzo zrnicowanej liczbie jednostek
terytorialnych. Przywrcenie trjstopniowego podziau terytorialnego pozwala na istotne
ograniczenie podziaw specjalnych. Ustanowienie organw administracji niezespolonej
moe nastpi wycznie w drodze ustawy. Wykaz organw administracji niezespolonej
stanowi zacznik do ustawy o administracji rzdowej w wojewdztwie, wykaz ten obejmuje
13 pozycji; midzy innymi: administracja wojskowa, skarbowa, grnicza, miar probiercza,
gospodarki wodnej, celna i inspekcja celna, morsa, itp.
Administracja rzdowa w wojewdztwie
Wedug art. 1 ustawy z 5 czerwca 1998 o administracji rzdowej w wojewdztwie wykonuj
organy administracji rzdowej oraz organy samorzdu wojewdztwa. Administracje rzdow
na obrzee wojewdztwa wykonuj:
1. wojewoda
2. kierownicy zespolonych sub, inspekcji i stray, dziaajcy pod zwierzchnictwem
wojewody wykonuj zadania i kompetencje okrelone w ustawach w imieniu
wojewody z ustawowego upowanienia lub w imieniu wasnym.
3. organy administracji niezespolonej
4. organy samorzdu terytorialnego, jeeli wykonywanie zada administracji rzdowej
wynika z ustawy lub z zawartego porozumienia
5. kierownicy powiatowych sub, inspekcji i stray, dziaajcy pod zwierzchnictwem
starosty,
6. organy innych samorzdw.

42

Wojewoda na jego pozycje skada si to, e jest przedstawicielem RM w woj., jest

samodzielnym jednoosobowym organem administracji o okrelonych kompetencjach i
zadaniach. Ponadto na pozycj woj. wpywa to, e jest zwierzchnikiem administracji
rzdowej zespolonej, organem nadzoru nad j.s.t., reprezentantem skarbu pastwa w oraz
organem wyszego stopnia w rozumieniu przepisw KPA. Wojewoda jako przedstawiciel
RM odpowiada za wykonanie polityki rzdu na obszarze wojewdztwa. Przykadowe
wyliczenie zada i kompetencji wojewody jest umieszczona w art. 15 ustawy z 5 czerwca
1998 o administracji rzdowej w wojewdztwie. S to m.in.:
1) kontrola wykonywania przez organy zespolonej administracji rzdowej zada,
wynikajcych z aktw normatywnych, ustale Rady Ministrw oraz zarzdze
i polece Prezesa RM
2) kontrola wykonywania przez organy samorzdu terytorialnego i inne
samorzdy zada z zakresu administracji rzdowej,
3) dostosowanie do miejscowych warunkw szczegowych celw polityki
rzdu,
4) zapewnienie wspdziaania wszystkich jednostek organizacyjnych
administracji rzdowej i samorzdowej dziaajcych na obszarze
wojewdztwa ,
5) wspdziaanie
z
waciwymi
organami
innych
pastw
oraz
midzynarodowych organizacji rzdowych i pozarzdowych.
6) Reprezentowanie RM na uroczystociach pastwowych.
Wojewoda moe wydawa, w zakresie wykonywania funkcji przedstawiciela RM, polecenia
obowizujce wszystkie organy administracji rzdowej, a w sytuacjach nadzwyczajnych
polecenia, ktre obowizuj ograny samorzdu terytorialnego. O wydanych poleceniach
wojewoda powiadamia niezwocznie odpowiedniego ministra.
Organy administracji niezespolonej dziaajce na obszarze wojewdztwa obowizane s
do:
1. uzgodnienia z wojewod projektw aktw prawa miejscowego stanowionych przez te
organy np. przez dyrektorw urzdw morskich
2. zapewnienia zgodnoci swoich dziaa z poleceniami wojewody
3. skadanie wojewodzie rocznych informacji, a na danie woj. take biecych
wyjanie.
Powoywanie i odwoywanie organw administracji niezespolonej nastpuje na wniosek
waciwego miejscowego wojewody albo po uzyskaniu uprzednio jego zgody. Wojewoda jest
organem zespolonej administracji w wojewdztwie. Wedug art. 23 ust 1 ustawy z dnia 5
czerwca 1998 o admi. rzd. w woj. wojewoda jako zwierzchnik zespolonej administracji
rzdowej kieruje ni o koordynuje jej dziaalno, zapewnia warunki do skutecznego jej
dziaania i ponosi odpowiedzialno zakresu administracji rzdowej w wojewdztwie, nie
zastrzeone na rzecz innych organw tej administracji. Ustawa ustalia domniemanie
kompetencyjne na rzecz wojewody w/s z zakresu administracji rzdowej. Wojewoda sprawuje
nadzr nad dziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego (gminy powiaty
i wojewdztwa) na zasadach okrelonych w ustawie o samorzdzie gminnym, powiatowym
i woj.
Wojewoda jako reprezentant Skarbu Pastwa: reprezentuje SP w odniesieniu do mienia
powierzonego mu celu wykonywania jego zada, wykonuje uprawnienia i obowizki organu
zaoycielskiego wobec przedsibiorstw pastwowych, wykonuje inne uprawnienia
wynikajce z reprezentowania SP.
Wojewdzka administracja zespolona

43

Moemy wyrni to podzia na dwa poziomy:

1. wojewdzkiej administracji zespolonej
2. powiatowej administracji zespolonej.
Tu wojewody zwierzchnictwo wystpuje w dwch aspektach
a) osobowej
b) subowej
Wojewodzie zwierzchnictwo osobowe daje mu podstaw wczenia inspekcji stray lub sub
w struktur urzdu wojewdzkiego. Ukad administracji zespolonej okrela statut urzdu woj.,
ale bardzo czsto statut jest uzaleniony od przepisw wykonawczych wydawanych przez
ministrw w/s organizacji wojewdzkich sub, inspekcji i stray. Do wojewody naley
powoywanie kierownikw woj. inspekcji i stray i te osoby dziaaj z mocy ustawowego
upowanienia w imieniu wojewody; co jest wyrazem zwierzchnictwa osobowego.
Zwierzchnictwo subowe jest uprawnieniem wojewody w zakresie kierowania,
koordynowania administracji, prawem wydania polece subowych i ponoszenia za nie
odpowiedzialnoci. Kierownikw zespolonych sub, inspekcji i stray wojewdzkich
powouje i odwouje wojewoda. Nie dotyczy to komendanta wojewdzkiego Policji i
komendanta Pastwowej Stray Poarnej. Powoanie na te stanowiska naley do kompetencji
ministra do spraw wewntrznych, ale za zgod wojewody, za odwoanie z tych stanowisk
wymaga zasignicia opinii wojewody. Do wojewody naley obsadzenie stanowisk
dyrektorw wydziaw oraz innych pracownikw urzdu wojewdzkiego. Kierownicy woj.
inspekcji i stray lub sub mog dziaa we wasnym imieniu wwczas gdy przepisy
szczeglne nakazuj takie dziaanie.
Terenowe organy rzdowej administracji niezespolonej organy te funkcjonuj w tej
koncepcji od odzyskania niepodlegoci. Funkcjonoway poza granicami samorzdowej i
rzdowej oglnej administracji. Zacznik do ustawy o wojewdztwie okrela peen katalog
organw. Cech charakterystyczn tych organw jest istnienie podporzdkowania hierarchii
wynikajce z potrzeb scentralizowanego kierownictwa i wymogu zapewnienia w skali caego
kraju (pastwa jednolitoci polityki i dziaania. Cech nastpn jest samoistna budowa
struktur organizacyjnych do zada poszczeglnych organw. Wrd tych organw moemy
wyrni organy powoywane tylko do funkcji kontrolnych przy czym charakter dziaa w
obrbie tych funkcji czsto nosi charakter policyjny. Niektre z organw administracji
niezespolonej peni funkcj w sposb samodzielny i wyczny a inne organy cz je ze
specjalistycznymi zadaniami spoza stosunkw administracyjnych. Niektre z tych organizacji
nie rozstrzygaj spraw indywidualnych z zakresu administracji publicznych. Zadania
administracyjnoprawne realizowane przez te organy zwizane s bezporednio z
prowadzeniem dziaalnoci administracyjnej co oznacza ograniczenia podmiotowe w sferze
dziaania tych organw (np. urzdy morskie). Niektre z organw administracji niezespolonej
moj waciwo miejscow zgodnie z podstawowym podziaem terytorialnym a cz dziaa
na podstawie specjalnego podziau.
Administracja samorzdowa
Przyjmuje si, e samorzd terytorialny stanowi wyodrbniony w strukturze pastwa,
powstay z mocy prawa, spoeczestwo zamieszkujce okrelony obszar, powoyway do
samodzielnego wykonania administracji publicznej, wyposaony w materialne rodki
umoliwiajce realizacj naoonych na zada. Zwizek samorzdowy korzysta z wzgldnej
niezalenoci od innych czci aparatu pastwowego, a w konsekwencji z moliwoci
ksztatowania wasnej wewntrznej organizacji, wyboru organw przedstawicielskich oraz
uprawnie do stosowania prawa miejscowego. Z faktu wykonywania administracji

44

pastwowej wynika moliwo stosowania wadztwa administracyjnego oraz podlego

nadzorowi pastwa.
System podmiotw i organizacji administracji samorzdowej
Cay system administracji opiera si na:
1. Obligatoryjna przynaleno mieszkacw do wsplnot samorzdowych
2. prawo wasnoci (gwarancja) j.s.t i innych samorzdowych osb prawnych
3. Gwarancja samodzielnoci samorzdu, oraz gwarancja sdowej ochrony samorzdw
Zasady organizacji i funkcjonowania systemu samorzdowego:
1. Zasada samodzielnoci j.s.t, ktra oznacza, e zakaz dziaania poszczeglnych j.s.t nie
narusza samodzielnoci pozostaych
2. Zasada niezalenoci j.s.t od innych jednostek tego samorzdu
3. Zasada utrzymania podziau zada na zadania wasne i zadania zlecone z zakresu
administracji rzdowej przy zachowaniu odrbnoci odwoawczej.
4. Jednostki samorzdu terytorialnego mog w trybie umownym powierzy
wykonywanie zada z zakresu zada wasnych, oraz w drodze porozumienia
przejmowa zadania z zakresu administracji rzdowej.
5. Funkcjonuje jednolity dla wszystkich jednostek samorzdu terytorialnego system
nadzoru
6. Ujednolicony charakter prawny i struktura organw stanowicych j.s.t.
7. System podmiotw i organw samorzdowych obejmuje wiele zrnicowanych pod
wzgldem statusu prawnego podmiotw, ktre powizane s ze sob wiziami
organizacyjnymi i poza organizacyjnymi.
W skad systemu obok j.s.t. wchodz samorzdowe jednostki organizacyjne o zrnicowanym
statusie prawnym. Cz z nich posiada osobowo prawn a cz z nich takiej osobowoci
nie posiada. Na system podmiotw administracji samorzdu skadaj si
1. Gmina czyli powstaa z mocy prawa wsplnota mieszkacw gminy
2. Powiat czyli powstaa z mocy prawa lokalna wsplnota samorzdowa
3. Wojewdztwo - czyli powstaa z mocy prawa regionalna wsplnota samorzdowa
W systemie moemy wyrni rwnie:
1. Soectwo, dzielnica powstae na podstawie uchway rady gminy nie posiadajce
osobowoci prawnej
2. Gminne osoby prawne czyli jednostki organizacyjne utworzone przez gminy w celu
wykonania zada gminy
3. Powiatowe jednostki samorzdowe czyli jed. org. utworzone przez powiat w celu
wykonywania zada powiatu
4. Woj. j.s. czyli jednostki org. utworzone przez woj. w celu wykonywania zada woj.
5. Zwizki komunalne ktre powstaj na podstawie uchway co najmniej 2 rad gmin
albo powiatw, ktre po rejestracji uzyskuj osobowo prawn mog mie one
charakter fakultatywny lub obligatoryjny
6. Stowarzyszenia j.s.t. s klasycznym stowarzyszeniem osb prawnych
7. Samorzdowe kolegia odwoawcze, oraz regionalne izby obrachunkowe
rda prawa regulujce problematyk j.s.t., podstawowym rdem jest Konstytucja z 2
Kwietnia 1997, gdzie jest on zawarty w rozdziale I i VII powicony w caoci samorzdowi
terytorialnemu. Oprcz tego do rde zalicza si : Ustaw z 8 marca 1990 o samorzdzie
gminnym, ustawy z dnia 5 czerwca 1998 o tytuach: o samorzdzie powiatowym;
wojewdzkim ustawa z 16 lipca 1998 ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatw i
sejmikw woj.; ustawy z 26 listopada (I) o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego w
latach 1999 2001; (II) o finansach publicznych.
Zakres dziaania i zadania j s t

45

Gmina. Do zakresu gminy nale wszelkie sprawy o znaczeniu lokalnym nie zastrzeonych
ustawami na rzecz innych podmiotw (stanowienie przepisw gminnych, wybr i odwoanie
organw gminy i wszystkie sprawy rozstrzygane w sposb wadczy, zwaszcza te ktre s
rozstrzygane za pomoc decyzji. Jeeli chodzi o zakres dziaania gminy ustawodawca przyj
domniemanie kompetencyjne gminy w/s lokalnych (jeeli ustawa nie stanowi inaczej).
Zadania wasne gminy: zaspokojenie zbiorowych potrzeb wsplnoty samorzdowej, ustawa
wymienia te zadania ktre maj charakter obowizkowy (art. 7 ustawy o samorzdzie
gminnym) np. owiata, ochrona rodowiska, zaopatrzenie w wod, ochrona zdrowia, lokalny
transport zbiorowy, bezpieczestwo i porzdek publiczny, w/s zapewnienia adu
przestrzennego. Zadania wasne musz by przez gmin realizowane inne zadania s w
ramach moliwoci. Zadania wasne gminy finansuj w zasadzie ze swoich dochodw,
poniewa na dziaania gminy moe by przeznaczona subwencja i dotacja z budetu pastwa.
Zadania zlecone z zakresu administracji rzdowej nakadane s w drodze ustawowej lub na
drodze porozumienia. Midzy zadaniami wasnymi z zadaniami zleconymi s rnice, w
zakresie zada wasnych obowizuje klauzula domniemania, natomiast w stosunku do zada
zleconych musi by kadorazowe upowanienie. Odpowiedzialno za zadania zlecone
wykonywane przez gmin odpowiada organ zleceniodawczy.
Powiat wykonuje okrelone ustawami zadania o charakterze ponad gminnym. Wrd dziedzin
naley: edukacja publiczna, ochrona i promocja zdrowia, gospodarka wodna, ochrona
rodowiska, ochrona przeciwpowodziowa, itp. Te zadania zamieszczone s w art. 4 ustawy o
samorzdzie powiatu; nie wyczerpuj zada powiatu gdy ustawy mog okrela inne sprawy
dot. zada powiatu, jako zadania z zakresu administracji rzdowej wykonywane przez powiat.
Zadania powiatu nie mog narusza dziaania gminy. Rozgraniczenie pomidzy zadaniami
gminy a powiatu mog by trudne poniewa s te same nazwy. Kryterium rozstrzygajcym
bdzie zasig lokany. Powiat moe zawiera porozumienia z organami administracji rzdowej
w/s powierzenia zada z tego zakresu. Rwnie moe zawiera porozumienia w/s
powierzenia wykonywania zada publicznych z jednostkami samorzdu terytorialnego
cznie z woj. Powiat moe tworzy jednostki organizacyjne i zawiera umowy z innymi
podmiotami z tym, e nie moe prowadzi dziaalnoci gospodarczej wykraczajcej poza
zadania o charakterze publicznym. Wojewdztwo regionalna wsplnota samorzdowa i do
jego zada naley wykonywanie zada o charakterze wojewdzkim nie zastrzeonych
ustawami dla innych jednostek organw administracji rzdowej. Na podstawie ustawy o
samorzdzie wojewdzkim z 5 czerwca 1998 do podstawowych dziaa wojewdztwa
zaliczamy: edukacja publiczna w tym szkoy wysze, promocja i ochrona zdrowia, pomoc
spoeczna, drogi i transport, bezpieczestwo publiczne.
Zakres dziaania samorzdu woj. nie narusza samodzielnoci powiatu i gminy. Jednym z
wanych zada
jest okrelenie strategii rozwoju wojewdztwa. Strategia woj. jest
realizowana przez programy wojewdzkie. Sfera uytecznoci publicznej moe tworzy sp. z
o.o.; SA.; oraz przystpowa do takich spek. Zasady przystpowania i tworzenia spek s
zawarte w przepisach o gospodarce komunalnej. Zadania o charakterze uytecznoci
publicznej, s to zadania, ktrych celem s biece i nie przerwane zaspokajanie zbiorowych
potrzeb ludnoci w drodze wiadczenia usug powszechnie dostpnych. Do takich usug
naley np.: zaopatrzenie w wod, utrzymanie czystoci i porzdku, utrzymanie urzdze
sanitarnych, transport zbiorowy, zaopatrzenie w energi elektryczn i ciepln.
Organizacyjne wizi prawne w samorzdzie terytorialnym
Najwaniejszym organem w strukturze j.s.t. jest organ stanowicy i kontrolny w przypadku
gminy rada gminy, powiat rada powiatu, woj. sejmik; s to organy o zblionej strukturze

46

i tworz samorzdowe jednostki organizacyjne powouj organy wewntrzne w postaci

komisji mog by to komisje stae oraz komisje dorane, jednak obligatoryjn komisj ktra
musi by powoana jest Komisja Rewizyjna. Rady i Sejmiki w sferze wewntrznej powouje
przewodniczcego i jego zastpcw, oraz w przypadku rady powiatu i sejmiku powouj
zarzd. Za rwno rada gminy, powiatu jak i sejmik woj. ustalaj statuty danej jednostki
samorzdu terytorialnego organizacj wewntrzn oraz tryb pracy organu. Rada powiatu i
sejmik wojewdztwa wybiera przewodniczcego zarzdu -starost lub marszaka,
bezwzgldn wielkoci gosw ustawowego skadu organu stanowicego. Gmina wjta,
burmistrza lub prezydenta wybiera si w wyborach. Naoono obowizek wyboru zarzdu w
cigu 6 miesicy od dnia wyborw. Organ gdy nie wybierze zarzdu w tym terminie 6
miesicznym, nastpuje jego rozwizanie.
Funkcjonowanie administracji samorzdowej na szczeblu gminnym; organem, ktry peni
funkcje organu wykonawczego jest wjt. W przypadku j.s.t. duo trudniejsze jest odwoanie
wjta, poniewa musi by przeprowadzone referendum. Jeeli chodzi o zarzd powiatu czy
woj. odwoanie nastpuje przez organ stanowicy. Pracami zarzdu kieruje przewodniczcy,
ktry kieruje biecymi czynnociami i reprezentuje na zewntrz, a w wyjtkowych
sytuacjach moe on wydawa decyzje nalece do zarzdu w/s dotyczcych zagroenia
interesu publicznego. Czynnoci powzite w tym trybie wymagaj zatwierdzenia na
najbliszym posiedzeniu zarzdu. Zarzd powiatu jest to organ wykonawczy, na czele
ktrego stoi starosta, wicestarosta i czonkowie zarzdu. Czonkostwo w zarzdzie nie mona
czy z zatrudnieniem w administracji rzdowej z mandatem posa, senatora, czonkostwach
w organach samorzdowych wojewdztwa. Kompetencje zarzdu powiatu sprowadzaj si do
wykonywania uchwa rady, zwalniania i zatrudniania kierownikw, z wyjtkiem kierownika
powiatowych inspekcji sub i stray. Ponadto zarzd przygotowuje projekty uchwa rady.
Starosta jest przewodniczcym organu kolegialnego a jednoczenie jest zwierzchnikiem
powiatowych inspekcji sub i stray, w ramach zwierzchnictwa powouje i odwouje
kierownikw tych jednostek w uzgodnieniu z woj., z wyjtkiem komendanta powiatowego
policji, stray; zatwierdza programy ich dziaania uzgadnia wsplne dziaanie tych jednostek
na obszarze powiatu i w sytuacjach szczeglnych kieruje wsplnymi dziaaniami tych
jednostek, oraz zaleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli. Inne zadania
to kierowanie sprawami biecym, reprezentowanie powiatu na zewntrz, kierowanie
starostwem powiatowym. Do waciwoci starosty przeszy zadania administracji rzdowej.
Starosta wykonuje swoje zadania przy pomocy starostwa , a struktura starostwa okrela
regulamin organizacyjny uchwalony przez rad na wniosek zarzdu. Miasta na prawach
powiatu funkcj zarzdu powiatu spenia prezydent (organ wykonawczy). Funkcje starostwa
powiatowego tu spenia je urzd miasta. Rada powouje i odwouje sekretarza i skarbnika
powiatu, ktrzy mog uczestniczy w pracach zarzdu, rady i komisji z gosem doradczym.
Struktura organizacyjna wojewdztwa zadania sejmiku woj. miay koncentrowa si do
rozwoju okrelonego regionu. Organem wykonawczym wojewdztwa jest zarzd
wojewdztwa skadajcy si z marszaka i czonkw (do 5 osb). Do zada zarzdu naley:
wykonywanie uchwa sejmu gospodarowanie mieniem wojewdztwa, wykonywaniem
budetu, przygotowywanie projektu strategii rozwoju woj., przygotowanie planu
zagospodarowania przestrzennego, koordynowanie i kontrola dziaalnoci jednostek
samorzdowych, w tym powoywanie i odwoywanie kierownikw, uchwalenie regulaminu
organizacyjnego urzdu marszakowskiego. Marszaek wojewdztwa peni podwjn rol,
jest przewodniczcym zarzdu oraz posiada wasne kompetencje, jako przewodniczcy
organizuje prac zarzdu, przewodniczy w posiedzeniach. Moe te w przypadkach nie
cierpicych zwoki podj niezbdne czynnoci za zarzd, z tym e wymagaj zatwierdzenia
na najbliszym posiedzeniu zarzdu. Marszaek jest upowaniony do wydawania owiadcze
w imieniu wojewody, ponadto na pozycj marszaka skada si to, e jest kierownikiem

47

urzdu marszakowskiego. Jest zwierzchnikiem pracownikw tego urzdu i kierownikw

wojewdzkich organw samorzdowych. Ponadto dziaa jako samodzielny organ
administracji ma prawo do wydawania decyzji w rozumieniu KPA i to w zakresie zada
wasnych samorzdu wojewdzkiego, jak i w sprawach zada zleconych z zakresu
administracji rzdowej. Wspdziaanie j.s.t. zostao uregulowane w ustawie o samorzdzie
gminnym, powiatowym i wojewdzkim.
Art. 10 ustawy o samorzdzie gminnym sugeruje nam o moliwoci wsppracy gminy
z innymi gminami, jeeli zakres zada przekracza jej moliwoci. Podobne zasady
obowizuj w wsppracy na wszystkich szczeblach podziau terytorialnego. Na samorzd
wojewdztwa naoono obowizek wspdziaania z regionami innych pastw, organizacjami
midzynarodowymi. Nakaz ten nie posiada skonkretyzowanych form dziaania, formy te
zale od moliwoci wojewdztwa. Kontrola samorzdu w aspekcie nadzoru nad j.s.t.
w ustawie o samorzdzie terytorialnym przyjto jednolito regulacji nadzoru systemu j.s.t.
Nadzr nad dziaalnoci komunaln zapewnia spjno terenowej administracji publicznej.
W ustawie zawarto regulacje cile precyzujce stron podmiotow wizi nadzorczych, take
kryteria stosowanych rodkw nadzoru, okrelono rodki nadzoru i procedury nadzorcze.
System nadzoru nad jednostkami samorzdu terytorialnego gwnymi organami s PRM,
Wojewoda, a w zakresie spraw budetowych RIO (Regionalna Izba Obrachunkowa).
Kryteria nadzoru:
1. legalnoci zgodnoci z prawem
2. kontrola w sprawie zada zleconych z zakresu administracji rzdowej: celowo,
rzetelno, gospodarno.
Podstawowe rodki nadzoru
Podstawowym rodkiem nadzoru jest stwierdzenie niewanoci uchway organu
samorzdowego. Rozstrzygnicie nadzoru powinno zawiera uzasadnienie faktyczne, prawne,
oraz pouczenie o dopuszczalnoci skargi do wojewdzkiego sdu administracyjnego (wsa).
Organ nadzoru moe wstrzyma wykonanie uchway po wszczciu postpowania w/s
niewanoci. Innym rodkiem nadzoru jest wstrzymanie wykonania uchway i przekazanie do
ponownego rozpatrzenia. Wojewoda jako odpowiedzialny za wykonywanie zada
administracji rzdowej, w ramach dziaa nadzorczych wskazuje zaistniae uchybienia oraz
termin zaatwienia sprawy. Jeeli uchwaa organu samorzdowego podjta w wyniku
ponownego gosowania przechodzi wwczas wojewoda moe uchyli waciwego ministra.
System prawny nadzoru w jednostkach samorzdu terytorialnego uzupeniaj szczegowe
upowanienia ustawowe co do uruchomienia sdowej kontroli legalnoci uchwa na wniosek
osoby fizycznej lub prawnej.
Procedury w/s nadzoru s oparte na trzech gwnych zaoeniach:
1. Rozstrzygnicia nadzoru mog by zaskarane do wsa
2. Przyjto takie rozwizania, e organ orzeka w terminie do 30 dni od daty dorczenia
uchway, uchylenie rozstrzygnicia nie moe nastpi po upywie roku od daty jego
podjcia , chyba e organ samorzdu terytorialnego uchwali uchwa w cigu 7 dni na
przeduenie terminu 30 dni.
3. W sprawach nieuregulowanych w ustawie o samorzdzie terytorialnym stosuje si
przepisy KPA
Kontrola administracji
I.
pojecie kontroli i nadzoru
W literaturze prawa administracyjnego przyjmuje si, e kontrola to obserwowanie, ustalanie
czy wykrywanie stanu faktycznego, porwnywanie rzeczywistoci z zamierzeniami,

48

wystpowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym i sygnalizowanie waciwym jednostkom

o dokonywanych sprzecznociach. Istot kontroli jest obserwowanie okrelonych zjawisk,
analizowanie ich charakteru i przedstawienie spostrzee organom kierujcym dziaalnoci
administracji. Inaczej mwic kontrola polega na:
- ustaleniu istniejcego stanu faktycznego
- ustaleniu jak powinno by
- zestawieniu tego, co istnieje z tym, co by powinno.
Kontrola jest wic dziaaniem polegajcym na badaniu (okreleniu) istniejcego stanu rzeczy,
zestawieniu faktw z tym, co by powinno i wyciagniciu std wnioskw. Kontrola okrelona
bywa te za pomoc taki terminw jak: inspekcja; rewizja; wizytacja, lustracja.
Inspekcja jest kontrol wykonywan poprzez bezporednia obserwacj zachowania si
badanej jednostki.
Lustracja ma charakter inspekcji, jednak jest kontrol skierowan nie na zachowanie si
podmiotu, lecz zwykle na okrelony przedmiot, na jego rzeczywisty stan, jego cechy
w porwnaniu z odpowiednimi wzorcami okrelajcymi stan podany.
Rewizja czy si z reguy z kontrol w dziedzinie finansw, instytucja ta jest wypierana
przez instytucje audytu wewntrznego.
Wizytacja jest to kontrola majca na celu bezporedni wgld w dziaalno jednostki
kontrolowanej w jej caoksztacie.
Nadzr jest pojciem szerszym ni kontrola. Nadzr obejmuje zawsze kontrol, natomiast
wykonywanie kontroli nie musi si czy z prawem stosowanie rodkw nadzorczych.
O nadzorze mwi si wwczas, gdy w gr wchodzi prawo wydawania polece, wicych
dyrektyw co do zmiany kierunkw dziaania. Nadzr nie ogranicza si do obserwacji i ustale
stanu faktycznego, ale czy si z moliwoci stosowania rodkw nadzoru. Konsekwencj
jest pocigniecie do odpowiedzialnoci za wyniki dziaalnoci podmiotw kontrolujcych.
Zakres podmiotowy i przedmiotowy kontroli
Zakres przedmiotowy kontroli odnosi si do dziaalnoci podlegajcej kontroli, natomiast
zakres podmiotowy okrela ktre organy jednostki organizacyjnej mog by kontrolowane.
Kryteria kontroli s nastpujce:
1. Legalno oznacza ocen z punktu widzenia zgodnoci z prawem, a zgodno z
prawem obejmuje przestrzeganie, dostosowanie si i niesprzeczno z prawem
ustrojowym z normami regulujcymi sfer zada i kompetencji podmiotw poddanych
kontroli z prawem materialnym i prawem proceduralnym obowizujcymi
procedurami prawnymi.
2. Celowo zmierza do oceny dziaalnoci podmiotu kontrolowanego z punktu
widzenia stopnia realizacji celw i zada przed nimi postawionymi, przy czym
uwzgldnia si tutaj za rwno cele ostateczne jak i czstkowe okrelone procesie
dziaania.
3. Gospodarno dotyczy optymalnego wykorzystania rodkw finansowych i
materialnych w trakcie prowadzenia dziaalnoci. Ocena z punktu widzenia
gospodarnoci oznacza rwnie ekonomik dziaania rozumiana jako uzyskiwanie
najlepszych efektw przy jak najmniejszych nakadach si i rodkw.
4. Rzetelno obejmuje ocen dziaania pod kontem naleytej starannoci prowadzonej
dziaalnoci, oznacza przestrzeganie istniejcych standardw, parametrw i regu
dziaania.
Zadania kontroli administracji publicznej.
System kontroli wszystkie instytucje kontroli w Polsce. Moemy mwi o spjnym
systemie kontroli, wwczas gdy kontrol wykonuj organy niezawise od administracji.

49

Instytucje kontrolne bdce czci systemu administracji, oraz kontrola spoeczna na ktr
skada si kontrola wykonywana za pomoc skarg i wnioskw oraz rodkw (niezalenych)
masowego przekazu.
1. Kontrola niezawisa od administracji skada si z:
a) kontrola parlamentarna
b) kontrola NIK
c) Rzecznika Praw Obywatelskich
d) Generalnego Inspektora Danych Osobowych
e) Pastwowy Inspektor Pracy
f) Kontrola sdowa wykonywana gwnie przez wsa i NSA ale rwnie sdu
ubezpiecze spoecznych, sdu antymonopolowego, sdu powszechnego (w
niektrych przypadkach), TK i TS.
2. Kontrola wewntrz administracyjna:
a) Kontrola resortowa
b) Instancyjna
c) Midzyresortowa
d) Prokuratorska
e) RIO

50