Professional Documents
Culture Documents
Fascynacja teoretykw ekonomii i polityki gospodarczej moliwociami bezporedniego oddziaywania od strony popytu
(keynesizm) albo od strony poday (ekonomia podaowa i monetaryzm) na przebieg procesu gospodarowania odwraca uwag od ksztatowania regu gry podmiotw rynkowych. W potocznej wiadomoci spoecznej w Polsce przewaa pogld
o tym, e aby dogoni zachodnie gospodarki naley postulowa
rozwj infrastruktury przedsibiorstw, ktry nastpnie przeoy
si na wzrost efektywnoci produkcji oraz realny wzrost pac,
Nr 217/2016
220116
INSTYTUT ZACHODNI
im. Zygmunta
Wojciechowskiego
Pozna
Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek
a mianowicie: modelu francuskiego oraz modelu anglosaksoskiego. Pierwszy z nich, zwany take samorzdowym lub kontynentalnym, obejmuje izby samorzdowe bdce korporacjami
ISSN 2450-5080
publicznoprawnymi, ktre z mocy ustawy posiadaj obligatoryjny charakter czonkostwa. Obejmuj one wszystkich przedsibiorcw danej dziedziny gospodarki lub dziedzin
pokrewnych dziaajcych na obszarze izby, bez wzgldu na ich wol. W drugim
modelu, czonkostwo ma charakter fakultatywny. Izby funkcjonuj wtedy jako elitarne
organizacje zawodowe rnych grup interesu, bez wadztwa administracyjnego.
Warto w tym wzgldzie przypomnie take, w jaki sposb w Polsce nieudolnie
podejmowano w poprzednich latach prace legislacyjne nad ich odrodzeniem w modelu
anglosaskim. Przedstawiajc t sytuacj wypada wspomnie o tym, e pozostaoci
po uprzednim ustroju pastwowym w Polsce jest traktowanie wszelkich form
obligatoryjnoci i zarazem powszechnoci jako naruszenia wolnoci oraz swobody
prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Najwaniejsze akty prawne, na podstawie
ktrych rozpoczto w Polsce tworzenie organizacji samorzdowych o charakterze
gospodarczym, byy dzieem schodzcych wtedy ze sceny politycznej ancien rgime.
By moe starali si oni pozyska akceptacj swoich dziaa ze strony rodowisk
gospodarczych w Polsce w perspektywie nadchodzcych wyborw parlamentarnych
w 1989 r. Temu celowi suyo m.in. wprowadzenie zasady cakowitej dobrowolnoci
zrzeszania si podmiotw w instytucjach samorzdu gospodarczego. Podstawowe
akty prawne w tym zakresie to ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiole, ustawa
z 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych oraz ustawa z dnia 30 maja 1989 r.
o samorzdzie zawodowym niektrych podmiotw gospodarczych.
Ustawa z 1989 r. o izbach gospodarczych stworzya pod pozorem nieskrpowanej demokracji stan pewnego nieporzdku oraz organizacyjnej saboci wyonionych
t drog instytucji. Aby si o tym przekona, wystarczy lektura tekstu ustawy z 30 maja
1989 r. Najpowaniejszymi mankamentami tej ustawy s:
wprowadzenie zasady dobrowolnoci przynalenoci do izb gospodarczych;
sposb powoywania izb gospodarczych w trybie inicjatywy zaoycielskiej
samych zainteresowanych (co najmniej 50 zaoycieli na obszarze wojewdztwa lub 100 podmiotw, gdy zakres terytorialny dziaania przekracza obszar
wojewdztwa).
forma uzyskania osobowoci prawnej poprzez wpis do rejestru izb gospodarczych prowadzonych przez sd rejestrowy;
oparcie majtku izb gospodarczych na skadkach czonkowskich, darowiznach, spadkach, zapisach oraz dochodach z wasnej dziaalnoci izby.
Ustawa ta wprowadzia zasad wolnoci zrzeszania si, co doprowadzio do
nieporzdku i wewntrznej saboci powstaych izb. Niedoskonaoci tego aktu praw-
Problem samorzdu gospodarczego jest jednak bardziej zoony. Brak integracji przedsibiorcw uniemoliwia jednoznaczne opowiedzenie si za utworzeniem
samorzdowym izb przemysowo-handlowych. Funkcjonujce obecnie prywatnoprawne zrzeszenia przedsibiorcw s jedynie organizacjami reprezentujcymi interesy
zrzeszonych w nich osb, a nie caego rodowiska.
Naley doda, e nie tylko brak woli po stronie przedsibiorcw i poprzednich
ugrupowa parlamentarnych wpyn na zaistnia sytuacj. Z powodu braku instytucji
samorzdu gospodarczego ich zadania realizuj samorzdy gminne, samorzdy
powiatowe i samorzdy wojewdztwa. Naley doda, e w toczcej si od wielu lat
dyskusji nie chc one odda zada z zakresu spraw gospodarczych izbom przemysowo-handlowym. Wskutek tego niemoliwe staje si odbudowanie izb w modelu
kontynentalnym jako organw pastwa bdcych penoprawnym reprezentantem
pracodawcw i pracownikw.
Niepowodzenie na forum parlamentu prac nad kolejnymi projektami ustawy
o samorzdzie gospodarczym oraz brak wsparcia ze strony rodowiska spoecznego
przedsibiorcw, jednostek samorzdu terytorialnego oraz prawnikw i administratywistw zrodziy spoeczn inicjatyw ustawodawcz, ktra w 2007 r. doprowadzia do
obywatelskiego projektu ustawy o izbach przemysowo-handlowych w Polsce. Tekst
projektu zosta opracowany przez poznaski zesp naukowy z udziaem przedstawicieli izb przemysowo-handlowych. Mimo zainteresowania ze strony ministerstwa
gospodarki i spoecznoci przedsibiorcw, nie zosta poddany dalszym etapom
legislacyjnym.
Obywatelski projekt ustawy o izbach przemysowo-handlowych stanowi
pierwsz prb odbudowy modelu kontynentalnego izb przemysowo-handlowych
w postaci korporacji publicznoprawnych wyposaonych we wadztwo administracyjne.
Inspiracj i wzorem w tym zakresie byy niewtpliwie rozwizania niemieckie, ktre
wprowadziy izby jako formy zdecentralizowanej administracji publicznej. Podstaw
prawn niemieckich izb przemysowo-handlowych stanowi ustawa federalna z 18 grudnia 1956 r.
Izby przemysowo-handlowe w Niemczech s zdecentralizowan administracj
publiczn w sferze gospodarczej. S organem pastwa wyposaonym we wadztwo
administracyjne i obligatoryjn przynaleno. Dziki temu s penoprawnym reprezentantem rodowiska biznesu na obszarze swojego dziaania. Izby wykonuj tylko
te zadania, ktre zostay im przekazane w ustawie w sposb samodzielny i niezawisy
od innych instytucji administracji publicznej.