Roz 5

Allport- Gordon Allport stworzy koncepcj osobowoci, ktra bardzo mocno kada
nacisk na niepowtarzalno jednostki oraz procesualny kontekst osobowoci.
Wskazywa, e osobowo dy do pewnego stanu autoregulacji. W
ksztatowaniu si osobowoci du rol odgrywa dynamiczna interakcja bodcw
ze rodowiska a popdami.
Cechy za to wewntrzne wyznaczniki determinujce zachowanie, ktrym przypisuje si
waciwoci motywacyjne. Rol organizacji osobowoci przypisywa Allport tzw. proprium, czyli
centrum osobowoci, ktre strukturyzuje psychik i jest warunkiem autonomii.

Skupienie na badaniach indywidualnych przypadkw

Wana rola wiadomej motywacji
Wana funkcja czynnikw racjonalnych
Niepowtarzalno jednostki oraz jej jednoczesna spjno
Wane czynniki genetyczne
Wane ego i Ja
Nacisk na pozytywne i wiadome elementy motywacji
Odrzucenie determinizmu dziecicego
Znaczenie wiadomoci motyww i racjonalnoci zachowa czowieka oraz
bezporednich metod badania osobowoci.
Podkrelanie spjnoci zachowania, jego zoonoci i niepowtarzalnoci.
Integracja osobowoci poprzez struktury wyszego rzdu: preferencje i
wartoci

Wrodzone dyspozycje czowieka obejmuj trzy waciwoci:

Odruchy, popdy, procesy homeostazy (biologia i instynkty)

Predyspozycje dziedziczne (genetyka i dziedziczenie cech
psychofizycznych)
Zdolnoci, w tym zdolno do uczenia si (tzn. do zmian struktur
neurofizjologicznych zdolnych do zmian w zachowaniach).

Cechy = dyspozycje.
Dyspozycje dominujce zazwyczaj jedna, zauwaalna prawie w kadym
zachowaniu (np. makiawelizm, autorytarno)
Dyspozycje centralne wysoce specyficzne dla osoby (jest ich kilka, atwo
zauwaalne)
Dyspozycje wtrne zakres jest wszy, jest ich duo, aczkolwiek przejawiaj
si tylko w specyficznych sytuacjach i zachowaniach.
Proprium subiektywny wiat odczu, przekona, intencji co co tworzy
wewntrzn jedno i odbierane jest jako szczeglnie wasne. Zawiera w sobie
take poczucie ja cielesnego, tosamo osobist, koncepcje siebie, poczucie
wasnej wartoci. (odpowiednik self ja)
Rozwj wg Allporta
1-3 lata nabywa poczucie ja cielesnego, poczucia cigoci (wie, e jest sob
mimo zmian, np. rozpoznaje si na zdjciach). Buduje podstawy poczucia wasnej
wartoci, szacunek dla samego siebie.
4-6 lata krystalizacja przewiadczenia o zasigu swego ja i obraz siebie.
6-12 rok poczucie, e jest si istot racjonaln, zdoln do rozumienia otoczenia
i kierowania wieloma wasnymi czynnociami.
Pow. 12 rozwj zdolnoci do abstrakcyjnego mylenia, pojawiaj si plany i
odlege cele oraz denia osobiste.
Rozwj nie koczy si na 12 r.. W dalszych okresach jednostka staje si coraz
bardziej wiadoma samej siebie, swoich rnych wymiarw, odmiennoci
funkcjonowania, wraliwoci estetycznej i moralnej, filozofii ycia.
Rozwj osoby od biologicznych cech (odruchy, popdy) ---- do osoby:
wiadomoci, struktury cechowej, cele aspiracje.

Autonomia funkcjonalna zjawisko usamodzielniania si motyww. Czynnoci,

ktre kiedy suya czemu innemu, teraz jest celem samym w sobie. Np. osoba
nie lubica czyta ksiek w szkole, z czasem staje si mionikiem czytania.
Chopiec nielubicy chodzi na ryby z ojcem, zostaje zapalonym wdkarzem.
Autonomia ycia psychicznego niezaleno od uwarunkowa biologicznych
autonomia funkcjonalna motyww - niezaleno motywacji wewntrznej od
pierwotnych potrzeb

Autonomia perseweracyjna: czynnoci rutynowe, nawyki, automatyzmy,

uzalenienia.
Autonomia propriacyjna (obraz siebie, styl ycia, wartoci, cele).

Cechy dojrzaego czowieka

Poszerzanie zasigu wasnego ja zainteresowanie wiatem, otwarto

na dowiadczenia, zapa w realizacji celw, angazuje siw dziaania, a nie
skupia na sobie, formuuje plany i nadzieje
Serdeczne kontakty z ludmi zdolno do bezinteresownej przyjani i
mioci. Angauje si w gbokie interpersonalne relacj. Nie traktuje ludzi
w sposb instrumentalny i wadczy. Szanuje odmienno drugiego
czowieka.
Poczucie bezpieczestwa emocjonalnego i samoakceptacja - brak
nadmiernej reakcji na bodce popdowe i sytuacj lkowe. Posiada
tolerancj na frustracj drobiazgi nie wytrcaj j z rwnowagi. Akceptuje
swoje poraki i saboci bez poczucia klski.
Realizm zdrowy rozsdek i umiar oraz dystans w podejciu do siebie i
wiata. Spostrzega wiat we waciwych proporcjach, bez skonnoci do
przesady. Potrafi dawa innym wsparcie.
Obiektywizacja samego siebie wgld w siebie oraz poczucie humoru.
Posiada zdolno zachowania pozytywnego stosunku do siebie i innych.
Ma niezoliwe poczucie humoru i zdolno miania si z samej siebie.
Jednoczca filozofia ycia jasna wiadomo celu ycia, posiada w nim
jaki powany wtek, ktry nadaje znaczenie temu co robi. Wolna od
uprzedze i stereotypw, kieruje si wybran orientacj wartociujc
(teoretyczn prawda, spoeczn mio, estetyczn pikn, religijn
doskonao, polityczn wadza, ekonomiczn uyteczno)

W kierunku cech wsplnych Cattel

Cechy cech:

Bipolarne np. ekstrawersja introwersja,

Addytywne mona zmierzy ich nasilenie,
Posiadaj rozkad normalny w populacji,
Wzgldnie niezalene od siebie
Odnosz si do szerokiego zakresu rnic indywidualnych,
Skadaj si na caociowy obraz struktury osobowoci.

Osobowo jest tym, co pozwala przewidzie, co dana osoba zrobi w danej

sytuacji. (przewidywanie zachowania)
Cecha jest struktur psychiczn, wywnioskowan z obserwowanego zachowania,
suy wyjaniania regularnoci i spjnoci zachowania.

Cechy powierzchniowe (dostpne obserwacji) oraz cechy rdowe (ukryte). Ze

wzgldu na pochodzenie cechy dzielimy na konstytucjonalne (wrodzone ) oraz
rodowiskowe (nabyte).
Ze wzgldu na rodzaj cechy dzieli si na:

Temperamentalne odpowiadaj na pytanie jak?. Wi si z

wrodzonymi aspektami zachowania jak szybko reakcji, energia czy
wraliwo emocjonalna,
Dynamiczne odpowiadaj na pytanie dlaczego X co robi? i wi si z
pobudzenie do dziaania zmierzajcego w pewnym celu.
Zdolnociowe odpowiadaj na pytanie w jakim stopniu i jak szybko X
moe co wykona. Cechy te wi si z efektywnoci, z jak jednostka
osiga cel.

Cattel by naukowcem, dlatego psychologi uprawia typowo ilociowo. Uwaa,

e istniej trzy drogi pomiaru osobowoci, w zwizku z tym istniej trzy rodzaje
danych:

Dane typu Q (questionnaire) samoobserwacyjne, to dane pochodzce z

samooceny,
Dane typu L (life) dane pochodzce z ocen obserwatorw (np. liczba
ktni, liczba osb z ktrymi nawizaa kontakt)

Dane typu T (test) testowe, to wyniki obiektywnych bada

eksperymentalnych, jak pomiar czasu reakcji, wielkoc reakcji skrnogalwanicznej.

Cattel uywajc eksploracyjnej metody czynnikowej odkry1 23 czynniki

osobowociowe osoby zdrowej i 12 czynnikw osoby zaburzonej
Zaburzenia zdrowia psychicznego mog by dwojakiego rodzaju:

Ekstremalne nasilenie cechy, ktra wystpuj w osobowoci zdrowej (np.

lk),
Ujawnienie si cech psychopatologicznych, ktre nie wystpuj w
osobowoci zdrowej (np. psychastenia, paranoja).

Cechy dynamiczne: dynamika zachowania- denia i konflikty

Ergi - wrodzone cechy rdowe natury popdowej
1 Eskloracyjna metoda czynnikowa nie suy eksploracji i odkrywaniu, lecz
porzdkowaniu danych.

Sentymenty nabyte cechy rdowe

Postawy- nabyte cechy powierzchniowe, intensywno i kierunek zachowania
wobec obiektu
Lista ergw, sentymentw i 16 cech rdowych (ang):
http://www.gettingunstuck.com/cpu/PSY403/Overheads/Cattell%20OH%20rev
%20100617.pdf