Professional Documents
Culture Documents
ani marksizm
Koncepcje ideowo-polityczne
wspczesnego polskiego
narodowego radykalizmu
na przykadzie
Narodowego Odrodzenia Polski
Krzysztof Karczewski
2015
00
Ani liberalizm,
ani marksizm
Ani liberalizm,
ani marksizm
Koncepcje ideowo-polityczne
wspczesnego polskiego
narodowego radykalizmu
na przykadzie
Narodowego Odrodzenia Polski
Krzysztof Karczewski
2015
3
Skad tekstu
Krzysztof Karczewski
Projekt okadki
Krzysztof Karczewski
Podzikowania
W tym miejscu chciabym podzikowa wszystkim tym, ktrzy w jaki sposb spierali mnie
w napisaniu niniejszej ksiki. Szczeglnie pragn podzikowa mojej Mamie za to, i po
prostu istniej, prof. dr hab. Jerzemu Sielskiemu za ogromn cierpliwo i wyrozumiao
oraz prof. dr hab. Jackowi Bartyzelowi za inspiracj i styl tekstw.
dr Krzysztof Karczewski
Spis treci
Wstp...s. 8
Rozdzia 1. Metodologias. 14
1.1.
Przedmiot monografii..s. 14
1.2.
Cele badawcze..s. 16
1.3.
Metody badawcze.s. 17
Wstp
Historia narodu polskiego i jego pastwa odznaczya si jake tragicznymi i burzliwymi
wydarzeniami, m.in. powstaniami, ktre przecie s do dzi znakiem wyrniajcym Polakw
wrd narodw Europy. Dzieje Rzeczypospolitej Polskiej odrniay si od dziejw innych
pastw licznymi przeomami spowodowanymi przez sam nard i bdcymi wynikami
midzynarodowych uwarunkowa, konstelacji spoecznych, politycznych itd., radykalnych
przemian pastwowych.
Kronika narodu polskiego tedy pod wzgldem czasu przypomina wcale nie spokojn i
agodn lini, ale niesamowicie krty, pogmatwany, peen zawijasw labirynt, gdzie czowiek
nie moe dosta si do wyjcia, cay czas bdzc, szukajc waciwej drogi i napotykajc co
rusz lepe zauki. W owej historii Polski zdarzyy wic zarwno aosne klski, zasugujce
na hab, jak i radosne zwycistwa; zarwno nieudolne, bdne, fatalne i niestety
nieodwracalne decyzje, jak i sukcesy, ktrymi nard polski moe z pewnoci pochwali si;
zarwno przegrane wojny z mocarstwami (Niemcy, Rosja), w ktrych Polska zawsze
przegrywaa, jak i wygrane wojny, w ktrych Polska zwyciaa. Nadto na tosamo
narodow i na tradycj historyczn Polski wywary wpyw rne ideologie i doktryny
polityczne, czstokro antagonistyczne vide z jednej strony liberalno-demokratyczne II i III
RP, a z drugiej strony komunistyczna Polska Ludowa. W toku dziejw narodu polskiego
zmieniaa si co rusz okrelona ideologia: a to liberalizm, a to komunizm itd.
Szczeglnie w najnowszej historii Polski jest wiele jake wydarze wanych,
przeomowych i doniosych na skal Europy i wiata. Wrd takich wydarze krluje
transformacja ustrojowa, tj. upadek komunizmu jako doktryny marksistowskiej i
komunistycznego systemu politycznego, a zarazem powstanie fundamentw ideowych,
politycznych oraz ekonomicznych wolnej i niepodlegej Trzeciej Rzeczypospolitej (III RP).
Dziki transformacji ustrojowej zaniky m.in. rozwinity system represji, indoktrynacja
susznych idei komunistycznych, cenzura i wobec tego wywary wpyw na spoeczestwo
polskie przerne ideologie i doktryny polityczne, wizje przyszej, podanej i idealnej
Polski, powstaway lokalne i regionalne organizacje spoeczne, upowszechniy si takie idee
liberalne, jak m.in. wolno, rwno pod wzgldem prawa, wolny rynek, prawa czowiek,
np. prawo do ycia, do wolnoci myli, sumienia i wyznania, do goszenia swoich pogldw i
opinii, do wasnoci; idee liberalne, ktre od 1989 r. byy ju norm we wszystkich
dziedzinach spoecznych w III RP. Take dziki owej transformacji wyksztaciy si
fundamenty polityczne systemu liberalno-demokratycznego, m.in. pluralizm polityczny,
trjpodzia wadz. Zalegalizowao si wic w wolnej Polsce mnstwo partii o przernej
opcji, od skrajnej prawicy a do skrajnej lewicy, np. gwny aktor naszej monografii
Narodowe Odrodzenie Polski. W wolnej Polsce partie nie antykomunistyczne niejako
wyszy na ziemi z podziemi, w ktrej niektre partie powstay si ju w ok. latach
osiemdziesitych w komunistycznej Polsce i dziaay konspiracyjnie.
W ten sposb nard polski najpierw przeywa komunizm, a potem, po 1989 r., w nard
przeszed jake bolesn, dotkliw, ale wielce konieczn i nag transformacj ustrojow, a
mianowicie w sferze ideologicznej z komunizmu do liberalizmu, w sferze systemu
politycznego z ustroju dyktatury proletariatu do ustroju demokracji liberalnej i w sferze
ekonomii z ustroju upastwowionego i nakazowo-rozdzielczego do ustroju kapitalizmu, by
wreszcie znale si w wolnej i niepodlegej Polsce. Std bez wtpienia nard polski i jego
pastwo spotkay si m.in. z zjawiskiem marksizmu (a cilej rzecz biorc marksizmuleninizmu, wzgldnie komunizm) jake bolenie i dotkliwie, co przekonuje choby liczba
ofiar w drugiej wojnie wiatowej na skutek agresji Zwizku Radzieckiego na Polsk i w
okresie rzdw ludowych. Komunizm jako doktryna polityczna (a wic teoria), jako system
8
10
11
ruchowi narodowemu po 1989 r., w ktrych znajdziemy analiz m.in. idei tej organizacji,
m.in. J. Tomasiewicza12, G. Tokarza13 czy M. Strutyskiego 14, a wic monografie
koncentrujce si nie na doktrynie politycznej NOP, ale tylko na caym ruchu narodowym,
tym samym niestety ignorujc na pozr drugorzdne, lecz wane i ciekawe aspekty ideowopolityczne owej partii politycznej. Ba gdyby doda wprost gigantyczn wspczesn
literatur politologiczn na temat historycznego, klasycznego, midzywojennego
narodowego radykalizmu, tj. idei politycznych trzech gwnych organizacji politycznych:
Obozu Narodowo-Radykalnego (1934 1935), Obozu Narodowo-Radykalnego ABC (1935
1939) i Ruchu Narodowo-Radykalnego Falanga (1935 1939)15, to zapewnie niestety
wystpiaby jake nierwna proporcja pod wzgldem liczby publikacji, proporcja na korzy
oczywicie owych klasycznych doktryn narodowo-radykalnych anieli NOP i wobec tego
niestety musimy zgani do niedorzeczn sytuacj na rynku co do idei politycznych
wspczesnych polskich partii i organizacji narodowych, w tym narodowo-radykalnych, m.in.
wanie NOP jako gwnej siy ideowo-politycznej wspczesnego narodowego radykalizmu.
Std te podjta przez niniejsz monografi powicon ideom politycznym, koncepcjom
ideowo-politycznym NOP tematyka w zamierzeniu autora ma by swego rodzaju dziaaniem
pionierskim. Owa monografia jest pierwsz monografi traktujc tylko i wycznie o
wspczesnej narodowo-radykalnej doktrynie politycznej NOP, naciskajc zarwno na
zbieno narodowo-radykalnych idei NOP i zachodnioeuropejskich idei Trzeciej Pozycji, na
przenikanie idei midzy scen polsk a scen zagraniczn, zachodnioeuropejsk, jak i na
rnice midzy tymi wspczesnymi doktrynami nacjonalistycznymi, antyliberalnymi i
12
13
14
Zob. M. Strutyski, Religia i nard. Inspiracje katolickie w myli ruchu narodowego w Polsce wspczesnej
(1989 2001), Krakw 2006.
15
Nt. midzywojennego narodowego radykalizmu zob. np. T. Brzeziski, Koncepcja Organizacji Politycznej
Narodu w myli politycznej Bolesawa Piaseckiego recept na kryzys demokracji parlamentarnej w Polsce w
XX-leciu midzywojennym, [w:] Kryzysy i sposoby ich przezwyciania w myli politycznej XX wieku, W.
Wojdya (red.), Toru 2004; tene, Projekcja ,,ustroju totalnego w myli politycznej Bolesawa Piaseckiego
okresu dwudziestolecia midzywojennego, [w:] Midzy otwart a domknit myl polityczn. Szkice o
najnowszej refleksji politycznej, R. Bcker, J. Marszaek-Kawa (red.), Toru 2006; T. Dunin, Nacjonalizm i
antysemityzm w programie Obozu Narodowo-Radykalnego, [w:] Studia nad faszyzmem i zbrodniami
hitlerowskim, t. 3, 1977; B. Grott, Czowiek, wychowanie i kultura w programie Falangi, Przegld
Humanistyczny, 1994, nr 1; tene, Koncepcje gospodarcze Ruchu NarodowoRadykalnego Falanga w
wietle prasy, Studia Historyczne, 1995, z. 2; B. Grott, Myl spoecznopastwowa ugrupowa rozamowych
obozu narodowego (19341939), Przegld Humanistyczny, 1988, nr 6; K. Kawalec, Narodowa Demokracja
wobec faszyzmu 1922 1939, Warszawa 1989; K. Kawalec, Wizje ustroju pastwa w polskiej myli politycznej
z lat 1918 1939. Ze studiw nad dziejami polskiej myli politycznej, Wrocaw 1995; K. Kawcki, Dziaalno i
myl spoeczno-polityczna ONR ABC, Warszawa 2009; R. tocha, ,,Totalizm katolicki jako koncepcja ustroju
dla Polski [w:] Religia chrzecijaska a idee polityczne, B. Grott (red.), Krakw 1998; A. Meller, ,,Nowy ad
gospodarczy jako alternatywa dla liberalizmu i marksizmu. Kwestie gospodarcze i agrarne w myli politycznej
Obozu Narodowo-Radykalnego ,,ABC, Glaukopis, 2009, nr 15-16; A. Meller, Koncepcje gospodarczoagrarne Ruchu Narodowo-Radykalnego Falanga, Glaukopis, 2009, nr 13-14; A. Meller, Monarchia czy
republika? czyli dylematy ustrojowe polskiego ruchu narodowo-radykalnego na przykadzie koncepcji Juliusza
Sas-Wisockiego i Bolesawa Piaseckiego [w:] Narodowa Demokracja XIX-XXI wiek. Koncepcje-ludziedziaalno, T. Sikorski, A. Wtor (red.), Szczecin 2008; K. Rogaczewska, Pastwo i nard w myli politycznej
Ruchu Narodowo-Radykalnego ,,Falanga, [w:] Studia z teorii polityki, kultury politycznej i myli politycznej,
W. Bokaja (red.), Wrocaw 1996; Sz. Rudnicki, Obz Narodowo-Radykalny. Geneza i dziaalno, Warszawa
1985; M. liwa, Narodoworadykalny model pastwa totalitarnego w Polsce, Dzieje Najnowsze, 1996, nr 1; P.
Tomaszewski, Koncepcje ustroju pastwa polskiego w myli spoeczno-politycznej Wojciecha Wasiutyskiego
w latach trzydziestych XX wieku, Studenckie Zapiski Historyczne, 2005, z. 2.
12
13
Rozdzia 1. Metodologia.
W niniejszej czci zajmiemy si jej aspektami metodologicznymi dotyczcymi
nastpujcych dziedzin:
- okrelenia przedmiotu pracy;
- okrelenia celw badawczych i postawienia pyta;
- okrelenia stosowanych metod badawczych.
1.1.
Przedmiot monografii.
Tytu niniejszej monografii brzmi: Ani liberalizm, ani marksizm. Koncepcje ideowopolityczne wspczesnego polskiego narodowego radykalizmu na przykadzie Narodowego
Odrodzenia Polski. Przedmiotem zatem jest wspczesna doktryna polityczna narodowego
radykalizmu na przykadzie Narodowego Odrodzenia Polski. W niniejszej pracy owa
doktryna polityczna NOP zostaje zanalizowana w oparciu o okrelone ramy geograficzne oraz
czasowe. Ramy geograficzne zawaj tylko do Polski, bowiem jest oczywiste, i NOP to
polska par excellence partia polityczna, a narodowy radykalizm to polska par excellence
doktryna polityczna, uwarunkowana polsk kultur, tradycj i mentalnoci.
Jeli chodzi o ramy czasowe, pod uwag wzito okres 1990 2011. Taki wybr
oczywicie nie jest przypadkowy to wszake okres doniosych przemian kulturowych,
politycznych i ekonomicznych, polegajcych w tyche wanie krajach na odejciu od modelu
opartego na ideach marksizmu-leninizmu, m.in. ustroju dyktatury proletariatu i przewodniej
roli partii komunistycznej na rzecz demokracji liberalnej oraz na odejciu od gospodarki
nakazowo-rozdzielczej i upastwowionej na rzecz gospodarki kapitalistycznej, tj.
ufundowanej na prymacie wasnoci prywatnej oraz wolnego rynku. W tyme wanie czasie
okresie transformacji ustrojowej i budowy zrbw kultury opartej na prymacie idei
liberalizmu, nowego ustroju politycznego (demokracji liberalnej) oraz spoecznoekonomicznego (kapitalizmu) oczywicie pojawio si wiele nurtw kontestujcych owe
przemiany w sposb caociowy, tj. nie krytykujcych tylko konkretnych, szczegowych
proponowanych przez elity rzdzce rozwiza, lecz sam istot budowania ustroju
demokracji liberalnej i kapitalizmu, postulujc wykorzystanie sytuacji upadku systemu
komunistycznego do stworzenia cakiem innego porzdku, odmiennej cywilizacji, nie majcej
nic wsplnego z cywilizacj zachodni, liberaln, jak i zreszt z cywilizacj opart na
fundamentach marksistowsko-leninowskich rzecz jasna, w tym wanie odbudowania
cywilizacji opartej na prawdziwych, ponadczasowych wartociach, a cilej rzecz ujmujc
wartociach chrzecijaskich, co gosi wanie NOP. Co wicej, NOP jak i zreszt inne
partie niekomunistyczne po 1990 r. odyo, rozwijao si bujnie i zaczo formowa
swoj, tym razem legaln, dziaalno i swoje kontakty z zagranicznymi, nacjonalistycznymi
organizacjami politycznymi. To wanie w okresie dziewidziesitych XX w., w Polsce
wolnej i demokratycznej, zaczynao zmienia swoje oblicze ideowo-polityczne z de facto
narodowo-liberalne na bardziej zdecydowane, bardziej ostre, antysystemowe i narodoworadykalne par excellence, przejo rne szyldy, hasa, wartoci, idee itd. z
zachodnioeuropejskiej Trzeciej Pozycji, powoli zaczynao zainteresowa si zagranicznymi
ideami, koncepcjami, wizjami formowanymi przez doktryn Trzeciej Pozycji i wobec tego
si faktu bardziej zwraca uwag na wspczesne rne zjawiska spoeczne i ekonomiczne
(nierwnoci ekonomiczne, wyzysk, globalizacja, wiatowe banki i ponadnarodowe
korporacje itd.) w wiecie liberalnym, na ktre tak naciskaj przecie organizacje polityczne i
partie polityczne stricte lewicowe. Jednoczenie dziki Trzeciej Pozycji NOP odkryo
swoje korzenie: idee narodowo-radykalne, uwiadomio, i jest dziedzicem spucizny
14
narodowego radykalizmu doktryny na wskro polskiej, przejo doktryn narodoworadykaln od organizacji politycznych (Obz Narodowo-Radykalny, Obz NarodowoRadykalny ABC, Ruch Narodowo-Radykalny) i wci rozwija je, czc idee narodoworadykalne z wspczesnymi wymogami spoecznymi, politycznymi i kulturalnymi. Mwic
wprost to wanie w tyme okresie NOP zaczynao by reprezentatywnym przykadem
narodowo-radykalnej organizacji politycznej i zarazem by polskim odpowiednikiem
zachodnioeuropejskiej Trzeciej Pozycji albowiem wspczesny narodowy radykalizm,
narodowy radykalizm la NOP to ni wicej, ni mniej, jak polska odmiana
zachodnioeuropejskiej Trzeciej Pozycji.
Koniecznie w tym miejscu trzeba zaznaczy, i niniejsza monografia dotyczy wanie
koncepcji ideowo-politycznych Narodowego Odrodzenia Polski, m.in. wizji pastwa i wizji
gospodarki jest to studium idei politycznych, a nie studium struktur organizacyjnych czy
dziaalnoci tyche rodowisk. Oczywicie w niniejszej pracy podane s najistotniejsze
informacje odnonie do organizacyjnej strukturze NOP, niemniej jednak przedmiotem pracy
s idee polityczne owej nacjonalistycznej organizacji politycznej. Co wicej, kwestia struktur
organizacyjnych potraktowana jest wanie jako pewien aspekt ideowy NOP, uznajce
siebie za swoisty zakon ideowy, kadc akcent na szkolenie swoich czonkw i formowanie
ich osobowoci jako zalkw Nowych Ludzi, akcentuje mocno kwesti organizacji i
hierarchii ruchu nacjonalistycznego jako zalka Nowego adu.
Tak wic sumarycznie mwic mona zatem przyj, i niniejsza monografia wpisuje
si w obrb bada z zakresu ideologii i doktryn politycznych, a przeto wchodzi poniekd na
grunt tzw. metapolityki. Czym jest metapolityka? Przywoajmy tutaj definicj, ktr na grunt
nauki politologicznej oraz rwnie filozofii wprowadzi J. Bartyzel: interdyscyplinarna,
teoretyczno-praktyczna wiedza o przedpolitycznych zasadach podstawowych i celu finalnym
polityki, rozwaanej w ogldzie caoksztatu ludzkiej kultury, w wietle prawa naturalnego
oraz przez odniesienie do nadprzyrodzonoci, intencjonalnie okrelajca take konieczne dla
istnienia dobrego spoeczestwa reguy adu politycznego; inaczej filozofia polityki,
zawierajca jej teori bytu (metafizyk), teori poznania (epistemologi) i teori wartoci
(aksjologi), zazwyczaj take przechodzca w teologi polityczn 16. Zwrmy uwag przy
tym, i dla J. Bartyzela tak pojta metapolityka jest rwnoznaczna z filozofi polityki jak
zobaczymy w rozwaaniach terminologicznych, wielu badaczy ideologii i doktryn
politycznych nie wszystkie nurty ideowo-polityczne klasyfikuje jako ideologiczne, lecz
wanie jako nurty z zakresu filozofii polityki lub filozofii politycznej. Istot metapolityki jest
bowiem synteza dwch terminw: meta, czyli z jzyka greckiego ponad, oraz polityka,
a wic, sumarycznie ujmujc, co, co jest ponad polityk chodzi tutaj oczywicie o
polityk rozumian kategoriach zdobycia i sprawowania wadzy, za tak pojta metapolityka
to wanie dziedzina idei politycznych, wizji optymalnego i podanego porzdku
politycznego to one s ponad polityk, tj. polityk biec, stosowan, s niejako si
napdow legitymizujc decyzje polityczne. Z tej przyczyny idee polityczne niejako
egzystuj na pograniczu owych wskazanych przez J. Bartyzela dwch sfer: filozofii oraz
polityki, s one wynikiem zastosowania idei filozoficznych do wiata polityki, tj. tworzenia
wizji rzeczywistoci politycznej.
A jeli filozofia powizana jest z religi, to moemy mwi kontynuujc tok wywodu
przywoanego uczonego o tzw. teologii politycznej, tj. zastosowaniu poj religijnych do
rzeczywistoci politycznej, a wic idei politycznych bdcych skonkretyzowaniem zasad
goszonych przez dan religi. Pojcie niniejsze, wprowadzone w obieg przez niemieckiego
prawnika i konserwatyst Carla Schmitta, zostao przeze scharakteryzowano zwile
16
15
1.2.
Cele badawcze.
Zob. C. Schmitt, Teologia polityczna. Cztery rozdziay powicone nauce o suwerennoci, [w:] C. Schmitt,
Teologia polityczna i inne pisma, Krakw 2000, ss. 60 61.
18
J. Bartyzel, Teologia polityczna, http://www.legitymizm.org/ebp-teologia-polityczna, dostp z dn. 08.01.2012.
16
1.3.
Metody badawcze.
19
20
17
Tame, s. 74.
Tame, s. 75.
18
mona odrnia od otoczenia, a mianowicie system. Idc dalej, w system idei politycznych
skada si z trzech pozostajcych ze sob w hierarchicznym zwizku paszczyzn:
a) wiatopogldowej, tj. zwizanej z ideami odnonie do moralnoci, filozofii, czy kultury
duchowej, a zwaszcza religii, oraz z najwaniejszymi wartociami i ideami narodowego
radykalizmu wedug interpretacji NOP;
b) ustroju politycznego, tj. wizji organw wadzy politycznej, ich struktury i kompetencji oraz
charakteru powiza midzy nimi;
c) ustroju spoeczno-ekonomicznego, tj. wizji struktury gospodarki, jej podmiotw produkcji i
dystrybucji, typu wasnoci, relacji midzy wadz polityczn a funkcjonowaniem
mechanizmw ekonomicznych.
19
Tame, s. 189.
O swojej fascynacji ideami narodowo-radykalnymi, a nastpnie tradycjonalizmie integralnym obszernie B.
Kozie wypowiada si w wywiadzie przeprowadzonym przez czasopismo Fronda. Zob. Hiperborejczyk.
Rozmowa z Bogdanem Herbutem Kozieem, Fronda, 1997, nr 8, ss. 80 95.
24
20
21
22
s zbiene de facto z ideami rzdw powszechnych Trzeciej Pozycji? Czy nie mamy tutaj
rwnie do czynienia z tak mocno akcentowanym przez narodowych radykaw systemem
samorzdu, rozcigajcym si od moliwie podstawowej komrki spoecznej, poprzez rne
szczeble, a do szczebla centralnego, oglnonarodowego? Czy nie mamy tu wanie do
czynienia z zapewnieniem autentycznej wadzy narodu? Zbienoci bowiem midzy ideami
trzeciopozycjonistw brytyjskich, a ideami B. Byrzykowskiego s bowiem jake uderzajce.
C za paradoks koncepcje prawdziwej wadzy narodu, wyraajcej si w ograniczeniu
dziaalnoci pastwa do niezbdnego zakresu, penego, nieskrpowanego rozwoju
samorzdnoci, ktra jest wanie esencj narodu i ktra ksztatuje autentyczn wadz narodu
od dou do gry, a nie sztucznie, czyli odgrnie, w sposb upastwowiony,
zbiurokratyzowany cz zarwno nacjonalistw rewolucyjnych, dcych do budowy
nowego ady politycznego i spoecznego, ufundowanego na cakowicie odmiennych
fundamentach wiatopogldowych anieli liberalizm, jak rwnie i nacjonalistw liberalnych,
ktrzy pragn by czci demokratyczno-liberalnego porzdku, oczywicie czc
poszanowanie dla jego instytucji z deniami zgodnymi z duchem narodu i jego kultur oraz
chrzecijaskich zasadami. I nacjonalistw antysystemowych (Political Soldiers), i
nacjonalistw prosystemowych (NOP) czy jeden cel upodmiotowienie narodu poprzez
rozwj samorzdnoci, zapewnienie oddolnych inicjatyw, wzicia przez samych ludzi w rce
wasny los czy moe by co bardziej paradoksalnego, ni ten sam cel, jaki przywieca
zarwno rewolucjonistom, kontestatorom caego porzdku jego idei, organw i instytucji
politycznych, podstaw organizacji i funkcjonowania gospodarki, jak i ruchowi politycznemu,
ktry pragnie wywiera wpyw na ustrj demokratyczno-liberalny i bra udzia w jego
ksztatowaniu si? Co wicej, czy moe by co bardziej paradoksalnego, ni ten sam cel
obecny zarwno u ugrupowania jawnie antysystemowego, jak i ugrupowania akceptujcego
fundamenty ustroju demokracji parlamentarnej, a odnoszcy si wobec stosunku do dokadnie
tego samego systemu ustroju liberalnej demokracji, neutralnoci wiatopogldowej,
prymatu praw czowieka i swobd obywatelskich, gospodarki wolnorynkowej? Tak Political
Soldiers, jak i NOP z cakiem odmiennych pozycji, gdy w przypadku pierwszych
antysystemowej, a w przypadku drugich prosystemowej gosili te same postulaty w
obliczu twego samego ustroju. Dla jednych decentralizacja, upodmiotowienie narodu i
oparcie pastwa na spontanicznej, oddolnej aktywnoci wsplnoty narodowej miay by
alternatyw wobec caego ustroju demokratyczno-liberalnego i gospodarki kapitalistycznej,
integralnym elementem Nowego Porzdku Spoecznego. Z kolei dla polskich narodowcw
dokadnie te same zasady uznawane byy za fundament systemu demokratyczno-liberalnego
tego samego, ktry Political Soldiers tak bezwzgldnie zwalczali. I jedni, i drudzy
zajmujc cakowicie przeciwstawne stanowiska wobec ustroju demokratyczno-liberalnego
oraz gospodarki wolnorynkowej, o dziwo opowiadali si za tymi samymi postulatami
odnonie do pozytywnych rozwiza.
Skd ten paradoks? Co spowodowao, e brytyjscy narodowi rewolucjonici, i NOP, ktry
wtenczas odlegy by od terceryzmu w ogle, oceniajc diametralnie w rny sposb
demokracj liberaln, nagle spotykaj si w tym samym punkcie, ktry wyznacza postulat
decentralizacji i przestroga przez wszechobecnoci, szerokim zakresem ingerencji pastwa
ycie spoeczne. Oczywicie szczegowe rozwizania owej decentralizacji wygldaj
cakiem inaczej w obydwu tyche rodowiskach dla nacjonalistw rewolucyjnych to
nieodczny element demokracji bezporedniej i organicznej, wzorowanej na Zielonej
Ksice M. Kaddafiego, a wic systemu wymierzonego przeciw demokracji liberalnej i
parlamentaryzmowi. Z kolei dla NOP w postulat jest konieczny, aby ustrj demokracji
liberalnej by rzeczywicie demokracj w penym tego sowa znaczeniu, a wic wadz ludu,
spoeczestwa i narodu innymi sowy: by suy kademu obywatelowi. Niemniej jednak
23
26
27
28
34
AW (oprac.), Testament narodowo-radykalny. Obchody 61 rocznicy powstania Obozu NarodowoRadykalnego, Szczerbiec, 1995, nr 5 (43), ss. 7 8.
35
Zob. np. M. Radzikowski, Narodowy Radykalizm w Polsce, Szczerbiec, 1995, nr 4 (42), ss. 8 11; M.
Jarczak, Narodowy Radykalizm narodziny ruchu (1), Szczerbiec, 1998, nr 5 7 (79 81), ss. 19 23; M.
Jarczak, Narodowy Radykalizm narodziny ruchu (2), Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), ss. 20 24; M.
Sosnowski, ycie i mier dla Narodu, Szczerbiec, 1999, nr 11 12 (97 98), ss. 18 20; R. Sierchua,
Organizacja Wojskowa Zwizek Jaszczurczy, tame, s. 19; T. J. Siporski, Sia idei, Szczerbiec, 2000, nr 2 3
(100 101), ss. 23 26; M. Zacharyasz, Od Obozu Wielkiej Polski do Narodowych Si Zbrojnych, 17.
Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, ss. 24 28.
36
Zob. np. M. Sieniawski, Z rozwaa nad narodowym radykalizmem (I), Szczerbiec, 1996, nr 4 5 (54 55),
ss. 15 20; M. Sieniawski, Z rozwaa nad narodowym radykalizmem (III), Szczerbiec, 1996, nr 8 9 (58
59), ss. 15 19; M. Sieniawski, Z rozwaa nad narodowym radykalizmem (IV), Szczerbiec, 1996, nr 10 12
(60 62), ss. 15 20; O. B. Kopczyski, Narodowa Rewolucja Kulturalna, Szczerbiec, 1007, nr 3 5 (65
67); ss. 15 18; T. Gluziski, Tytu moralny wadzy, Szczerbiec, 1997, nr 6 8 (68 70), ss. 15 18; T.
Gluziski, Polityka a etyka, Szczerbiec, 1997, nr 9 12 (71 74), ss. 13 16; P. Warmiski, Przeom
Narodowy, Szczerbiec, 1999, nr 11 12 (97 98), ss. 13 16.
37
Zob. np. A. Doboszyski, Zagadnienia spoeczne, Szczerbiec, 1995, nr 8 9 (46 47), ss. 19 22.
38
Zob. np. M. Flaszka, Elity, Dziedzictwo, 2004, nr 1 (33), s. 2.
35
36
ju przez organizacj poruszony choby przez oddzia lski, a idee niektrych dziaaczy, jak
np. J. Mosdorfa, poruszone przez B. Byrzykowskiego, ktry by dziaaczem narodowoliberalnego oddziau warszawskiego. Poza tym niezbyt pasowaoby do wizerunku NOP jako
organizacji bezkompromisowej dawne oblicze narodowo-liberalne oddziau warszawskiego.
Oto, co np. P. Paczuski stwierdzi odnonie do zaangaowania NOP w ZChN na swoim
wystpieniu podczas I Kongresu partii: Przez kilka miesicy udzilimy si, e dla
stworzenia organizacji narodowo-radykalnej obejmujcej cay kraj uda si wykorzysta
platform nowoorganizowanego ZChN. Zadanie to jednak przeroso nasze skromne siy.
Mielimy do wyboru albo rozwiza NOP i rozmy si ZChN-ie, w zamian za co
proponowano nam fotele poselskie albo ratowa organizacj i ide poprzez rozam 43. Ani
sowa nawet zatem nie ma o wizji nacjonalizmu demokratycznego, zgodnego z liberalizmem
politycznym i ekonomicznym, jaki oddzia warszawski gosi w momencie rozpoczcia
transformacji ustrojowej w zamian za to otrzymujemy informacj o tym, i zaangaowanie
NOP byo podyktowane wykorzystaniem jego struktur do wasnych celw celw, ktre,
dodajmy, wynikay z narodowego radykalizmu. Jednake nie do koca udao si ukry w
owym wystpieniu wczesnych rnic. P. Paczuski bowiem przyznaje: Patrzc z
perspektywy czasu bylimy zbyt sabi liczebnie i zbyt niespjni ideowo, by z ZChN-u zrobi
co na ksztat przedwojennego ONR-u44. Wanie niespjni ideowo chcc nie chcc
dziaacz NOP przyzna tym samym, i w owym czasie trudno mwi o NOP jako silnej i
jednolitej ideowo organizacji. Dopiero wraz z wizyt D. Hollanda, poniekd zachcajc do
dalszej aktywnoci i uporzdkowania spraw tak organizacyjnych, jak i ideowych, sytuacja
wykrystalizowaa si mielimy odtd do czynienia z organizacj zdecydowanie narodoworadykaln, zarejestrowan w tym samym roku, w ktrej doszo do owej przeomowej wizyty,
jako partia polityczna.
Uznajc idee narodowego radykalizmu jako gwny fundament ideowy NOP prezentowao
si jako kontynuator dziedzictwa midzywojennego i okresu lat okupacji ruchu narodoworadykalnego, a przez to jako polscy wspczeni narodowi radykaowie okrelao siebie
jako reprezentanta nurtu Trzeciej Pozycji w Polsce, dostrzegajc bowiem w polskim nurcie
narodowo-radykalnym rodzimych inspiracji o charakterze trzeciopozycyjnym. Warto tu
zwrci uwag na wizj historycznego narodowego radykalizmu w oczach NOP. Na czym
koncentruj si narodowi radykaowie z NOP odnonie do ich ideowych antenatw? Jaka
wizja doktryny narodowo-radykalnej okresu czy to midzywojnia, czy te lat drugiej wojny
wiatowej wyania si z enuncjacji dziaaczy owego ugrupowania? Owo choby spojrzenie
jest tu wskazane, gdy, jak zauwaymy nastpnie, NOP wyranie rozgranicza midzy tym, co
ponadczasowe i z tego powodu wartociowe w doktrynie narodowego radykalizmu, od tego,
co naley ju bezpowrotnie do historii. Jest to spojrzenie tym bardziej niezbdne, gdy
wszake narodowy radykalizm cho funkcjonujcy jako jedna doktryna polityczna istnia
w dwch nurtach, ktre cho pod wzgldem najwaniejszych idei, podstaw
wiatopogldowych na czele z fundamentalnym dla nacjonalizmu chrzecijaskiego
podporzdkowaniem narodu Bogu, z ujciem wsplnoty narodowej wycznie jako drogi
prowadzcej do dobra absolutnego Boga, byy sobie bliskie, o tyle rniy si w kwestii
wizji ustroju politycznego i spoeczno-ekonomicznego, mimo e obydwa w tych sferach
odrzucay zarwno demokracj liberaln i kapitalizm, jak rwnie marksizm (zwaszcza
komunizm) tak walk egoistycznych jednostek, wyzysk i niesprawiedliwo spoeczn, jak i
walk klas i zatarcie w jej imi rnic narodowych. Ktry z nurtw polskiego narodowego
radykalizmu jest bliszy NOP czy arystokratyczny (w znaczeniu arystokracji ducha, czyli
43
44
37
38
Polski; powsta, gdy pragnli Polski Wielkiej, a nie ydowskiej kolonii; bo pragnli Polski
silnej, a nie malowanego mocarstwa; bo pragnli Polski dla Polakw47 , Podsumujmy zatem:
narodowy radykalizm to nacjonalizm chrzecijaski, ktrego dobrem absolutnym jest Bg, a
doczesnym bdc tym samym wartoci w hierarchii drug po Bogu nard. Celem
narodowych radykaw odnonie do otaczajcej ich rzeczywistoci byo dokonanie rewolucji
narodowej, ktra polegaaby na cakowitym odrzuceniu tak sanacyjnej dyktatury, jak i
zerwaniu z ideami demokratyczno-liberalnymi oraz marksistowskimi. Ucielenieniem idei
katolickich i narodowej miaa by Wielka Polska pastwo narodowe i katolickie, ktrego
silna wadza miaa kierowa si interesem narodu, zgodnym jednake z zasadami moralnoci
chrzecijaskiej. Ponadto jednym z zada rewolucji narodowej miaa by gruntowna
przebudowa ycia spoeczno-ekonomicznego, polegajca na pozbawieniu ydw ich siy
ekonomicznej, stanowicej przyczyn fatalnego pooenia materialnego narodu polskiego
oraz saboci Polakw w sferze wytwrczoci oraz, co szczeglnie wane, handlu.
Jednoczenie nowy ustrj spoeczno-ekonomiczny mia zaspokaja interesy wszystkich
warstw spoecznych narodu, w tym szczeglnie warstw niszych, bdcych poszkodowanymi
przez kapitalizm oraz wystawionych z tego powodu na propagand komunizmu. W zwizku z
tym w nowy ustrj spoeczno-ekonomiczny mia stanowi zaprzeczenie tak kapitalistycznej,
jak i komunistycznej ekonomii. w nowy ustrj ponadto musia charakteryzowa si
oparciem na idei sprawiedliwoci spoecznej, wedle ktrej kady Polak mia prawo do pracy
oraz owiaty, gwarantowane przez pastwo. Zwrmy take uwag na pojawiajc si w
powyszych tekstach kwesti ydowsk jedn z gwnych zasug narodowego radykalizmu
miao by wedug NOP bezkompromisowe stanowisko odnonie do zbyt silnej pozycji
mniejszoci ydowskiej znacz rola ydw wizaa si, jak ju wspomniano, wanie ze
saboci narodowej gospodarki, jak i zuboeniem mas polskiego narodu. W zwizku z tym
postulowano ostre, uderzajce w ludno ydowsk sankcje ekonomiczne, po ktrych
spodziewano si, e ydzi bd emigrowa z kraju. Warto take zauway charakter owego
antysemityzmu NOP podkrela wyran rnic midzy antychrzecijaskim narodowym
socjalizmem niemieckim a nacjonalizmem chrzecijaskim, ktrego formu by narodowy
radykalizm. O ile w przypadku hitleryzmu mamy do czynienia z potpieniem narodu
ydowskiego ze wzgldw biologicznych, tj. rasowych, jako wsplnot o gorszej, niszej
jakoci krwi, rasy, o tyle nacjonalici chrzecijascy odrzucaj nard ydowski jako wrogi
chrzecijastwu, czyli z powodw religijnych, szerzej cywilizacyjnych, czyli stricte
duchowych, jak rwnie z przyczyn ekonomicznych, a wic z racji ich zbyt duej zdaniem
narodowcw roli w gospodarce narodowej. Nie bez znaczenia jest wreszcie wyamanie si
ONR ze schematu prawica lewica, ktra to cecha jest fundamentem zaoe
tercerystycznych. Ani zatem prawica, ani lewica nie gwarantoway zdaniem narodowych
radykaw autentycznego odrodzenia narodowego odrodzenia, ktre mogo nadej
wycznie dziki rewolucji narodowej, bdcej rwnie antykapitalistyczn (i jednoczenie
antymarksistowsk) rewolucj spoeczn.
W ten oto sposb otrzymujemy obraz doktryny narodowo-radykalnej minionych lat w
oczach NOP. To doktryna oparta na nacjonalizmie chrzecijaskim, a wic za podstawowe
wartoci uznajca Boga i nard, przy czym Bg to warto absolutna, dobro absolutne, rdo
wartoci moralnych obowizujcych kadego czowieka, za nard to najwysza forma
zbiorowoci ludzkiej, a przeto najwaniejsza warto w sferze doczesnej, ktra z tego wanie
powodu prowadzi do Boga. Z racji tych dwch wartoci Boga i narodu, stanowicych
nierozerwaln, ale jednoczenie hierarchiczn par, wynikaj zadania narodowego
47
AW (oprac.), Testament narodowo-radykalny. Obchody 61 rocznicy powstania Obozu NarodowoRadykalnego, Szczerbiec, 1995, nr 5 (43), s. 7.
39
Tame, s. 1.
40
r., ale w nastpnych latach dziaajc ju w ONR ABC. Jeli chodzi o lata drugiej wojny
wiatowej, to z kolei mamy do czynienia z publikacj tekstw teoretykw zwizanych z
Grup Szaca. Wskazuje to wyranie na to, ktry z odamw narodowo-radykalnych
wyonionych po 1935 r. zwraca szczegln uwag jako rdo inspiracji i historyczny punkt
wyjcia do kreowania konkretnych koncepcji programowych u wspczesnych narodowych
radykaw. O szczeglnej sympatii wobec nurtu reprezentowanego przez ONR ABC oraz
Grup Szaca wskazuj ponadto take idee NOP odnonie do zorganizowania ycia
politycznego czy spoeczno-ekonomicznego, a ktrych osnow jest, jak ju wspomnielimy w
przypadku B. Byrzykowskiego i koncepcji NOP (oddziau warszawskiego), decentralizacja.
To wanie wizja pastwa silnego, lecz o cile ograniczonym zakresie dziaania,
pozostawiajca tym samym ogromne pole do dziaalnoci spoecznej, do oddolnej aktywnoci
samych obywateli, a wic szanujce szeroki zakres samorzdnoci, stanowia istot koncepcji
ustrojowych NOP w owym czasie a wanie taka wizja pastwa, cho oczywicie ujmowana
jako caociowa alternatywa wobec demoliberalizmu, bya cech charakterystyczn koncepcji
waciwych dla ONR ABC czy Grupy Szaca, w przeciwiestwie do zafascynowanych
wzorcami totalitarnymi, a wic opartymi m.in. na centralizacji i wszechobecnoci wadzy
pastwa w yciu spoecznym, narodowych radykaw z RNR Falanga. Co ciekawe,
koniecznie tu trzeba nadmieni, i wanie w postulat decentralizacji, jak pamitamy, zbliy
rwnie NOP do idei Trzeciej Pozycji w obydwu wanie tyche rodowiskach rozwj
samorzdnoci i ograniczenie wadzy pastwa do okrelonych rozmiarw stanowi o
postulatw odnonie do tak ustroju politycznego, jak i spoeczno-ekonomicznego. Jedyna
rnica to oczywicie stosunek do ustroju demokracji liberalnej, parlamentarnej, a wic
niejako funkcja, jak owe postulaty, ogniskujce si wok zagadnienia decentralizacji, miay
peni wobec zastanego i skonsolidowanego (w przypadku Brytyjczykw) lub dopiero
rodzcego si (III RP) ustroju demokratyczno-liberalnego wrd Political Soldiers, a
nastpnie ITP jako alternatywa rewolucyjna, a zatem jaskrawe przeciwiestwo wobec
demoliberalizmu w postaci demokracji bezporedniej i organicznej, a w przypadku oddziau
warszawskiego NOP jako fundament modej, polskiej demokracji parlamentarnej.
Wizyta D. Hollanda w Polsce, ktrej efektem byo przyjcie przez NOP idei
trzeciopozycyjnych jako bliskich ideowo z polskim narodowym radykalizmem, a co za tym
idzie otwarte skupienie si gwnie wanie na dziedzictwie ONR wizao si take, co
ciekawe wanie z uznaniem bliskoci koncepcji nawet nie tyle ideowych, co programowych,
a wic m.in. stosunkiem do roli pastwa w narodzie. Tym samym postulaty ustrojowe, ktre
przez oddzia warszawski traktowane byy jako zapora przed wszelk dyktatur i ostoj
demokracji, dziki owej wizycie, uwiadomieniu sobie ostatecznie wanoci idei narodoworadykalnych nie tylko nie zostay porzucone z racji przyjcia zdecydowanie
antysystemowego, antydemoliberalnego stanowiska, lecz co ciekawe, zostay wci
podtrzymane tym razem nie jako zapora wycznie przed dyktatur, lecz i przed dyktatur, i
przed demokracj liberaln. W lad za trzeciopozycjonistami, jak rwnie ich polskimi
prekursorami, uznano, e nie tylko i liberalizm, i marksizm, ale take i demokracja liberalna, i
dyktatura stanowi dwie strony tego samego medalu materialistycznego, relatywistycznego,
ateistycznego w swej istocie i antytradycyjnego, a zatem po prostu antynarodowego, a ich
cech szczegln jest denie do cakowitej uniformizacji i centralizacji. Idee samorzdnoci,
ograniczenie wadzy pastwa zostay zatem podtrzymane, natomiast zmienia si caa
orientacja NOP wobec zastanej rzeczywistoci, jak i wykrystalizowaa si ideowa orientacja
caej organizacji, zgodna z ow zmian nastawienia zmiana bowiem bya zdecydowanie
antysystemowa, wymierzona nie w niedomagania, negatywne przejawy funkcjonowania
systemu, jego pewne instytucjonalne czy organizacyjne wady, ale po prostu w system
demokratyczno-liberalny w caej swej istocie, jako sam w sobie atakowi podlegay odtd
41
idee, na ktrych si opiera, jego instytucje, powizania midzy nimi, uczestnicy ycia
politycznego. Inaczej rzecz ujmujc, jedna, spjna cao, ktr stanowi, bya przedmiotem
bezpardonowej krytyki i podlegaa totalnemu odrzuceniu, bez wzgldu na jakiekolwiek jego
reformy. Jako alternatyw przedstawiano wanie rozwj samorzdnoci, przez co
radykalizacja organizacji wizaa nie tyle si z radykalizacj postulatw ustrojowych, co
raczej i to przede wszystkim z radykalizacj postawy wobec istniejcego systemu.
Oczywicie same postulaty decentralizacji take ulegy tym samym pewnej radykalizacji,
gdy dla NOP samorzdno nie bya ju traktowana jako wspistniejcy element
parlamentaryzmu, lecz jako jego przeciwiestwo, niemniej jednak pierwszoplanowa bya tu
radykalizacja wobec otoczenia, w jakim funkcjonowa NOP, wobec tej nowej Polski, ktra
wyaniaa si po 1989 r. Wizja pastwa narodowego i chrzecijaskiego, ktrego gwn
cecha instytucjonaln miao by ograniczenie wadzy pastwa do waciwych rozmiarw na
rzecz samorzdnoci, niezalenych inicjatyw spoecznych itp., zgodnie z zasad
pomocniczoci, obecn wszake w nauczaniu Kocioa katolickiego, okazaa si by dla
narodowcw z NOP niemoliwa do zrealizowania w ustroju demokratyczno-liberalnym
demokracja liberalna uznana zostaa za kolejne wcielenie systemu rzdw antynarodowych i
antychrzecijaskich, masoskich, oligarchicznych w swej naturze i centralistycznych,
odbierajcych kademu Polakowi wolno i wasno. Oczywicie owa radykalizacja, ktra
bya efektem nie tylko rozgoryczenia sytuacj wyaniajc si w III RP, gorzkiego
rozczarowania obliczem demokracji liberalnej w nowej Polsce, ale take wizyty
nacjonalistw rewolucyjnych z ITP, przyniosa ze sob radykalizacj odnonie do oblicza
ideowego ostatecznie NOP stan na gruncie narodowego radykalizmu jako rodzimego
odpowiednika idei trzeciopozycyjnych. Tym, co pozostao niezmienione, to wanie
decentralizacja, sprzeciw wobec wszechwadzy pastwa ten element bowiem pozosta
niezomnie w centrum rozwaa ustrojowych NOP.
Jaki ma zwizek w postulat z inspiracjami ideowymi odnonie do historycznych rnic
midzy nurtami narodowego radykalizmu? Ot si rzeczy kluczowy punkt rozwiza
ustrojowych, propagowany ju od zarania organizacji, jakim jest ograniczenie wadzy
pastwa na rzecz samorzdnoci, w naturalny sposb zblia NOP wanie do dziedzictwa
ONR ABC i Grupy Szaca. RNR Falanga ze swoim totalitarnym, scentralizowanym i
omnipotentnym pastwem nie pasuje ani do wizji pastwa propagowanego przez
wspczesnych narodowych radykaw jako alternatywa wobec systemu demokratycznoliberalnego, ani te do wizji ustroju spoeczno-ekonomicznego, ktry wszake oparty ma by
na decentralizacji ekonomicznej poprzez upowszechnienie wasnoci, a nie poprzez
nacjonalizacj, uznanie wasnoci wycznie jako prawa uytkowania w imi narodu czy
planowoci gospodarki, kierowanej przez monoparti. To wanie wizje pastwa i gospodarki
narodowej propagowane przez narodowych radykaw z ONR ABC i Grupy Szaca
adekwatne s do rozwiza goszonych przez NOP: pastwo zdecentralizowane, o cile
ograniczonym zakresie ingerencji w ycie spoeczne, rozwj samorzdnoci, model ustrojowy
nie bdce ani demokracj liberaln, ani te totalitaryzmem, upowszechnienie wasnoci
prywatnej, oparcie ekonomii na licznych maych przedsibiorstwach prywatnych, program
deproletaryzacji narodu wanie poprzez owo powszechne uwaszczenie. Wszystkie owe
koncepcje bezporednio odnosz si bowiem do koncepcji NOP.
Si rzeczy powoduje to, i to wanie idee narodowo-radykalne ONR ABC i Grupy
Szaca s podstawowym rdem inspiracji, jeli chodzi o narodowy radykalizm. Pamita
jednako naley, i owo skupienie si wanie na ideach nurtu reprezentowanego przez J.
Korolca czy T. Gluziskiego nie ma charakteru oficjalnej enuncjacji NOP, jak ju
wspomnielimy, otwarcie siga do narodowego radykalizmu w caoci, nie chcc angaowa
si w historyczne spory, odgrzebywa podziaw sprzed kilkudziesiciu lat. Organizacja
42
wydaje si zatem wrcz skada hod wszystkim narodowym radykaom jako autentycznym
patriotom, walczcym o Polsk narodow i katolick dokadnie tak, o ktr walczy dzi
NOP, nawet jeli pod wzgldem konkretnych postulatw znacznie blisze jest dziedzictwo
ONR ABC ni faszyzujcej Falangi. Co ciekawe, wanie w nacisk na dziedzictwo idei
narodowo-radykalnych wypracowanych przez T. Gluziskiego, W. Zaleskiego, J. Korolca i
in. rwnie wskazuje na powinowactwo midzy ideami trzeciopozycyjnymi to wanie
narodowy radykalizm ONR ABC i nastpcw z Grupy Szaca stanowi formu ideow
prekursorsk wobec nurtu Trzeciej Pozycji, choby z racji pastwa i gospodarki jako opartych
na fundamencie monoidei, czyli nacjonalizmu chrzecijaskiego, odrzuceniu zarwno
demokracji liberalnej, jak i ustroju totalitarnego ktrym wyranie wszak zafascynowany by
RNR Falanga, zorganizowaniu ustroju politycznego w oparciu o samorzdno, a
ekonomicznego o upowszechnion wasno prywatn. To wanie idee wyraone m.in.
przez J. Korolca, T. Gluziskiego czy w. Zaleskiego s polsk odpowiedzi na koncepcje
trzeciopozycyjne Brytyjczykw. Co wicej, z racji ich dugoletniej historii s one
prekursorskie wzgldem Trzeciej Pozycji, przez co polsk formu Trzeciej Pozycji si
rzeczy moe stanowi wycznie uwspczeniony narodowy radykalizm. Dla nacjonalisty
polskiego Trzecia Pozycja to wanie nowoczesny nacjonalizm, jak nazwa w nacjonalizm
cytowany wczeniej A. Gmurczyk w kontekcie idei EFN, to wspczesny narodowy
radykalizm. Chcc by zatem polskim zwolennikiem idei trzeciopozycyjnych, naley przede
wszystkim by narodowym radykaem narodowy radykalizm wspczesny to wanie polska
formua nacjonalizmu rewolucyjnego Trzeciej Pozycji.
Prowadzi nas to do kolejnego punktu rozwaa nad obliczem ideowym NOP jako
alternatywy wobec systemu demokratyczno-liberalnego w Polsce alternatywy narodoworadykalnej, a wic trzeciopozycyjnej. Co dzi naley kontynuowa z bogatego dziedzictwa
narodowo-radykalnego? Co naley za analogicznie odrzuci jako bezwartociowe, nie
wytrzymujce prby czasu, zgodne z wczesnym duchem epoki, a nie pasujce w ogle do
wspczesnych procesw i zjawisk politycznych, kulturowych czy ekonomicznych? Jak
powinna wyglda prawidowa recepcja idei narodowo-radykalnych wspczenie, u progu
XXI w. wedug NOP? Oddajmy zatem gos wspczesnemu narodowemu radykaowi,
dziaaczowi NOP, ktry pisa w 1999 r.: W dzisiejszej sytuacji politycznej w Polsce miejsce
dla ruchu narodowo radykalnego nie jest i nie moe by wyznaczone przez biece podziay
polityczne. Podziay na prawic i lewic, na komun i antykomun powinny by dla nas,
ideowych spadkobiercw ONR bez znaczenia. Bowiem tak naprawd czym rni si
dzisiejsza prawica od lewicy? Czy aby nie tylko wiatopogldem i stosunkiem do przeszoci?
To przecie prawica wciga Polsk w przepa tzw. integracji z uni europejsk (tak w
oryginale K. K.). Groteskowe podziay na euroentuzjastw, sceptykw i realistw tylko
zaciemniaj podzia na tych, ktrzy pragn zniszczenia (choby i niewiadomie) narodu
polskiego i na tych, ktrzy walcz o jego uratowanie. To prawica i lewica. Zafundoway nam
czonkostwo w NATO, dziki ktremu polscy onierze by moe ju niedugo bd musieli
walczy w Kosowie w obronie obcych interesw. () W takiej sytuacji ruch narodoworadykalny nie moe zosta wcignity w biecy ukad polityczny. Naszym celem nie jest
zmiana tego czy innego rzdu, ale zmiana systemu na taki, w ktrym zrealizuje si idea
Katolickiego Pastwa Narodu Polskiego. Haso narodowej rewolucji, ktre gosimy, nie jest
mrzonk. Aby je zrealizowa naley waciwie wykorzysta i ukierunkowa nasilajce si
objawy spoecznego protestu. Masowe protesty rolnikw, grnikw i innych grup
zawodowych zagroonych utrata pracy i podstaw materialnej egzystencji oraz zbliajce si
referendum w sprawie integracji europejskiej stanowi ogromn szans, a zarazem ogromne
43
wyzwanie dla polskich nacjonalistw49. W przypadku powyszego cytatu nie mamy jasno
okrelonej odpowiedzi na to, co naley kultywowa, a co odrzuci w latach
dziewidziesitych publicystyka dziaaczy NOP koncentrowaa si na takim wanie ujciu
narodowego radykalizmu. Nie dostrzegano jeszcze potrzeby ostrego podziau i
wyselekcjonowania wartociowych elementw i odrzucenia tego, co powinno odej do
bezpowrotnej przeszoci. Mamy tutaj wrcz z powtrzeniem przedwojennych i wojennych
stanowisk narodowo-radykalnych sprzeciw wobec lewicy, jak i prawicy, odrzucenie
jakichkolwiek prb ograniczenia suwerennoci pastwa polskiego, odsunicie osb uznanych
za przedstawicieli narodowoci ydowskiej od wadzy politycznej i ekonomicznej,
zachowanie rodzimej kultury, jzyka i religii katolickiej jako fundamentw narodu,
poszanowanie rodziny jako zwizku kobiety i mczyzny, podstawowej komrki spoecznej
wsplnoty narodowej. Owszem, dostrzegano nowe wyzwania, ktrych dawni narodowi
radykaowie nie znali: Wspomnie mona chociaby o fakcie, e Polska staa si krajem
jednolitym narodowociowo (przynajmniej oficjalnie do 1989 r.), powracajc do swych
piastowskich granic. Przemiany geopolityczne na wiecie przyniosy nowe zagroenia dla
istnienia nie tylko Polski, ale i innych pastw narodowych w Europie. Globalizacja
stosunkw midzynarodowych, procesy tzw. integracji europejskiej, ideologia spoeczestw
otwartych (ktra przejawia si gwnie powstawaniem spoecznoci wielokulturowych i
wielorasowych) stawia przed nacjonalizmem nowe wyzwania, ktre nie mogy by przez
przedwojennych ideologw50. Z jednej strony widzimy zatem zjawisko pozytywne dla
narodowych radykaw wyonienie si po drugiej wojnie wiatowej Polski w granicach tzw.
etnicznych, z terytorium zamieszkanym wycznie przez etnos polski, z drugiej jednak szereg
niebezpieczestw dla pastwa narodowego, i to nie tylko polskiego: globalizacja, integracja
europejska w formie tworzenia struktur ograniczajcych suwerenno istniejcych pastw
narodowych Europy, a docelowo dc do stworzenia jednego pastwa europejskiego, ktre
istniejce jednostki polityczne uczynioby co najwyej tylko wasnymi prowincjami,
spoeczestwa wielokulturowe i wieloetniczne, mieszanie si jzykw, kultur, narodw, ras
stawiaj cakowicie nowe zadania dla ruchu narodowo-radykalnego. Jednake stawienie czoa
tym dotd niespotykanym w dziejach nowym wyzwaniom nie pociga jednake w latach
dziewidziesitych dokadnych rozwaa nad koniecznoci wyselekcjonowania z tradycji
narodowego radykalizmu tego, co powinno obowizywa nadal, a co naley odrzuci. Take i
w tej kwestii NOP uznawao narodowy radykalizm, cae jego dziedzictwo, ktra naley po
prostu kontynuowa, a jego uwspczenienie powinno oznacza wycznie przeciwstawienie
si nowym zagroeniom. Przyjrzyjmy si chociaby innemu artykuowi z lat
dziewidziesitych, powiconemu zadaniom narodowo-radykalnym: W nowym pastwie
wydajmy wojn wszystkim czynnikom prbujcym rozoy nard, wszelkim bkartom
demokratycznych sabeuszy i wszelkim odamom masoskiej trzody, socjalistycznej
zgnilinie i liberalizmowi, ktre dzi rozhulane szalej po polskich domach. A skoro tak
konieczna jest rewolucja narodowa uzdrowicielka narodu, lekarstwo na wrzody rozkadu
moralnego i rozpadu wizi narodowych, to przestamy ba si o niej gono mwi. ()
Wsplnie przeciwstawmy si nieszczsnym gupcom hodujcym kosmopolitycznym
bredniom i antynarodowym wynaturzeniom. Stworzy blok, ktry byby reakcj na ateizm i
ultraliberalizm z maastrichtowsk gb, to dzi najwyraniejszy cel dziaa rodowisk
nacjonalistycznych. () Nie wierz jednak, by Polska nie moga by Wielk i Niepodleg.
Pastwo narodowe, do ktrego dymy, to synteza potgi duchowej i gospodarczej, a
lojalno narodowym interesom pomoe przyspieszy realizacj celw, ktrych wszak sami
49
50
44
sobie nie uroilimy s one wytycznymi dziaa kadego zdrowego narodu51. Z kolei w
przemwieniu z okazji 61 rocznicy utworzenia ONR czytamy: Nasz radykalizm, to
stanowcze opowiedzenie si przeciwko wszystkiemu, co moe zagrozi naszemu narodowi.
To walka z zagroeniami naszej kultury i cywilizacji, przejawiajcej si midzy innymi w
nasilajcej si imigracji obcych nam narodowo i rasowo elementw, we wszechobecnoci
relatywizmu, ktremu ju podlegaj nawet zasady i prawdy do niedawna nienaruszalne; we
wszechobecnoci straszliwego jadu tolerancji i nihilizmu, zatruwajcych cay dzisiejszy wiat.
() Nasz radykalizm nie jest radykalizmem >>ludu pracujcego miast i wsi<< . Po tylu
latach komunistycznej okupacji nadszed czas zerwania z bredniami o szczeglnej roli klasy
robotniczej, chopw czy innych grup spoecznych w yciu narodu. Biedni czy bogaci
wszyscy Polacy maj takie same obowizki wobec Ojczyzny. Robotnik, rolnik, urzdnik czy
przedsibiorca o ich wartoci dla narodu nie decyduje przynaleno do okrelonej grupy
zawodowej, kliki zwizkowej czy innej sitwy. Decyduje to, co sami sob reprezentuj 52.
Powysze zadania i zasady narodowego radykalizmu wskazane przez dziaaczy NOP nie
stanowi adnego rozrachunku z przeszoci, lecz wanie przeoenie idei narodoworadykalnych do realiw wspczesnych sprzeciw wobec walki klas, determinizmu
ekonomicznego, kosmopolityzmu, relatywizmu moralnego to zadania dla wspczesnego
ruchu narodowo-radykalnego, dla kontynuatorw narodowego radykalizmu, czyli NOP.
Jedyn znaczc zmian w odniesieniu do przedwojennych narodowych radykaw byo w
tym czasie podkrelenie koniecznoci wsppracy midzy narodami, jak i ruchami
narodowymi z rnych krajw oczywicie przede wszystkim europejskich, lecz nie tylko.
To wanie akcentowanie koniecznoci odejcia od rewizjonizmu, imperializmu czy po prostu
definiowania nacjonalizmu wycznie w kategoriach egoizmu narodowego wyrnio
narodowy radykalizm NOP w porwnaniu z organizacjami przedwojennymi czy lat okupacji.
Oczywicie gwn przyczyn tego stanu rzeczy, oprcz uwiadomienia sobie globalnego
charakteru poszczeglnych zjawisk i procesw, przekraczajcych granice pastw, majcych
przeto charakter ponadnarodowy i ponadpastwowy, niebezpiecznych dla tosamoci narodu
polskiego i innych narodw, miaa take wizyta D. Hollanda i zapoznanie si nacjonalistw
polskich z ideami trzeciopozycyjnymi, ktre wszake akcentoway konieczno
wspdziaania midzy ruchami narodowo-rewolucyjnymi w celu przeciwstawienia si
syjonizmowi, imperializmowi, tworzeniu spoeczestw mieszanych kulturowo i etnicznie,
propagandy liberalizmu obyczajowego, niszczcego tradycyjn moralno itd., jak rwnie z
definiowaniem nacjonalizmu w kategoriach etnopluralizmu, czyli walki o wasn tosamo z
jednoczesnym solidaryzowaniem si z deniami innych narodw o zachowanie wasnej
tosamoci, kultury, tradycji, jzyka itd. Koniecznie trzeba zwrci jednak uwag, i NOP do
owej wsppracy midzy ruchami narodowo-rewolucyjnymi, a przede wszystkim do
solidarnoci z walk o wyzwolenie narodowe i spoeczne innych narodw podchodzi z pewn
doz ostronoci ot solidarno z innymi narodami nie musi wcale oznacza wedug
Polakw automatycznie cakowitego porzucenia polskiego, narodowego spojrzenia na szereg
spraw zwizanych z histori i wspczesn polityk. Uwaga ta bowiem odnosi si gwnie do
kwestii stosunkw polsko-niemieckich wszak z ITP, a nastpnie z EFN wsppracowao nie
tylko NOP, ale take NPD. Zwrmy uwag na niniejszy fragment artykuu dziaacza NOP:
Powysze zagroenia wymuszaj take konieczno wsppracy midzy nacjonalizmami
rnych krajw Europy. Nie oznacza to bynajmniej likwidacji sprzecznych celw, de i
interesw poszczeglnych narodw. Goszenie takich postulatw byoby utopi, zwaszcza w
ustach polskich nacjonalistw, ktrzy bd patrze z uwag i analizowa to, co dzieje si za
51
45
46
Tame, s. 11.
Tame, s. 11.
57
Tame, s. 11.
56
47
Warto tu zaznaczy, i korzenie owego ONR tkwi w znacznie starszych inicjatywach tworzenia organizacji
narodowo-radykalnych, m.in. FNR. ONR zarejestrowany w 2003 r. jako stowarzyszenie i szybko obejmujcy
swoimi strukturami cay kraj niejako jest spadkobierc owych starszych inicjatyw utworzenia organizacji o
profilu narodowo-radykalnym w caym kraju Zob. A. T. Witczak, Nazwa ONR po roku 1989,
http://www.ngopole.pl/2011/07/03/adam-t-witczak-nazwa-%E2%80%9Eonr%E2%80%9D-po-roku-1989/,
02.09.2011.
59
O
owej
organizacji
zob.
np.
Deklaracja
Ideowa,
http://onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=94&Itemid=95, dostp z dn. 02.09.2011; O
Nas!, http://onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=95&Itemid=94, dostp z dn.
02.09.2011.
60
Zob. ONR Podhale, http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=onas, dostp z dn. 02.09.2011. O ideach ONR
Podhale
zob.
Deklaracja
Ideowa
Stowarzyszenia
Obz
Narodowo-Radykalny
Podhale,
http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=deklaracja, dostp z dn. 02.09.2011; Zaoenia Programowe
Stowarzyszenia Obz Narodowo-Radykalny Podhale, http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=program, dostp z
dn. 02.09.2011.
48
Rozwijajce si ONR i ONR Podhale powodoway, e wspczesny ruch narodoworadykalny przesta by ju utosamiany wycznie z NOP. Potrzebna bya zatem jeszcze
gbsza refleksja nad tym, co naley kontynuowa z przedwojennego i wojennego
narodowego radykalizmu, jak i konieczno prezentowania si jako organizacja odrbna od
owych nowych inicjatyw. W sukurs przyszy narodowym radykaom z NOP dziaania ONR i
ONR Podhale oto np., jak podaje strona internetowa Brygady Pomorskiej ONR, 11
czerwca 2010 roku czonkowie Brygady Pomorskiej ONR wzili udzia w spotkaniu
przedwyborczym () w Gdasku z kandydatem na Prezydenta RP P. Januszem KorwinMikke, prezesem partii Wolno i Praworzdno, wieloletnim liderem polskiego
konserwatywnego liberalizmu 61. Ciekawa jest jednake kocowa opinia o efektach
spotkania: Mielimy okazj pozna osobicie pewn ikon Prawicy, ktra nigdy nie posza
na zgnie kompromisy () Cho nasz Ruch zdecydowa si nie popiera oficjalnie adnego
kandydata w tegorocznych wyborach, nasz wybr jako narodowcw wrogich lewicowym
naleciaociom wydaje si by oczywisty 62. Zwrmy si teraz do zaoe ideowych ONRPodhale ot otrzymujemy tutaj okrelenie stowarzyszenia jako Zakonu Ideowego63,
ktry kieruje si trzema zasadami, tj. konserwatyzmem definiowanym jako zachowanie
wiecznych i absolutnych wartoci, a take historycznych, czyli powstaych i uksztatowanych
w procesie dziejowym, w cigu dziedziczenia przez kolejne pokolenia, ktre naley wci
kultywowa i przekazywa generacjom nastpnym, tradycjonalizmem rozumianym jako
depozyt wiary przechowywany przez Koci katolicki, dziedzictwo cywilizacji aciskiej,
ktre z kolei samo stanowi w sobie zachowanie wartoci cywilizacji ludw indoeuropejskich,
wreszcie nacjonalizmem pojmowanym jako zgodna z powyszymi wartociami mio do
Ojczyzny oraz wola wsptworzenia, z innymi narodami europejskimi Europy jako wsplnoty
pastw narodowych, czyli Europy Ojczyzn. W zwizku z tym zaistniaa pilna potrzeba
wedug Deklaracji Ideowej utworzenia Zakonu Ideowego bronicego sowem i czynem
zasad:
KONSERWATYZMU jako zachowania () wiecznych i absolutnych treci, a take
sprawdzonych wartoci historycznych, godnych kontynuacji bd przywrcenia;
TRADYCJONALIZMU jako wiernego trwania przy integralnym depozycie Wiary witej
powierzonemu caemu Kocioowi Katolickiemu, depozycie najdoskonalszej ze wszystkich
znanych dziejom ludzkoci cywilizacji aciskiej (a dziedziczcej dorobek staroytnych
cywilizacji: helleskiej, rzymskiej i celtyckiej), opartej o prymat ducha nad materi i dcej
do
nadprzyrodzonej
triady
Dobra,
Prawdy
i
Pikna;
()
NACJONALIZMU jako wyrazu mioci do Narodu Polskiego i Jego Ojczyzny; poczucia
dumy, i w swojej ponad 1000- letniej historii bya Polska dobr Matk dla pobratymczych
narodw, yjcych wsplnie z narodem polskim; a w jego czynnej postaci jako wyrazu woli
tak odbudowania Pastwa Narodu Polskiego, jak wsptworzenia w duchu idei
NACJONALIZMU EUROPEJSKIEGO Europy Ojczyzn, jednoczcej si ku obronie swego
duchowego i materialnego dziedzictwa przed podbojem przez obce cywilizacje i ludy 64. Co
ciekawe, mamy tu do czynienia z idea tzw. nacjonalizmu europejskiego ide nieobecn w
narodowym radykalizmie przedwojennym i lat okupacji, przy czym w nacjonalizm
europejski, w przeciwiestwie do tercerystw zachodnioeuropejskich, nie zakada stworzenia
narodu europejskiego z dotychczas istniejcych narodw, lecz wanie konfederacj narodw,
61
Spotkanie
z
kandydatem
na
Prezydenta
RP
Gdask
11
VI
2010
AD,
http://onrpomorze.boo.pl/index.php?kat=akcje&akcja=138, dostp z dn. 02.09.2011.
62
Tame.
63
Zob.
Deklaracja
Ideowa
Stowarzyszenia
Obz
Narodowo-Radykalny
Podhale,
http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=deklaracja, dostp z dn. 02.09.2011.
64
Tame.
49
Tame.
50
owej swego rodzaju demokratyzacji polityki, rozumianej tutaj jako wczenie mas do
rzdzenia pastwem, a wic nie stronic od populizmu, a w przypadku RNR Falanga nawet
od totalitaryzmu, zdecydowanie wychodziy poza dychotomi prawica lewica.
Oprcz owej wyranej prawicowoci ONR Podhale, warto ponadto zwrci uwag na
w zapis odnonie do socjalizmu jako fundamentu antytradycyjnego porzdku. Ot po
pierwsze w tekcie Deklaracji Ideowej atakowany jest socjalizm jako ustrj spoecznoekonomiczny, za to w ogle pominity zostaje kapitalizm, co stanowi wyran niezgodno z
trzeciopozycyjnymi, a zatem i narodowo-radykalnymi ideami, ktrych istota przecie tkwi
wanie z odrzuceniem tak prawicy, jak i lewicy; tak liberalizmu, jak i marksizmu; wreszcie
tak kapitalizmu, jak i socjalizmu marksistowskiego. W tym miejscu mamy za to do czynienia
z potpieniem socjalistycznych rozwiza spoeczno-gospodarczych. Co ciekawe, za
socjalizm uznany zostaje tutaj nie tylko ustrj spoeczno-ekonomiczny oparty na wasnoci
pastwowej i centralnym, nakazowo-rozdzielczym planowaniu, a wic charakterystyczny dla
komunizmu, ale take i model pastwa opiekuczego, charakterystyczny wszake m.in. dla
socjaldemokracji, ktrego wzorcem jest powojenna Szwecja, a w ktrym nie likwidujc
cakowicie gospodarki wolnorynkowej ani wasnoci prywatnej pastwo ingeruje w jej
funkcjonowanie ycia gospodarczego (interwencjonizm pastwowy), prowadzi polityk
dochodow ukierunkowan na zmniejszenie nierwnoci spoeczno-ekonomicznych i
aktywn polityk spoeczn, m.in. rozbudowujc wiadczenia socjalne. Taki wanie agodny
totalitaryzm zostaje tutaj jako model socjalizmu zdecydowanie odrzucona, bdc
stawiana na rwni z gospodark upastwowion i centralnie sterowan. w jej agodny
totalitaryzm polega bowiem na niestosowaniu przez pastwo masowego terroru, cakowitego
likwidowania swobd obywatelskich czy pluralizmu, przy jednoczesnym ograniczaniu przez
pastwo wolnoci ekonomicznej, przedsibiorczoci obywateli, ich inicjatywy, a co za tym
idzie, ich wolnoci pastwo nie likwiduje tutaj cakowicie wasnoci prywatnej, ani te nie
zastpuje mechanizmu wolnorynkowego, jednake poprzez swj szeroko zakrojony
interwencjonizm, rozbudow biurokracj i podporzdkowanie gospodarki pastwu, zniewala
obywatela, ograniczajc powanie jego wolno i czynic go trybem w administracyjnej
machinie, jak rwnie, poprzez rozbudow wiadcze socjalnych, zabija w nim wol rozwoju,
przedsibiorczoci i poczucie odpowiedzialnoci, czynic ze potulnego konsumenta.
Postawienie obok siebie zarwno gospodarki centralnie planowanej i znacjonalizowanej, jak i
pastwa opiekuczego, oraz powizanie ich wsplnymi cechami, jakimi s np.
interwencjonizm pastwa, rozbudowany sektor publiczny, zwaszcza w dziedzinie opieki
spoecznej, charakterystyczne s wszake dla idei konserwatywno-liberalnych oraz
libertariaskich, bronicych kapitalizmu czystego, leseferystycznego, pozbawionego
ingerencji pastwa jako zakcajcej naturalny mechanizm wolnego rynku, a tym samym
szkodzc wolnoci i wasnoci obywateli. Moemy zatem zauway, i odrzucenie socjalizmu
przy pominiciu w ogle w Deklaracji Ideowej kapitalizmu jako drugiego wroga Tradycji,
uznanie za socjalizm nie tylko modelu inspirowanego marksizmem, ale take pastwa
opiekuczego, definiowanego jako agodny totalitaryzm, ewidentnie zblia ONR
Podhale do nurtu konserwatywno-liberalnego. Co prawda w owym dokumencie ideowym
brak jest oficjalnego, bezporedniego odwoania si do leseferyzmu, jednake taka wanie
krytyka socjalizmu pojtego m. in. jako interwencja pastwa w gospodark i prowadzenie
przez administracj pastwow opieki spoecznej gdzie model centralno-rozdzielczy
stanowi tylko jeden z typw ekonomii socjalistycznej, jednoznacznie ukierunkowuje ONR
Podhale nie tylko w stron rodowisk konserwatywnych, ale wanie konserwatywnoliberalnych, czyli takich organizacji i partii politycznych, jak np. Unia Polityki Realnej,
Wolno i Praworzdno, Kongres Nowej Prawicy czy Organizacja Monarchistw Polskich.
51
66
Wywiad
z
rzecznikiem
prasowym
Obozu
Narodowo-Radykalnego,
http://web.archive.org/web/20100327124244/http://www.nacjonalista.pl/wiadomosci.php?id=5906&licz=1,
dostp z dn. 02.09.2011.
67
Tame.
52
53
Mella, Victor Pradera) i idei narodowej (Ramiro de Maetzu, Jose Antonio Primo de Rivera)
frankizm, czy te niektre odmiany monarchizmu71. Tym, co czy radykaln ( tj. nie idc
na kompromisy z ideami nowoczesnymi, owieceniowymi, czyli antysystemow) prawic
katolick zarwno konserwatywn, jak i narodow jest () Tradycja Katolicka oraz
pogarda dla postrewolucyjnej >>antyrzeczywistoci<< 72. Absolutnie tego samego nie mona
powiedzie o terceryzmie, ktry dla owego dziaacza wrcz tosamy jest z lewicowoci to,
co szczeglnie odstrcza owego narodowego radykaa od terceryzmu jako takiego, to wanie
prba wyamania si z podziau prawica lewica, gdy narodowy radykalizm jest po prostu
na prawicy, a przeto znacznie bliej mu do nurtw kontrrewolucji czy niektrych nurtw
rewolucji konserwatywnej anieli do idei radykalnej lewicy, z ktrymi wedug niego
terceryzm jest blisko zwizany: Niestety, ostatnimi czasy w pewnych krgach popularno
zdobywa jaka swoista prba syntezy idei narodowo-radykalnej z elementami o charakterze
wyranie lewicowym, okrelana przez jej entuzjastw jako >>terceryzm<<. Jest to tym
bardziej dziwne zjawisko, i zwolennicy terceryzmu odnosz si bardzo niechtnie do
interpretowania Narodowego Radykalizmu z pozycji tradycjonalistycznych i prb czenia
idei NR z Kontrrewolucj, natomiast bardzo ochoczo podchodz do inspiracji takimi ruchami
politycznymi, jak: syndykalizm (czasem nawet w wersji anarcho), ekologizm, czy narodowy
bolszewizm73. Dla niniejszego aktywisty terceryzm traktowany jest nie jako zjawisko
rnorodne, wielonurtowe, ale wanie w uproszczony sposb jako po prostu kolejna forma
manifestacji idei lewicowych. Brak tutaj, jak widzimy, rozrnienia midzy nurtem Trzeciej
Pozycji,
czyli
nurtem
chrzecijaskim
(katolicko-tradycjonalistycznym)
i
dystrybucjonistycznym, a innymi nurtami tercerystycznymi, std te mamy tu do czynienia z
wyliczeniem jako inspiracje terceryzmu takich rnorodnych zjawisk, jak
anarchosyndykalizm, ekologizm czy narodowy bolszewizm. Zwrmy tu uwag, e wyjcie
tercerystw poza schemat prawica lewica jest przez ONR traktowane ju jako zajcie
miejsca na lewicy porzucajc prawic wedug takiego ujcia zajmuje si automatycznie
miejsca po lewej stronie sceny ideowo-politycznej, przeto tertium non datur. Narodowy
radykalizm za wedug ONR winien zajmowa miejsce jednoznacznie na prawicy, wsplnie z
innymi pokrewnymi mu ideowo nurtami kontrrewolucyjnymi, a wic integralnie, radykalnie
prawicowymi, a nie po stronie obozu Rewolucji.
Konsekwencj zajcia przez terceryzm miejsca po lewej stronie sceny ideowo-politycznej
s jego cechy, ktre oczywicie wi go z lewic wanie, a nie z prawic: () terceryzm
silnie odwouje si do egalitaryzmu. Wprawdzie w niektrych nacjonalistycznych doktrynach
by on obecny, jednak pamita naley, e do takowych nie zalicza si nigdy nasz polski
Narodowy Radykalizm74. Zarzut egalitaryzmu stawiany przez dziaacza ONR oczywicie
wie si wanie z ide sprawiedliwoci spoecznej, zwizanej z deniem do zapewnienia
czonkom narodu rwnoci szans i wyeliminowania nierwnoci spoeczno-ekonomicznych,
stworzonych przez zastany ustrj spoeczno-ekonomiczny, jak rwnie z przemilczaniem idei
hierarchii, ktra wszake jest jedn z najwaniejszych idei prawicy, dystansujc j wyranie
od nurtw lewicowych. Konsekwencj egalitaryzmu jest kolejny zarzut wymieniony przez
narodowego radykaa ze wspczesnego ONR: () kontrowersyjnym jest naganianie przez
tercerystw wtkw socjalnych i antykapitalistycznych. W tym miejscu nie chodzi mi o sam
negacj wolnego rynku, gdy jak wiemy wystpowaa ona w programie przedwojennego
71
Szczerbiec
ONR
Maopolska,
Narodowy
Radykalizm
wczoraj
i
dzi,
http://www.onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=174:narodowy-radykalizm-wczoraj-idzisiaj&catid=52:idea-narodowa, dostp z dn. 02.09.2011.
72
Tame.
73
Tame.
74
Tame.
54
ONR, lecz o to, e owa negacja nie jest prowadzona z pozycji tradycjonalistycznych, jak w
przypadku przedwojennych narodowcw, lecz z pozycji wyranie socjalnych,
wykorzystujcych lewicow retoryk. O ile zarwno modernistyczny tercerysta, jak te np.
karlista, zgodziliby si w kwestii krytyki kapitalizmu, to ten drugi czyni to z chci restauracji
dawnego porzdku, odwoujc si (podobnie jak przedwojenni ONR-owcy, czy np. Adam
Doboszyski) do korporacjonizmu opartego o system lokalnych cechw, gildii i korporacji,
natomiast ten pierwszy, cho odwouje si do korporacjonizmu, jednak wyraa si pochwalnie
o elementach syndykalizmu, czy nawet socjalizmu 75. Niniejszy fragment zasuguje na
szczegln uwag ot ONR, cho wyranie fascynujcy si liberalizmem ekonomicznym,
a wic gospodark wolnorynkow, kapitalistyczn w swej czystej postaci, nieskaonej
pastwowym interwencjonizmem, gotw jest tolerowa pewn krytyk kapitalizmu, przy
czym w antykapitalizm musi by wyranie prawicowej proweniencji. Co to oznacza? Ot
odrzucenie kapitalizmu dokonywane w lad za kontrrewolucjonistami, a zatem wanie
zadeklarowanymi prawicowcami, jak np. hiszpaskimi karlistami, francuskimi
tradycjonalistami, czy chociaby konserwatywnymi niemieckimi romantykami politycznymi
z XIX-wiecznych Niemiec (m.in. Adam Mller, Franz von Baader, Joseph von Grres,
Novalis) powinno wiza si z apologi elitaryzmu (konkretnie arystokratyzmu) oraz
hierarchii, za wzr stawiajc feudalizm redniowieczny 76. Kapitalizm jako niszczcy
tradycyjny, przedindustrialny ustrj spoeczno-ekonomiczny winien zatem by atakowany
wycznie w imi tyche fundamentw tradycyjnego adu, a nie w oparciu o interes ludu czy
ide sprawiedliwoci spoecznej, a wic stosujc retoryk charakterystyczn dla radykalnej
lewicy. Rwnie i korporacjonizm w tym ujciu powinien cile wiza si wycznie ze
redniowiecznymi inspiracjami oraz wczesnym hierarchicznym zorganizowaniem
spoeczestwa, nie odwoujc si do jakichkolwiek koncepcji, ktre mogyby nie ze sob
skojarzenia wanie z ideami lewicowymi, jak np. syndykalizmem.
Ostatnim zarzutem, o jakim warto w tym miejscu wspomnie, jest w zwizku z tym
wanie sama istota terceryzmu, czyli trzeciego rozwizania poza prawic i lewic co
oznacza de facto zajcie lewicowego stanowiska, podczas gdy narodowy radykalizm zawsze
by nurtem stricte prawicowym i jako taki powinien on wci nim zosta: () terceryci
silnie eksponuj wtki antyprawicowe. Jednak bardzo czsto dokonuj oni bdu rzeczowego,
zaliczajc do prawicy demoliberalne >>centroprawicowe<< wynalazki, takie, jak chadecja
czy neokonserwatyzm. Krytykuj oni rwnie monarchizm przewanie stosujc retoryk i
argumentacj zaczerpnit z jzyka demokracji 77. W tym przypadku lewicowo
tercerystw objawia si wanie zapoyczeniami lewicowymi, jeli chodzi o idee i retoryk, w
kwestiach ustroju politycznego (odrzucenie monarchii), a take w zbyt szerokim definiowaniu
prawicy za prawic uznane zostaj m.in. chrzecijaska demokracja i neokonserwatyzm, co
wedug owego dziaacza ONR, charakterystyczne jest wanie dla ugrupowa lewicowych,
uznajcych za prawic wszystko to, co tylko znajduje si choby troch na prawo od danego
ugrupowania. To, co dla autentycznej, radykalnej, kontrrewolucyjnej prawicy jest
kompromisem ze wiatem owieceniowym, antytradycyjnym, a wic faszywym, prb
75
Tame.
Nt. krytyki kapitalizmu ze strony kontrrewolucjonistw osiemnastowiecznych i dziewitnastowiecznych zob.
np. J. Bartyzel, Korporacjonizm jako doktryna spoeczna konserwatyzmu, Pro Fide Rege et Lege, 2003, nr 4
(47), ss. 11 18; J. Bartyzel, Wasno w doktrynach politycznych kontrrewolucjonistw francuskich (J. de
Maistre - L. de Bonald - F.R. de Chateaubriand), http://www.legitymizm.org/wlasnosc-kontrrewolucjonisci,
dostp z dn. 02.09.2011.
77
Szczerbiec
ONR
Maopolska,
Narodowy
Radykalizm
wczoraj
i
dzi,
http://www.onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=174:narodowy-radykalizm-wczoraj-idzisiaj&catid=52:idea-narodowa, dostp z dn. 02.09.2011.
76
55
56
si take z pewnym uporzdkowaniem spraw wewntrz samego NOP. Co ciekawe, cho NOP
od 1992 r. sta na gruncie narodowego radykalizmu, a wic poniekd trzeciopozycjonizmu,
odrzucajc i kapitalizm, i socjalizm, to w swoich szeregach skupia czonkw, ktrzy niekiedy
dawali zna o swoich wolnorynkowych pogldach. Do takich osb nalea np. A. Zdolski,
ktry w 1995 r. w swoim wystpieniu z okazji 61 rocznicy powstania ONR stwierdzi:
Radykalnie zrywamy z socjalistycznymi bredniami. Std denia do wyzwolenia z
ekonomicznego zniewolenia. Uwolnienie go od demoralizujcych wiadcze spoecznych
oraz zgubnego interwencjonizmu gospodarczego pastwa i organw wadzy terenowej 79.
Trudno niniejszy fragment wystpienia odczytywa inaczej ni jako pochwa gospodarki
wolnej od ingerencji pastwa i redukcji polityki spoecznej prowadzonej przez administracj
pastwow i samorzdow, a wic koncepcji jednoznacznie zwizanych z neoliberalizmem,
tj. ze wspczesnym nurtem liberalizmu goszcym powrotem do klasycznego,
nieskrpowanego interwencjonizmem pastwa, kapitalizmu. Nie pozostao to bez odzewu ze
strony innych ugrupowa nacjonalistycznych czy konserwatywnych oto np. w 2005 r.
Organizacja Monarchistw Polskich, goszca idee monarchistyczne, narodowokonserwatywne i liberalne (te ostatnie w odniesieniu do ustroju spoeczno-ekonomicznego) na
swojej, nieistniejcej ju obecnie, stronie internetowej stwierdzaa: Sytuujemy si na skrajnej
prawicy ruchu monarchistycznego w Polsce. Spord polskich partyj politycznych najbliej
nam jest do Unii Polityki Realnej, wsppracujemy take z bliskimi ideowo dziaaczami
Narodowego Odrodzenia Polski i Stronnictwa Narodowego80.
W innym miejscu niniejszy czonek NOP stwierdza dobitniej: Wspczesny nacjonalizm
nie jest ju, pod pewnymi wzgldami tym samym nacjonalizmem, z ktrym mielimy do
czynienia przed II wojn wiatow. Tamten, skaony lewicowymi naleciaociami na polu
gospodarki, nie by w stanie wyj poza schematy mylenia etatystycznego. Dzisiaj postawa
nacjonalistyczna charakteryzowa si winna si zrozumieniem, i dobro narodu osiga si
rwnie dziki realizacji dbr jednostkowych. Dlatego nacjonalizm musi sta na stray
wolnego rynku i wolnej konkurencji 81. Wolnorynkowe podejcie do spraw ekonomicznych
moemy zaobserwowa np. w nastpujcej czci artykuu K. Murasiewicza: Opowiedzenie
si za odpowiedzialn wolnoci polityczn wymaga rwnie opowiedzenia si za wolnoci
gospodarowania, a wic i wolnym rynkiem. Oznacza to postrzeganie prywatnej formy
wasnoci za najefektywniejsz. Oznacza to rwnie dezaprobat wobec wszelkiej
urawniowki, jak i pustych sloganw sprawiedliwoci spoecznej z jednej, a wobec ingerencji
pastwa w gospodarowanie obywateli z drugiej 82. Wyranie widzimy tutaj nie tylko krytyk
nacjonalizmu przedwojennego co tyczy si m.in. wanie wczesnego narodowego
radykalizmu ale rwnie jawne odrzucenie idei sprawiedliwoci spoecznej jednej z
fundamentalnych przecie idei tercerystycznych oraz konieczno oparcia si na
jednoznacznie wolnorynkowej, liberalnej gospodarce. Narodowy radykalizm wedug A.
Zdolskiego powinien opowiedzie si za liberalizmem ekonomicznym, jednoczenie
odrzucajc liberalizm w sferze wiatopogldowej oraz politycznej. Co ciekawe, A. Zdolski
dopuszcza interwencj pastwa, jednak jest ona niezwykle charakterystyczna pod wzgldem
celw, jakim powinna by podporzdkowana: W okresie przejciowym pastwo musi jednak
wspomaga proces powstawania ram gospodarki rynkowej. Interwencjonizm jednak musi
ogranicza si do dziaa w sferze deregulacji i prywatyzacji gospodarki. Rynek potrafi
zapewni optymaln struktur naszej gospodarce. Warunkiem jest rozbudowa sektora
79
AW (oprac.), Testament narodowo-radykalny. Obchody 61 rocznicy powstania Obozu NarodowoRadykalnego, Szczerbiec, 1995, nr 5 (43), s. 8.
80
Zob. http://web.archive.org/web/20050209015452/http://adnikiel.republika.pl/, dostpz dn. 03.09.2011.
81
A. Zdolski, Pastwo czy rynek?, Szczerbiec, 1994, nr 10, s. 8.
82
K. Murasiewicz, By Narodowcem, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 2.
57
58
W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s.
10.
59
Tame, s. 10.
60
63
W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s.
11.
94
Zob. np. WT, Przy Tobie Panie sta bdziemy, czyli pielgrzymka nowej prawicy do Izraela,
http://www.nacjonalista.pl/2010/12/07/pielgrzymka-%E2%80%9Cnowej-prawicy%E2%80%9D-do-izraela/,
dostp
z
dn.
03.09.2011;
WT,
Geert
Wilders
i
obrocy
cywilizacji
Zachodu,
http://www.nacjonalista.pl/2010/06/15/geert-wilders-i-obroncy-cywilizacji-zachodu-felieton/, dostp z dn.
03.09.2011;
WT,
Angielska
Liga
Obrony (EDL)
eurosyjonizm
made
in
Britain,
http://www.nacjonalista.pl/2010/08/30/wt-angielska-liga-obrony-edl-%E2%80%93-eurosyjonizm-made-inbritain/, dostp z dn. 03.09.2011.
64
polityki prymat dobra Narodu, rozumianego jednak nie tylko jako wsplnota historii,
jzyka, terytorium i kultury, ale take jako okrelona wsplnota etniczna 95. Narodowy
radykalizm wspczenie powinien zatem kontynuowa idee narodowych radykaw
przedwojennych i lat drugiej wojny wiatowej wanie odnonie do religii, moralnoci oraz
prymatu narodu jako najwyszej wartoci w sferze ycia doczesnego. Innymi sowy,
nienaruszona powinna zosta sfera pogldw odnoszcych si do wiatopogldu, a wic
fundamenty tzw. nacjonalizmu chrzecijaskiego, ktry wpisuje nacjonalizm rozumiany jako
pogld goszcy podporzdkowanie interesw partykularnych (grupowych i jednostkowych)
interesowi narodu w wiatopogld goszony przez religi chrzecijask (katolicyzm), w
rezultacie czego nard staje si drog prowadzc do dobra absolutnego, czyli Boga. Oprcz
nacjonalizmu chrzecijaskiego, ktrego formu niewtpliwie by narodowy radykalizm w
okresie midzywojnia czy lat okupacji, a ktry wspczesnym spadkobiercom dawnego ONR
przekazuje hierarchi wartoci katolickich i narodowych, w ktrej te ostatnie
przyporzdkowane s pierwszym. Ponadto zdaniem W. Trojanowskiego naley take,
kontynuowa jako jedn z najwaniejszych idei narodowo-radykalnych prymat dobra
narodu, co wynika oczywicie z uznania narodu za najwysz warto doczesn.
Nie da si ukry, i otrzymujemy tutaj niezwykle zwile ujte w porwnaniu z latami
dziewidziesitymi idee narodowo-radykalne pod ktem przystosowania do
wspczesnoci. O ile w latach ubiegych, jak moglimy zauway, charakterystyczne byo
stanowisko odwoujce si jednoznacznie do caoci dorobku ideowego narodowego
radykalizmu, bez refleksji nad tym, co naley kontynuowa, a co odrzuci, o tyle teraz mamy
do czynienia wanie z takim zabiegiem efekt jednake jest tutaj zastanawiajcy. Ot
kontynuowa powinno si wedug dziaacza NOP wanie same fundamenty ideowe ruchu
narodowo-radykalnego, na czele z zaoeniami wiatopogldowymi, czyli z zasadami
nacjonalizmu chrzecijaskiego. Zauwamy, i takie postawienie sprawy wie si z
wyjtkow elastycznoci manewru odnonie do formuowania nawet nie tyle programu
politycznego, co wrcz idei odnonie do ustroju politycznego czy ustroju spoecznoekonomicznego. NOP, krytykujc ONR i ONR Podhale za odejcie od narodowego
radykalizmu, wanie poprzez twierdzenie, e naley kontynuowa idee odnoszce si do
hierarchii najwaniejszych wartoci, do sfery wiatopogldowej, a w sferze polityki mwic
wycznie o postawieniu dobra narodu nad innymi interesami, samo na siebie moe zwrci
ostrze krytyki ze strony tyche organizacji narodowo-radykalnych, zarzucajc NOP, i
gotowe jest czy dziedzictwo ruchu narodowo-radykalnego z koncepcjami jemu obcymi, a
w tym przypadku okrelonymi przez dziaaczy ONR czy ONR Podhale jako lewicowe, co
moglimy zaobserwowa na przykadzie krytyki terceryzmu. Co wicej, takie postawienie
sprawy przez W. Trojanowskiego moe wskazywa na wikszy ni dotychczas zakres
elastycznoci NOP odnonie do wspczesnych inspiracji oraz mocniejsze zwrcenie uwagi
na koncepcje tercerystyczne z innych krajw. Potwierdzeniem owego zaoenia moe by
fakt, i w poszczeglnych numerach 17. Cywilizacja Czasw Prby przychylne stanowisko
NOP zajmuje nie tylko odnonie do wspczesnych ruchw narodowowyzwoleczych czy
mniejszoci religijnych na wiecie i ich walk (Karenowie w Birmie, sudascy chrzecijanie,
Palestyczycy) 96, ale rwnie i ruchw politycznych o charakterze wyranie lewicowym, ale
95
W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s.
11.
96
Zob. K. Sawczak, Intifada, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, ss. 12 14; W. Trojanowski,
Karenowie zapomniana walka , 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2010, nr 3, ss. 14 16; M. Kopaczyk, Sudan
ziemia nasiknita chrzecijask krwi, tame, ss. 17 18.
65
przy tym i narodowym, np. boliwaryzm Hugo Chveza 97, ktre z racji swojego
antyamerykanizmu i antyimperializmu przychylnie oceniane s przez publicystw NOP. To
wanie stosunek do wspczesnych latynoamerykaskich ruchw socjalistycznych jest tu
wymowny. Oto, co W. Trojanowski twierdzi odnonie do takowych ruchw: Narodowe
przebudzenie? Jak najbardziej, jeli wemiemy pod uwag, i owym przywdcom udao si
zaktywizowa rdzennych mieszkacw kontynentu i umoliwi im na nowo identyfikacj z
pojciami Narodu i Ojczyzny. Podkrelanie etnicznej tosamoci Indian nie stoi w
sprzecznoci z dominujca religi katolick, bdc istotn czci dziedzictwa kadego z
latynoamerykaskich narodw. Znacznie wikszym dla niej zagroeniem s finansowane z
ramienia Stanw Zjednoczonych protestanckie sekty oraz tak, jak na caym wiecie
globalizacja oraz zwizane z ni konsumpcjonizm i uniformizacja 98. Nawet zatem
zdecydowanie przecie lewicowe ruchy takie, jak boliwaryzm H. Chveza naley popiera ze
wzgldu na antyglobalizm i antyimperializm, zachowujc wobec nich yczliwy krytycyzm:
yczliwy krytycyzm wydaje si na dzie dzisiejszy jedynym sensownym podejciem w
ocenie tego, co niesie ze sob boliwaryzm i pokrewne ruchy. Z jednej strony pozwala nam na
docenienie tych pozytywnych tendencji dla krajw Ameryki aciskiej i ich spoeczestw, a
take umoliwia zachowanie czujnoci na wypadek nieoczekiwanych wolt ideowych jego
reprezentantw99. W lad za owym yczliwym krytycyzmem na portalu Nacjonalista.pl
opublikowano plakat wyraajcy poparcie dla H. Chveza ze strony woskich
trzeciopozycjonistw z Forza Nuova, z naczelnym hasem Spoeczna i narodowa. Trzecia
droga znw rozpoczyna si od Wenezueli (Sociale e nazionale. Terza via riparte dal
Venezuela) oraz stwierdzeniem H. Chveza Jestem prawdziwym peronist (Yo soy
peronista de verdad)100.
Skoro zatem naley przede wszystkim po historycznym ONR, ONR ABC, Grupie
Szaca i innych historycznych inicjatywach narodowo-radykalnych odziedziczy i
kontynuowa zaoenia wiatopogldowe, wyraajce podstawowe idee nurtu, to w jaki
sposb powinno si to czyni? Jakimi zasadami winien kierowa si narodowy radykalizm,
dziedziczcy nacjonalizm chrzecijaski od historycznych narodowych radykaw, w kwestii
problemw spoecznych, politycznych, przekraczajcych wszake granice pastw
narodowych na niespotykan dotd skal?
W. Trojanowski wymienia trzy elementy, ktre powinny wyrnia narodowy radykalizm
jako polsk Trzeci Pozycj, stanowic o jej alternatywie wobec Systemu, a take o jej
odrbnoci ideowej tak od prawicy (w tym i radykalnej), jak i od lewicy: antyrasizm (w
kontekcie etnopluralizmu), antyglobalizm i antyimperializm. Oto, co w dziaacz ma do
powiedzenia w kwestii antyrasizmu: Takie podejcie (tj. narodowo-radykalne, a wic
trzeciopozycyjne K. K.) nie oznacza jednake akceptacji rasizmu, ktry jako produkt XIX
wieku nie ma nic wsplnego z ide TP (Trzeci Pozycj K. K.) i jest przez ni
zdecydowanie odrzucany. Poszanowanie dla odrbnoci etnicznych i denie do ich
zachowania nie jest w jakikolwiek sposb tosame z prymitywnymi teoriami,
wartociujcymi ludzi na podstawie koloru skry, czy te kraju pochodzenia 101.
Wspczesny narodowy radykalizm powinien zatem w peni oprze swj nacjonalizm nie na
97
Zob. W. Trojanowski, Ameryka Poudniowa narodowe przebudzenie czy czerwony come back?, 17.
Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, ss. 15 16.
98
Tame, s. 16.
99
Tame, s. 16.
100
Zob. Wenezuela: Chavez na fali wzrostowej, http://www.nacjonalista.pl/2011/05/28/wenezuela-chavez-nafali-wzrostowej/, dostp z dn. 03.09.2011.
101
W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1,
s. 11.
66
szowinizmie czy rasizmie, ale wanie na etnopluralizmie, czyli poszanowaniu prawa kadego
narodu do wasnej kultury, terytorium i pastwa, co oznacza sprzeciw wobec nienawici
skierowanej ku innym narodom czy wobec wartociowania narodw i ich kultur, co
wizaoby si z chci podboju i zniewolenia innych, gorszych narodw przez lepsze,
rozwinite, jak rwnie sprzeciw wobec demokratyczno-liberalnych spoeczestw
otwartych, mieszanych kulturowo, etnicznie i rasowo, ktre tworzone byyby poprzez
promowanie liberalizmu obyczajowego (relatywizm moralny, swoboda obyczajowa jednostki,
akceptacja homoseksualizmu, aborcji, eutanazji, odrzucenie tradycyjnego modelu rodziny),
jak i masowej imigracji ludnoci. Rwnie pogldy wyraone przez portal internetowy
Nacjonalista.pl podaj t drog mylenia, a wic i zgodnie z Deklaracj Zasad Trzeciej
Pozycji, ktra zreszt, jak pamitamy z analizy idei tame zawartych, zostaa na jzyk polski
cho w pewien uproszczony sposb przeoona i opublikowana przez NOP: Stoimy na
pozycjach separatyzmu rasowo-kulturowego oraz etnopluralizmu jako postawy plasujcej si
pomidzy rasizmem, szowinizmem, a kosmopolityzmem. Uwaamy, e kady ma prawo do
rozwoju zgodnie z wartociami wsplnoty, w ktrej si znajduje. Prawdziwe pikno
dostrzegamy w naturalnej rnorodnoci, uksztatowanej w toku historii, nie za w procesie
przymusowych integracji cakowicie rnych spoecznoci 102. Obrona zrnicowania
narodowego, kulturowego, etnicznego i rasowego to wszake jedna z podstaw ideowych nurtu
trzeciopozycyjnego, std te nie dziwi wpisanie jej w obrb zasad wspczesnego
narodowego radykalizmu. Wspczeni spadkobiercy ONR powinni zatem wedug NOP
reprezentowa nacjonalizm opierajcy si wanie na etnopluralizmie, ktry w tym przypadku
wie si rwnie z separatyzmem rasowym.
Nie inaczej jest z antyglobalizmem i antyimperializmem take i one powinny by
fundamentaln cech idei narodowego radykalizmu jako wspczesnego polskiego
terceryzmu, cho widzimy tutaj pewien element ostronoci w podejciu
antyimperialistycznym i antyglobalistycznym, ktry wynika wszake z faktu, i mimo caej
swojej antyprawicowoci, narodowy radykalizm nie moe popa jednoczenie w
niepohamowany zachwyt nad lewicowoci, a wic musi konsekwentnie zachowa swoje
stricte tercerystyczne stanowisko. Niemniej jednak, mimo owego zastrzeenia,
antyimperializm i antyglobalizm to fundamenty wspczesnego narodowego radykalizmu:
Mwic o TP, nie mona zapomnie o antyimperializmie, a obecnie take antyglobalizmie.
Na samo wspomnienie tych dwch okrele niejednemu zwolennikowi tzw. skrajnej prawicy
wrd tzw. NR (sic!) zapala si lampka bezpieczestwa jak to, nacjonalizm i hasa rodem z
tzw. skrajnej lewicy? C, jeli taka reakcja pojawia si u osoby wiadomie przynalecej do
nurtu narodowego radykalizmu, to wypada tylko ubolewa nad jej formacj ideow103.
Narodowy radykalizm polski by bowiem wanie wedug NOP przykadem nacjonalizmu
wyamujcego si z dychotomii prawica lewica, nacjonalizmu rewolucyjnego,
opowiadajcego si za radykaln transformacj ustroju spoeczno-ekonomicznego wobec
takiego stricte tercerystycznego wymiaru narodowego radykalizmu, antyglobalizm i
antyimperializm wynikaj wanie z zachowania owego podstawowej cechy narodowego
radykalizmu, jego fundamentalnych zasad, a zatem s wspczesn odpowiedzi na obecne
zjawiska i procesy zagraajce suwerennoci pastw, tosamoci narodw i ich gospodarkom
antyimperializm i antyglobalizm si rzeczy wynikaj wanie z trwania przy fundamencie
narodowego radykalizmu, jakim jest prymat dobra narodu w yciu doczesnym, zachowanie
tosamoci, dobrobytu i niepodlegoci narodu. W. Trojanowski pisze w nastpujcy sposb:
Uksztatowany w latach 30. XX wieku historyczny polski narodowy radykalizm by
102
67
104
Tame, s. 11.
Nasze Pogldy, http://www.nacjonalista.pl/nasze-poglady/, dostp z dn. 03.09.2011.
106
W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1,
s. 11.
105
68
przeciwnie naprzeciw USA staje kraj bdcy takim samym dla narodowych radykaw
zem, co wanie ostoja wolnoci, pokoju, tolerancji, wolnego rynku i demokracji.
Antyimperializm, jak rwnie antyamerykanizm tworzcy z nim nierozerwalna wi,
jeszcze mocniej zawarte s w ideach ogoszonych na portalu Nacjonalista.pl: Kilkadziesit
ostatnich lat to rwnie okres panoszenia si agresywnego amerykaskiego imperializmu,
ktry po upadku konkurencyjnego mocarstwa pozby si jakichkolwiek hamulcw.
Antyimperializm czy si z prawem narodw do podania ciek rozwoju zgodn z wasn
przyrodzon tradycj. Biay Dom dc do realizacji interesw gospodarczych i
geopolitycznych nie zawaha si przed inwazj na Irak i Afganistan, gdzie jako symbol
kulturowej dominacji Zachodu pozwoli otworzy filie firmy McDonald. Jednoczenie
zagroone interwencj zbrojn s rzdy pastw, ktre kontestuj imperialistyczne zapdy
USA; Hugo Chvez i Mahmud Ahmadinead poddani s szykanom ze strony globalnej, proamerykaskiej opinii publicznej, gdy nieustpliwie broni godnoci i suwerennoci swoich
nacji. Jako nacjonalici udzielamy poparcie kademu ruchowi dcemu do ustanowienia
wielobiegunowego porzdku midzynarodowego, a ktry nie pozostaje wyemancypowany ze
wsplnoty narodowej w ramach ktrej funkcjonuje107. Konsekwentny zatem antyimperializm
wspczenie musi by dla narodowych radykaw z NOP jednoczenie antyamerykanizmem
to wanie Stany Zjednoczone s mocarstwem prowadzcym polityk oparta na
imperializmie, czyli podporzdkowywaniu swoim interesom kolejnych niepokornych
pastw i narodw, okrelanych przeze jako o za bd kraje bandyckie (rogue states),
m.in. poprzez zbrojne interwencje. USA to pastwo, ktre wedug NOP nie tylko dy do
dominacji politycznej w skali caego globu ziemskiego, ale rwnie do faktycznego
wyniszczenia tosamoci narodw poprzez promowanie amerykaskiego, konsumpcyjnego
stylu ycia, idei indywidualistycznych i materialistycznych, opartych na kulcie homo
economicus, czyli jednostki wyizolowanej od wasnego kulturowo-etnicznego otoczenia,
kierujcej si wycznie wasnymi egoistycznymi potrzebami, podejmujc decyzje zgodnie z
ekonomicznym rachunkiem zysku i strat, dla ktrej ycie stanowi tylko cig konsumpcji.
Oprcz niszczenia fundamentu duchowego, rugujc tradycyjne wartoci danego narodu, take
niszczy si jego ekonomiczn niezaleno w postaci propagowania zasad wolnego handlu i
nieskrpowanej przedsibiorczoci, ktra w praktyce oznacza wczenie danej narodowej
gospodarki w wiatowy rynek, a przeto wystawiajc j na swobodne dziaanie wielkich
koncernw niszczc rodzim, drobn wytwrczo. Imperializm amerykaski to wedug
nacjonalistw rewolucyjnych nie tylko denie do politycznego podporzdkowania innych
ziem, pastw czy narodw, ale take homogenizacja wiata poprzez promowanie liberalnych
wartoci jako alternatywy wobec zrnicowania kulturowo-etnicznego ludzkoci. To wanie
wizja de facto nowej cywilizacji jednej, oglnoludzkiej, materialistycznej, zdominowanej
przez kult indywiduum i ekonomii, z jednym dopuszczalnym ustrojem politycznym, czyli
demokracj liberaln oraz jedn, kapitalistyczn gospodark, ktra jednake zdominowana
bdzie przez wielki, midzynarodowy kapita, na stray ktrej bd stay jako wiatowy
andarm wanie USA. To wizja globalnego Imperium Americanum, ktra nie tylko bdzie
globalnym pastwem, ale take globaln cywilizacj, globalnym spoeczestwem
otwartym, maksymalnie ujednoliconym duchowo, wyzutym z tradycyjnego zrnicowania
kulturowo-etnicznego, i globaln gospodark dodajmy, e w Nowy Porzdek wiatowy
bdzie zatem mia w ujciu nacjonalistw rewolucyjnych charakter wybitnie scentralizowany,
zbiurokratyzowany, zhierarchizowany i zuniformizowany. Dlatego te wedug NOP naley
solidaryzowa si ze wszystkimi pastwami i ruchami politycznymi o charakterze
antyamerykaskim i antyimperialistycznym, jak np. Wenezuela H. Chveza czy Iran M.
107
69
Ahmadineada, lecz z jednym wanie zastrzeeniem owe ruchy i kraje musz w swym
antyamerykanizmie i antyimperializmie wyraa patriotyzm, a wic odwoywa si do idei
narodowych, a tym samym broni zrnicowania wiata, jakie wie si wszake z istnieniem
rnych narodw, kultur, pastw. Owo zastrzeenie wie si oczywicie z rezerw i
krytycznym stanowiskiem wobec pastw, ktre s antyimperialistyczne i antyamerykaskie,
lecz czyni to w imi idei, ktre cho konkurencyjne dla American way of life, pokrewne s
liberalizmowi ze wzgldu na materializm chodzi tu oczywicie wanie o marksizm, czego
najlepszym dowodem jest zastrzeenie wyraone powyej przez W. Trojanowskiego wobec
Koreaskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej108.
Rwnie antyglobalizm narodowo-radykalny musi by cile odrniony od
antyglobalizmu skrajnej lewicy: W ostatnich latach okrelenie to stao si swoistym
wytrychem, na ktrym przerne ruchy polityczne, szczeglnie z tzw. lewicy, prbuj zbi
kapita polityczny. To, co postuluj, to jednak nie odrzucenie globalizacji i przywrcenie
pastwom narodowym funkcji decyzyjnych w kwestiach gospodarczych, ale zastpienie
obecnej globalizacji inn, bardziej sprawiedliw. Pokazuje to rzeczywiste oblicze tzw.
ruchu antyglobalistycznego, ktry nie uoglniajc jest w duej mierze kolejnym z
elementw Systemu, majcym za zadanie kanalizowa spoeczne obawy i doskonale
wpisujcym si w iluzj pluralizmu politycznego oraz swobody wyraania pogldw 109.
Innymi sowy, W. Trojanowski poda tutaj szlakiem wytyczonym przez nie tylko brytyjskich
trzeciopozycjonistw, lecz generalnie rodowiska tercerystyczne, ale take m.in. francusk
Now Prawic, wedle ktrego wanie idea etnopluralizmu, a wic poszanowanie tosamoci
ludw, narodw, grup etnicznych, zachowanie zrnicowania etnicznego, stanowi niezbdny
warunek konsekwentnego, autentycznego antyglobalizmu. W przeciwnym wypadku mamy
bowiem do czynienia podajc tym tokiem mylenia nie z antyglobalizmem, ale raczej z
alterglobalizmem, gdy globalizacji neoliberalnej przeciwstawiana jest zwaszcza przez
radykaln lewic de facto globalizacja socjalistyczna, sprawiedliwa spoecznie, eliminujc
globalne nierwnoci, postulujca powoanie instytucji ponadnarodowych, ktre podjyby
si prb regulacji globalnego rynku, wielkiego, multinarodowego kapitau. Ponadto
ugrupowania tzw. antyglobalizacyjne, bdce wedug narodowych radykaw choby z racji
swojej lewicowoci, w tym radykalnej, bazujcej na marksizmie, faktycznie
alterglobalizacyjnymi, akceptuj swobod obyczajow, czy chociaby masow imigracj,
przyczyniajc si tym samym do niszczenia rnorodnych korzeni kulturowych i etnicznych,
tradycyjnych wartoci, a tym samym na rwni z liberalizmem niszcz bogactwo ludzkoci
tkwice w jej tradycyjnym, kulturowo-etnicznym zrnicowaniu. Tym samym nie s one
alternatyw dla idei, na ktrych opiera si materialistyczny, ekonomistyczny System, lecz
tylko postulatem jego zreformowania, uczynienia go bardziej ludzkim, wic globalizacj
nie z ekspansj wielkich koncernw i narastajcymi nierwnociami midzy bogat Pnoc a
biednym Poudniem w porzdku midzynarodowego, lecz z pooeniem podwalin pod
socjalizm midzynarodowy, w ktrym ludzko stanie si jedn, globaln spoecznoci
opart na rwnoci.
Antyglobalizm zostaje take oczywicie wyraony mocno przez portal Nacjonalista.pl,
przy czym tutaj wie si on bezporednio z antykapitalizmem: tak jak antyimperializm jest
nieodczny wspczenie od antyamerykanizmu, tak te antyglobalizm musi by dzi
zwizany wanie z antykapitalizmem. Co wicej, w antykapitalizm posiada dwa wymiary:
gospodarczy, gdzie atakuje si sam istot gospodarki wolnorynkowej w jej wspczesnym
108
Co ciekawe, o ile Korea Pnocna jest wanie uznawana za relikt komunizmu i zimnej wojny, o tyle liczne
odwoania H. Chveza do marksizmu nie zostaj zauwaone przez polskich narodowych radykaw z NOP.
109
W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1,
s. 11.
70
wydaniu, uznanym za neoliberalne, czyli wanie za czysty leseferyzm 110, oraz kulturowy,
tzn. zwizany z propagowanie konsumpcjonizmu, indywidualizmu, kosmopolityzmu, a wic
idei liberalnych odnonie do sfer obyczajowoci czy nawet wiatopogldu. Oddajmy gos
narodowym radykaom z owego portalu, bdcymi take dziaaczami NOP:
NACJONALISTA.PL stoi twardo na linii antyglobalizmu i antykapitalizmu (kulturowego,
jak i gospodarczego). Globalizacja, czyli proces midzynarodowego podziau pracy w imi
interesw finansowych potg doprowadza do niszczenia caych sektorw produkcji
poszczeglnych krajw, gdy nie s one wystarczajco zyskowne dla menaderw wielkich
korporacji. Wraz z dramatem zwykych ludzi, ktrych pozbawiono pracy, idzie zwalczanie
lokalnych tradycji, z powodu ich niekompatybilnoci z systemem spoecznym, ktry oczekuje
od czowieka tylko zdolnoci do konsumpcji. Ludzie pojmowani jako cz wsplnoty nie s
potrzebni, gdy nie ma to znaczenia dla zwikszenia dochodw. Mamy do czynienia z
lansowaniem wzoru kulturowego, ktry naley okreli jako konsumpcjonizm nie
wymagajcy wyszych wartoci, zakorzenienia, twrczoci jeste tym co kupujesz krzycz
z kadej strony mass-media. Ten nie majcy nic wsplnego z europejsk tradycj kulturowy
kapitalizm jest wynikiem mentalnej okupacji Europejczykw przez atlantycki imperializm,
ktrego obecno na naszym kontynencie jest odpowiedzialna za moraln degrengolad
spoeczestw. Globalizacja oznacza rwnie otwarcie granic na obcych nam kulturowo
imigrantw, ktrzy nie bdc w stanie dostosowa si do otoczenia, w ktrym si znaleli,
staj si rdem nowych konfliktw111. Powysza charakterystyka globalizacji, czyli
procesu powstawania jednolitej, wiatowej gospodarki kapitalistycznej, jak widzimy, posiada
cechy prawicowe (globalizacja jako uniformizacja kulturowa, powodujca zanik tradycyjnych
wizi spoecznych, tradycyjnych wartoci, tosamoci danej kultury czy narodu, promujca
konsumpcyjny, materialistyczny, pogardzajcy wyszymi wartociami styl ycia, masowe
imigracje ludnoci o obcym pochodzeniu, przyczyniajc si do tworzenia wyzutych z
zakorzenienia spoeczestw mieszanych kulturowo i etnicznie, bdcych de facto sum
wyizolowanych atomw bez adnej wiadomoci odnonie do swojego pochodzenia), jak i
bliska jest krytyce lewicowej (globalizacja zdefiniowana przez redaktorw Nacjonalista.pl
jako proces powstawania oglnowiatowego systemu ekonomicznego charakteryzujcego si
podziaem pracy, ktry powoduje narastanie nierwnoci spoeczno-ekonomicznych midzy
pastwami, jak i wewntrz pastw, powstawanie coraz wikszych obszarw biedy,
pauperyzacj i bezrobocie oraz ktry funkcjonuje w interesie wielkich, ponadnarodowych
koncernw). NOP jako polska Trzecia Pozycja zwalcza tym samym globalizacj i
kapitalizm wyamujc si z autoidentyfikacji jako wycznie prawica lub lewica std te
NOP, okrelajcy siebie jako poza lewic i prawic, owe dwa zjawiska wspczesne krytykuje
z pozycji charakterystycznych dla nurtu trzeciopozycyjnego, tzn. narodowych i
tradycjonalistycznych zwracajc uwag na niebezpieczestwa duchowe, jakie nios ze sob
globalizacja i kapitalizm, wice si z negacj Tradycji i tosamoci narodu jak rwnie
socjalnych, atakujc je za narastanie nierwnoci spoeczno-ekonomicznych, pauperyzacj
coraz wikszych rzesz ludnoci, niszczenie rodzimej przedsibiorczo przez wielkie
koncerny ponadnarodowe.
110
71
Tame.
72
Tame, s. 11.
73
74
76
77
Nt. tradycjonalizmu katolickiego w ideach NOP zob. M. Strutyski, Miejsce tradycjonalizmu katolickiego w
ideologii Narodowego Odrodzenia Polski, [w:] B. Grott (red.), Religia i polityka, Krakw 2000.
78
judaizmem (ydzi jako starsi bracia w wierze), tzw. Nowa Msza w miejsce jedynej,
prawdziwej mszy, czyli tzw. Mszy Wszechczasw (mszy w rycie trydenckim odprawianej
przez kapana tyem do wiernych, w jzyku aciskim), kwestionowanie struktury
hierarchicznej Kocioa, odrzucenie etosu heroicznego, wyraajcego si w chociaby w
retoryce wojny Dobra ze Zem, oznaczaj faktycznie stworzenie nowej w swojej treci religii,
nie majcej nic wsplnego z autentycznym katolicyzmem, czyli Tradycj zachowywan przez
Koci. To nowa religia, ktra w peni dostosowana jest do standardw spoeczestwa
otwartego, wielokulturowoci, tolerancji, pokoju, demokracji liberalnej i neutralnoci
religijnej (przyjcie przez Sobr Watykaski II dekretu o wolnoci religijnej), a wic stanowi
form duchowoci uleg wobec materialistycznego, nowoczesnego wiata.
Owo dostrzeenie autentycznego, czyli tradycyjnego, przedsoborowego katolicyzmu i
katolicyzmu posoborowego wizao si take ze zrozumieniem postaw duchowiestwa
wyraajcych si w entuzjastycznym stosunku do budowy demokracji liberalnej i kapitalizmu
w Polsce, poparcie dla integracji europejskiej, a nawet sympatyzowanie z ugrupowaniami
politycznymi czy pras wyraajc demokratyczno-liberalne idee: postawy owe wynikay
wanie z owego nowego, unowoczenionego Kocioa liberalnego, modernistycznego,
nastawionego na dialog z judaizmem i innymi religiami. Tym samym dziki
tradycjonalizmowi katolickiemu NOP udao si wyjani panujc sytuacj: na podziay
polityczne, zwizane ze stosunkiem do nacjonalizmu polskiego, do kwestii ydowskiej
(cilej judaizmu), liberalizmu, integracji europejskiej i generalnie z zachodnimi
organizacjami midzynarodowymi wynikay jednoczenie z samej wizji Kocioa
tradycyjnej lub nowoczesnej. Katolicyzm posoborowy oznacza w przypadku Polski na
przyzwolenie na budow demokratyczno-liberalnego ustroju, poparcie dla transformacji
ustrojowej, wspprac ze rodowiskami ydowskimi, entuzjazm wobec wczenia Polski do
UE innymi sowy, penienie funkcji elementu znienawidzonego przez NOP Systemu.
Koci posoborowy to wszake dla polskich narodowych radykaw i dla zagranicznych
trzeciopozycjonistw. Koci wanie niejako zinfiltrowany przez zwolennikw Systemu,
czyli idei liberalnych i opartych na nich ustrojach: demokratyczno-liberalnego w sferze
polityki oraz kapitalistycznego w sferze ekonomii. Stosunek do wizji Kocioa, katolicyzmu,
jak i jego stosunku do otaczajcego, wspczesnego wiata, automatycznie przekada si na
stosunek do demokracji liberalnej i kapitalizmu liberalnego: w przypadku katolicyzmu
posoborowego, nowoczesnego, a zatem faszywego poparcie dla Systemu, co najwyej
pragnc go tylko zreformowa, godzc jego wartoci z wartociami chrzecijaskimi, za w
przypadku katolicyzmu tradycyjnego, prawdziwego Koci jako alternatywa wobec
Systemu, a wic jako sia antysystemowa, stojca na drodze ku Nowemu Porzdkowi
wiatowemu, a wic niejako sia rewolucyjno-konserwatywna, a co zatem idzie, sia
skonna zaakceptowa nacjonalizm, wyraajcy si wszake choby w obronie pastw
narodowych przeciwko dalszej, ateistycznej w gruncie rzeczy, uniformizacji i centralizacji.
W ten oto sposb NOP dziki zainteresowaniu katolickim tradycjonalizmem znacznie
wzbogaci swoj wiedz o przemianach zachodzcych we wspczesnym Kociele
katolickim, nie tylko wrd polskiego duchowiestwa, a przy tym otrzyma poniekd
odpowied odnonie do przyczyn tak mocnego zdaniem narodowych radykaw
opowiedzenia si za III RP pastwem antynarodowym i antychrzecijaskim,
wsptworzonym przez postkomunistw, bdcym struktur narzucon w znacznej mierze z
zewntrz: tak jak niegdy PRL przez Moskw, tak teraz III RP przez Bruksel i Waszyngton
traktowane przez NOP jako dwa filary midzynarodowego systemu, bdcego powieleniem w
skali globalnej wzorcw liberalnych, narzucanych krajom postkomunistycznym, w tym
Polsce. Tym samym musia zatem jako reprezentant nacjonalizmu chrzecijaskiego (cilej
katolickiego) zaj stanowisko odnonie do owych nurtw w onie Kocioa. Jak mona
79
A. Gmurczyk, Nowy Nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), s. 6.
119
Wystpienie Artura Szablaka, Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), s. 11.
120
Tame, s. 11.
121
A. Gmurczyk, Szczerbiec, 1997, nr 9 12 (71 74), s. 2.
80
rozumianego szerzej, a wic jako wsplnota wiernych wszak Tradycja jest tylko jedna, gdy
opiera si na Prawdzie Boej, std te nie podlega jakiejkolwiek indywidualnej, subiektywnej
ocenie, wliczajc w to nawet kapanw albo jest si wiernym Tradycji, a wic
katolicyzmowi, albo si go odrzuca, stawiajc siebie zatem poza Kocioem, bdc zatem
wrogiem Boga podobnie jak w przypadku wielu innych kwestii take i tutaj nie ma miejsca
na jakikolwiek kompromis. Co wicej, tak wyrane stwierdzenie, i ten, kto gosi tezy
sprzeczne z Tradycj, automatycznie zostaje wykluczony z Kocioa katolickiego sugeruje
postaw prawdziwych, tj. tradycyjnych katolikw wobec duchownych opowiadajcych si za
modernizmem, Kocioem uwspczenionym a mianowicie wypowiedzenie posuszestwa
i odrzucenie ich zwierzchnoci z racji ich antykatolickiego, heretyckiego stanowiska.
W przeciwstawieniu katolicyzmu tradycyjnego, czyli prawdziwego, katolicyzmowi
wspczesnemu, modernistycznemu, ktry faktycznie jest po prostu dla narodowych
radykaw inn, doskonale wpasowujc si we wspczesn, antychrzecijask w swym
charakterze cywilizacj, wtruje prezesowi NOP A. Zdolski: Wspczesny rozkad nie
oszczdza rwnie fundamentu cywilizacji aciskiej, tzn. Kocioa Katolickiego. Jestemy
wiadkami jednego z najgbszych w historii Kocioa kryzysw Wiary. Koci jest
rozsadzany od wewntrz. Wrg zewntrzny nie by w stanie go zniszczy, lecz dym szatana
przenikn dzi do wntrza. Koci coraz bardziej oddala si od tradycji (tak w oryginale
K. K.), nastpuje tzw. uwspczenienie, dostosowywanie do nowych czasw doktryny
katolickiej, czego jake widzialnym symbolem jest narzucenie nowej, sprotestantyzowanej
liturgii122. A. Zdolskiemu, jak i prezesowi NOP wtruje Sawomir Urtnowski, lider grupy
rockowej NaRa, powizanej z analizowan parti: Prawdziwy Katolicyzm zdecydowanie
rni si od pseudokatolicyzmu soborowego. My jestemy Katolikami, a nie jakimi
modernistycznymi popapracami. yjemy jednak w czasach trudnych. Wielu hierarchw
stracio wiar i prowadzi dziaalno de facto antykatolick i antykocieln. Wprowadzaj oni
do Kocioa obce Mu idee i gusa np. tolerancj, ekumenizm czy liberalizm. Wielu ludziom,
szczeglnie modym, przedstawia si wic Koci w faszywym wietle. Nie wszyscy maj
na tyle wiedzy i rozeznania, by rozpozna t faszyw nauk. Dlatego te zraaj si do
Wiary, Kocioa i w ogle do Pana Boga 123. W niniejszej wypowiedzi nie brak zatem
dosadnoci mamy do czynienia z ciekawym paradoksem: ot powysze wypowiedzi
ewidentnie maj charakter antyklerykalny. Jednake owa bezpardonowa krytyka kleru
dokonywana jest nie w imi wartoci niekatolickich, czy niechrzecijaskich, nie z pozycji
zasad neutralnych religijnie bd majcych charakter religijnie odmienny od katolicyzmu,
lecz wanie z silnego przywizania dla katolicyzmu. NOP w swojej obronie katolicyzmu,
cilej katolicyzmu tradycyjnego, w walce o zachowanie Tradycji, i budowie nowego,
chrzecijaskiego porzdku spoecznego, otwarcie przeciwstawia si duchowiestwu
posoborowemu, a wic poniekd jest antyklerykalny, cho podkrelmy to wyranie w
antyklerykalizm jest specyficzny, gdy opiera si on na fundamencie wartoci katolickich, a
wie si on z krytyk duchownych, ktrzy zdaniem narodowych radykaw wiar
chrzecijask porzucaj poprzez modernizowanie Kocioa wedug postanowie Soboru
Watykaskiego II. Co wicej, w paradoksalny antyklerykalizm antyklerykalizm, o dziwo,
katolicki, tradycyjny widzimy w nastpujcej wypowiedzi S. Urtnowskiego, ktry wanie
w narodowych rewolucjonistach widzi nadziej na przetrwanie Tradycji katolickiej, a
nastpnie na odrodzenie cywilizacji opartej na odwiecznych, absolutnych, boskich
wartociach: A kim jestemy my, ludzie ruchu narodowo-rewolucyjnego, jeli nie Armi
Boga wanie? Kto za nas ma utrzyma wite Wartoci, kto broni ma Kocioa i witej
122
81
Wiary, gdy hierarchia w duej swej czci przechodzi do obozu wroga? Gdybymy porzucili
ten obowizek, to stalibymy si zwyk hoot, nie wart nawet tyle, by na ni splun 124.
Dosadno sformuowa odnonie do ludzi, ktrzy porzucaj wiar chrzecijask, a
szczeglnie tyczy si to modernistycznych duchownych, jest tu uderzajca. Take i w
nastpujcym fragmencie artykuu R. Larkowskiego jednego z najpodniejszych
publicystw Szczerbca lat dziewidziesitych moemy zauway wyran opozycj
midzy katolicyzmem tradycyjnym a katolicyzmem soborowym, dominujcym w Kociele
katolickim wspczenie i decydujcym o jego obliczu: Nas, katolikw, szczeglnie boli
postpujce deprecjonowanie roli Kocioa, zamienionego w jeszcze jeden element adu
demokratycznego i liberalnej pseudoideologii. W naszym krgu cywilizacyjno-kulturowym
miejsce katolicyzmu zawsze byo zupenie inne. Teologiczni faszerze czyni z Chrystusa i
Apostow jak hippisowsk komun albo gniazdo anarchistw. Czytajc Pismo wite
jasno widzimy Boga mistycznego wodza, ktry z miosierdziem, ale tward rk kieruje
ludmi dla ich dobra. Wtek autorytetu, posuszestwa i dyscypliny nadaje chrzecijastwu
mocne podstawy podporzdkowania wiata przez wykonawcw woli Opatrznoci. Nie grupy
charyzmatyczne czy hermetyczne Oazy, ale ruch quasi religijny typu Legionu w. Michaa
Archanioa to przykad niedocignionego koa miujcych si przyjaci, gotowych na
wszystko dla sprawy Wiary i Narodu125. Tradycyjny katolicyzm wedug R. Larkowskiego,
przechowujc wizj adu prawdziwego, boski eidos porzdku, kultywuje zatem wartoci
autorytetu, posuszestwa i dyscypliny, ktre we wspczesnym, nowoczesnym katolicyzmie
zostaj odrzucone na rzecz pacyfizmu czy egalitaryzmu, ktre wszake s uosabiane przez
samego Boga, nazwanego tu zreszt mistycznym wodzem, co sugeruje nie tylko
miosierdzie Boga Ojca, ale rwnie srogo i twardo. Zwrmy rwnie uwag na
porwnanie modernistycznego katolicyzmu do komuny hippisowskiej czy gniazda
anarchistw, a wic rodowisk powszechnie kojarzonych z lewicowym radykalizmem
Koci katolicki dziki swoim modernistycznym przemianom nie tylko w liturgii, ale
rwnie w dogmatach wiary, jak i w kwestii relacji Koci wiat wspczesny coraz
bardziej upodabnia si zdaniem R. Larkowskiego wanie do rodowisk radykalnie
lewicowych, stajc si kosmopolityczny, pacyfistyczny i egalitarny.
Negatywny obraz wspczesnego katolicyzmu czyli wedug narodowych radykaw
katolicyzmu faszywego, nowej quasi-religii, ktra katolick jest faktycznie z nazwy i
symboli dopenia krytyka decyzji Kocioa katolickiego w Polsce. Ot wiksza cz
polskich wyszych duchownych w Polsce zdecydowanie nie tylko opowiedziaa si za
modernizmem w celu dostosowania si do wspczesnoci, co oznacza dla NOP porzucenie
Tradycji a wic po prostu katolicyzmu ale rwnie sama entuzjastycznie wczya si w
budow demokratyczno-liberalnego, kapitalistycznego Systemu, tym samym zdradzajcych i
katolick religi, i polski nard. R. Larkowski, przywoujc za przykady politycznego
zaangaowania ksiy po stronie ustroju demokratyczno-liberalnego takich duchownych, jak
biskup Tadeusz Pieronek i arcybiskup Jzef yciski, stwierdza: Jestemy katolikami bez
nowatorskich podtekstw modernistyczno-ekumenicznych. Pozostajemy wiernymi, a jedyn
polityk, ktr prowadzimy nie jest demokratyczna gra o stoki, ale suba Narodowi. Dlatego
przerni osobnicy, z ochap wadzy sprzedajcy wasny honor nerwowo reaguj na tak
postaw. Smutne jest jednak to, e podobne uczucia zdaj si ywi niektrzy hierarchowie,
dajc swe bogosawiestwo politycznym kantom, zwykym obuzom i wrogom Kocioa.
Materializm zgangrenowa duchowe i wieckie podstawy istnienia naturalnego adu.
Zmuszanie wyznawcw Chrystusa, aby przyjmowali demoliberalny porzdek pod grob
124
125
Tame.
R. Larkowski, Wojownicy adu, Szczerbiec, 1997, nr 6 8 (68 70), s. 3.
82
126
83
si przez p wieku osign komunistom, hierarchia uczynia sama z siebie 129. Ostatnie
zdanie jest wyjtkowo dobitnym oskareniem wobec wspczesnego duchowiestwa nawet
bowiem wedug A. Gmurczyka represje ze strony komunistw, rzdzcych Polsk i innymi
krajami demokracji ludowej w okresie powojennym nie zamay siy wiary i jednoci
Kocioa stao si to dopiero za spraw niego samego, wskutek postanowie Soboru
Watykaskiego II, a w Polsce po 1989 r., kiedy hierarchowie zaczli entuzjastycznie popiera
budow Systemu. Co wicej, owa bezpardonowa krytyka obejmuje rwnie co ciekawe
nauczanie religii w szkoach. Zdawa by si mogo, e owo zjawisko wzbudzajce wszake
do dzi wiele kontrowersji i zaartych dyskusji na linii prawica lewica powinno spotka
si z uznaniem narodowych radykaw, przywizanych przecie do religii katolickiej.
Jednake okazuje si, e rzeczywisto w tej materii jest cakowicie odmienna sprawa
bowiem wie si z jakoci owej nauczanej religii w szkoach, a ktra to jako zostaje przez
NOP oceniana negatywnie wanie ze wzgldu na to, i jest to nauczanie modernistycznej,
posoborowej, a wic pseudo-katolickiej religii. O wiele bardziej zatem jest podane przez
prezesa NOP np. nauczanie religii katolickiej w jej prawdziwej, tradycyjnej formule w
salkach katechetycznych w kociele, anieli modernistycznego katolicyzmu (czy raczej
wedug nacjonalistw rewolucyjnych z tej organizacji quasi-katolicyzmu) w szkoach.
Fascynacja tradycjonalizmem katolickim w przypadku NOP okazaa si, jak widzimy,
bardzo gboka: publikowano ju poczwszy od 1994 r. artykuy wyranie przeciwstawiajce
si posoborowej rewolucji i prezentujce tradycyjne oblicze katolicyzmu wojujcego 130.
Co wicej, w kadym numerze Szczerbca mona znale pokan ilo artykuw bdcych
czy to wnikliw analiz poszczeglnych argumentw wysuwanych przez rodowiska
katolicko-tradycjonalistyczne, czy te analiz samych owych rodowisk, przedstawianych
przez Macieja Przebindowskiego, Tomasza Niecikowskiego i Roberta Nogackiego, jak i
tumaczenia na jzyk polski artykuw czy fragmentw ksiek takich znanych
tradycjonalistycznych ksiy, jak Marcel Lefebvre, Franz Schmidberger, Rama
Coomaraswamy, czy Richard Williamson. Koniecznie trzeba tu jednak zastrzec, e NOP,
popierajc katolicki tradycjonalizm, na amach Szczerbca nie okrela si oficjalnie
odnonie do okrelonego rodowiska tradycjonalistycznego, std te uznanie zdobywao sobie
zarwno Bractwo Kapaskie w. Piusa X, na czele z M. Lefebvrem czy F. Schmidbergerem,
jak rwnie nurt radykalniejszy, goszcy tez, jakoby od lat pidziesitych lub
szedziesitych Koci katolicki nie ma prawowitego papiea, a wic, i Stolica Piotrowa
jest pusta, a za takowy uzna naley zreszt wewntrznie zrnicowany odnonie do np.
momentu, w ktrym zabrako prawowitego papiea tzw. sedewakantyzm (ac. sede
vacante stolica jest pusta). Co wicej, publikowano liczne artykuy sedewakantystw,
jak rwnie powicano im artykuy. Zdaniem M. Strutyskiego, NOP wrcz zacz powoli
przyblia si wanie ku sedewakantyzmowi131 i nie sposb zaprzeczy temu stwierdzeniu,
cho oficjalnie NOP nie wyrazi deklaracji popierajcej akurat w nurt najprawdopodobniej
pragnc w szeregach swoich czonkw, jak i sympatykw tradycjonalistw bardzie
umiarkowanych ni sedewakantyci (np. lefebvrystw), ktrych jednoznaczne poparcie dla
sedewakantyzmu kontrowersyjnego ze wzgldu na tak jawne, faktyczne wypowiedzenie
129
Tame, s. 16.
Co okrelony czas redakcja Szczerbca publikuje bibliografi tekstw katolicko-tradycjonalistycznych
zamieszczonych w niniejszym czasopimie, by uatwi czytelnikom odszukanie interesujcych ich tekstw. Np.
bibliografia za lata 1994 1999 zostaa zamieszczona w numerze 11 12 (97 98) w 1999 r. Zob. Nasza walka
o Tradycj, Szczerbiec, 1999, nr 11 12 (97 98), s. 29.
131
M. Strutyski, Religia i nard. Inspiracje katolickie w myli ruchu narodowego w Polsce wspczesnej (1989
2001), Krakw 2006, ss. 366 368.
130
84
132
85
nie tylko Towarzystwa Jezusowego, ale caego Kocioa witego137. W lad za takimi
publikacjami nie mogo zabrakn rwnie analiz owego nurtu, jak np. Sedewakantyci
Nowi Cristeros T. Niecikowskiego czy Sedewakantyzm. Rewolta w imi Tradycji M.
Przebindowskiego138. W tym ostatnim artykule czytamy z kolei: Niezalenie jednak od
swego rnicowania, sedewakantyzm jest powanym sygnaem uwidaczniajcym kryzys w
Kociele. Pokazuje on, e sprawy zaszy naprawd za daleko Za daleko139, majc przy tym
na myli jednake nie to, e sedewakantyci posunli si za daleko, lecz ze najwysi
hierarchowie Kocioa w swym modernizmie odeszli tak bardzo od Tradycji, e da facto
mona mwi wrcz o nowej religii wedug sedewakantystw. Co ciekawe, zwrcenie
baczniejszej uwagi na sedewakantyzm zwrcio take uwag na zagadnienie nieomylnoci
papieskiej, a take na kwesti, czy papie moe popa w herezj 140.
Czy oznacza to jednake, e teksty innych tradycjonalistw katolickich przestay
ukazywa si w Szczerbcu? Okazuje si, e nie NOP bowiem, jak zauwaylimy, nie
zaj oficjalnie konkretnego stanowiska popierajcego czy to lefebvrystw, czy te
radykalniejszych od nich sedewakantystw. Std te mimo pojawienia si tekstw
sedewakantystw, jak i zwrcenia uwagi na ich argumenty i generalnie na cay w ruch,
ktrego zaplecze stanowi przede wszystkim Meksyk, nie zaprzestao publikowa np.
lefebvrysty Franza Schmidbergera. Niemniej jednak zainteresowanie sedewakantyzmem jest
widoczne, a wynikao ono choby uwzgldniajc notki biograficzne o poszczeglnych
autorach, ktrych fragmenty przytoczylimy powyej, z fascynacji radykalizmem owego
nurtu, z jego bezkompromisowoci, z niezwykle twardym stanowiskiem, niezomnoci, z
jego nawet swoista antysystemowoci jeeli wspczesny Koci katolicki uznamy za
system, ktry zosta ju od koca lat pidziesitych (cilej od 1958 r., czyli od mierci
papiea Piusa XII owa data jest przez wikszo sedewakantystw uznawana jako pocztek
braku prawowitego papiey, a wic od tego momentu stolica jest pusta, cho nie brakuje
sedewakantystw, ktrzy ow dat graniczn przenosz w lata szedziesite, w zwizku z
Soborem Watykaskim II141) oparty na ideach cakowicie sprzecznych z Tradycj, a wic
jak chc tego sedewakantyci sta si de facto now religi, z wasnymi dogmatami, liturgi,
wasnymi kanonami wiary, wwczas sedewakantyci odgrywa bd rol siy wanie
antysystemowej, stojc poza tym systemem i atakowa go niejako frontalnie, z pozycji
cakowicie ode niezalenych, nie bdc wszake adnej z jego czci. Oczywicie owa
bezkompromisowo, nieugito i konsekwencja posunita a do granic faktycznie schizmy
jest poniekd zgodna z tokiem mylenia przyjtym przez NOP partia niniejsza uznaje siebie
wszake za ugrupowanie antysystemowe i jako takie bezwzgldnie zwalcza idee liberalne,
zakorzenione
w
wiatopogldzie
antychrzecijaskim,
materialistycznym,
indywidualistycznym i relatywistycznym, a ktre to idee legy u podstaw demokracji
liberalnej i kapitalizmu. Jako wanie taka bezkompromisowa organizacja stanowczo odrzuca
jakiekolwiek ideowe kompromisy z Systemem, jakiekolwiek wchodzenie z nim w rne
konszachty, z pogard traktujc te rodowiska narodowe, ktre podjy prb
zreformowania systemu czy wczajc si choby w walk parlamentarn, a ta wszake
stanowi z jedn z fundamentalnych cech demokracji liberalnej a wic i jedn z kluczowych
cech Systemu. Odniemy owe bezkompromisowe, zdecydowanie odmawiajce nie tylko
137
86
87
88
Tame, s. 5.
89
Nie mniej jednak powstajce w obrbie spoeczestwa nierwnoci nie mog narusza samej
istoty czowieczestwa, nie mog narusza jego godnoci i wolnoci musi by bowiem,
niezalenie od miejsca w strukturze spoecznej poszanowana cile jemu przypisana, jego
wasna sfera prywatnoci, autonomii, ktra wynika wanie z prawa naturalnego.
Prawo naturalne w ujciu zaoe Zasad Ideowych Nacjonalizmu jest podstaw dla
czterech fundamentalnych, nienaruszalnych z racji swojego naturalnego (a wic i boskiego)
rda, praw czowieka. Oto one:
a. prawo do ycia pojtego jako ycie biologiczne oraz jako realizacja praw pozostaych;
b. prawo do wolnoci czyli do czynienia tego, co nie jest sprzeczne z prawem naturalnym;
c. prawo do zaoenia rodziny ktra jest dla osignicia peni ycia koniecznoci;
c. prawo do wasnoci czyli do posiadania cakowitej wasnoci i rozporzdzania rodkami
produkcji; prawo to moe by ograniczone jedynie dobrowolnym zrzeczeniem si prawa
indywidualnego144.
Czy jednake owe prawa czowieka, ktry wynikaj z danego od Boga prawa naturalnego, a
ktre s zatem niezbywalne, integralnie zwizane z wolnoci i godnoci kadego czowieka,
s zgodne z liberaln koncepcj praw czowieka? Jeli chodzi o trzy z czterech wymienionych
praw, tj. prawo do ycia, prawo do wolnoci i prawo do wasnoci, to niewtpliwie s to
prawa, ktre znajdziemy w myli liberalnej bez trudu niezalenie czy mwimy tu np. o
liberalizmie arystokratycznym, buruazyjnym, demokratycznym, czy libertarianizmie. Wszak
jednostka jako najwaniejszy podmiot w spoeczestwie waniejszy ni jakakolwiek grupa
spoeczna (bdca tedy wycznie sum wolnych i niezalenych jednostek), a jej wolno jako
najwaniejsza warto stanowi centralne idee liberalizmu, std te prawo do ycia, wolnoci
i wasnoci s si rzeczy najwaniejszymi prawami czowieka prawami niezbywalnymi,
gdy wiadczcymi o jej wolnoci i egzystencji, a ich poszanowanie jest podstawowym celem
pastwa prawa. Take i obecne tutaj powizanie midzy wolnoci jednostki a
nienaruszalnoci jej wasnoci jest integralnie zwizane z liberalizmem poszanowanie
wasnoci prywatnej to przecie dla liberalizmu nieodczny element poszanowania wolnoci
jednostki wasno i swoboda ni dysponowania to nieodczny element wolnoci jednostki.
Czy jednak moemy tu mwi o przejciu z liberalizmu jego koncepcji praw czowieka?
Poprzestanie na takim zabiegu wiadczyoby o tym, e NOP czy nacjonalizm z ideami
liberalnymi, co w gruncie rzeczy nie powinno dziwi ze wzgldu na idee oddziau
warszawskiego, obecne do 1992 r. Okazuje si jednak, e nie jest tak do koca wszak
interpretacja praw czowieka w ideach liberalizmu i w nauce spoecznej Kocioa, na ktrej
NOP przecie opiera swoje koncepcje, odbiegaj od siebie. Ot jeli przyjrzymy si bliej
owym czterem prawom czowieka, to zobaczymy dwie rnice, ktre nie wzbudz raczej u
wszystkich liberaw jednakowego zachwytu po pierwsze dla NOP rwnoznaczne z
prawami: do ycia, do wolnoci i do wasnoci jest prawo do posiadania rodziny oczywicie
mowa tutaj o rodzinie w oparciu o fundament maestwa midzy kobiet a mczyzn,
ktrej gwnym celem jest prokreacja i wychowanie dzieci. Inspiracja moralnoci
chrzecijask jest zatem tutaj oczywicie wyrana, a przeto zaliczenie prawa do zakadania
rodziny moe wzbudzi protest ze strony liberaw, dla ktrych wolno jednostki dotyczy
wanie sfery wiatopogldowej, kultury, etyki, obyczajowoci, stylu ycia itp. Liberalna
koncepcja praw czowieka swoje rdo ma w indywidualizmie i racjonalizmie pogldach
triumfujcych zwaszcza w epoce Owiecenia, uznawanej przez katolickich tradycjonalistw i
ruchy polityczne odwoujce si do tradycyjnego nauczania Kocioa jednoznacznie
negatywnie, jako epoka antychrzecijaska. Uznanie zatem prawa do zaoenia rodziny jako
rwnorzdnego z prawem do ycia, wolnoci czy wasnoci moe rodzi zatem kontrowersje
144
Tame, s. 5.
90
wrd liberaw. O ile bowiem prawo do ycia, do wolnoci i do wasnoci rzeczywicie jest
zbiene z liberaln koncepcj praw czowieka, o tyle prawo do zaoenia rodziny ktra jest
zreszt w tym miejscu spostrzegana wrcz za niezbdn do penego ycia ju wyranie
wskazuje na wycznie katolick inspiracj.
Po drugie, zwrmy uwag na rozumienie prawa do wolnoci ot wolno zostaje tutaj
zdecydowanie okrelona zgodnie z chrzecijask moralnoci: jako swoboda postpowania,
moliwo dokonywania wyborw, ale wycznie w ramach prawa naturalnego. Wolno
jednostki zostaje wpisana w prawo naturalne, a cilej rzecz ujmujc wyranie jemu
podporzdkowana. To wanie prawo naturalne, z ktrego wynikaj m.in. owe cztery prawa
czowieka, okrela ramy, w jakich czowiek jest wolny. Wyjcie poza owe ramy oznacza
zatem naduycie wolnoci, co oczywicie jest rzecz niedopuszczaln w owym
chrzecijaskim systemie moralnym. Wolno jednostki zatem nie moe wiza si z czynami
niemoralnymi, z akceptacj postaw i czynw sprzecznych z prawem naturalnym, m.in.
wrogoci do tradycyjnej rodziny, pochwa rozwizoci seksualnej, pogarda wobec
maestwa, akceptacj aborcji, homoseksualizmu i innych odstpstw od prawa naturalnego.
W adnym wypadku zatem wolno jednostki nie zostaje tutaj zabsolutyzowana jest ona
wyranie podporzdkowana wartociom wyszym, danym ludziom przez Boga. Std te i
wolno jednostki, i prawa czowieka s niezbywalne, jednak ich okrelenie nastpuje tutaj w
oparciu o nauk Kocioa, a nie o liberalizm prawa czowieka dlatego s niezbywalne, gdy
wynikaj z prawa naturalnego, ktre zostao ludziom zaszczepione przez Boga, a co za tym
idzie, wolno jednostki musi by podporzdkowana zasadom owego prawa naturalnego i nie
moe wiza si z jego amaniem.
Wyrane rnice midzy zawart w niniejszym dokumencie wizj czowieka, jego praw,
wolnoci, wynikaj z nauki Kocioa, a ideami liberalizmu w tej kwestii widzimy w
nastpnych punktach. Oto bowiem czytamy dalej, co nastpuje: Czowiek jest istot
spoeczn, to znaczy, i niemoliwym jest jego rozwj poza wsplnot ludzi 145.
Stwierdzenie, e czowiek jest ze swej natury istot spoeczn stanowi punkt wyjcia do
dalszych krokw, oddalajcych coraz bardziej idee NOP od idei liberalizmu - ot
zdefiniowanie czowieka jako istoty spoecznej wie si tutaj wanie z okreleniem jego
naturalnego stanu jako bycia czci okrelonej wsplnoty. Czowiek w przeciwiestwie do
idei liberalnych nie jest atomem, nie rodzi si wolny i niezaleny od innych ludzi, lecz
stanowi integralny element danej wsplnoty tak jak komrka w organizmie. To stan, na
ktry nie ma on wpywu, gdy wypywa z natury samego czowieczestwa. Czowiek w peni
moe si bowiem realizowa wycznie wanie we wsplnocie wsplnocie, ktrej czowiek
jest integralnym elementem i jej podlega: Wsplnota nie jest sum jednostek, lecz caoci,
w ktrej czowiek realizujc swj cel absolutny korzysta i wzbogaca swe ycie o osignicia
innych ludzi146. Stwierdzenie niniejsze rozwiewa jakiekolwiek wtpliwoci odnonie do
nieliberalnego charakteru wizji czowieka, a wic i spoeczestwa, w koncepcjach NOP. To
wanie spoeczna natura czowieka natura dana wszake przez Boga sprawia, e w
przeciwiestwie do liberalizmu czowiek nie jest atomem, woln, niezalen jednostk, a
spoeczestwo z tego wzgldu stanowi tylko sum atomw, lecz dokadnie odwrotnie: to nie
jednostka wiedzie tutaj prym, lecz wanie wsplnota czowiek ju z racji swojej natury jest
integralnym elementem jakoci wyszego, gdy ponadindywidualnego, rzdu. Czowiek moe
y i rozwija si wanie wycznie jako element wsplnoty. Takie stanowisko oznacza
zatem odrzucenie atomizmu, charakterystycznego dla liberalizmu, stawiajcego afirmujcego
jednostk, a zatem czowieka przedstawiajc jako istot woln, niezalen, za wszelkie
145
146
Tame, s. 5.
Tame, s. 5.
91
Tame, s. 5.
92
Tame, s. 5.
Tame, s. 5.
93
w peni narodem, nie bdzie wsplnot tego typu w penym tego sowa znaczeniu wedug
NOP, jeli nie nastpi uwiadomienie sobie owego faktu przez tworzce j jednostki i
wsplnota narodowa istnieje, a tworzymy j my. Nie zatem mistyka krwi i ziemi, lecz
wiadome przywizanie i podporzdkowanie si dobru narodowemu jest decydujce dla
fundamentu narodu. Std te wanie mowa jest o narodzie jako o zwizku dobrowolnym, a
wizi jako majcej charakter psychiczny i moralny to wanie uwiadomienie sobie
przynalenoci wie si wanie z wol jednostki bycia czci owej wsplnoty i dziaania
dla jej dobra.
wiadomo przynalenoci do wsplnoty narodowej, wiadomo tego, i wsplnie z
innymi ludmi tworzymy okrelon, odrbn wsplnot, opiera si z kolei na wyrnikach,
ktre wanie budz ow wiadomo. Wszak aby jednostka uwiadomia sobie, e stanowi
razem z innymi ludmi ow wsplnot narodow, musi mie take wiadomo tego, i cz
j z innymi czonkami narodu pewne wsplne cechy cechy, ktre cz j z jednymi (czyli
czonkami narodu), ale take odrniaj j z kolei od drugich (tj. cudzoziemcw). Owymi
cechami s wedug przytoczonej definicji:
- wsplni przodkowie,
- tradycja historyczna.
Pierwszy z tych elementw zawiera w sobie niewtpliwie element wizi etnicznej, a wic
zwizkw krwi to wanie poczucie, e jest si dziedzicem tej samej krwi, e posiada si z
innymi ludmi tych samych przodkw, wedug narodowych radykaw sprzyja
uwiadomieniu sobie istnienia wizi narodowej ostatecznego aktu uformowania si
wsplnoty narodowej jako wsplnoty dobrowolnej, ktrej dobrowolno wynika wanie ze
wiadomoci przynalenoci do tego narodu oraz poczucia odrbnoci wasnej wsplnoty
narodowej od innych wizi zatem psychicznej i moralnej. Oprcz owej wsplnoty
przodkw mamy take i element stricte duchowy tradycj historyczn. To wanie ona jest
tu niewtpliwie znaczca, gdy wszake tradycja historyczna, czyli kulturowe dziedzictwo
ksztatowane w procesie dziejowym przez poprzednie pokolenia i przekazywane generacjom
nastpnym pokole, powstajce i rozwijajce si w cigu wielu wiekw, take posiada
wanie znaczenie przede wszystkim duchowe tradycja historyczna wszake to istotna cz
kultury narodowej, a wic si rzeczy to ona najsilniej wpywa wanie na wiadomo
narodow wiadomo, ktra jest kluczowa dla egzystencji narodu, gdy oznacza ona
dobrowolne podporzdkowanie si jednostek tworzcych w nard dobru narodowemu,
zrozumienie i emocjonalne zwizanie si z ludmi, ktrzy s bliscy ze wzgldu na wsplnych
przodkw i tradycj historyczn, jaka zostaa przekazana pokoleniom obecnym, ktre z kolei
same s zobowizane j przekaza swoim nastpcom, jak rwnie budzi w jednostkach
tworzcych nard nie tylko wsplnot celw, duchow, a wic psychiczn i moraln wi, ale
take wanie poczucie odrbnoci od innych wsplnot narodowych odrbno, ktra
wanie ze wzgldu na tak wan rol wiadomoci jednostki, jej dobrowolnego, penego
zaangaowania si w bycie czci narodu, jak i rol tradycji historycznej duchowego
dziedzictwa tworzonego i rozwijanego przez poszczeglne pokolenia w cigu wielu wiekw,
w niniejszym dokumencie zostaje okrelona jako odrbno kulturowa. NOP zatem staje na
gruncie definicji narodu jako wsplnoty przede wszystkim duchowej, cilej rzecz ujmujc
kulturowej, zwizanej ze wiadomoci przynalenoci do wsplnoty narodowej i
dobrowolnym pragnieniem jej rozwoju jako dobra wsplnego, wyszego anieli wasne dobro
jednostkowe, wiadomoci dziedziczenia od przodkw wsplnej tradycji historycznej i
wobec tego jednoczenie poczucia odrbnoci kulturowej, ale take nie pomija elementu
etnicznego wizi krwi, pochodzenia, co stwierdzenie o wsplnych przodkach przecie
wyranie sugeruje traktowanego tu jako swoista substancja biologiczna narodu, jako jego
podoe, na ktrym rozwija si tradycja historyczna, budzca wiadomo narodow, a wic
94
Tame, s. 5.
95
struktur, ktre maj podlegy narodowi charakter, tj. stanowi narzdzia suce do
zachowania i rozwoju rnych aspektw ycia narodu. Oznacza to, e integralnym elementem
adu naturalnego, wic adu prawdziwego, s narody majce niezaprzeczalne i niezbywalne
prawa do zachowania wasnego jzyka, kultury, tradycji historycznych, zapewnienia
odpowiedniego wychowania narodowego, wzmacniajcego poczucie mioci do narodu,
wiadomo przynalenoci do niego i poczucie odrbnoci od innych narodw czyli
zachowania oblicza duchowego narodu, jak rwnie do posiadania wasnego, nalenego na
mocy historii i tradycji terytorium oraz tworzenia na tyme wasnym terytorium struktur, za
pomoc ktrych nard bdzie mg organizowa swoje ycie.
Wanie owe dwa ostatnie prawa narodu wi si kwesti palc dla kadego nurtu
nacjonalizmu, a mianowicie stosunkw midzy narodem a pastwem. Dlaczego akurat
pastwem? Oddajmy gos NOP: Wrd struktur powoanych wol narodu, struktur
wyszego rzdu jest PASTWO 151. Nard, by zabezpieczy swj byt duchowy i materialny,
by zorganizowa wasne ycie, ma niezaprzeczalne, niezbywalne prawo do tworzenia struktur
podlegych, a z nich za najwaniejsze jako struktura najbardziej zoona i najwyszego
rzdu jest pastwo. Struktury zatem, o ktrych mowa jest w tekcie, oznaczaj organy
zwizane m.in. z wykonywaniem zada administracyjnych, stanowieniem i wykonywaniem
prawa, stosowaniem przymusu, za najwysz struktur jest tutaj pastwo. Jakie s struktury
niszej rangi tego akurat w dokumencie NOP nie poruszy. Najprawdopodobniej chodzi
tutaj o administracj samorzdow.
Wracajc jednake do kwestii pastwa, jak moemy dostrzec NOP podobnie zreszt jak
trzeciopozycjonici brytyjscy stoi na gruncie bezwzgldnego prymatu narodu and
pastwem. Pastwo to wycznie struktura powoana przez nard dla zabezpieczenia swojego,
tj. narodowego, bytu. Jakiekolwiek inne ujcie owej relacji jest zafaszowaniem owego
wanie naturalnego stanu rzeczy, a zatem i zafaszowaniem nacjonalizmu jako takiego
wszake nacjonalizm wedug NOP stawia sobie za cel wanie nard pastwo jest tylko
rodkiem owemu celowi sucym. Owszem, struktur najwysz ze wszystkich tworzonych
przez nard, jednake nie zmienia to faktu, i wanie narzdziem, struktur w rkach
narodowej wsplnoty. Relacja midzy narodem a pastwem jest w ideach narodowego
radykalizmu teje organizacji wyjtkowo klarowna, a jej istot jest wanie wyszo narodu
nad pastwem: nard jest celem (cilej najwyszym celem doczesnym), a pastwo
narzdziem przez nard stworzonym i rzdzonym do zabezpieczenia warunkw bytu i
rozwoju wsplnoty narodowej.
Take i w innych tekstach NOP znajdujemy ow zasad wyranie akcentowan. W
Wytycznych Programowych Naczelnego Odrodzenia Polski jest ona sformuowana
nastpujco: Nard, by mg bez przeszkd wzmacnia si i rozwija musi bowiem istnie w
ramach stworzonego przez siebie pastwa, ktre jest jednym suwerenem 152. Pastwo zatem
jest niezbdne dla narodu tylko dziki tej strukturze nard zabezpieczy warunki do
wasnego istnienia i rozwoju, jednake pastwo niniejsze musi by pastwem narodowym, tj.
stworzonym, rzdzonym i podlegym wycznie jemu. Z kolei A. Gmurczyk w recenzji
ksiki Jerzego Chodorowskiego pt. Czy zmierzch pastwa narodowego? autorytatywnie
stwierdza: pastwo byo, jest i bdzie tylko wycznie struktur, a nie ywym
organizmem153. Rwnie i w wystpieniu wygoszonym na 1. Europejskim Rewolucyjnym
Obozie Letnim Trzeciej Pozycji w 1999 r. prezes NOP ow kwesti poruszy wrcz w
identyczny sposb: Struktura Pastwa Narodowego, jeli narodowym ma by w
rzeczywistoci, nie moe polega na ubezwasnowolnieniu wsplnoty, ktre ma suy.
151
Tame, s. 5.
Wytyczne Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 1997, nr 3 5 (65 67), s. 4.
153
A. Gmurczyk, W obronie pastwa narodowego, Szczerbiec, 1996, nr 4 5 (54 55), s. 27.
152
96
Pastwo bowiem to struktura a jej podmiotem jest nard154. w ostatni fragment posiada
doniose dla naszych rozwaa znaczenie ot poza powtrzeniem, e nard jako
organiczna, naturalna wsplnota to podmiot, ktrego dobro jest celem, a pastwo stanowi
wycznie struktur, bdc tylko narzdziem w rkach narodu, znajdujemy tutaj take
niezwykle wane stwierdzenie odnonie do ubezwasnowolnienia narodowej wsplnoty. Oto
wanie powd, dla ktrego autentyczny nacjonalizm musi kwesti relacji pastwo nard
traktowa w wyrany, jasno zadeklarowany sposb: sytuacja odwrotna anieli
podporzdkowanie pastwa narodowi, anieli uznanie, e pastwo jest rodkiem sucym
tworzcemu go podmiotowi narodowi, a wic prymat pastwa and narodem, potraktowanie
narodu jako masy, ktra dopiero dziki pastwu nabiera formy i otrzymuje osobowo,
tosamo, jest nie tylko pogldem antynarodowym i sprzecznym z prawem naturalnym, ale
rwnie stanowi fundament ustrojw politycznych i spoeczno-ekonomicznych, ktre mimo
wielu rnic czy jedno denie do centralizacji, koncentracji wadzy i wasnoci,
etatyzacji ycia spoecznego, podporzdkowania przernych sfer ycia ludzkiego, w tym
prywatnych, pastwu. Zachwianie owej zdrowej wedug NOP rwnowagi, ktr gwarantuje
wanie uznanie narodu za podmiot i cel, a pastwo za struktur bdc narzdziem w rkach
narodu, jest gwarancj zachowania rnorodnoci ycia spoecznego, objawiajcej si w
postaci rnych samorzdnych wsplnot: terytorialnych i zawodowych, jak i rnych
zdolnoci, talentw jednostek ludzkich. To wanie uznanie pastwa wycznie za rodek
sucy celowi, jakim jest nard, stanowi jedyn zapor przed uniformizacj, powszechnym
ujednoliceniem i zbiurokratyzowaniem wszystkich przejaww ycia ludzkiego, a wic przed
wszechobecnoci pastwa, przed wchoniciem niezalenej samorzdnej sfery spoecznej,
czyli stricte narodowej, biurokracji pastwowej, ktr tworzy elita koncentrujca wadz i
wasno.
Po jednej bowiem stronie mamy wanie prymat narodu nad pastwem wedle owej,
wyraonej m.in. w Zasadach Ideowych Nacjonalizmu zasady, ktra gwarantuje
rnorodno, samorzdno, decentralizacj polityczn oraz ekonomiczn, a w rezultacie
autentyczny, nieskrpowany rozwj jednostek ludzkich jako czonkw narodu, poszanowanie
ich wolnoci i wasnoci, autonomii rnych naturalnych grup spoecznych oraz wreszcie
caej narodowej wsplnoty bdcej tedy jednoci w rnorodnoci, a po drugiej za
mamy prymat pastwa, ktry charakterystyczny jest dla NOP jako polskich narodowych
radykaw zarwno dla liberalizmu i marksizmu, jak rwnie faszyzmu czy narodowego
socjalizmu tj. faszywych, gdy antychrzecijaskich doktryn nacjonalistycznych.
Przyznanie pastwu roli nadrzdnej nad narodem, uznanie jego za cel, a nard za przedmiot w
rkach pastwa oznacza w tym miejscu powszechn uniformizacj, przeksztacenie caego
bogactwa ycia spoecznego, przejawiajcego si w zdrowych warunkach w postaci wolnych
inicjatyw samych czonkw narodu, ich rodzin, spoecznoci lokalnych czy zawodowych, w
bezksztatn, ujednolicon mas cile kontrolowan przez rozbudowany i przenikajcy
wszystkie sfery ycia aparat pastwowy. Inaczej rzecz ujmujc, tylko podporzdkowanie
pastwa narodowi, ujcie jego jako tylko struktury, narzdzia zagwarantowa moe
uszczuplenie zakresu dziaalnoci pastwa do okrelonych, niezbdnych rozmiarw we
wszelkich innych przypadkach bdziemy mieli wedug polskich narodowych radykaw do
czynienia z prbami etatyzacji ycia spoecznego, rozbicia spoeczestwa oraz
poszczeglnych grup tworzcych jego tkank jako organicznej jednoci, a tym samym
przywrci si pastwa, konieczn wszake do wykonywania przez pastwo jego naturalnych
funkcji niezbdnych dla istnienia i rozwoju wsplnoty narodowej.
154
A. Gmurczyk, Nowy Nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), s. 6.
97
Tame, s. 6.
Wytyczne Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 1997, nr 3 5 (65 67), s. 4.
157
A. Gmurczyk, Rewolucja Integralna, s. 29.
156
98
- obrona zewntrzna co ciekawe obejmuje tutaj ono nie tylko zagroenia militarne, ale
rwnie gospodarcze, co wynika wanie z prymatu dobra narodu, w tym nad ekonomi
- obrona wewntrzna zapewnienie bezpieczestwa publicznego, dbao o przestrzeganie
prawa naturalnego, w tym czterech praw czowieka
- polityka zagraniczna.
Ich ograniczenie wynika wanie z faktu, i pastwo powinno zajmowa si tylko cile
okrelonymi sprawami, ktrymi poszczeglne grupy spoeczne narodu nie s w stanie si
zaj. To wanie dlatego, i naley zapewni caej wsplnocie bezpieczestwo zewntrzne i
wewntrzne, a take prowadzi polityk zagraniczn, a wic kierowa interesem pastwa w
systemie midzynarodowym, nard tworzy jako wasn struktur podleg pastwo. Tylko
pastwo zgodnie z zasad pomocniczoci owymi dziedzinami powinno si zaj, gdy
zwizane s one z sam jego istot. Wszelkie inne dziedziny aktywnoci spoecznej powinny
zosta natomiast powierzone jednostkom, rodzinom, gminom, regionom, korporacjom
zawodowym innymi sowy samemu narodowi i naturalnym grupom tworzcym jego
organiczn budow.
Ograniczenie roli pastwa na rzecz oddolnej, spoecznej aktywnoci niewtpliwie zblia
wizj stosunkw nard pastwo do liberalizmu (zwaszcza liberalizmu klasycznego,
propagujcego leseferyzm ekonomiczny), ktry take wszake postuluje ujcie pastwa
wycznie jako struktury o cile ograniczonych kompetencjach, pozostawiajc jak
najwiksz sfer dziaania wolnym i rwnym wobec prawa obywatelom i przeciwstawiajc
si etatyzacji, rozrostu aparatu biurokratycznego pastwa, jego interwencji w ycie obywateli,
w tym m.in. gospodarcze, ktre prowadzi do zabrania obywatelom wasnoci, a co za tym
idzie i wolnoci.
Jednake pastwo nocnego stra, ktre powstrzymuje si od ingerencji w ekonomi i
sprawy socjalne, a ktrego gwnym zadaniem jest ochrona bezpieczestwa, wolnoci i
wasnoci obywateli, mimo owego postulatu uszczuplenia pastwa, ograniczenia jego zakresu
dziaania na rzecz inicjatyw spoecznych, oddolnych, samorzdnych form aktywnoci, trudno
traktowa jako idea narodowych radykaw. Uszczuplenie zakresu dziaania pastwa do
waciwych, zgodnych z prawem naturalnym rozmiarw wynika nie z prymatu jednostki, jej
dobra, interesu nad wszelkimi innymi strukturami spoecznymi, lecz wanie z katolickiej
nauki spoecznej. Pastwo ogranicza swoj rol nie tylko ze wzgldu na prawa czowieka,
wolnoci wasno jednostki, ale take ze wzgldu na inne grupy spoeczne, majce
ponadindywidualny naturalny charakter i jako takie tworzce organiczn jedno narodu
rodzinnym, wsplnoty lokalne, rodowiska zawodowe. Wszak dobro jednostkowe
podporzdkowane musi by dobru wsplnot, z ktrych najwysze w sferze doczesnej jest
dobro wsplnoty narodowej. Co wicej, pamitajmy take o koniecznoci zachowania prawa
naturalnego, ktre w ideach NOP przecie wyznacza wyranie zarysowane bariery, w jakich
wolno jednostki pojta jako moliwo podejmowania wyboru, dziaa zgodnie z wasn
wol jest moliwa. Nie bez znaczenia jest ponadto zauwaenie przez NOP w powyej
zakrelonych zadaniach pastwa sfery bezpieczestwa przed zagroeniami zewntrznymi
ot zagroenia owe maj charakter tak militarny, jak i gospodarczy, co oczywicie wie si
automatycznie z prymatem polityki nad ekonomi gospodarka nie moe zosta wedug
nacjonalistw rewolucyjnych z owej organizacji pozostawiona sama sobie, jako niezalena
dziedzina wobec pastwa narodowego czy wobec samego narodu, nie moe by
autonomiczna sfer wolnego rynku, na ktrym konkurowa i wchodzi w handlowe
transakcje bd ze sob egoistycznie, nastawione na zysk jednostki. Wedug narodowych
radykaw z kolei dobro jednostkowe musi by podporzdkowane dobru wsplnemu
interesowi narodowemu, co oczywicie dotyczy to rwnie ekonomii. Pastwo jako
najwaniejsza struktura narodu, ochraniajca jego byt i zapewniajca mu warunki rozwoju
99
zatem musi by postawione nad ekonomi w hierarchii wanoci. Take i dalsze punkty
Zasad Ideowych Nacjonalizmu wskazuj na odmienny od liberalnego pastwa stra
nocnego charakter ograniczonego w swym zakresie dziaalnoci, ale i wzmocnionego w
wycznych dla kompetencjach pastwa narodowego. Oto np. czytamy: W kompetencjach
pastwa zaley zapewnienie realizacji praw czowieka i narodu, wynikajcych z prawa
naturalnego158. Z pewnoci niniejszy fragment trudno uzna za rwnorzdny z liberaln
koncepcj pastwa, a cilej z klasycznie liberalnym ujciem pastwa jako nocnego stra
chronicego wycznie wolno i wasno jednostek. W analizowanym przypadku pastwo
bowiem jako narzdzie w rkach narodu, przeze tworzone i rzdzone, musi chroni take
prawa narodu, o ktrych wyej ju wspomnielimy, ktre tak, jak prawa czowieka
wynikaj z prawa naturalnego. Co wicej, dobro jednostki wedug NOP podporzdkowane z
zapewnieniem naturalnych praw czowieka wymienionych w niniejszym dokumencie musi
by dobru wsplnemu, ktrego najwysz form jest dobro narodu. Co wicej, punkt
nastpny wskazuje rwnie na kwesti prawodawstwa uchwalanego w pastwie narodowym:
Narzdziem dziaania pastwa jest prawo, ktre nie moe by sprzeczne z prawem
naturalnym159. Std wynika zatem podstawowa cecha prawodawstwa obowizujcego w
pastwie narodowym wszelkie prawo stanowione musi by zgodne z zasadami prawa
naturalnego, a wic i z nauk Kocioa, a co za tym idzie, take i organizacja pastwa, jego
funkcjonowanie musi podlega owym zasadom. Co wicej, otrzymujemy w ten sposb
kolejn kompetencj wadz pastwa kompetencj, ktr moemy zwiza z zapewnieniem
bezpieczestwa wewntrznego bezpieczestwo wewntrzne wizaoby si bowiem nie tylko
z ochron wolnoci i wasnoci obywateli, ale take z ochron obowizywania prawa
naturalnego jako fundamentu prawa stanowionego, przez co pastwo miaoby dba take o
zapewnienie moralnoci porzdku publicznego tym bardziej, e wolno czowieka cile
zwizana jest wanie z zasadami prawa naturalnego i w granicach owego prawa jest
wycznie moliwa wedug nacjonalistw chrzecijaskich.
Ostatecznie zatem w relacji nard pastwo, to ostatnie, jako struktura majca charakter
narzdzia tworzonego i kierowanego przez nard do realizacji wasnych celw, miaoby
charakter zdecentralizowany, o ograniczonej sferze dziaania, ale za to ze wzmocnionymi
prerogatywami w tyche sferach, przynalenymi tylko pastwu, a owa sfera dziaania
naleca do pastwa wizaby si z zapewnieniem bezpieczestwa zewntrznego poprzez
eliminacj zagroe militarnych, gospodarczych i in., co wymaga jednoczenie w ujciu NOP
podporzdkowania ekonomii celom narodu (cho z powstrzymaniem si od cisych regulacji
ycia ekonomicznego czy upastwowienia gospodarki) wyraanych przez pastwo,
bezpieczestwa wewntrznego poprzez ochron wolnoci i wasnoci obywateli, ich praw
czowieka, ale w zgodzie z prawem naturalnym, co wie si take z zapewnieniem
obowizywania prawa stanowionego cile zwizanego z prawem naturalnym oraz
prowadzeniem polityki zagranicznej, majcej na celu ochron niepodlegoci pastwa
narodowego, a wic jego niezalenoci od wszelkich innych, czyli poza- i ponadnarodowych
orodkw decyzyjnych.
Wszystko to, co w kwestii Zasad Ideowych Nacjonalizmu dotd poruszylimy, odnosio
si do doczesnej sfery ycia czowieka, zwizanego nie tylko z potrzebami duszy, ale i ciaa.
Jednake oprcz owej sfery doczesnoci istnieje take dla NOP sfera stricte duchowa,
transcendentna, ponadmaterialna, czyli Bg. Dostp do niej zapewniony jest wycznie
poprzez Koci oraz porzdek doczesny, zorganizowany w oparciu o Prawd Obiektywn,
czyli Prawo Boe i wynikajce ze prawo naturalne. Czowiek dy, jak pamitamy z punktu
158
159
100
Tame, s. 5.
101
winno by podporzdkowane dobro jednostki, lecz jednoczenie w nard jest drog wiodc
do Boga wartoci absolutnej, doskonaej, celowi ostatecznemu. Przez nard inaczej rzecz
ujmujc wiedzie droga do Boga, a wic do zbawienia. Istnienie narodu zatem nabiera
wyszego znaczenia, anieli stricte kulturowego czy etnicznego, czyli doczesnego jest on
wrcz wsplnot mistyczn, zakorzenion w transcendencji. Cho jego byt jest zwizany
przede wszystkim ze sfer doczesn, co zreszt wie si z jego uznaniem jako najwyszej
wartoci w wiecie doczesnym wanie, to jednake w fakt, i poprzez niego czowiek dy
do ostatecznego, absolutnego celu swojego ycia, czyli zbawienia, zjednoczenia z Bogiem,
nadaje mu poniekd nadmaterialne znaczenie, sankcj religijn.
Przedstawiona powyej hierarchia wartoci: Czowiek Wsplnota (na czele z Narodem)
Bg stanowi, jak ju wspomnielimy, rdze narodowego radykalizmu NOP, pozostajc przy
tym w zgodzie oczywicie z tradycj narodowo-radykaln okresu midzywojnia i lat wojny.
To wanie owa hierarchia wskazuje autorytatywnie na prawdziwy cel ycia czowieka:
zbawienie, osignicie jednoci z Bogiem. Wszystkie inne cele owemu celowi ostatecznemu
musz by podporzdkowane i z tego powodu suy jako rodki. Z tego wynika wanie owa
hierarchia wartoci, ktra wie si z prac na rzecz dobra wsplnego, podporzdkowujc
owemu celowi wasne indywidualne cele, a ktrego to dobra wsplnego najwysz form jest
dobro narodu, wiodc poprzez nie do Boga.
Bez wtpienia tak opisana hierarchia wartoci, z ktrej wynika oczywicie wizja czowieka
i jego ycia, sprzeczna jest z demokratyczno-liberaln wizj czowieka jako wolnej w swoich
wyborach, w swoim wiatopogldzie, w wyznawanych wartociach, kierujcej si wycznie
rozumem, maksymalizacj zysku i minimalizacj strat jednostk. Narodowo-radykalna wizja
czowieka, a wic i spoeczestwa, to wizja zdecydowanie nieliberalna nie ma tutaj miejsca
na prymat subiektywnych opinii, ambicji, wartoci wyznawanych i nierzadko tworzonych
przez sam konkretn jednostk, na dowolno w kwestii obyczajowoci, cakowitej swobody
odnonie do stylu ycia czy wartoci. W tym miejscu to prawo naturalne, dane przez Boga, a
przeto absolutne, obiektywne, istniejce niezalenie od czasu i miejsca, okrela istot
czowieczestwa, a wic cele ycia czowieka, gdy definiuje ono sam natur ludzk, a
cilej okrela j nie jako indywidualistyczn, pierwotn wobec wszelkich grup
spoecznych, lecz wanie jako spoeczn, wedle ktrej kady czowiek rodzi si w
okrelonym rodowisku okrelonej kulturze, wreszcie w okrelonym narodzie. Co wicej, w
przeciwiestwie do liberalizmu prawa czowieka, ktre s niezbywalne i do ktrych naley
prawo do ycia, do wolnoci, do zaoenia rodziny i do wasnoci, wynikaj z prawa
naturalnego i musz by cakowicie z nim zgodne, co oczywicie wyranie ogranicza
dowolno postpowania jednostki w swoim wasnym, jak i spoecznym yciu. Szczeglnie
prawo do wolnoci jest tutaj wyranie ograniczone z punktu widzenia liberalizmu wolno
to co prawda podejmowanie decyzji zgodnie z wasn wol, jednake wycznie w obrbie
zasada prawa naturalnego, ktre jest przecie niezalene od jakiejkolwiek wikszoci opinii
ludzkich, a wic ponadindywidualne. Nie dziwi wic i sama wizja spoeczestwa jako
organicznej jednoci, wsplnoty, a nie sumy ludzkich atomw dobro jednostkowe
podporzdkowane musi by dobru wsplnemu, z ktrego najwyszym jest dobro narodu.
Jednoczenie owo dobro jest drog prowadzc do najwaniejszego celu ycia kadego
czowieka zbawienia. Czowiek posiada wiec tutaj z gry ustalone cele ycia, a wynikaj
one wanie z woli Boga. Otrzymujemy zatem tu wizj spoeczestwa nie demokratycznoliberalnego, otwartego, wielokulturowego, neutralnego wiatopogldowo, gdzie o sprawach
wiatopogldowych decyduje sama jednostka, lecz wprost przeciwnie to spoeczestwo
monoideowe, oparte na nauce Kocioa, a wic na wartociach w oczach narodowych
radykaw prawdziwych, obiektywnych, niezalenych od jakiejkolwiek opinii ludzkiej, w
ktrym prymat dobra wsplnego oznacza poskromienie egoizmu jednostki, a przy tym
102
161
162
Tame, s. 4.
Tame, s. 4.
103
104
integraln czci, Tradycji, czyli boskiej wizji adu. Innymi sowy, wedug NOP jako
polskiej Trzeciej Pozycji, naley odbudowa prawdziwy, tradycyjny, chrzecijaski ad to
wrcz nie tyle nawet warunek, co po prostu istota narodowego odrodzenia nie tylko narodu
polskiego, ale take caej Europy, wsplnie z trzeciopozycjonistami z innych narodw.
Dowodz tego chociaby sowa A. Gmurczyka, ktry opisujc oglny charakter ustroju
narodowego zarwno ustroju politycznego, jak i spoeczno-gospodarczego, wskazuje
wyranie na wartoci chrzecijaskie: Odrzucajc system walki klasowej, eliminujc z ycia
publicznego siy destrukcyjnie oddziaywujce na narodow jedno ca wspczesn
demokracj z jej filozofi subiektywizmu propaguje nacjonalizm ustrj wolnociowy,
zbudowany na mocnych podstawach wartoci ponadczasowych, katolickich. Przyjmujc, e
podstawow wartoci ycia doczesnego jest nard, promuje jednoczenie rozwj i inicjatyw
twrcz czowieka166. Nie odbiega w swojej tre przesanie zawarte z kolei w niniejszym
fragmencie, ktre wskazuje tutaj na charakter Rewolucji Narodowej: Narodowe Odrodzenie
Polski gosi konieczno walki z Systemem demoliberalnym na drodze Rewolucji Narodowej,
ktr pojmuje jako cakowit przebudow ycia spoeczno-gospodarczego i politycznego
zgodnie z odwiecznymi wartociami cywilizacji aciskiej 167. Jednoznacznie zatem mamy
wyraone przez NOP przekonanie, i los narodu zaley od losu cywilizacji chrzecijaskiej, a
cilej aciskiej, czyli opartej na nauce Kocioa katolickiego. Cele nacjonalizmu
rewolucyjnego, zwizane z zapewnieniem godnego bytu narodu, stworzeniem warunkw jego
rozwoju, musz by cile zwizane z obaleniem istniejcego ustroju demokratycznoliberalnego i kapitalistycznego, jego ideami, ktre maj w przekonaniu narodowych
radykaw w antychrzecijaskim dziedzictwie filozoficznym Owiecenia. Najkrcej rzecz
ujmujc zatem, Rewolucja Narodowa to wanie budowa Nowego adu, ktry z racji oparcia
si na Prawdzie, Prawie Boym, bdzie odbudow w nowej formie wiecznych, ponadludzkich
i ponadhistorycznych treci, a wic bdzie nie tyle Nowym, co po prostu Prawdziwym
Porzdkiem. Oczywicie owa Rewolucja Narodowa to budowanie w myl zaoe
trzeciopozycyjnych kontrwadzy, budowania alternatywy wobec Systemu wewntrz
niego: Tylko Rewolucja Narodowa, czyli budowa niezalenego Pastwa Narodowego
wewntrz istniejcego Liberalnego Pastwa Niewolniczego ma jakikolwiek sens 168.
Rwnie w artykuach dziaaczy NOP problematyka narodu i nacjonalizmu, w tym
nacjonalizmu polskiego, jest szeroko prezentowana, zatem nie sposb dla potrzeb naszej
analizy jej pomin. Nard w publicystyce narodowo-radykalnej NOP take
charakteryzowany jest przez czynniki przede wszystkim duchowe, za nacjonalizm
upatrywany jest jako ruch polityczny stawiajcy sobie cele zgodnie z przedstawion w
Zasadach Ideowych Nacjonalizmu hierarchi wartoci, a przeto narodowy radykalizm
uznajc za formu nacjonalizmu chrzecijaskiego formu opart na uznaniu narodu za
najwysz warto doczesn, ale podporzdkowan Bogu jako wartoci absolutnej, nard
traktujc jako drog prowadzc do Boga, umoliwiajc zbawienie, a przy tym co wie
si wanie bezporednio z narodowym radykalizmem odrzucajc tak prawicowo, jak i
lewicowo, antyliberaln, antymarksistowsk, radykaln socjalnie i odrzucajc tak ustrj
demokratyczno-liberalny, jak i totalitarny, a przy tym wyamujc si z dychotomia prawica
lewica. Przyjrzyjmy si zatem, jak nard a co za tym idzie i nacjonalizm okrelaj
dziaacze owej organizacji. I tak np. Konrad Sitnik wskazuje na to, i istnienie narodw i ras
jest integralnym elementem caego wiata, nie tylko Europy jest to fakt wynikajcy po
prostu z samej natury stworzonej przez Boga: Rodzin, wsplnot lokaln, nard
166
105
106
107
108
109
wywyszania wasnego narodu nad inne, ani pomijania jego wad 179. Micha Radzikowski
rozwija w pogld: Ot bardzo czsto przeciwstawia si pojcia patriotyzmu i
nacjonalizmu, nadajc temu ostatniemu wydwik pejoratywny. Teza taka jest totalnym
nieporozumieniem, gdy poj tych w ogle nie powinno si ze sob zestawia. O ile bowiem
patriotyzm oznacza pewn postaw emocjonaln przywizania do wasnej ojczyzny, o tyle
nacjonalizm jest zwart i usystematyzowana doktryn polityczn. Patriotyzmem moe
cechowa si onierz gincy na polu walki za swoja ojczyzn, natomiast by prowadzi
dalekosin polityk w interesie narodu niezbdny jest nacjonalizm. Nacjonalizm jest
twrczym uzupenieniem patriotyzmu, ktry jest postaw, wyraajc jedynie pewien stan
psychiczny, typ emocji naturalny dla czonkw danej wsplnoty narodowej 180. O samym
nacjonalizmie pisze za on, precyzujc jego pojcie, nastpujco: () nacjonalizm jest
doktryn spoeczno-polityczn, uznajc nard za warto nadrzdn za jego dobro i interes
za podstawowe kryterium oceny wszelkich dziaa politycznych, traktujc wi narodow za
najwaniejsz z wizi spoecznych. Nacjonalizm przedkada interes narodu jako caoci nad
interesy poszczeglnych jednostek czy grup spoecznych. Przedkada rwnie dobro
wasnego narodu ponad interesy innych nacji, co jednak wcale nie musi oznacza, e przeciw
tym interesom wystpuje. Nadrzdno interesu narodowego nie oznacza automatycznej
negacji praw innych narodw do samodzielnego bytu i rozwoju, podobnie jak w yciu
prywatnym zabieganie w pierwszym rzdzie o dobro wasnej rodziny nie moe by
traktowane jako przejaw potencjalnego zagroenia dla otoczenia 181. Tene dziaacz NOP
akcentuje rwnie wielowymiarowo dobra narodu jako imperatywu kierujcego decyzjami
politycznymi, tj. fakt, i dobro narodu wie si nie tylko z dobrobytem materialnym,
posiadanymi surowcami i zasobami, niezbdnymi do produkcji dbr, efektywnoci i
suwerennoci wasnego pastwa, ale take posiada wymiar duchowy, zwizany z ochron
wasnej kultury, tradycji historycznej, zachowaniem boskich, absolutnych wartoci itd.: Cele
polityki nacjonalistycznej nie dadz si uj wycznie na paszczynie materialnej.
Nacjonalizm oznacza po prostu o zabieganie o realizacj interesw okrelonej wsplnoty,
jak jest nard, afirmacj kultury, tradycji i duchowoci teje wsplnoty, denie do
zachowania jej tosamoci i odrbnoci. Sia narodu nie jest sprowadzona wycznie do siy
materialnej, mierzonej iloci czogw i wyrzutni rakietowych, lecz take do jego zwartoci
wewntrznej, kreatywnoci i przywizania obywateli do wasnej pastwowoci 182.
Jednoczenie, co koniecznie trzeba zaznaczy, M. Radzikowski dostrzega, i nacjonalizm
tak wanie pojty nie ma charakteru stricte lewicowego ani prawicowego, za to mona go
okreli jako rewolucyjno-konserwatywny: Trzeba sobie rwnie uwiadomi, e
nacjonalizm nie jest ani prawicowy jest doktryn istniejc ponad umownymi i nieostrymi
kryteriami podziau sceny politycznej. Ma charakter zarwno konserwatywny, dcy do
utrwalenia pewnego dziedzictwa kulturowego i historycznego, jak i rewolucyjny dcy do
obalenia elementw zagraajcych ywotnym interesom narodu oraz usunicia tego, co w
tradycji historycznej jest dla narodu niekorzystne 183. Wyranie wic widzimy, i NOP gosi
tez, wedle ktrej nacjonalizm to pogld bd nawet doktryna polityczna, wedug ktrego
interes narodowy to najwaniejszy imperatyw postpowania w polityce, za patriotyzm to
uczucie, ktre jest podstaw tak pojmowanego nacjonalizmu. Co wicej, tak zdefiniowany
nacjonalizm ju z racji swojej istoty, swojej definicji wyamuje si ze schematu lewica
prawica i posiada charakter wanie trzeciopozycyjny, rewolucyjno-konserwatywny:
179
Tame, s. 2.
M. Radzikowski, Istota Nacjonalizmu, Szczerbiec, 1997, nr 6 8 (68 70), s. 5.
181
Tame, s. 4.
182
Tame, s. 5.
183
Tame, s. 5.
180
110
zachowuje to, co naley zachowa dla dobra narodu, gdy wiadczy to o jego tosamoci, na
czele z wartociami ponadczasowymi, absolutnymi, boskimi, ponadhistorycznymi, czyli
Tradycj, a jednoczenie gotw musi by do bezwzgldnego pozbycia si tego, co stracio
swoj aktualno, co naley bezpowrotnie do przeszoci, co jest ju anachronizmem. Tre
bowiem jest wieczna, a formy, w jakich owa tre jest wyraona, przemijaj taki wanie,
niezwykle charakterystyczny dla rewolucyjnych konserwatystw i tercerystw schemat
mylenia prezentuj oczywicie rwnie trzeciopozycjonici, w tym polscy. Tym samym nie
ma czego takiego, jak nacjonalizm prawicowy, czy nacjonalizm lewicowy, nacjonalizm
liberalny, czy te socjalistyczny dla narodowych radykaw s to tylko przykady
zafaszowania pojcia nacjonalizmu, jego powanego ideowego znieksztacenia. Nacjonalizm
sam w sobie jest trzeciopozycyjny, tj. sytuuje si poza lewic i prawic, poza kapitalizmem i
socjalizmem, gdy jest on wartoci bdc czci systemu zasad boskich, absolutnych,
obiektywnych, bezwzgldnych, tworzcych naturalny porzdek wiata porzdek stworzony
przez Boga, w ktrym wedug trzeciopozycjonistw nie ma miejsca na antychrzecijaskie i
antynaturalne idee liberalizmu czy marksizmu.
Zagadnienie patriotyzmu zostao gbiej potraktowane przez Bartosza Biernata. Ot
okrela on patriotyzm nastpujco: Patriotyzm sam w sobie jest pojciem emocjonalnym
() Nacjonalici musz mie sta wiadomo, e ideologia narodowa jest wynikiem
postawy patriotycznej kadej z osb tworzcych ruch. Jeeli patriotyzm to uczucie, a
nacjonalizm to doktryna, musz by one dziki naszej pracy jak najmocniej ze sob zwizane,
aby ciko byo sobie wyobrazi patriot, ktry nie wyznaje ideologii nacjonalistycznej 184.
Treci owego uczucia nie jest tylko poczucie przywizania, przynalenoci, ale mio do
ojczyzny: Patriota to czowiek kochajcy swj kraj bez wzgldu na panujc sytuacj
polityczn. Nie tylko przyznaje si, ze naley do tej spoecznoci, ale e jest ona dla niego
bardzo wan wartoci. Ojczyzna jest tu traktowana jako najwysza forma spoeczna, a wiec
taka, ze adna inna nie moe sta wyej od niej w hierarchii wartoci patrioty 185.
Definiowanie patriotyzmu wycznie jako uczucia mioci do ojczyzny nie jest tylko jedynym
moliwym wariantem okrelenia patriotyzmu dla B. Biernata ot wyrnia on trzy
paszczyzny definiowania owego pojcia patriotyzm jako warto uczuciowa, jako warto
integralna oraz warto narodowo-pastwowa. Wszystkie trzy cz w sobie co prawda
definiowanie patriotyzmu jako pojcia emocjonalnego, jednake kada czyni to w innym
kontekcie. Zacytowana wyej definicja to np. warto uczuciowa patriotyzmu
akcentowany jest tutaj patriotyzm jako wanie mio do ojczyzny, a wic stan emocjonalny
gdzie () Ojczyzna jest obiektem mioci, a nie szacunku, to za ni powinnimy przelewa
>>krew i pot<< codziennie. Tak, jak kochamy wasne dziecko i jestemy mu winni staa
opiek, tak Kraj musi by przestrzeni codziennego trudu186. Ot to patriotyzm to uczucie
mioci, a nie np. szacunku czy przywizania. O istocie patriotyzmu wiadczy nie tylko
przedmiot owego uczucia, a wic ojczyzna, ale take jego charakter, jego gbia i
zaangaowanie to wanie mio, przez co B. Biernat wskazuje na jak najgbsze
emocjonalne zaangaowanie jednostki po stronie ojczyzny.
Oprcz wartoci uczuciowej szczeglnie istotnej dla NOP ze wzgldu na najczciej
wystpujce zdefiniowanie patriotyzmu jako uczucia mioci patriotyzm posiada take
znaczenie jako tzw. warto integralna. W tym przypadku B. Biernat definiuje go jako ()
pogld przywizania do Kraju jako prywatnej przestrzeni yciowej danego czowieka. Mamy
wic patriotyzm lokalny, globalny, narodowy187. W tym przypadku mamy zatem do
184
111
Tame, s. 3.
Tame, s. 4.
190
Tame, s. 3.
189
112
zachowanie wasnych odrbnoci kulturowych, jest jak najbardziej podana, gdy stanowi
ona jedno z naturalnych rodowisk, w jakich yje i dorasta czowiek niemniej jednak musi
by ono umiejscowione w szerszym, narodowym kontekcie, a wic w ujciu spoecznoci
lokalnej jako organicznej czci narodu, a nie wsplnoty, ktra uzurpuje sobie prawo do bycia
najwaniejsz wsplnot naturaln czowieka tak wsplnot moe by jedynie nard, a
wsplnota lokalna stanowi cz owego narodu, nie istnieje ona w prni, jako samodzielny
byt: Oczywistoci jest, e na mio do narodu wpywa rwnie lokalne otoczenie,
rodowisko, a take kontakt z kultur naszej okolicy, ktra w poczeniu z dziedzictwami
innych regionw naszego Kraju tworzy jedn wspln cao tradycji narodowej. atwo
jednak oddzieli lokalny patriotyzm, definiowany w kategoriach spoecznoci okolicznej jako
najwyszej wsplnoty i prowadzcy do lokalizmu, od mioci do regionalnej kultury jako
czci wsplnego dobra Narodu191. Przywizanie i mio do wasnej lokalnej kultury,
lokalnej spoecznoci, lokalnej ziemi musi by cile powizane z uwiadomieniem sobie, i
wanie owa najblisza czowiekowi przestrze ziemia, kultura, spoeczno lokalna jest
integralnym, organicznym elementem narodu najwaniejszej zbiorowoci ludzkiej, w
odniesieniu do ktrej pojcie patriotyzmu jest wycznie dopuszczalne.
Nie mniej niebezpieczne jest take utosamienie patriotyzmu z przestrzeni
ponadnarodow, w tym wypadku europejsk. Sytuacja tutaj jest analogiczna do patriotyzmu
lokalnego, gdy take tutaj mamy do czynienia z zafaszowaniem waciwego rozumienia
pojcia patriotyzmu i w rezultacie obiekt mioci odnoszony jest nie do narodu co jest
oczywicie jedynym dopuszczalnym dla nacjonalistw rozwizaniem lecz do Europy.
Znowu tak, jak w przypadku kwestii stosunkw jednostki ze wsplnot lokaln, tak i tutaj i
NOP rozrnia midzy wiadomoci przynalenoci do europejskiego krgu
cywilizacyjnego a patriotyzmem europejskim, ktry oczywicie dla NOP nie wchodzi
cakowicie w rachub. Owszem, wedug narodowych radykaw jako nacjonalistw
chrzecijaskich, naley mie wiadomo przynalenoci narodw europejskich do wsplnej
cywilizacji cywilizacji chrzecijaskiej, aciskiej, europejskiej, a wic trzeba uwiadomi
sobie solidarno z innymi narodami Europy, jednake nie naley tego czyni poprzez
wyrzeknicie si wasnej narodowoci, poprzez odniesienie uczucia patriotycznego (tj.
mioci do ojczyzny) do Europy, a wic uznajc Europ jako ojczyzn, lecz poprzez wasny
nard jako integralny, naturalny element wsptworzcy cywilizacj europejsk: Poniewa
wszystkie kraje Europy w mniejszym lub wikszym stopniu byy czci cywilizacji
aciskiej, fundamenty tworzce pewn wspln tosamo Europejczykw zawsze bd
istniay. Nie mona ich jednak podobnie jak przywizania do lokalnej tradycji myli z
tosamoci narodow i przekada ponad ni. Jestemy moralnie i cywilizacyjnie czci
pewnej caoci, jednake ta cao jest czym wspaniaym dlatego, e przez setki lat tworzyy
j rne organiczne wsplnoty, oparte na staych fundamentach. Cywilizacja natomiast w
aden sposb nie tworzy Narodu, nie jest sama w sobie grup spoeczn, lecz organizacj
ycia publicznego. Nie mona wic na jej gruncie tworzy czego w zastpstwie
narodowoci192. Cywilizacj europejsk, chrzecijask, jej bogactwo duchowe i materialne
wsptworzyy wanie narody Europy, std poczucie wsplnego europejskiego i
chrzecijaskiego dziedzictwa nie naley miesza wedug NOP z patriotyzmem patriotyzm
moe bowiem odnosi si wycznie do wasnego narodu, gdy jest to po prostu mio do
ojczyzny, a t jest tylko nard.
Pozostaje zatem trzeci wariant definiowania patriotyzmu, w ktrym patriotyzm to warto
narodowo-pastwowa. W tym przypadku patriotyzmem jest uczuciem mioci do pastwa, a
191
192
Tame, s. 4.
Tame, s. 5.
113
Tame, s. 5.
Tame, s. 5.
195
Tame, s. 5.
194
114
115
116
Zasady Rewolucji Narodowej. Referat Konrada Sitnika, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 11.
Z. Ruta, Konsumpcjonizm jako wiara i zagroenie, Szczerbiec, 2001, nr 1 (111), s. 11.
203
Tame, s. 12.
202
117
Tame, s. 12.
118
Tame, s. 12.
Tame, s. 12.
119
207
Tame, s. 13.
Tame, s. 13.
209
D. Mikua, Materializm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 14.
210
Z. Ruta, Konsumpcjonizm jako wiara i zagroenie, Szczerbiec, 2001, nr 1 (111), s. 13.
208
120
materialnymi. W tym wiecie nie ma czasu ani miejsca na mio, nawet do wasnego
dziecka211.
Konsumpcjonizm staje si za to motorem caego systemu produkcji, wymiany i dystrybucji
narzuca si bowiem wszystkim czonkom spoeczestwa stosowne wzorce postaw
yciowych, zachowa, cele yciowe oparte na niepohamowanej konsumpcji, wymyla si
zgodnie z tym kolejne potrzeby oraz dobra je zaspokajajce, ktre aktywizuj szerokie rzesze
spoeczestwa do ich zaspokajania, gwarantujc obfite rdo dochodu, jak i napdzajc ca
gospodark, cho kosztem oczywicie duchowoci czowieka, jego sfery emocjonalnej,
psychicznej, ale i fizycznej, a co za tym idzie ze szkod dla caego spoeczestwa, jak i
rodowiska naturalnego. Oczywicie jedyne, co moe zmieni w nienaturalny i destrukcyjny
dla czowieka styl ycia, w niemoralny system wartoci to wedug narodowych radykaw
wycznie oparcie si na katolickiej nauce spoecznej, na nauczaniu Kocioa, ktre
zagwarantuje poszanowanie sfery duchowej i emocjonalne czowieka, uwiadomi
czowiekowi prymat dobra wsplnego, a jednoczenie zagwarantuje prawa czowieka, ktre
s niezbywalne, gdy wynikaj z prawa naturalnego. Take i ekonomia powrci na waciwe
sobie miejsce, tj. jako zaspokajanie potrzeb materialnych czowieka, jednak suc wyszym
celom ludzkim, czyli celom duchowym, jak i caemu narodowi. Innymi sowy, wedug NOP
to narodowy radykalizm jako rewolucyjna formua nacjonalizmu chrzecijaskiego jest w
stanie przywrci normalny, naturalny ad.
Wreszcie przy wizji nacjonalizmu w ideach NOP mamy tutaj take doczon par
przeciwiestw: decentralizacj, ktra wynika z istnienia rnych narodw, a wic
etnopluralizm, oraz centralizacj, ktra z kolei wie si z kosmopolityzmem, co
nieuchronnie oznacza denie do uniformizacji duchowej wiata poprzez zmieszanie kultur,
ras, etnosw i stworzenie jednolitego porzdku politycznego (pastwo wiatowe). Tym
samym moemy wyznaczy pary przeciwiestw, ktre wsplnie wyznaczaj dwa bieguny
po jednej stronie narodowy radykalizm, czyli polski odpowiednik Trzeciej Pozycji, za po
drugiej materializm, relatywizm etyczny i ekonomizm, przybierajcy dwie formuy: liberaln
oraz marksistowsk:
nacjonalizm internacjonalizm (kosmopolityzm)
idealizm materializm
solidarno spoeczna, harmonia, braterstwo walka, rywalizacja
decentralizacja centralizacja
Co wicej, nacjonalizm w takim pooeniu moe by tylko nacjonalizmem chrzecijaskim:
Takie spojrzenie na wsplnot narodow obecne jest przede wszystkim w nacjonalizmie
majcym korzenie w uniwersalistycznej doktrynie katolickiej. Wynika on bowiem z zasady
oparcia ycia narodu na formach naturalnych, wsplnych dla wszystkich ludzi. Katolicyzm w
sposb doskonay ksztatuje osobowo czowieka, przekazuje wartoci wedle ktrych toczy
si powinno ycie zarwno indywidualne, jak i zbiorowe 212. Std te w obecnych czasach
jedynie taki wanie nacjonalizm ma racj bytu i stanowi jedyn alternatyw wobec porzdku
demokratyczno-liberalnego, kapitalistycznego i globalistycznego: Przyszo naley
wycznie do nacjonalizmu nowoczesnego, nacjonalizmu chrzecijaskiego. To on zmieni
oblicze Europy i wiata. W jego pomieniach narodzi si Nowy ad, oparty na zasadach
wolnoci i tradycji, prawdy i sprawiedliwoci, hierarchii i autorytetu213. Std te nie powinna
dziwi nastpujca konkluzja: Nacjonalizm jest spoeczn konsekwencj katolicyzmu.
Pozbawiony rda katolickiego uniwersalizmu pozostaje jedynie odruchem przeradzajcym
211
121
122
Zmiany zacznijmy od siebie. Wystpienie Artura Szablaka, Szczerbiec, 1996, nr 10 12 (60 62), s. 10.
K. Sitnik, Walka o Prawd, Awangarda Narodowa, 1994, nr 3, dodatek do Szczerbca, s. 12 (II).
219
My, Polscy Nacjonalici. Przemwienie Mirosawa ochowskiego, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 8.
220
T. Zieliski, Nowy nacjonalizm, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88), s. 11.
221
Tame, s. 11.
218
123
Tame, s. 11.
R. Larkowski, Tradycjonalistyczny ad narodowy, Szczerbiec, 1994, nr 10, s. 6.
224
D. Mikua, Separatyzm rasowy, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2010, nr 3, s. 11.
225
Tame, s. 11.
226
R. Larkowski, Tradycjonalistyczny ad narodowy, Szczerbiec, 1994, nr 10, s. 6.
223
124
na narodzie, a nie na rasie, to ponadto nard jako najwaniejsz wsplnot ludzk definiowa
w kategoriach nie majcych charakteru biologicznego: kultura, tradycja, historia, terytorium
itd. Co wicej, w historii Polski brak jest przecie konfliktw o podou rasowym, za obecny
skad narodowociowy rwnie nie wykazuje cech bliskich spoeczestwom wielorasowym
takim, jak spoeczestwo w Stanach Zjednoczonych. Skd zatem idea separatyzmu rasowego
w koncepcjach ideowych NOP? To oczywicie wynik fascynacji ideami trzeciopozycyjnymi.
w separatyzm rasowy wynika z Deklaracji Zasad Trzeciej Pozycji i podobnie jak u
brytyjskich trzeciopozycjonistw stanowi integralny element idei etnopluralizmu NOP,
podobnie jak Brytyjczycy, broni zrnicowania etnicznego, kulturowego, narodowego,
politycznego oraz wanie rasowego. D. Mikua w nastpujcy sposb pisze o separatyzmie
rasowym: Zakada ona (tj. koncepcja separatyzmu rasowego K. K.) zerwanie z ide
spoeczestwa wielorasowego i osiedlenie si ras w krajach ich pochodzenia. Dziki temu
rnice si od siebie grupy rasowe pracuj dla dobra wasnego, jak rwnie wsppracuj z
innymi dla dobra caej ludzkoci, unikajc zbdnych antagonizmw. Jest to pierwszy krok do
pokojowego wiata, zakada bowiem nie tylko mio do wasnej rasy, ale take szacunek
wobec odmiennych grup, ktrych mio do wasnych ras i wasnych rodzimych tradycji jest
rwnie silna227. Std te na amach Szczerbca ju w latach dziewidziesitych mona
byo znale np. ciepe sowa na temat sojuszy zawieranych przez separatystw rasowych,
reprezentujcych Biaych, jak i Czarnych, w szerszym kontekcie dziaa wymierzonych w
Nowy Porzdek wiatowy: () rozdzia ras wynikajcy z ich dziejowego umiejscowienia
na kuli ziemskiej, nie ma nic wsplnego z prymitywnym rasizmem typu semickiego. Stanowi
on oczywista potrzeb wsplnot chccych y w pokoju i rozwija swa kultur bez nachalnej
ingerencji obcych, kosmopolitycznych si rozkadu. Jest to coraz powszechniejsze na caym
wiecie. Amerykascy Murzyni, zwolennicy segregacji z organizacji Nard Islamu,
wsppracujcy z nimi w zbonym dziele rasowej separacji biali radykaowie z Aryjskich
Narodw, muzumaski fundamentalizm, odrzucajcy >>dobrodziejstwa<< jankeskiej
pseudocywilizacji, niezalena polityka Chin to tylko kilka faktw wiadczcych o
dynamicznym rozwoju samodzielnych drg ku stworzeniu, czy te odtworzeniu rodzimych
krgw kulturowo-cywilizacyjnych228. W tym artykule czytamy take o tosamych wizjach
rozpadu Stanw Zjednoczonych, podzielanych zarwno przez Nation of Islam (Nard Islamu)
oraz Aryan Nations (Narody Aryjskie): Konflikt rasowy cigle jednak narasta i sycha gosy
o nieuchronnym rozpadzie pastwa amerykaskiego na oddzielne terytoria rasowe. Nie s to
tylko plany biaych radykaw z niewielkiej organizacji Aryjskie Narody, ale i oficjalne
stanowisko potnego czarnego Narodu Islamu229. Warto tu zaznaczy, i szczeglne
zainteresowanie i podziw autora artykuu wzbudza wanie owa organizacja, reprezentujca
ruch tzw. Czarnych muzumanw, a ktrej jednym z gwnych postulatw jest rozpad Stanw
Zjednoczonych jako pastwa, terytorialna separacja ras i utworzenie niepodlegego pastwa
na czci terytorium USA zamieszkanego i rzdzonego wycznie przez Czarnych: Co
ciekawe, Murzyni zdaj si doskonale rozumie rda caego ideowo-religijnego sporu, gdy
wspczynnik postaw antysemickich jest w tej grupie wyszy ni spord Biaych 230.
Ewidentnie wida tu zbieno fascynacji z brytyjskimi trzeciopozycjonistami take
przecie zafascynowanymi Nation of Islam. Warto tu take przytoczy tekst ulotki, ktr
cytuje w swym artykule D. Mikua, a ktra to ulotka rozpowszechniana bya w Krakowie
podczas demonstracji przeciw imigrantom w dniu 20 marca 2010 r., gdy stanowi ona
doskonae podsumowanie stanowiska NOP odnonie do separacji ras: Dla dobra wszystkich
227
125
126
przejawami indywidualnych wykwitw wyrosych ze wsplnego pnia rzymskochrzecijaskiego235. Identyczny pogld wyraa K. Murasiewicz: Zdrowie nacjonalizmu
zabezpiecza wiara w Boga. Stanowi ona dla narodu opok. W naszym, polskim przypadku,
jest to wiara katolicka i ona stanowi o tosamoci naszego narodu. Dziki przyjciu jej przez
naszych przodkw Polska wyonia si z mroku dziejw w ksztacie zorganizowanej
pastwowoci. Przyjcie jej pozwolio czerpa z dorobku cywilizacji aciskiej i wzbogaca
j wasnymi wartociami236. Ju wczeniej zreszt cytowalimy referat A. Gmurczyka
wygoszony na konferencji EFN, w ktrym to wanie cywilizacja chrzecijaska, aciska
bya fundamentem caej Europy, w tym i Polski. Take i inni czonkowie NOP, co oczywicie
nie jest niczym zadziwiajcym, podkrelaj zwizek z katolicyzmem zarwno jako
czynnikiem narodotwrczym w przypadku narodu polskiego, jak i zwizek narodu polskiego
z innymi narodami Europy, ktrej cywilizacja jest cywilizacj chrzecijask: Ze wzgldu na
nasz 1000-letni dorobek kulturalny zaliczani jestemy do krgu cywilizacji zachodniej,
rzymskiej, aciskiej. Charakterystyczna dla tego dorobku jest silna u Polakw skonno do
kultywowania tradycji. wiadomo minionej wielkoci i teraniejszego zniewolenia
skutkowaa nie tylko zrywami powstaczymi szlachty, ale take symbolicznymi ju
postawami biernego ludowego oporu Drzymay i dzieci z Wrzeni 237. Co wicej,
przynaleno do owej cywilizacji, jak i gwna rola narodowotwrcza katolicyzmu sprawia,
e nie tylko nard polski w oczach narodowych radykaw najwicej chwalebnych kart w
historii, najwikszych aktw heroizmu zawdzicza wiernoci religii katolickiej, ale take jest
to sia, ktra moe stanowi najwaniejsze rdo odrodzenia w przyszoci odrodzenia tak
narodowego, jak i oglnoeuropejskiego. Co wicej, z racji tak silnego zwizku z wartociami
katolickimi, Polacy s wrcz predestynowani, aby by swoist awangard odbudowy
cywilizacji chrzecijaskiej widzimy tu pewn skonno do przywdztwa Polski w skali
Europy, ktre to przywdztwo byoby oczywicie legitymizowane wiernoci wobec
dziedzictwa europejskiego, czyli katolicyzmu.
W tak bogatych, jak widzimy, rozwaaniach na temat narodu i nacjonalizmu nie mogo
zabrakn ustosunkowania si do kwestii narodzin narodu jako zjawiska spoecznego a co
za tym idzie nacjonalizmu. Problem jest tym bardziej doniosy, i narody w Europie
wszake narodziy si jako rezultat upadku uniwersalistycznej kultury redniowiecznej tak
bardzo przecie szanowanej przez trzeciopozycjonistw, take i polskich 238. Ju samo
powstanie pastw narodowych zwizane byo m.in. z Reformacj, a z kolei Rewolucja
Francuska wizaa si cile z ide suwerennoci narodu, wedle ktrego rdem i cele
wadzy w pastwie jest wycznie wanie nard, co jednoznacznie uderzyo w sojusz Tronu i
Otarza, w Ancien Regime oparty na zaoeniu, i wadza pochodzi tylko od Boga.
Nacjonalizm jako ruch polityczny upatrujcy w narodzie rda wadzy pastwowej bowiem
cile zwizany by u swojego zarania wanie nie z Tradycj katolick, z prawdziwym adem,
ktrego wizja zostaa przekazana ludziom przez Boga i zachowana zostaa jako depozyt przez
Koci, lecz wprost przeciwnie by si otwarcie rewolucyjn, antyklerykaln,
antymonarchiczn i egalitarn, co szczeglnie widoczne jest np. we francuskim radykalnym
235
127
skrzydle rewolucyjnym, np. w jakobinizmie 239. Tak, jak nard jako wsplnota ludzka staa si
podstawowym punktem odniesienia czowieka w jago samookreleniu si, zostaa
najwaniejsz wsplnot, w jakiej yje czowiek jako wynik upadku jednoci cywilizacyjnej,
opartej na religii chrzecijaskiej, obecnej w redniowieczu, tak te nacjonalizm jako ruch
polityczny cho jeszcze powizany z ideowym przesaniem oglnoludzkim i nie uywajc
jeszcze terminu nacjonalizm ktry po raz pierwszy na scen polityczn wkroczy podczas
Rewolucji Francuskiej domagajc si suwerennoci narodu, jego upodmiotowienia
politycznego by integralnym elementem adu nowoczesnego, wyaniajcego si z gruzw
epoki redniowiecznej. Co wicej, by to ruch opierajcy si na ideach jednoznacznie
postpowych, owieceniowych, laickich a wiec cakowicie sprzecznych z zasadami
katolickimi, Tradycj czy adem stanowym.
Jak zatem kwesti genezy narodu i nacjonalizmu upatruj narodowi radykaowie z NOP?
Przede wszystkim trzeba zauway, i oczywicie nie jest negowany w oczywisty fakt, i
nard a co za tym idzie i nacjonalizm to nieodczny element epoki nowoytnej, epoki,
ktra powstaa z ruin porzdku redniowiecznego. Nacjonalici rewolucyjni z tej organizacji
zdaj sobie spraw, i narody i ich nacjonalizmy ostatecznie zrodziy si w epoce nowoytnej
tej samej epoce, ktra naznaczona zostaa pitnem wojen religijnych, rozdarciem jednoci
religijno-cywilizacyjnej poprzez narodziny protestantyzmu, Reformacj, a w XVIII w.
Owiecenie i Rewolucj Francusk, w ktrej w porzdek antytradycyjny, nowoczesny i
materialistyczny ostatecznie zatriumfowa w postaci zasad 1789 roku jak pamitamy z
analizy idei trzeciej Pozycji, to wanie owo wydarzenie byo triumfem materializmu i
upadkiem Tradycji. Jednake narodowi radykaowie nie s ju tak chtni przyzna
nacjonalizmom ich rewolucyjn, destrukcyjn wobec pozostaoci po redniowiecznym
porzdku postaw. Okazuje si bowiem, e dla nich nard nie stanowi wsplnoty
nieodcznej od destrukcji Christianitas, niszczcej wizi spoeczne charakterystyczne dla
redniowiecza, wyraajce si np. w regionalizmie, w przywizaniu do lokalnej ziemi,
wsplnoty lokalnej, lokalnej kultury, jaki regionu, ktre to lokalizmy i regionalizmy zniszczy
centralistyczny nacjonalizm. To, e narody i ich nacjonalizmy zrodziy si w epoce
nowoytnej, w epoce, w ktrej triumfoway idee sprzeczne z porzdkiem chrzecijaskim
doby redniowiecza, nie oznacza wcale, i narody byy zjawiskiem spoecznym o
nowoczesnym, antytradycyjnym charakterze, niszczcym to, co tradycyjne, uksztatowane
przez wieki i zgodne z boskim, prawdziwym porzdkiem, a nacjonalizmy jako wyraz
politycznych aspiracji narodw. Oto, co na temat genezy narodw i nacjonalnizmw w
Europie ma do powiedzenia T. Zieliski: Nacjonalizm jest wyrazem politycznych de
narodw. Jako prd ideowy pojawi si wraz z wkroczeniem narodw na scen ycia
politycznego, tj. w okresie rewolucji francuskiej 1789 r. Wwczas to po raz pierwszy narody
z biernych przedmiotw przeksztaca zaczy si w aktywnych uczestnikw zmaga
politycznych. Nie byo to jednak zasug rewolucyjnych hase wolnoci, rwnoci i
braterstwa, ale wprost przeciwnie efektem reakcji na rewolucj i goszone przez ni zasady.
Antyrewolucyjne powstanie ludowe w Wandei i Bretanii, antyfrancuski zryw wolnociowy w
Hiszpanii czy podobne wystpienia w Niemczech stanowiy wanie pierwsze objawy
rodzcego si nacjonalizmu, pierwsze akty wkraczania narodw na scen dziejow 240.
Wedug niniejszego publicysty narody rzeczywicie wkroczyy na scen polityczn w okresie
Rewolucji Francuskiej, a przeto mona mwi o nacjonalizmach jednake, co intrygujce,
239
Jakobinizm jako pierwszy ruch nacjonalistyczny, a przy tym radykalnie socjalny, cho nie uywajcy w swej
autoidentyfikacji terminu nacjonalizm, lecz patriotyzm, jak rwnie hasa narodowe czy z ideami
uniwersalistycznymi, oglnoludzkimi, przedstawia A. Wielomski. Zob. A. Wielomski, Nacjonalizm jakobiski,
[w:] S. Stpie (red.), Ideologie, doktryny, ss. 29 46.
240
T. Zieliski, Nowy nacjonalizm, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88), s. 11.
128
129
stworzonego przez Boga. Tym samym wedug narodowych radykaw nieporozumieniem jest
upatrywanie narodu jako zbiorowoci bdcej manifestacj antytradycyjnego, nowoczesnego
porzdku spoecznego, jako zbiorowoci rozsadzajcej, niszczcej tradycyjny, a wic
naturalny ad. Nard bowiem wedug nacjonalistw jest czci boskiego porzdku, wobec
tego powstanie narodw byo procesem naturalnym, a przeto ewolucyjnym, stopniowym,
cakowicie niezalenym od koncepcji spoecznych wysnuwanych przez racjonalistycznych
teoretykw nard narodzi si bowiem jako najwysza zbiorowo ludzka, jako organiczna,
naturalna jedno powstaa z powizania rodzin i spoecznoci lokalnych na bazie jzyka,
terytorium, kultury, wiadomoci wsplnych losw historycznych, co wynika zreszt ze
spoecznej natury czowieka. B. Biernat akcentuje wanie naturalno narodu z racji jego
wyonienia si z rodzin i wsplnot lokalnych. Oto, co w publicysta pisze o rodzinie: To
ona na kadego czowieka nakada pierwsze prawa i obowizki, i to z ni czuje on najwiksz
wi, budujc swoj tosamo. Rodzina nie tylko w duym stopniu ksztatuje charakter i
moralno kadego z nas, ale rwnie stanowi pierwsze kroki ku uwiadomieniu sobie swojej
tosamoci narodowej242. Z kolei spoeczno lokaln przedstawia nastpujco: Pierwsze (i
niestety czsto ostatnie) kontakty jednostki ze swoimi rodakami, niebdcymi czonkami jego
bezporedniej rodziny, maj miejsce w lokalnej spoecznoci, ktra moe ogranicza si do
miejskiego osiedla, wsi lub miasteczka. Wanie na tym gruncie czowiek zdaje sobie spraw
ze swojej narodowej przynalenoci, wsplnej przeszoci i teraniejszoci, a take
wsplnych interesw, a w efekcie rwnie wsplnej przeszoci. Jednostka dorastajca w
podobnym systemie wartoci, co poznawana przez ni lokalna spoeczno, moe dziki temu
nie tylko uzupeni pewne braki w wychowaniu narodowym, bdce czasami efektem
drobnych zaniedba rodzinnych, ale rwnie osign wyszy szczebel samowiadomoci
moralnej i narodowej243. Innymi sowy, powstanie narodu dokonywao si niezalenie od
woli ludzkiej, a zwaszcza aspiracji owieceniowych teoretykw, gdy nard to wsplnota
naturalna, a wic istniejca zgodnie z prawem naturalnym, powstajce ze spoecznej natury
czowieka, z powizania rodzin i spoecznoci lokalnych w wysz wsplnot, rodzin
rodzin, jak jest nard.
Koniecznie trzeba tu ponadto zaznaczy, i taka wizja powstania narodu akcentujca
tworzenie si narodu jako proces naturalny, dziejcy si znacznie przed Rewolucj Francusk
i epok Owiecenia generalnie, wie si u B. Biernata rwnie z krytyk Ancien Regime,
cho oczywicie nie jest to krytyka dokonywana z pozycji rewolucyjnych, liberalnych czy
radykalno-demokratycznych (w rozumieniu radykalnego demokratyzmu J. J. Rousseau i
odwoujcych si do jakobinw). Oddajmy gos B. Biernatowi: Monarchowie i
przedstawiciele hierarchii kocielnej, poczeni sojuszem w obronie przed nasilajcymi si
zagroeniem ze strony skutkw protestantyzmu, powtarzanymi coraz czciej hasami
Wolnoci, Rwnoci i Braterstwa, zasklepili si w skorupie wasnego strachu w obliczu
narodowych tendencji wolnociowych, ktre stay si faktem. Narody powstay. Ani
monarchowie, obawiajcy si przede wszystkim o wolno swojego dworu, ani te papiee,
nie byli zainteresowani aktywizowaniem narodw w susznym celu. Powoli za to
wykorzystywaa w fakt masoneria, kierujc wysiki nowo powstaej wiadomoci narodowej
na cinanie gw przedstawicieli monarchii i kocioa (pisownia oryginalna K. K.),
schowanych za murami swoich twierdz. Tymczasem w rodowisku narodowym, ale przede
wszystkim w konserwatywnym, istnieje dziwne przekonanie, jakby wiat przed 1789 r. wiat
by zbudowany na cudownych zasadach sprawiedliwoci. Niestety, zwycistwo liberalizmu
mogo nastpi tylko i wycznie dlatego, i system by chory; chory zarwno z powodu
242
243
Tame, s. 2.
Tame, s. 3.
130
wirusa masonerii, zaraajcego zreszt nie tylko spoeczne masy, jak rwnie za spraw
dworw, ale przede wszystkim z powodu wasnej nieywotnoci. wczesny system by
bowiem ju tylko marn i raczej mieszn ni budzc podziw karykatur systemu
redniowiecznego. aowa naley, i ten stan rzeczy wsptworzya take hierarchia
kocielna, yjca wwczas jak si obecnie wydaje wycznie zudzeniami. Konkludujc
przedstawiciele narodw zaczli dawa sobie spraw z tego, kim s, z tego jak zbiorowo
tworz i utosamia swj interes z interesem swojego kraju 244. Niniejszy fragment artykuu
B. Biernata jest co prawda do obszerny, ale za to wyranie wskazuje na pewien interesujcy
fakt. Ot w ujciu narodowego radykaa nie tylko naley potpia bezwzgldnie Owiecenie
i Rewolucj Francusk, zasady 1789 roku, ale rwnie odrzuci naley obron Ancien
Regime, czyli francusk monarchi absolutn epoki nowoytnej. Uczyni tak naley dlatego,
i w porzdek monarchiczny by wanie karykatur, racym odstpstwem od systemu
redniowiecznego, ktry to system stanowi wanie najwierniej zastosowanie nauki Kocioa
w yciu spoecznym. Midzy Ancien Regime a systemem redniowiecznym istnieje
bowiem nieprzekraczalna przepa, a ten pierwszy nie tylko nie stanowi kontynuacji Tradycji,
czyli boskiej wizji ordo (adu), lecz jest jego zaprzeczeniem, za ktry to stan rzeczy
odpowiada arystokracja i monarcha, jak i tutaj B. Biernat wyjtkowo wyraa swj al z
powstaej sytuacji duchowiestwo. Krytyka jest tutaj wyjtkowo ostra, szczeglnie
odnonie do monarchy i arystokracji oskareni zostaj oni o odstpstwo od fundamentw
adu prawdziwego, tradycyjnego, ktry urzeczywistniony zosta w redniowieczu, a take
co jednake pozostaje ze sob w cisym zwizku o odstpstwo od naturalnych tendencji
rozwojowych wczesnego spoeczestwa. Tymi tendencjami byy bowiem procesy
narodotwrcze monarchowie i arystokraci oderwali si od powstajcych naturalnie,
organicznie wsplnot narodowych, a wic kategorii zgodnych z boskim, tradycyjnym
porzdkiem zasklepili si we wasnym krgu, przez co w obrbie danego pastwa powstay
de facto dwie spoecznoci, wzajemnie od siebie odizolowane: wiat arystokracji, monarchy i
duchowiestwa po jednej stronie, a po drugiej rodzcy si, a tym samym coraz bardziej
wiadomy swej tosamoci i swoich de nard. Z racji owego rozerwania wizi
spoecznych i kulturowych denia narodowe zostay utosamione z deniami ludowymi, z
Trzecim Stanem, a przeto zostay cakowicie przejte przez obz rewolucyjny,
antychrzecijaski, antytradycyjny, goszcy kosmopolityczny i materialistyczny liberalizm, a
w swym radykalnym skrzydle wyraajcym idee protosocjalistyczne.
Tym samym wic gwni sprawcy Rewolucji Francuskiej to nie tylko owieceniowi
rewolucjonici, ale take poniekd wysze warstwy spoeczne Ancien Regime, w ktrych
rkach znajdowaa si wwczas wadza w pastwie rewolucja niniejsza, przynoszca triumf
w dziejach Europy materializmu i relatywizmu moralnego, wiadczca o upadku Tradycji,
bya dla narodowych radykaw swego rodzaju przypiecztowaniem stanu rzeczy, za ktry
opowiada wanie oderwany od narodu i od Tradycji, dziedzictwa redniowiecznego, w
Ancien Regime narodowi radykaowie zdaj si wskazywa, e nie doszoby do
Rewolucji Francuskiej gdyby organiczny, naturalny system spoeczny redniowieczny by
podtrzymywany, a ksztatujce si wwczas narody, coraz bardziej wiadome swoich praw i
swojej tosamoci byyby wczane w ycie publiczne w owym systemie. Innymi sowy,
gdyby monarchowie, arystokracja i kler cile wizaliby si z rodzcymi si deniami
narodowymi i gotowi byliby na demokratyzacj struktur wadzy demokratyzacj jednake
pojt jako wczenie do rnych sfer ycia publicznego, w tym wanie w proces
sprawowania wadzy, wszystkich grup spoecznych narodu przy zachowaniu fundamentw
adu tradycyjnego, obowizywania boskich praw.
244
Tame, s. 2.
131
245
132
pomoc towarzyszom walki bdcie jedn rodzin krzywda jednego niech bdzie krzywd
dla innych246
To wizja zaangaowanego i aktywnego nacjonalisty, ktry w kadym aspekcie wasnego
ycia choby i prywatnego kieruje si wycznie sub dla idei chrzecijaskich i
narodowych. Jest on wanie dosownie politycznym onierzem witym
wojownikiem, walczcym na rnych polach aktywnoci spoecznej dla Boga i narodu,
czowiekiem o osobowoci heroicznej, ascetycznej i gboko religijnej, kultywujcej w sobie
etos wojownika, a konkretnie redniowiecznego krzyowca, i wyrniajcego si takow
wanie religijnoci tradycyjn, arliw, w peni miujc Boga, wojujc, spogldajc na
wiat doczesny jako aren walki midzy Dobrem a Zem, midzy Bogiem a Szatanem
witej wojny toczonej tak we wasnym duchowym wntrzu, jak i na zewntrz z siami
wrogimi Kocioowi, Tradycji i narodowi.
Osnow owej nowej, antykapitalistycznej i antymarksistowskiej mentalnoci jest suba
prawdziwym wartociom, wyraonym w hierarchii: Czowiek Wsplnota (z ktrej
najwysz jest Nard) Bg (jako cel ostateczny, warto absolutna). To wanie suba
Prawdzie Obiektywnej, a wic Boskiej, jest si, na ktrej opiera si wedug NOP arliwa
wiara, ascetyzm, a przy tym bohaterstwo, odwaga, mstwo, pogarda dla tchrzostwa
nieustanna gotowo do czynu, do dziaania, do twrczoci, nieugito i
bezkompromisowo cechy tak misjonarza, jak i wojownika. Suba Prawdzie czyni take z
Politycznych onierzy awangard narodu, jego autentyczn elit, a droga do bycia
Politycznym onierzem to droga trudu, cikiej pracy, materialnych i psychicznych
wyrzecze, za to majca na celu wszechstronny rozwj czowieka, a wic prowadzca go do
doskonaoci, do nowego, wyszego typu osobowoci. Z tego te wzgldu ci, ktrzy d do
bycia Politycznymi onierzami, s na drodze do bycia autentyczn elit narodu, jego
awangard. Polityczni onierze wszake to sia napdowa Narodowa Rewolucji, a wic
rewolucyjna elita narodu: Musimy by godni miana elity narodu. Musimy by nienaganni
pod kadym wzgldem: nasz duch, umys i czyn odzwierciedla musz goszone przez nas
wartoci. Praca nad sob, zarwno w pojedynk, jak i w zespole jest koniecznoci 247.
Polityczny onierz to oczywicie z racji swojej wyszoci nad homo economicus i homo
sovieticus czowiek doskonay moralnie, bdcy wzorem cnt, wyszych, czyli
tradycyjnych, chrzecijaskich i narodowych wartoci, bdcy dla innych autorytetem,
wzorcem postpowania w rnych dziedzinach ycia.
Szczeglnym aspektem idei Politycznego onierza w koncepcjach NOP jest zagadnienie
organizacji, w jakiej Polityczni onierze powinni dziaa. Oczywicie organizacja takowa w
adnym wypadku nie moe przybra struktury charakterystycznej dla masowych partii
politycznych, stanowicych integralny element demokracji liberalnej, a wic partii, w ktrych
stosunkowo atwo jest otrzyma czonkostwo (np. poprzez wypenienie stosownej deklaracji),
a wadze powoywane s metodami charakterystycznymi dla ustroju demokratycznoliberalnego, parlamentarnego i wielopartyjnego, a wic w drodze wyborw, w trakcie ktrych
o gosy czonkw partii rywalizuj rni kandydaci. Organizacja narodowo-radykalna zatem
nie moe szczyci si iloci ich czonkw, lecz ich jakoci, std te taka organizacja ma
charakter nie masowy, lecz kadrowy to organizacja oparta na bezwzgldnej dyscyplinie,
wiernoci wobec przyjtych zasad i stawiajce wysokie wymogi odnonie do osobowoci,
cech charakteru, zasad moralnych kandydatom, ktrzy pragn wstpi w jej szeregi, jak i ju
czonkom bdcym w organizacji. Std te taka organizacja powinna mie, idc za ladem
koncepcji goszonych i realizowanych przez powoane z inicjatywy C. Z. Codreanu Legion
246
247
Zasady Rewolucji Narodowej. Referat Konrada Sitnika, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 11.
P. Jaszke, Czas Przeomu, Szczerbiec, 1995, nr 4 (42), s. 2.
133
134
A. Gmurczyk, Nowy Nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), s. 6.
250
A. Gmurczyk, Kadra w ruchu narodowo-radykalnym, Szczerbiec, 1995, nr 4 (42), s. 3.
135
cakowicie cech charakteru, mentalnoci, osobowoci, stylu ycia i sposobu mylenia, tak, by
osoba taka autentycznie i co wicej bezgranicznie wierzya w wyznawane wartoci i je
nieustannie realizowaa w kadym aspekcie swojego, nawet prywatnego, ycia, wpywajc
tym samym na otoczenie w swoim miejscu pracy, nauki, zamieszania, sprawia oczywicie,
e NOP dziaalno polityczn wie przede wszystkim z prac propagandow, polegajca na
upowszechnieniu idei narodowo-radykalnych, a nade wszystko na dotarciu do tych, ktrzy
pragn sta si Nowymi Ludmi, a wic na pozyskaniu nowych czonkw organizacji, ktrym
jednak stawiane s niezwykle wysokie wymagania nie chodzi bowiem tylko o mechaniczne
poddawanie si rozkazom pyncym od wyszych szczebli, o bezwzgldne posuszestwo
tylko wobec samej organizacji, lecz wanie o dyscyplin wewntrzn, bezgraniczn wiar w
Boga i nard, w wartoci prawdziwe, absolutne, boskie, a wic o uksztatowanie wasnych,
najgbszych, najbardziej intymnych, postaw, cech charakteru, wasnej osobowoci
aktywnej, heroicznej, gotowej do walki i powicenia dla szczerze i bezgranicznie
wyznawanych wartoci w przypadku owej szczerej postawy, pooenia podwalin pod nowy
typ mentalnoci, lojalno wobec organizacji, wobec innych jej czonkw oraz zachowanie
nie tylko samodyscypliny, wyraajcej si w czystym, ascetycznym yciu, ale rwnie
dyscypliny wobec struktur organizacyjnych staje si w ujciu NOP oczywiste lojalno
wobec organizacji wypywa bdzie bowiem z poczucia braterstwa z innymi czonkami ruchu
narodowo-radykalnego i wiernoci ideom, ktre spajaj organizacj duchowo, jak rwnie z
penego przyswojenia sobie i kierowania si zasadami moralnymi, z ktrych wynika choby
prymat dobra wsplnego nad dobrem jednostkowym.
Praca wychowawcza, zwizana z uksztatowaniem nowego typu osobowoci dla NOP
stanowi bezwzgldny priorytet to wszake ksztatowanie cech charakteru ludzi szczerych i
oddanych bezgranicznie sprawie narodowo-rewolucyjnej, a zatem takich, ktrzy mog
stworzy Nowy ad. Aby bowiem odrzuci obecny System, wedug trzeciopozycjonistw, w
tym te i polskich, trzeba bowiem uderzy w jego rdze, a jest nim nie ustrj pastwa czy
ustrj spoeczno-gospodarczy, ale wanie sfera zwizana z kultur duchow, ideami, etyk,
powszechnie uznawanym stylem ycia codziennego itp., a wic to wszystko, co ksztatuje
ycie duchowe czowieka, jego osobowo, innymi sowy jego wntrze. Organizacja i
funkcjonowanie pastwa czy te gospodarki stanowi tylko zewntrzn manifestacj tego, co
jest najwaniejsze wntrza czowieka, jego wiadomoci, uczu, przyswojonych i
przeywanych idei, postaw, celw yciowych itd. A. Gmurczyk w ten sposb broni prymatu
pracy wychowawczej, zwizanej z ksztatowaniem Nowych Ludzi, szczerze, bezgraniczne
wierzcych w idee, w absolutne wartoci, nad dziaalnoci polityczn, rozumian tutaj jako
szczeglnie jako walka parlamentarna: Kilka zaledwie lat demoliberalnego szalestwa
dokonao ogromnego spustoszenia wrd ludzi szczeglnie modego pokolenia. Nard psuje
si podobnie jak ryby od gowy, ale umiera, gdy zostanie wykastrowany z wartoci, ktre
s jego spoiwem. Dobry zarobek, lepszy samochd to dzi jedyne ideay przecitnego
Polaka. T chorob trzeba zwalczy od podstaw poprzez ukazanie prawdziwego sensu
ycia. Nie poprzez papierowe deklaracje, ale osobisty przykad. O idei wiadcz bowiem w
duej mierze jej wyznawcy251. Ciekawe s tutaj ostatnie dwa zdania to wanie osobisty
przykad dla pozostaych czonkw narodu odgrywa wan rol szczere, dogbne
przywizanie do idei chrzecijaskich i narodowych, cile powizanie ycia codziennego z
goszonymi przez siebie wartociami, ksztatowanie siebie samego i postpowanie w swoim
yciu dokadnie wedug goszonych idei stanowi dodatkowy atut dla rozbudzenia
wiadomoci narodowej i poparcia dla organizacji otoczenie, w jakim dziaa i y bdzie
aktywista narodowo-radykalny, wedug A. Gmurczyka bdzie bardziej szanowa kogo, kto
251
Tame, s. 3.
136
sam stanowi przykad wiernoci zasadom, kto stanowi wanie osobisty przykad szczeroci,
uczciwoci, twardoci i bezkompromisowo w obronie zasad moralnych, ktrymi sam, w
wasnym yciu prywatnym si kieruje. Co ciekawe, dziaalno na polu wychowawczym ma
tak doniose znaczenie, e dziaalno np. polityczna spada na plan dalszy, nie tylko ze
wzgldu na moralny upadek narodu polskiego w czasach wspczesnych, ale przede
wszystkim dlatego, e sama istota pracy na rzecz narodu tego wymaga, i to niezalenie od
okolicznoci: Dziaalno narodowa w gruncie rzeczy przypomina funkcjonowanie armii
99% to praca szkoleniowo-wychowawcza. Reszta to akcja bezporednia. Nikt jeszcze nie
odnis sukcesu odwracajc te proporcje. Co dzi, niestety, jest zjawiskiem nagminnym.
Porzdni ludzie rzucaj si w wir politycznych przepychanek, po czym zniechceni brakiem
sukcesu odchodz. Sukcesu, ktry przyj nie moe, bo skrzyknite naprdce pospolite
ruszenie przegra nawet z mniej liczebnym, ale wyszkolonym i wiadomym swych celw
oddziaem252. Nie liczy si bowiem ilo aktywistw, ale ich jako, a konkretnie ich
osobowo, stopie zaangaowania, powicenia si dla Sprawy, a wic ich poziom ideowy i
moralny to tu dla narodowych radykaw tkwi klucz do zwycistwa: walka idei, postaw,
mentalnoci, systemw wartoci jest dla nich najwaniejsza.
Czy jednak wedug NOP kady moe sta si Politycznym onierzem? Co wicej czy
kady w ogle powinien sta si Politycznym onierzem? Zaoenie, e wychowanie
Nowego Czowieka musi poprzedzi budow Nowego Porzdku, gdy to wanie charakter,
osobowo czowieka, jego wntrze duchowe, wyznawany system wartoci, zasady moralne,
wizja wasnego ycia i stosunek do wiata, ksztatowane przez normy kulturowe, wpajane
przez odpowiednie instytucje, jest najwaniejsze, decyduje o jego czynach, o jego
zachowaniu wobec innych ludzi, sugerowaoby odpowied twierdzc, przynajmniej na owo
drugie pytanie. Okazuje si, e dla NOP sprawa nie jest wanie tak oczywista. Oddajmy gos
A. Gmurczykowi: Nie kady moe i nie kady powinien zosta Politycznym onierzem.
Trudno byoby uzna za rzecz normaln, by w pierwszej linii walki stanli wszyscy. Tak
samo jak nienormalny jest stan, gdy zdecydowanych na wszystko jest ledwo garstka. Kadra
nie moe dziaa w oderwaniu od swego zaplecza, jakim s ci, dla ktrych Ojczyzna i Nard
nie s pustymi dwikami, lecz konkretnymi wartociami. Nie miejsce tu, by omawia formy
zaangaowania ludzi drugiej linii s one tak oczywiste, tak rozlege, e kady wiadom
swych obowizkw moe wybra te najwaciwsze 253. Trudno inaczej anieli elitaryzmem
okreli t postaw wszak wyranie prezes NOP zastrzega, i Polityczni onierze to elita
narodowa czonkowie narodu wyselekcjonowani, najbardziej uwiadomieni ideowo, bdcy
przykadem dla innych czonkw, najbardziej oddani sprawie, jednym sowem o nowym
typie osobowoci, cechach charakteru, wolni od wszelkich materialistycznych wartoci i
postaw. NOP posun si dalej anieli trzeciopozycjonici brytyjscy co prawda zarwno
Political Soldiers, jak i ITP z Wysp Brytyjskich rwnie uwaali Politycznych onierzy za
elit narodow, gwn si sprawcz rewolucji, zakadajc, e zaczynem Rewolucji
Narodowej bdzie wanie owa awangarda narodowa, jednak, jak ju zauwaylimy przy
analizie idei owych rodowisk, brak byo tak mocno wyartykuowanego stwierdzenia, i nie
kady powinien zosta Politycznym onierzem. Wszake nard powinien odrodzi si
wanie z racji budowy Nowego Porzdku to w nim wszake nastpi tak upragnione przez
nacjonalistw rewolucyjnych rozbudzenie wiadomoci narodowej, pene przyswojenie sobie
Prawdy Obiektywnej i gotowo do jej realizacji w yciu doczesnym, urzeczywistnienie jej
we wszystkich aspektach ycia ludzkiego a zbudowa go mog wanie Nowi Ludzie. Std
te zakada mona, i w miar sukcesw w budowaniu oddolnych, lokalnych struktur owego
252
253
Tame, s. 3.
Tame, s. 3.
137
138
Tame, s. 3.
A. Gmurczyk, Ruch Narodowy: mity i rzeczywisto, Awangarda Narodowa, 1994, nr 1, dodatek do
Szczerbca, s. 13.
257
A. Gmurczyk, Sia hierarchii, Szczerbiec, 1995, nr 5 (43), s. 3.
256
139
Z pewnoci postpowanie wedug tych zasad wymaga cikiej, pracy trudu, wysiku, nie
tylko fizycznego, ale take duchowego to rwnie walka ze swoimi wadami, zymi
nawykami, postawami, egoistycznymi ambicjami jednym sowem, walka ze wszystkim, co
w samym czowieku tkwi, a co moe odwrci go od Boga i narodu. Im peniejsze
zaangaowanie ideowe, im wiksza aktywno w dziaalnoci organizacji, im wiksza
kreatywno, im wiksza arliwo religijna, jak rwnie bohaterstwo wyraajce si w
mstwie i nieugitoci tym wyszy stopie jednostki wedug NOP w hierarchii
organizacyjnej.
Z hierarchi organizacyjn wedug NOP czy si ponadto niezmiernie wana dla
Politycznego onierza zasada autorytetu owa zasada stanowi dla narodowych radykaw
zwieczenie struktury hierarchicznej i jest z ni nierozerwalnie zwizana, cznie z
pozostaymi, powyej opisanymi zasadami. Czym jest autorytet w idei Politycznego
onierza? W nastpujcy sposb definiuje j prezes NOP: W wyniku narzucenia sobie
pewnych wewntrznych ogranicze co wynika ze zrozumienia koniecznoci cisego
dziaania zespoowego podporzdkowujemy si okrelonemu kierownictwu. Dla osignicia
sukcesu wane jest wic, by przywdcy organizacji reprezentowali najwyszy typ czowieka.
Przy czym ich autorytet nie moe zosta zawony jedynie do uznania sprawnoci
dziaania258. Istot autorytetu, jak widzimy, nie jest mechaniczne posuszestwo,
wykonywanie rozkazw kierownictwa ze wzgldu na przymus, grob sankcji itd., ale z
wasnego, czysto dobrowolnego podporzdkowania podporzdkowania, ktre wynika z
uznania danej osoby, sprawujcej kierownicz funkcj, wanie za wzr cnt, postaw, a wic
za najwierniejsze odtworzenie samym sob ideau Politycznego onierza. Co wicej, zasada
autorytetu nie dotyczy tylko samego centralnego szczebla organizacji, lecz powinna by
obecna na wszystkich jej szczeblach od dou do gry. Wszdzie jednake niezalenie od
szczebla powinna wiza si nie z przywilejami, lecz z wyszymi obowizkami i wiksz
odpowiedzialnoci: Im wysza peniona funkcja, tym wysze normy obowizuj i wiksza
odpowiedzialno spoczywajca na poszczeglnych dowdcach. Wymg wikszej
doskonaoci nie jest bynajmniej nakazem formalnym, jakim mechanicznym zapisem
statusowym, lecz konsekwencj sposobu tworzenia si i funkcjonowania tego typu
organizacji259.
Take i inni dziaacze poruszyli w swych artykuach zagadnienie Politycznego onierza
Grzegorz Kuszpa zaakcentowa religijno Nowego Czowieka, jego zwizek z Bogiem jako
drog do osignicia doskonaoci w jego ujciu Polityczny onierz to bojownik Boga,
ktry w kadej dziedzinie swojego ycia kieruje si zasad prymatu Ducha nad Materi,
duszy nad ciaem, a przeto zaspokaja wasne potrzeby duchowe, jak i cielesne, jednake
prymat przyznajc tym pierwszym: wiat si zmienia my go zmieniamy, a jednak
czowiek, ktry jest przyczyn wszystkich zmian, ktremu ziemia zostaa dana we wadanie,
pozostaje niezmienny. Jego natura z potrzebami duszy i ciaa nie zmieniaj si od zarania
dziejw. Pozostaje cigle taki sam ze swoimi uomnociami, przywarami i natur. Duch,
ktry zosta mu dany przez Boga Stworzyciela posiada podobnie jak ciao, o ktre powinien
dba260. Aby sta si Nowym Czowiekiem, naley w peni zadba o wasne naturalne
potrzeby, przy czym wanie w oparciu o ich hierarchi: sprawy duchowe maj
pierwszestwo nad cielesnymi, co wicej dopiero zaspokojenie potrzeb duchowych daje
gwarancj zaspokojenia potrzeb cielesnych. Dusza stoi w hierarchii wanoci wyej ni ciao,
std te uwiadomienie sobie owej naturalnej, danej przez Boga, relacji jest kluczowe do
denia do doskonaoci, ktre to denie jest nieodczn cech ycia Politycznego
258
Tame, s. 3.
Tame, s. 3.
260
G. Kuszpa, Krzy i Miecz na drodze ycia, Szczerbiec, 2003, nr 5 8 (132 135), s. 12.
259
140
onierza: Powinnoci czowieka jest ycie owocne. Jego pooenie, jako stworzenia
Boego w ojczynie ziemskiej, midzy przodkami i rodzin, wskazuje na cele jego dziaania.
Nas w tych skromnych rozwaaniach interesuj konkretne rodki, jakie uczyni prac
czowieka efektown i trwa. Doprowadz do wypracowania Nowego Czowieka, ktry
bdzie potrafi z ca stanowczoci zrzuci z siebie skorup zych nawykw. Moe to
nastpi tylko wtedy, gdy czowiek pooy wikszy nacisk na ksztacenie si, powicenie,
refleksj i wysiek innymi sowy musi aktywnie powici si samowychowaniu moralnemu
i duchowemu, o ile naprawd pragnie zwycistwa. Ci, ktrzy osign opisany poziom,
przynios chwa Bogu, wielko ojczynie, bezpieczestwo i mio wasnej rodzinie.
Natomiast przez dobry przykad wska innym, jak osign doskonao i szczcie261. To
wanie samoksztacenie si, samorozwj, zaspokojenie potrzeb duchowych w pierwszej
kolejnoci, denie do bycia lepszych czowiekiem duchowo i moralnie stanowi kluczowe
rodki do wychowania Nowego Czowieka zaspokojenie bowiem potrzeb duchowych
nieuchronnie wpywa na jako ycia cielesnego, jak rwnie na czyny podejmowane przez
czowieka: Zaniedbanie systematycznej dbaoci o sprawno ducha odbija si negatywnie
na efektywnoci ciaa, ktre jest z nim w cisej korelacji. W konsekwencji prowadzi to do
tego, e postpowanie staje si bezwartociowe. Poziom duchowoci emanuje na poziom
czynw. Im intensywniejsze ycie wewntrzne, tym czyny staj si skuteczniejsze 262. Istot
tego denia jest walka denie do zaspokojenia potrzeb zgodnie z nakazami boskimi,
zgodnie z hierarchi jednoznacznie wskazujc na wyszo duszy i zaleno ciaa od niej
wi si z cikim zmaganiem si m.in. z wasnymi wadami, nawykami, materialnymi
pokusami dbao w pierwszym rzdzie o potrzeby duchowe, o jedno z Bogiem jest
bowiem wanie walk, w ktrej czowiek staje si bojownikiem Boga Stal hartuje si w
ogniu, tak samo i czowiek uszlachetnia si w cierpieniu. Walka, ktr trzeba wyda jest
nieprzerwan seri cikich bojw z samym sob. Jest cigym i stanowczym podnoszeniem
si po kadym upadku, by by bardziej czujnym, im bardziej odczuwa si sabo.
Jednoczenie trzeba podkreli, e nic tak mnie pobudza, jak bicz surowego ycia. Cnota, o
ktr toczy si walka, to nie nage olnienie, ale powolny, trudny, a niekiedy mozolny podbj.
Celem jest odnie zwycistwo nad swoim ciaem i mylami 263.
Z kolei R. Larkowski tak przedstawia Politycznego onierza: Na pocztku kadego
procesu odnowy duchowej grupy, spoecznoci, narodu staje wolna jednostka, obdarzona
poczuciem osobowej wartoci i sprawiedliwoci dziejowej. Czowiek nowej ery nosiciel
idei penego dowartociowania istoty ludzkiej i jej naturalnego rodowiska narodu, czy w
sobie duchowo redniowiecznego rycerza i mnicha oraz rys naturalizmu przeszych wiekw
historii ludzkoci264. W lad za R. Larkowskim Politycznego onierza jako odtworzenie
osobowoci charakterystycznej dla redniowiecznego krzyowca przedstawi na I Kongresie
NOP w 1994 r. take Mirosaw ochowski: Widz Nowy Typ Czowieka, ktry stop opar
si na przeszoci, przejawiajcej si rycerskoci, a gowa siga przyszoci, by budowa
Nowy, Lepszy wiat265. Widzimy tu wyranie fascynacj redniowiecznymi wzorami
osobowymi: rycerzem i mnichem. Nowy Czowiek, czyli Polityczny onierz, ma by syntez
heroicznego etosu wojownika, jak i religijnej ascezy i pobonoci mnicha. Co wicej,
porwnujc Nowego Czowieka do czowieka masowego, ten pierwszy musi by niczym
wysza istota, nietzscheaski nadczowiek dysponujcy wol mocy, przeamujcy opory
otoczenia i ksztatujcy je podug swojej woli, zespolonej oczywicie ze sub Bogu i
261
Tame, s. 13.
Tame, s. 13.
263
Tame, s. 13.
264
R. Larkowski, Tradycjonalizm, Awangarda Narodowa, 1994, nr 4, dodatek do Szczerbca, s. 10 (II).
265
My, Polscy Nacjonalici. Przemwienie Mirosawa ochowskiego, Szczerbiec, 1994, nr 11, ss. 7 8.
262
141
142
143
Politycznym onierzem, uznajc tym samym istnienie swoistej granicy midzy elit narodu,
czyli Politycznymi onierzami zorganizowanymi w jednolit, zhierarchizowan organizacj,
a reszt wsplnoty narodowej. Co wicej, nie zabrako rwnie rozwaa nad grupami
spoecznymi, ktre powinny stanowi gwne rdo rekrutacji ruchu narodowo-radykalnego,
przy czym zdania byy podzielone nad rol subkultur modzieowych w tej kwestii. Niektrzy
dziaacze otwarcie akcentowali potrzeb pozyskania czonkw z subkultury skinheadw,
argumentujc to ich buntowniczoci, niezgod na panujcy porzdek, odrzuceniem
otoczenia, izolacj od panujcego porzdku, co objawia si choby posiadaniem wasnych
norm, zasad, odwoujcych si do hase nacjonalistycznych. Inni dziaacze jednake byli
przeciwni tej taktyce z racji negatywnego oddwiku subkultur modzieowych wrd
wikszoci spoeczestwa, wynikajcych w znacznej mierze wanie z cech, ktre czyni dane
rodowisko subkultur, czyli posiadaniem wasnych zasad, odmiennych od powszechnie
uznawanych, wasnego stylu ycia, wasnych norm odnoszcych si do sposobu ubierania si
itp.
144
145
272
146
diametralnie odmienny od modelu tzw. liberalnej wolnoci jednostki, bdcej woln jedynie
w realizowaniu programu spoeczestwa otwartego273.
Oczywicie w nierozcznie zwizany z demokracj liberaln stan spoecznej atomizacji,
wicy si z upadkiem prymatu dobra wsplnego nad jednostkowym, egoistycznym, z
upadkiem grup spoecznych, ktrych elementem jest jednostka, a wynikajcy z liberalnej
afirmacji jednostki ludzkiej jako podmiotu bdcego ponad wszelkimi strukturami
spoecznymi, jako egoistycznego, odizolowanego od innych i niezalenego atomu,
kierujcego si w swoim yciu wycznie wasnym interesem, prowadzi w ujciu narodoworadykalnym do odrzucenia Prawdy Obiektywnej (Prawa Boego), a wic upadku granic
midzy dobrem a zem, absolutnych zasad moralnych, Prawdzie Obiektywnej
przeciwstawiajc neutralno wiatopogldow, bdc jednym z fundamentw ustroju
demokratyczno-liberalnego: Obywatel, umiejscowiony w systemie demoliberalnym, musi
przybiera katalog pz, aby jego poprawno zapewnia mu odpowiednie miejsce w stadnym
szyku. Intelekt mierzy si probierzem filosemityzmu, wolnoci aborcji, neutralnoci
wiatopogldowej, antyrasizmu, wyznawaniem kosmopolityzmu i oczywicie straszakiem
witej ekonomii. Przepustk do prawdziwego klubu europejczykw-intelektualistw (tak w
oryginale K. K.) jest take entuzjastyczny stosunek do homoseksualizmu i zniesienia kary
mierci274. Wolno jednostki w liberalnej demokracji, wanie z racji indywidualistycznej
wizji czowieka stawiajcej dobro jednostkowe, egoistyczne ponad wszelkimi innymi,
jednostk ludzk rozpatrujc jako atom, wynoszc go ponad wszelkie grupy spoeczne
traktowane przeto jako tylko wynik umw zawieranych midzy owymi niezalenymi,
kierujcymi si wasnym interesem jednostkami, oznacza take swobod definiowania dobra i
za to kada jednostka ludzka decyduje o tym, co wedug niej jest dobrem, a co zem, i
zgodnie z wasn opini podejmuje yciowe decyzje. Std te w liberalnej demokracji mamy
do czynienia nie z obiektywizmem moralnym, ale z relatywizmem, z subiektywizmem, gdzie
nie ma niezalenego od opinii ludzkich absolutnego, obiektywnego, gdy danego ludziom
przez Boga dobra i za s tylko subiektywne opinie jednostek odnonie do tego, co jest
dobre, a co ze, za w kwestii ustawodawstwa o tym, co jest suszne, a przeto powinno
obowizywa w spoeczestwie, decyduje wikszo ludzkich, jednostkowych opinii.
Demokracja wanie z racji jej oparcia jej na ideach liberalizmu jest dla narodowych
radykaw ustrojem nierozerwalnie zwizanym z materializmem i relatywizmem.
w relatywizm prowadzi oczywicie wedug narodowych radykaw do niemoralnoci
caego systemu odrzucenie prawdziwego adu wie si bowiem jednoznacznie z
gloryfikacj zasad faszywych, sprzecznych z natur wszechrzeczy, stworzonej przez Boga.
A. Zdolski w swoim referacie pt. Obowizek antydemokratyzmu wyranie powiza
demokracj liberaln z upadkiem absolutnych norm moralnych: Propaganda spoeczestwa
wielorasowego wieci dzi prawdziwe triumfy. Trwa proces zanikania poczucia narodowego.
Coraz szersze krgi ludzi obejmuje skrajny materializm i cile z nim zwizany nihilizm.
Upadaj wartoci, bdce fundamentem adu partego na cywilizacji aciskiej. Panoszy si
relatywizm, ktry nie oszczdza niczego, co wite. Rozmywa si znaczenie takich poj, jak
moralno, sprawiedliwo, wolno. O honorze nie mwi si ju wcale. Upada sztuka, a jej
miejsce zajmuje infantylna popkultura i pseudoawangarda, stawiajca sobie za cel ponienie
wszystkiego, co stanowi fundament aryjskiego adu spoecznego. () Wszechobecny
relatywizm sprawi, i dzisiaj nie ma adnych staych zasad. W demokratycznych
gosowaniach wybiera si te, ktre s wygodniejsze, a i te amie si przy kadej okazji. Bez
zasad nie ma cywilizacji. Gdy rozpadnie si cywilizacja aciska, cywilizacja aryjczykw (tak
273
274
147
w oryginale K. K.), nie przetrwaj takle narody. Bez tradycyjnych, opartych na prawie
naturalnym regu narody zmieni si w zwyke hordy. Ludzko zleje si w jedn,
bezksztatn mas. Zrealizuje si idea masoskiego spoeczestwa wielorasowego i
wielokulturowego i to bdzie koniec biaego czowieka, koniec Europy. Wraz z ni odejd
w zapomnienie takie reakcyjne przeytki, jak: rasa, nard, rodzina 275. Wtruje mu K. Sitnik:
Rewolucja za dotkna rodzin. Podwaone zostao fundamentalne znaczenie tej komrki,
opartej na mczyzn i kobiet. Propagowane s wolne zwizki, legalizuje si zwizki
homoseksualne, w obliczu prawa zezwala zboczecom na adopcj i deprawacj niewinnych
dzieci. ()Materializm objawi si we wszystkich aspektach ycia, jako kult pienidza, jako
absolutyzacja zysku ze wszelk cen. W imi zysku dokonuje si masowego ludobjstwa w
postaci aborcji, w imi zysku legalizuje si eutanazj; dla zwikszenia zysku do produkcji
filmw pornograficznych zatrudnia si dzieci, dla pienidzy wycina si lasy, zabija si
zwierzta, emituje si miecie do atmosfery, wody i gleby 276. Jak wic widzimy, narodowi
radykaowie demokracj liberaln jako ustrj traktuj nie w sposb izolowany, wyrwany z
kontekstu, lecz przeciwnie w cisym powizaniu ze wszelkimi innymi dziedzinami ycia
ludzkiego. Cay bowiem porzdek spoeczny wynika z okrelonych idei, ktre w tym
wypadku okrela liberalizm na czele wanie z wizj jednostki ludzkiej-atomu,
wyemancypowanej, niezalenej, ktra jest podmiotem, a nie elementem jakichkolwiek
struktur spoecznych to jednostka-atom tworzy z innymi jednostkami-atomami grupy
spoeczne poprzez umowy, a to oznacza, i wszelkie struktury spoeczne s tylko wynikiem
konwencji o ich istnieniu decyduje wycznie wola tworzcych je jednostek. Co wicej, owa
gloryfikowana jako gwna kategoria spoeczna, polityczna i moralna jednostka decyduje o
swoim yciu rwnie poprzez okrelanie tego, co dobre i ze przekadajc ow cech na
spoeczestwo, pastwo i kultur oznacza to gloryfikacj zasady wikszoci o tym, co
dobre, co suszne, a wic obowizujce, decyduje wynik gosowania, wikszo opinii
jednostek-atomw. W ten sposb w miejsce absolutnych, prawdziwych zasad wkracza we
wszystkie dziedziny ycia czowieka pojmowanego wszake jako niezaleny od wszelkich
ogranicze, racjonalny i kalkulujcy w sposb ekonomiczny wasny interes podmiot zasada
wikszoci, co nieuchronnie prowadzi w ujciu trzeciopozycjonistw do relatywizmu,
materializmu i konsumpcjonizmu. O wszystkim decyduje bowiem wola jednostki bdcej
atomem, a z racji tego, i spoeczestwo to tylko zbir owych atomw, to decyzje odnoszce
si do wszelkich sfer ycia spoecznego okrelane s poprzez policzenie indywidualnych,
subiektywnych opinii (gosw) jednostek-atomw. Szczeglnie dobitnie wyrazi to K. Sitnik:
Polityczni onierze nie wierz w parlamentarn demokracj. Ten termin, wywodzcy si z
greckiej zbitki sw demos i kratos oznacza wadz ludu. Czy teraz lud czy nard rzdzi?
Nie! Pozwala mu si raz na kilka lat wybra tych, co go bd najlepiej oszukiwa podczas
wyborw. Pozwala mu si podczas plebiscytw decydowa o tym, czy ludobjstwo jest
rzecz dobr, czy z; czy gwaciciel dzieci ma by zgadzony, czy te lepiej, by posiedzia
troch na koszt wszystkich w wizieniu i po wyjciu z niego gwaci dalej 277.
Demokracja liberalna to ustrj zatem nierozerwalnie wicy si z atomizacj spoeczn, z
upadkiem naturalnych grup spoecznych, do ktrych kady czowiek przynaley z racji swojej
natury, a ktrych dobro z tego wzgldu stoi wyej anieli dobro jednostkowe, a take ustrj
co za tym idzie prowadzcy do upadku bezwzgldnych, boskich, prawdziwych wartoci, w
tym moralnych. To ustrj, w ktrym brak jest obiektywnych norm, za wszelkie zasady
ustalane s zasad wikszoci indywidualnych, subiektywnych opinii. Jednake taka krytyka
demokracji nie byaby pena, gdybymy pominli jeszcze jeden jej wany aspekt, a ktry w
275
148
149
150
151
152
podzielaj, jednake wanie z racji ich obecnoci ustrj polityczny w koncepcjach NOP
odbiega od wizji Brytyjczykw, mimo i s to take rzdy powszechne, w ktrych
zagwarantowany jest udzia caoci narodu w sprawowaniu wadzy pastwowej, Prawda
Obiektywna stanowi kryterium ustawodawstwa, a organizacja i funkcjonowanie pastwa
opieraj si na zasadzie decentralizacji. Idee wprowadzone otwarcie do koncepcji pastwa
narodowego przez narodowych radykaw polskich nie naruszaj tyche trzeciopozycyjnych
zasad, wspistniej z nimi, jednake wanie dziki nim wizja ustroju politycznego
generalnie odbiega od wizji Brytyjczykw.
Analizujc ustrj polityczny w ideach narodowo-radykalnych NOP jako polskiego
reprezentanta Trzeciej Pozycji, najpierw warto przypomnie tutaj pewne dwa zdania obecne
w polskim tumaczeniu Deklaracji Zasad Trzeciej Pozycji. Jak pamitamy, polskie
tumaczenie odbiega od oryginau, a niniejsze zdania s szczeglnie wane z uwagi na
omawian kwesti ot w punkcie powiconym rzdom powszechnym czytamy: O ile
zasada rzdw powszechnych jest w kadym narodzie i cywilizacji inna, to jej zasadniczy
motyw pozostaje taki sam. Stanowi on jasno, e samorzd oznacza, i ludzie musz dziaa
jeli ich decyzje maj by prawomocne zgodnie z Prawd Obiektywn288. Przytoczony
fragment wyranie wiadcz o tym, i dla NOP rzdy powszechne nie s wizj jednego,
cile okrelonego ustroju politycznego, przynalenego wszystkim narodom Europy wprost
przeciwnie, wyranie zawarte jest tutaj stwierdzenie, e pojcie rzdw powszechnych
odnosi si do zespou pewnych cech ustrojowych, ktry moe zosta urzeczywistniony w
rnych formach, zalenie od kultury danego narodu czy cywilizacji. Cechy owe okrelaj
bardziej tre pastwa , a jego formy tylko oglnikowo, pobienie. Co wicej, te dwa
fundamenty tworzce cznie w zesp cech ustrojowych, formujce ide rzdw
powszechnych tj. decentralizacja oraz prymat Prawdy Obiektywnej zostay take
wyraone przy zaprezentowaniu idei trzeciopozycyjnych przez przedstawiciela NOP na
Konferencji Narodowej w 1998 r.: Trzecia Pozycja opowiada si za rzdami powszechnymi,
przez ktre rozumiana jest szeroka decentralizacja ycia politycznego i gospodarczego. To
ludzie, w oparciu o Prawd Obiektywn i Prawd Bo decyduj o swoich losach, a nie
przekupni politycy czy skorumpowany establishment289.
Idea rzdw powszechnych wyznaczona w interpretacji NOP zostaje tylko przez dwie
zasady, stanowice cechy pastwa wiadczce o tym, czy dane pastwo gwarantuje rzdy
powszechne: prymat Prawdy Obiektywnej oraz decentralizacja polityczna i gospodarcza. To
wanie te dwie cechy wiadcz o tym, czy mona mwi o danym pastwie, i jest zgodne z
trzeciopozycyjn wizj pastwowoci, czy te jest jej przeciwna. Prawdziwe pastwo
narodowe, czyli rzdy powszechne, w kontekcie idei Trzeciej Pozycji to dla polskich
narodowych radykaw wanie pastwo oparte na podporzdkowaniu decyzji politycznych
Prawdzie Obiektywnej, ktr wyraa Prawo Boe, oraz zdecentralizowane, a wic
gwarantujce swobodny rozwj i samorzdno poszczeglnym grupo spoecznym narodu.
Przy takiej interpretacji, jak widzimy, pozostaje sporo miejsca na pewien zakres inwencji
twrczej, wynikajcej oczywicie z odmiennych dowiadcze historycznych czy tradycji
ruchw nacjonalistycznych danych krajw europejskich, jeli chodzi o tworzenie wizji ustroju
politycznego wasnego narodowego porzdku i to wanie w dziedzinie nie tylko
konkretnych propozycji programowych zmierzajcych do implementacji rzdw
powszechnych, ale take dodatkowych idei, dopeniajcych owe dwie zasady wynikajce z
Deklaracji Zasad Trzeciej Pozycji. Wizja rzdw powszechnych w danych ruchach
narodowo-rewolucyjnych z poszczeglnych krajw Europy moe si znaczco rni ze
288
289
154
156
157
158
NOP, jakim po dzi dzie jest czasopismo Szczerbiec, co oznacza, i wyraono owymi
koncepcjami zainteresowanie.
Osnow artykuu M. ochowskiego wystpujcego take i tutaj jako M. S. ochowski
jest koncepcja elity narodowej, opartej jednoznacznie na etosie rycerskim, heroicznym, a to z
kolei u niego wie si z afirmacj wojska. Oto, co ma do powiedzenia niniejszy publicysta:
() ideaem wewntrznym Polski jest stworzenie z narodu wsplnoty moralno-politycznej,
wyznajcej jedn, katolicka wiar i przepojonej duchem zdobywczym 296. Jak moemy
dostrzec, katolicyzm zostaje tutaj ujty jako wcielenie etosu heroicznego wedug M. S.
ochowskiego to wanie brak takowego wiatopogldu wojujcego, heroicznego i
katolickiego spowodowa sabo charakteru narodowego Polakw, przyczyniajc si m.in.
do upadku politycznego w dziejach: Brak naczelnych ideaw przewodnich znieksztaci
organiczn budow narodu. Powstaa std sia nieprawidowej, wewntrzno-socjalnej
mechaniki, z koniecznoci rodzi polsk niemoc historyczn 297. Konieczna jest zatem nowa
wiadomo narodowa, oparta wanie na wojujcym, tradycyjnym, czyli prawdziwym
katolicyzmie, a take co stanowi konsekwencj owego wiatopogldu stworzenie narodu
jako wsplnoty hierarchicznej, na czele ktrej sta bdzie elita. Co wicej, owa elita rwnie
w swojej wewntrznej strukturze powinna by zhierarchizowana: Ideaem wewntrznym
Polski jest umieszczenie centrum wadzy w hierarchicznej elicie. Organizacja wewntrzna
warstwy kierujcej musi wyoni nadrzdn elit oglnopolityczn (Organizacja Polityczna
Narodu) i podporzdkowa jej elity funkcyjne kierujce fachowo poszczeglnymi dziaami
ycia spoecznego narodu298. Elita rzdzca ustrojem narodowym powinna posiada zatem
struktur hierarchiczn, opieraj si na dwch stopniach:
- stopie wyszy: Organizacja Polityczna Narodu bdca elit polityczn, sprawujc
najwysz wadz (nadrzdna elita oglno-polityczna);
- stopie niszy: elita administracyjna, zoona z dziaw kierujcych odpowiedni dziedzin
ycia spoecznego (elity funkcyjne).
Taki sposb organizacji wadzy pastwowej, wraz oczywicie z przemiany wiadomoci
narodowej jest jedynym rozwizaniem zgodnym z polsk racj stanu, umoliwiajcym
polskiemu narodowi zachowanie tosamoci i rozwj we wszystkich dziedzinach jego ycia,
a wic nie tylko wynika u M. S. ochowskiego z pobudek ideowych, ale take z
poszukiwania najbardziej efektywnego modelu zarzdzania sprawami spoecznymi: ()
opowiedzenie si w ideale wewntrznym za elitarnym formowaniem rodowiska rzdzcego
jest wynikiem narodowej racji stanu. Interes caoci narodu domaga si stworzenia
najsprawniejszego systemu tradycji kierowniczych. Warunki te daje przede wszystkim ustrj
hierarchiczny, urzeczywistniajcy narodowe koniecznoci i waciwe rozumienie
nadchodzcej Nowej Ery299. Jakie powinny by kryteria doboru czonkw elity? Tej kwestii
M. S. ochowski w swoim tekcie nie porusza, cho z pewnoci moemy stwierdzi, i
byyby to kryteria w oparciu o cechy wewntrzne danej jednostki, charakter, osobowo, gdy
podstawowym wyrnikiem elity ma by wanie etos heroiczny, wierno zasadom takim,
jak odwaga, mstwo, czyn, aktywno, sia. Co wicej, z racji powizania heroizmu z
katolicyzmem w publicysta nie waha si okreli owej elity jako wspczesnego
odpowiednika redniowiecznego zakonu rycerskiego: Duch elity musi by duchem zakonu
rycerskiego, tworzy z czonkw jedno moralno-ideow (Organizacja Polityczna Narodu),
dawa gwarancj surowej odpowiedzialnoci. Kady kierownik, bdcy czonkiem elity, musi
296
159
jednoczenie imponowa i stanowi wzr300. Elita narodowa zatem w tym ujciu to grupa
skupiajca w swych szeregach najbardziej wartociowe jednostki spord czonkw narodu,
wyrnione pod wzgldem zaangaowania ideowego i wartoci moralnych. To osoby bdce
wzorcami ycia w peni zgodnego z zasadami moralnymi, na jakich opiera si organiczna
wsplnota narodowa. Co wicej, w elicie narodowej rwnie powinny panowa stosunki
oparte na solidarnoci, braterstwie, wzajemnej pomocy, wynikajce z podporzdkowania
dobra jednostkowego dobru wsplnemu (narodowemu): Decydujc jest wierno celowi
zespou i wzajemna rycersko w stosunkach midzy kierownikami tworzcymi zesp.
Koleestwo i wierno pojte jako wartoci duchowe s dotychczas sabo znane
Polakom. Rozwiza je moe i musi Wielka Ideologia Narodu Polskiego, cementujca elit
rzdzc, wsplnym dla wszystkich jej czonkw pojmowaniem ycia jako suby
narodowi301. Elita narodowa nie tylko wic powinna wyrnia si jakoci intelektualn i
moraln jej czonkw, ale by take wzorcem wzajemnych stosunkw midzy czonkami
wsplnoty relacji polegajcych na odrzuceniu egoizmu, podporzdkowaniu swoich
interesw wsplnemu dobru, braterstwem, wzajemnemu traktowaniu si z godnoci i
szacunkiem jako towarzyszy w walce, wojownikw walczcych w imi tej samej sprawy. Co
ciekawe, w interpretacji M. S. ochowskiego w heroizm, ktry powinien by duchowym
fundamentem elity, nabiera cech stricte militarnych, tj. wie si bezporednio z wojskiem:
Ideaem wewntrznym Polski jest typ na wskro militarny, ucieleniajcy zasad, ze nad
Wis nawet spa trzeba z karabinem 302. Hierarchii narodowej powinna towarzyszy take
silna pozycja spoeczna armii, a sami onierze powinni by wychowani zgodnie z
wartociami heroicznymi i religijnymi. Std te wynikaj niezwykle charakterystyczne dla
niniejszego artykuu postulaty potraktowania rwnie armii jako zakonu rycerskiego, czy
choby traktowania ceremonii wojskowych jako quasi-religijnych rytuaw: Rekrutacja na
stanowiska dowdcw musi nosi znamiona powoania sakralnego. () onierz polski musi
mie poczucie czonka zakonu rycerskiego, ktry rozprzestrzeniajc Ducha Narodu
Polskiego, niweczy rozdzia mocy od dobra303. Na podstawie wic etosu heroicznego, cile
zespolonego z nacjonalizmem i religi katolick mona stwierdzi, i w onie elity narodowej
powizane byyby sfery polityki o wojskowoci wszak i armia, i elita narodowa powinny
mie charakter zakonu rycerskiego, przez co mona zinterpretowa to jako moliwo
wczenia do grona elity narodowej rwnie najwyszych szczebli dowdczych polskiego
wojska.
Inny jeszcze przykad wskazujcy na ide hierarchii ktrej kryterium oczywicie nie jest
dochd, majtek czy inne czynniki spoeczno-ekonomiczne, lecz lojalno, ofiarno,
aktywno jednostki w pracy na rzecz dobra narodu jako integralny, nieodczny element
ustrojowy Nowego Porzdku to nastpujcy fragment jednego z artykuw R. Larkowskiego,
pochodzcy z 1995/1996 r.: Z punktu widzenia nacjonalisty, pocztkiem szczerego
porzdkowania polskiej sceny, bdzie eliminacja szkodliwego tria: Unii Wolnoci Sojuszu
Lewicy Demokratycznej Unii Pracy. Dopiero na tak oczyszczonym polu moliwe s
autentyczne zmiany i pocztek ku hierarchicznemu porzdkowi narodowej Polski 304.
Oczywicie hierarchia jako fundamentalna cecha ustroju politycznego Nowego Porzdku w
Polsce jest odbiciem hierarchii obowizujcej w caym wszechwiecie wszak ustanowiona
zostaa przez Boga: Wraz ze zdrad Boskiego adu, przeciwko czowiekowi wystpia
natura. Nie starczyo ju miejsca dla hierarchii i zaczto konstruowa wiat anarchio300
Tame, s. 3.
Tame, s. 3.
302
Tame, s. 3.
303
Tame, s. 3.
304
R. Larkowski, Chochoy eurokracji, Szczerbiec, 1995/1996, nr 1 (96), s. 5.
301
160
161
hierarchii m.in. tak z wolnoci, jak i z autorytetem porzdek hierarchiczny w owym ujciu
nie oznacza zniewolenia jednostki, pogwacenia jej wolnoci i innych praw czowieka
wynikajcych z prawa naturalnego, lecz wynika wycznie ze zrnicowania zdolnoci,
umiejtnoci, czy cech charakteru, ktre determinuj funkcj oraz miejsce w narodowym
organizmie, ktry to organizm z racji owego zrnicowania jest wanie hierarchiczny. Co
wicej, hierarchia wie si oczywicie z autorytetem wszak autorytet wrcz ex definitione
wie si z posuszestwem, powag, czci oddawan osobie postrzeganej jako wysza od
siebie, sub, a zatem cechami, ktre nieodczne s od relacji hierarchicznych.
Powysze przykady ukazuj dobitnie, i idea hierarchii nader czsto pojawia si w
rozwaaniach narodowo-radykalnych NOP. Co wicej, hierarchia taka nie oznacza tylko wizji
narodu jako uszeregowanych wsplnot, tj. hierarchia nie oznacza tutaj naturalnej budowy
organizmu: jednostka rodzina wsplnota lokalna i zawodowa nard, co moglimy
zauway przy omawianiu idei narodu, lecz jest hierarchia jednostkow, tj. tak, w ktrej o
miejscu w spoeczestwie i pastwie, jej pozycji spoecznej decyduje nie majtek czy dochd,
lecz jej praca, zaangaowanie, lojalno wobec idei narodowej, suba na rzecz dobra
wsplnego. Nie powinno wic zaskakiwa to, i idea hierarchii zostaa zawarta w hasowym
wyliczeniu podstawowych idei NOP. Ot w dokumencie zatytuowanym Narodowe
Odrodzenie Polski. O co walczymy znajdujemy nastpujce idee bezporednio odnoszce si
do kwestii ustroju politycznego:
za rzdami narodu przeciwko pastwowemu centralizmowi
za hierarchi narodow przeciwko faszywej demokracji
za odbudow wsplnot lokalnych przeciwko atomizacji spoeczestwa 309.
Co ciekawe, owo wyliczenie hasowe oparte na zasadzie za przeciw doczekao si
szeroko upowszechnionego uaktualnienia, zawartego w postaci dokumentu Wstp do
Narodowego Odrodzenia Polski, w ktrym postulatu hierarchii ju nie ma, za to moemy
przeczyta:
za powszechnymi rzdami Narodu przeciwko faszywej demokracji
za samorzdnoci przeciw pastwowemu centralizmowi
za odbudow wsplnot lokalnych przeciwko atomizacji spoeczestwa 310.
Niemniej jednak w nowy tekst nie wypar cakowicie starszego wyliczenia, obejmujcego
ide hierarchii narodu, gdy take by publikowany po tym, jak ju rozpowszechniano
Wstp do Narodowego Odrodzenia Polski 311. Zreszt, jak zobaczymy przy wizji NOP
odnonie do idei rzdw powszechnych w polskim ujciu, idea hierarchii jako integralnej
cechy ustrojowej nie zostaa wcale pominita. Odnonie za do zacytowanych wyej dwch
wersji hasowego wyliczenia idei, to moemy zauway, i w nowszej wersji otrzymujemy
owo wyliczenie blisze Brytyjczykom: ot powszechne rzdy Narodu zostaj
przeciwstawione faszywej demokracji, pod czym z pewnoci ugrupowania z Wysp
Brytyjskich mogyby bez przeszkd si podpisa. Za to idee wyliczone w Narodowe
Odrodzenie Polski. O co walczymy ju zawieraj ow wyranie polsk specyfik, jak jest
otwarcie propagowana idea hierarchii: faszywej demokracji zostaje przeciwstawiona
hierarchia narodu, co przecie bez adnych ogrdek oznacza wanie scharakteryzowanie
ustroju politycznego jako ustroju hierarchicznego a co pozostaje wanie z dziedzictwem
narodowo-radykalnym, jeli chodzi o kwestie ustroju pastwa. Co wicej, wyranie widoczne
jest tutaj zestawienie hierarchii z poszanowaniem samorzdnoci, zrnicowania, a wic z
309
162
163
164
165
166
Owe powysze cechy cile wi si fundamentami Trzeciej Pozycji, ktre wedug NOP s
wsplne dla wszystkich ugrupowa mieszczcych si w owym spektrum ideowym.
Jednoczenie owe cechy nie wyczerpuj oczywicie wizj pastwa narodowego w
koncepcjach narodowych radykaw. Oto kolejne cechy ustroju politycznego propagowanego
przez NOP, szczeglnie wice si z ow organizacj i odrniajce j od brytyjskich
organizacji trzeciopozycyjnych:
- wzmocnienie wadzy pastwa w owych cile wyznaczonych, jemu tylko przynalenych
kompetencjach, zrwnowaenie decentralizacji, ograniczenia zakresu dziaania organw
wadzy pastwa ich wzmocnieniem w jego waciwych sferach aktywnoci
- hierarchia jako fundamentalna cecha struktury narodu i pastwa, wica si z okreleniem
kadej jednostce pozycji w pastwie stosownie do jej umiejtnoci, zdolnoci, jak i
zaangaowania ideowego, pracy na rzecz dobra narodu, lojalnoci, wiernoci zasadom,
zgodnoci jej postpowania w yciu codziennym z wartociami chrzecijaskimi i
narodowymi innymi sowy, hierarchia w oparciu o kryteria moralne i aksjologiczne, majca
zasig powszechny, tj. odnoszca si do wszystkich czonkw narodu, przeamujca bariery
zwizane z czynnikami spoeczno-ekonomicznymi (pochodzenie spoeczne, dochd,
posiadany majtek, wykonywany zawd, wyksztacenie), a przeto bdca wynikiem rwnoci
szans.
Jak wic widzimy, rzdy powszechne w interpretacji NOP to faktycznie rzdy
powszechne i hierarchiczne. Oczywicie nasuwa si tutaj nastpujce pytanie: czy hierarchia
nie stoi w sprzecznoci z deniem do upowszechnienia dostpu do wadzy i kontroli nad ni
dla wszystkich czonkw narodu, jego warstw spoecznych, naturalnych grup spoecznych
jako tkanek organizmu narodowego? Wszake hierarchia jakkolwiek pojta, bez wzgldu na
kryteria wie si z wartociowaniem jednostek jako czonkw danej zbiorowoci, a przeto
nieuchronnie prowadzi do nierwnoci np. w sferze moliwoci wpywu na podejmowanie
decyzji politycznych. Innymi sowy, hierarchizacja danej zbiorowoci prowadzi po prostu do
elitaryzmu, poprzez ktry w tym miejscu rozumiemy skupienie wadzy w pastwie przez
cile okrelon wsk grup spoeczn. Nie bez znaczenia take jest tutaj kwestia organizacji
samego ruchu narodowo-radykalnego, majcego by swoist szko wychowania Nowego
Czowieka, kuni wyszego typu czowieka, a take organizacj zhierarchizowan,
skupiajc w swoich szeregach aktywistw urzeczywistniajcych idea Politycznych
onierzy. To z kolei oznacza, i si rzeczy owi Nowi Ludzie, Polityczni onierze bd
mieli pierwszestwo w dostpie do sprawowania wadzy pastwowej tym bardziej, e
przecie, jak napisa to cytowany ju A. Gmurczyk, nie kady moe i nie kady powinien by
Politycznym onierzem. Std te wizja rzdw powszechnych Narodu, za ktr opowiada
si NOP, w praktyce moe prowadzi do rzdw Politycznych onierzy jako awangardy
narodu nard sprawowaby swoj wadz niejako prowadzony przez swoj elit, cilej
awangard skojarzenia z leninowskimi koncepcjami partii-awangardy s tutaj uderzajce.
Take przecie w komunizmie mielimy do czynienia z idea pastwa jako dyktatury
proletariatu, w ktrym partia komunistyczna miaa peni rol awangardy klasy robotniczej,
co w praktyce prowadzio wanie do dyktatury partii, tak mocno atakowanej przez niektre
rodowiska radykalnej lewicy. Jak zatem ow powszechno wadzy narodu, podkrelanie
przez NOP, i pastwo jest tylko struktura powoan i rzdzon przez nard, a wic peni rol
suebn wobec narodu, co automatycznie oznacza musi wedug narodowych radykaw
ograniczenie zakresu dziaalnoci pastwa do cile okrelonych rozmiarw i rozwj
samorzdnoci poprzez jak najszersze kompetencje przyznane organom samorzdu
terytorialnego i zawodowego (tj. korporacjom zawodowym), owo ugrupowanie czy z ide
hierarchii? Aby odpowiedzie na to pytanie, musimy jednake odwoa si do dorobku
ideowego przedwojennych narodowych radykaw oraz jednej z gwnych teoretykw tzw.
167
modych Stronnictwa Narodowego, ktrzy s gwnym rdem inspiracji NOP w tej kwestii.
Tak si bowiem skada, i polscy narodowi radykaowie kontynuuj wyranie ustrojowe idee
narodowo-radykalne, o czym wiadczy chociaby publikowanie tekstw teoretykw
przedwojennych zwizanych przede wszystkim z ONR ABC, szczeglnie w kwestii
powizania upowszechnienia wadzy politycznej z hierarchi. Zwrmy si zatem do
wybranych tekstw historycznych narodowych radykaw.
Przede wszystkim naley zacz od Deklaracji Obozu Narodowo-Radykalnego,
ogoszonej przez ONR w 1934 r. To wanie w tym dokumencie znajdujemy ide organizacji
Narodu, w innych materiaach teoretykw narodowo-radykalnych nazywan Organizacj
Polityczn Narodu to wanie w tej idei znajdujemy wspwystpowanie cech ustrojowych:
hierarchii z jednoczesnym stworzeniem warunkw dla upowszechnienia wadzy politycznej
dla caego narodu. W niniejszym dokumencie tak przedstawiona zostaje Organizacja
Polityczna Narodu: Wadz w Pastwie winna sprawowa hierarchiczna organizacja narodu,
w ktrej kady Polak na waciwym terenie wspdziaa w rzdach narodowych. Ustrj
narodowy przywrci musi powag i rzdy prawa, odrodzenie godnoci osobistej Polaka i
zastpi rzdy mechanicznej siy rzdami autorytetu pastwa. Zajmowanie wyszego
stanowiska w organizacji politycznej Narodu nakada bdzie na kadego wiksze obowizki
i wiksz odpowiedzialno, nie za stawa si rdem przywilejw i korzyci 321. Niniejszy
fragment mgby z powodzeniem by goszony przez narodowych radykaw i wspczenie,
biorc pod uwag ujcie idei rzdw powszechnych jako idei pastwa hierarchicznego. w
zacytowany punkt dokumentu ONR z 1934 r. otwarcie postuluje wanie idea pastwa, ktre
mona by take bez przeszkd okreli mianem rzdw powszechnych Narodu, jak nazywa
swj idea NOP. Zwrmy bacznie uwag choby na pierwsze zdanie zacytowanego
fragmentu mowa jest wszake o hierarchicznej organizacji Narodu, ktra bdzie
sprawowa wadz w pastwie narodowym, Owa organizacja, jak widzimy, bdzie posiada
struktur hierarchiczn, co oczywicie oznacza, i hierarchia stanie si jedn z naczelnych
idei charakteryzujcych ustrj pastwa. Jednake w dalszej czci owego zdania wszake
otwarcie zawarte jest stwierdzenie, i w ramach owej hierarchicznej organizacji kady Polak
w odpowiednim dla siebie miejscu bdzie mia wspudzia w ksztatowaniu wadzy
pastwowej.
Kluczowa okazuje si tutaj fraza kady Polak oznacza ona oczywicie, e owa
organizacja hierarchiczna narodu obejmowa bdzie cay nard, wszystkich Polakw, a wic
wszystkich obywateli nowego pastwa innymi sowy, bdzie ona wanie powszechna, a
przeto z racji tego, e to owa organizacja ma sprawowa wadz w pastwie cay nard w
jej ramach bdzie rzdzi tyme pastwem. Polskim pastwem wszake ma rzdzi
hierarchiczna organizacja Narodu, ale z racji tego, e obejmowa ma owa organizacja
wszystkich Polakw, to w konsekwencji cay nard bdzie sprawowa wadz w swym
pastwem tym oto sposobem mamy do czynienia wanie z rzdami powszechnymi.
Rzdy powszechne w myl zaoe narodowych radykaw historycznych to wanie rzdy
caej wsplnoty narodowej, wszystkich bez wyjtku jej czonkw w ramach organizacji
Narodu. Owa hierarchiczna organizacja Narodu zatem nie jest struktur organizacyjn
skupiajc tylko okrelon, wyselekcjonowana wedug stosownych kryteriw grup spord
narodu, lecz cay nard przeto posiada ona charakter powszechny, a skoro tak wanie
pojta organizacja Narodu ma rzdzi pastwem, to oznacza to nic innego, jak rzdzenie
tyme pastwem przez cay nard. Innymi sowy co jest oczywiste kady Polak bdzie
mia swj udzia w sprawowaniu wadzy w pastwie narodowym, bdc jak kady inny jego
321
Deklaracja Obozu Narodowo-Radykalnego, [w:] A. Meller, P. Tomaszewski (red.), ycie i mier dla
Narodu!. Antologia myli narodowo-radykalnej z lat trzydziestych XX wieku, Toru 2009, s. 64.
168
rodak, bdcy z racji polskiej narodowoci take obywatele pastwa polskiego czonkiem
owej organizacji Narodu.
Jednake w ramach owej powszechnej, czyli obejmujcej ca wsplnot narodow,
wszystkich jej czonkw, organizacji Narodu bdzie panowa hierarchia. Owa organizacja
Narodu, obejmujca cay narodowy organizm musi bowiem wedug narodowych radykaw
posiada charakter hierarchiczny kady Polak bdzie mia zatem wpyw na decyzje
polityczne, bdzie mia swj udzia w ksztatowaniu wadzy pastwowej, w podejmowaniu
decyzji politycznych, jednak w odpowiednim dla siebie stopniu, ktry wynika bdzie od jego
pracy, suby na rzecz narodu, poziomu zaangaowania ideowego, a take zdolnoci. Inaczej
rzecz ujmujc, w wizji narodowo-radykalnej, wszyscy czonkowie narodu bd mieli udzia w
sprawowaniu wadzy pastwowej, cay nard zostanie wczony w proces podejmowania
decyzji politycznych, a wic kady Polak bdzie mia swj udzia w rzdzeniu pastwem, ale
jednake kady w innym stopniu. Tym samym powszechno zostaje oderwana cakowicie od
rwnoci powszechny dla narodowych radykaw nie oznacza rwny, np. w znaczeniu
powszechnego i rwnego prawa wyborczego, czyli zasady jeden czowiek jeden gos, lecz
jest synonimem caoci, oglnoci, a wic moemy stwierdzi, i oznacza po prostu
obejmujcy wszystkich, odnoszcy si do caoci. Dokadnie sugeruje to zreszt
dokument z 1934 r.: Obz Narodowo-Radykalny wychodzi z zaoenia, e w Pastwie
Polskim gospodarzem winien by Nard Polski, zorganizowany jako jedna niepodzielna
cao322. Powszechno to wanie odniesienie do owej niepodzielnoci narodu,
charakteryzowania go jako caoci, a nie jako zbioru elementw, sumy odrbnych jednostek.
Z racji, i nard winien by rozpatrywany jako jedno, cao, jako spjna, odrbna od
innych wsplnota, wynika wanie idea powszechnoci owej organizacji Narodu, a wic
wczenia w kwestie rzdzenia pastwem caego narodu, wszystkich jego czonkw
niedopuszczalna jest zatem sytuacja, w ktrej wpyw na podejmowanie decyzji politycznych
posiada tylko wyodrbniona grupa osb, czyli np. jaka cz narodu nard to bowiem
jeden, niepodzielny organizm, a to oznacza, i naley ca wsplnot narodow, a wic
wszystkich jej czonkw, wczy w sprawowanie rzdw w pastwie narodowym.
Owa jedno, niepodzielna cao, jak ONR okreli nard w swej deklaracji, a wic
organiczna wsplnota, w swej wewntrznej strukturze posiada charakter hierarchiczny, ktry
wynika z rnorodnoci funkcji, wsplnie powizanych i pracujcych na rzecz dobra
wsplnego, czyli dobra owej narodowej caoci. Take i czonkowie narodu s rni z racji
naturalnego zrnicowania zdolnoci, talentw, dziki czemu kady czonek narodu
uyteczny jest dla narodowej wsplnoty w okrelonym miejscu i na okrelonym stopniu owej
hierarchicznej drabiny. Hierarchia wynika wic z wewntrznej budowy owej niepodzielnej
caoci jej wewntrznego zrnicowania, ktre jednake jest cech poniekd wtrn wobec
owej jednoci, gdy zrnicowanie wewntrznej wsplnoty, a wic jej zhierarchizowanie,
podporzdkowane jest jednemu celowi dobru wsplnemu, jednolitej, niepodzielnej caoci,
gdy jest tylko zrnicowaniem pod wzgldem funkcji tak, jak tkanki w biologicznym
organizmie. Nard zatem rwnie zrnicowany jest wewntrznie, jednake wynikajca z
owego zrnicowana hierarchia musi by podporzdkowana idei narodu jako niepodzielnej
caoci, jako organicznej jednoci, a to oznacza wanie pogodzenie hierarchii z
powszechnoci dostpu m.in. do wadzy politycznej. Idea hierarchii nie moe by
pojmowana w oderwaniu od uznania narodu jako niepodzielnej caoci w takim wypadku
bowiem oznaczaaby rozpad narodu na odrbne, odizolowane od siebie grupy spoeczne, z
ktrych kada znajdowaaby si na innym hierarchicznym stopniu. Std te idea hierarchii
musi podlega idei jednoci i niepodzielnoci caego narodu tylko wwczas wedug
322
Tame, s. 63.
169
Tame, s. 64.
Zasady programu narodowo-radykalnego, [w:] A. Meller, P. Tomaszewski (red.), ycie i mier dla
Narodu!. Antologia myli narodowo-radykalnej z lat trzydziestych XX wieku, Toru 2009, s. 88.
325
Tame, s. 89.
324
170
Tame, s. 89.
Tame, s. 89.
328
Tame, s. 89.
327
171
Polak moe wedug tego zaoenia awansowa na wyszy szczebel hierarchiczny. Ponadto nie
bez znaczenia jest to, i wyszy szczebel w hierarchii nie oznacza przywilejw i materialnych
korzyci, lecz wikszy zakres obowizkw i odpowiedzialnoci. Najwaniejsza bowiem jest
tutaj powszechno Organizacji Politycznej Narodu, ktra zagwarantuje powszechny udzia
narodu w yciu politycznych, a wic udzia caej narodowej wsplnoty, wszystkich czonkw
narodu, ktrzy w ustroju demokratyczno-liberalnym posiadaj powszechne i rwne prawa
polityczne, w tym prawo wyborcze, jednak faktycznie s odepchnici od sprawowania wadzy
politycznej ta bowiem znajduje si w rkach elity kapitau, ktrej interesy realizuj partie
polityczne. Przytoczmy jeszcze jeden odpowiedni fragment dokumentu RNR Falangi,
mwicy o ustroju narodowym jako ustroju umoliwiajcym autentyczny udzia kadego
Polaka w sprawowaniu wadzy w swoim, narodowym pastwie: Organizacja Polityczna
Narodu da kademu Polakowi we wszystkich swoich komrkach codzienn mono i
stworzy codzienny obowizek wpywania na sposb rzdzenia pastwem. W ten sposb
otrzyma uwiadomiony narodowo chop i robotnik faktyczny udzia we wadzy
pastwowej329. Mimo wic hierarchicznoci ustroju narodowego, ustrj narodowy z racji
ujcia narodu jako niepodzielnej caoci zapewnia wszystkim jego czonkom bez wzgldu
na status materialny, dochd, warto majtku, pochodzenie spoeczne udzia w
sprawowaniu wadzy pastwowej. Hierarchiczno zwizana jest tutaj nie z zapewnieniem
udziau w yciu politycznym wybranej garstce osb i odepchniciem od niego reszty
spoeczestwa, lecz z zakresem praw i obowizkw danej jednostki w owym powszechnym,
obejmujcym kadego czonka narodu polskiego dostpie do ycia politycznego, wczeniu
wszystkich warstw narodu w rzdzenie pastwem. Jak widzimy, mamy wic tu do czynienia z
postulatem demokratyzacji wadzy politycznej wadza polityczna powinna by dostpna dla
kadego czonka spoeczestwa (cilej narodu), powinno nastpi wczenie wszystkich
jego czonkw do ycia politycznego bez wzgldu na jakiekolwiek rnice spoecznoekonomiczne.
Co prawda powizanie powszechnoci i hierarchii w wizji ustroju narodowego RNR
Falanga wizao si rwnie z inspiracjami o totalitarnym, wodzowskim, centralistycznym i
z szeroko zakrojonym zakresem ingerencji pastwa w ycie spoeczne charakterze, co
oczywicie stoi w sprzecznoci z decentralistycznymi, zorientowanymi na ograniczenie roli
pastwa w yciu spoecznym i rozwj samorzdnoci jako nieodcznej cechy organicznego
spoeczestwa koncepcjami NOP, to niemniej jednak istota rzeczy jest tutaj taka sama ustrj
narodowy musi charakteryzowa si demokratyzacj, tj. wczeniem wszystkich czonkw
narodu polskiego w proces sprawowania wadzy pastwowej, w proces podejmowania decyzji
politycznych, jednake z uwagi na naturalne zrnicowanie jednostek jako czonkw narodu
wymagana jest hierarchiczno owego powszechnego dostpu hierarchiczno oparta
wycznie na kryteriach zdolnoci jednostki, jej zaangaowania ideowego, stopnia
uwiadomienia narodowego, gotowoci do powicenia na rzecz narodu itp., a wic
cakowicie oderwana od kwestii pochodzenia spoecznego czy posiadanego bogactwa
materialnego. To wanie w owym odrzuceniu znaczenia czynnikw spoecznoekonomicznych, wskazujcych na poziom ycia materialnego, a uzalenienie miejsca w
hierarchii wycznie od wewntrznych, duchowych, a konkretnie od intelektualnych i
moralnych cech jednostki wiadczy wedug narodowych radykaw od tym, i w ustrj
zapewni dostp do ycia politycznego np. niszym warstwom spoecznym std wanie w
przytoczonym fragmencie dokumentu polskich falangistw zwrcenie uwagi na
umoliwienie wczenia w sprawowanie rzdw w pastwie chopa i robotnika.
329
172
173
Tame, s. 18.
174
a wiec sprawuj wadz w pastwie narodowym, przy czym czyni to poprzez odpowiedni
hierarchi, wynikajc z tego, i kady czonek narodu dysponuje rnymi zdolnociami oraz
poziomem etycznym. To wanie ze wzgldu na powszechno wadzy politycznej, na
sprawowanie wadzy w pastwowej przez ca wsplnot narodow stopnie w owej hierarchii
T. Gluziski nazywa odstpem hierarchicznym, akcentujc to, i odlegoci midzy
poszczeglnymi szczeblami hierarchicznymi s bliskie i poniekd pynne, tzn. zapewnione
zostaj warunki np. awansu jednostek ze szczebli niszych na wyszych, ale te wskutek
zachowa sprzecznych z prawem, niekompetencji, czy niemoralnoci z wyszych na nisze
hierarchia nie oznacza wic cile od siebie odseparowanych, wyizolowanych, sztywnych
szczebli, lecz jest jedn, powszechn caoci, w ramach ktrej jednostki dziki swoim
zdolnociom i powiceniem ideowym mog awansowa na wysze szczeble, dajce wikszy
zakres uprawnie, ale take wikszy zakres obowizkw i odpowiedzialnoci.
Inaczej wedug owego teoretyka narodowego radykalizmu wyglda sytuacja w ustrojach
co prawda tak rnych, jak demokracja liberalna, czy absolutyzm owiecony podstawow
ich echa bowiem jest ostry podzia na rzdzcych i rzdzonych biorcy si wanie z
pozbawienia wikszej czci spoeczestwa moliwoci wpywu na polityk pastwa,
moliwo decydowania o kwestiach politycznych. W ten oto sposb tworzy si nierwno
majca w przeciwiestwie do ustroju narodowego, a wic hierarchicznego i powszechnego
charakter wedug T. Gluziskiego kastowy. Kastowo oznacza bowiem, i mamy do
czynienia po jednej stronie wywaszczonych z wadzy politycznej obywateli (w demokracji
liberalnej) lub poddanych (w monarchii absolutnej owieconej), z pozbawion udziau w
ksztatowaniu polityki pastwa wikszoci spoeczestwa, za po drugiej elit posiadajc
w przeciwiestwie do wikszoci spoeczestwa wadz polityczn, a przeto nie tylko
oderwan od szerokich warstw spoecznych, niezalen od wikszej czci spoeczestwa, ale
postawion wrcz nad nim, a przeto sprawujc rzdy wycznie w oparciu o swoje
partykularne interesy. Tym samym istnieje w ujciu teoretyka ONR ABC kastowo, tj.
istnienie odgraniczonym od siebie, niezalenych, odizolowanych dwch wrcz rzeczywistoci
wiata zwykych ludzi i wiata elity, do ktrej oczywicie nie ma dostpu. Ta wanie
kastowo zostaje potraktowana przez T. Gluziskiego jako synonim zamknicia,
odizolowania, oderwania si elity od mas, a co za tym idzie, na okrelenie takich rzdw
lepiej w jego ujciu pasuje termin elita ni hierarchia elita oznacza tutaj wyrniajc
si i uprzywilejowan kosztem wikszoci spoeczestwa grup osb, postawion nad ow
wikszoci, i ode niezalen, skupiajc cakowit wadz w swoich rkach. Z kolei
hierarchia oznacza powszechny udzia narodu w sprawowaniu wadzy politycznej,
wczenie wszystkich grup i jednostek bdcych czonkami wsplnoty narodowej w proces
podejmowania decyzji politycznych, przy czym w sposb zrnicowany odnonie do
zdolnoci i moralnej wartoci poszczeglnych indywidualnych czonkw narodu, a zatem w
sposb hierarchiczny. W takim ustroju wszyscy maj w ujciu narodowo-radykalnym bior
udzia w tworzeniu polityki pastwa, cho kady na innym szczeblu hierarchii pastwowej, z
innym zakresem uprawnie i odpowiedzialnoci zwieczeniem takiej hierarchicznej drabiny
si rzeczy jest rwnie elita, jednake by podkreli powszechne wczenie wszystkich
czonkw narodu do decydowania politycznego T. Gluziski uywa wanie terminu
hierarchia, pragnc zaakcentowa powszechno, jak i fakt, i wewntrz owej hierarchii z
racji powszechnoci dostpu do wadzy politycznej zabezpieczone zostan warunki do
awansu jednostek i tym samym zapewnienia napywu nowych kadr przy takim podejciu
istnienie cile wyznaczonej granicy, midzy elit a masami czy te reszt narodu stanie si
faktycznie utrudnione. Przytoczmy jeszcze jeden fragment tekstu T. Gluziskiego: W ustroju
narodowym powiedziaem panuje rwno istotna, wszyscy bowiem objci s
obowizkiem tej samej suby, tylko w rnym hierarchicznie stopniu i wskutek tego w
175
rnym wymiarze. Im wyszy stopie w hierarchii, tym wikszy wymiar obowizkw i tym
wiksza odpowiedzialno nie tylko moralna, czy historyczna, ale po prostu
odpowiedzialno karna333. Niewtpliwie zwraca uwag tutaj wspwystpowanie tak
zdawaoby si przeciwstawnych terminw: rwno i hierarchia. Czy moe wszake
rwnoci towarzyszy hierarchia? Przecie hierarchia to wanie nierwno, wobec tego jak
moliwe jest, by rwno bya c za paradoks zwizana z nierwnoci? Jednake w
niniejszym przypadku znowu mamy do czynienia z uyciem tyche terminw wpisanych w
kontekst powszechnoci, a T. Gluziski ponadto uywa ich w cile okrelony przez siebie
sposb, przez co np. wspomniana przeze wyej rwno istotna oznacza wanie
powszechny udzia w yciu politycznym, a wic to, i kady Polak bez wzgldu na majtek
czy pochodzenie spoeczne bdzie bra udzia w rzdzeniu pastwem. Ponadto rwno tak
pojta wynika take z proporcjonalnego powizania wikszej zakresu wadzy, wynikajcego z
zajmowania wyszego szczebla w hierarchii, z wikszym zakresem obowizkw i
odpowiedzialnoci, w tym karnej. Co wicej, niezmiernie wan cech owej powszechnej,
obejmujcej wszystkich Polakw hierarchii jest zagwarantowanie moliwoci awansu
jednostek z niszego szczebla na wyszy, by w ten sposb zapewni cigo napywu
nowych, wieych kadr innymi sowy, by zapewni uywajc pojcia Vilfredo Pareto
krenie elit, a wic by uniemoliwi skostnienie, stagnacj na wyszych szczeblach i tym
samym wedug interpretacji T. Gluziskiego powstanie zjawiska kastowoci, a wic
rozerwanie spoeczestwa na odrbne od siebie grupy elit i masy. Dokadnie takie
podejcie kontynuuje wanie NOP hierarchia zostaje powiazana z powszechnoci, wobec
czego mwienie tylko o elitaryzmie moe w ujciu polskich narodowych radykaw rodzi
powane nieporozumienia.
Zwrmy si na koniec narodowo-radykalnych inspiracji historycznych do koncepcji A.
Doboszyskiego, ktre zostay przedstawione w prasie NOP, a o ktrym to A. Doboszyskim
sam A. Gmurczyk stwierdzi, i jest nim zafascynowany 334. Ot w opublikowanych na
amach Szczerbca Zagadnieniach spoecznych autorstwa jednego z owych
najwaniejszych teoretykw modych SN przy hale elita czytamy nastpujc definicj:
Wybr (w znaczeniu >>wyborowy<< np. ziarno wyborowe). Do nauk spoecznych pojcie
krenia elit wprowadzi genialny socjolog woski Vilfredo Pareto (1848-1923). Elit w
znaczeniu socjologicznym definiuje Pareto, jako >>kategori ludzi, majcych najwysze
wskaniki zdolnoci w swej dziedzinie dziaalnoci<<. Kolabiska, autorka pracy pt.
>>Krenie elit we Francji<<, pisze: >>Mwic o elicie, mam na myli ludzi, ktrzy w
wybitnym stopniu posiadaj zalety takie, jak inteligencj, charakter, talent, zdolnoci jakiegokolwiek rodzaju<<. Wedug Pareta, >>kady nard rzdzony jest przez elit<< 335. Jednake
to nie koniec charakterystyki elity przez A. Doboszyskiego ot dalej on wskazuje mocno
na konieczno ju tutaj wspomnianego krenia elit poprzez wanie zapewnienie udziau
w sprawowaniu wadzy politycznej przez cay nard, dziki czemu zabezpieczony zostanie
cigy napyw nowych, wieych si do grnej warstwy spoeczestwa, czyli elity:
Stwierdzenie samego faktu istnienia >>elity rzdzcej<< oraz koniecznoci starannej
regulacji >>krenia elit<< (co wyraa si przede wszystkim w ustroju szlacheckim i w
metodach awansu w yciu politycznym, wojskowym, gospodarczym, administracji pastwa
itp.), nie przeczy bynajmniej koniecznoci wpywu >>pokadu nieelitarnego<< na rzdy
pastwem. Prawidowe krenie elit, kontrolowane przez masy narodu, stanowi zasadniczy
333
Tame, s. 18.
Zob. A. Gmurczyk, Jestem Polakiem. W pitnastolecie pewnej epoki, Szczerbiec, 1998, nr 11 12 (85
86), s. 23.
335
A. Doboszyski, Zagadnienia spoeczne, Szczerbiec, 1995, nr 8 9 (46 47), s. 19.
334
176
warunek sprawiedliwoci spoecznej 336. Innymi sowy, musi istnie cigo midzy ow
faktyczn elit a reszt spoeczestwa, nie mona dopuci, by zaistniay jakiekolwiek bariery
odgradzajce elit od wikszoci spoeczestwa w sposb zamykajcy drog do niej
jednostkom wyrniajcym si, uniemoliwiajcy awans spoeczny i polityczny.
Co wicej, to wanie koncepcje A. Doboszyskiego dotyczce zagadnienia elity i jej
zwizkw z caoci narodu s podstaw dla rozwaa dziaaczy NOP nad ide elity w
narodowym radykalizmie. M. Flaszka omawia narodowo-radykaln ide elity powoujc si
na teoretyka modych odnonie m.in. do zdobywania wadzy: Jeli chodzi o dochodzenie
do wadzy Doboszyski krytycznie odnosi si do koncepcji opartej tylko na jednej z dwch
(wybr i nominacja) omawianych przez niego sposobw zwracajc uwag na ich
niedoskonaoci. Pisze on: >>wybr wyania w normalnych warunkach przede wszystkim
redniakw w ktrych masa widzi swoje odzwierciedlenie a ponadto tych nielicznych
czonkw elit, ktrzy dziki szczeglnemu zespoowi wad i zalet (nieraz gwnie wad)
potrafi si wkra w aski masy. Wybr nie wyoni nigdy czowieka bardzo zdolnego, moe
nawet genialnego, lecz pozbawionego umiejtnoci czy chci czy czasu na podobanie si
tumom<<. Nominacja rwnie nie wydaje si sposobem idealnym na wyanianie rzdzcych,
gdy pociga za sob dwa skutki ujemne. Po pierwsze, po pewnym czasie nastpuje
>>zaskorupienie u gry<<, a wic ustaje krenie elit na skutek nieodpadania od wadzy
ludzi, ktrych moliwoci ze wzgldu na wiele czynnikw (wiek, choroba, rozleniwienie)
osaby. Drugim skutkiem takiego systemu jest tzw. kompleks nominacyjny, ktry zmusza
ludzi chccych si wybi do przypodobywania si rzdzcym 337. Dziaacz NOP zatem
poda w lad za A. Doboszyskim i odrzuca oparcie ustroju wycznie na wyanianiu
rzdzcych w drodze wyborw, co oczywicie jest jedn z fundamentalnych cech demokracji
liberalnych, jak i wycznie opartych na zasadzie wodzostwa, w ktrych napyw nowych
czonkw do elity politycznej odbywa si tylko dziki dobrej woli obecnych rzdzcych, a
wic przez kooptacj nowych czonkw pochodzcych z nizin, czyli przez nominacj.
Pierwszy z racji swojego egalitaryzmu (nie tylko powszechne, ale i rwne prawa polityczne,
w tym wyborcze) promuje przecitno, nijako, miernot i demagogi ukierunkowan na
zdobycie arytmetycznej wikszoci gosw, za drugi charakterystyczny zwaszcza dla
totalitaryzmu dawi oddoln inicjatyw, kreatywno, innowacyjno, dy nieuchronnie do
skostnienia i odgrodzenia si rzdzcych od rzdzonych. Wedug A. Doboszyskiego, a w
lad za nim i narodowych radykaw z NOP, jedyne korzystne rozwizanie owego problemu
gwarantujce pogodzenie oddolnych inicjatyw, napyw nowych si przy jednoczesnym nie
uciekaniu si do egalitaryzmu i demagogii, a wiec nie obniajc poziomu ycia politycznego
gwarantuje oparcie ustroju narodowego na powizaniu obydwu tyche zasad tak, by
wykorzysta w nich to, co poyteczne bdzie dla rozwoju narodu i pastwa, a jednoczenie
zaegna pojawienie si negatywnych cech z nimi zwizanych. M. Flaszka w zwizku z
powyszym stwierdza: Jako zoty rodek na taki stan rzeczy proponuje (A. Doboszyski K.
K.) drog awansu politycznego oparta na obu tych koncepcjach. Zalet takiego rozwizania
jest konflikt midzy dwoma metodami: >>ludzie wybrani i nominowani nie lubi si i cieraj
si. O to te chodzi. Krenie elit ma naturaln tendencje do utykania i naley je wymusza
cigymi starciami indywidualnoci i idei. Nie ma krenia bez rnicy napi, nie ma ustroju
bez walki. Rzecz w tym, by reguy tej walki byy zdrowe, a sama walka dziaaa na
spoeczestwo hartujco, a nie rozkadajco<<338. Ustrj narodowy, ustrj powszechnych
rzdw Narodu powinien wic zapewni cige, nieustanne krenie elit, a take
charakteryzowa si wspwystpowaniem wyboru i nominacji jako drg dochodzenia do
336
Tame, s. 19.
M. Flaszka, Elity, Dziedzictwo, 2004, nr 1 (33), s. 2.
338
Tame, s. 2.
337
177
szczytw wadzy politycznej. Innymi sowy, powinien zapewni poprzez wybr i nominacj
cigy napyw nowych czonkw, zdolnych i moralnie zaangaowanych jednostek z niszych
szczebli hierarchicznej drabiny, a wic zapewni powszechny dostp do ycia politycznego
wszystkim Polakom, czyli rwno szans w yciu politycznym kademu czonkowi narodu,
przy jednoczesnej hierarchizacji czonkw wsplnoty narodowej stosownie do ich
umiejtnoci, zaangaowania ideowego, poziomu moralnego, a wic efektw ich dziaalnoci
w owym yciu politycznym. Wedug M. Flaszki sposobem na dokonanie owej syntezy
wyboru i nominacji jest Organizacja Polityczna Narodu, lansowana rwnie przez A.
Doboszyskiego, przy czym oczywicie jest ona inaczej ujmowana ni w koncepcjach RNR
Falangi, gdzie oznaczaa scentralizowan, wodzowsk i zhierarchizowan organizacj,
opart wanie na zasadzie nominacji: Organizacja Polityczna Narodu (nazwa robocza
zaproponowana przez autora) (chodzi o A. Doboszyskiego K. K.) skupiaaby w sobie
jednostki o cechach przywdczych z wszystkich warstw narodu, a ponadto wszystkie
jednostki wybitnie uzdolnione w jakimkolwiek kierunku. W organizacji tej powinni znale
miejsce przedstawiciele nie tylko polityki i gospodarki, ale take ycia kulturalnego,
artystycznego, wojska, ycia religijnego itp. Osoby chcce dosta si w orbit takiej instytucji
powinny odpowiada pewnym wysokim wymaganiom wstpnym, samo natomiast
uczestnictwo nie pocigaoby za sob obowizkw staych, wymagaoby tylko przestrzegania
okrelonych miar etyki zawodowej, wzgldnie etyki politycznej 339. Owa Organizacja
Polityczna Narodu byaby zatem zwieczeniem powszechnej, obejmujcej wszystkich
czonkw narodu hierarchii, a dostp do niej cigle byby otwarty, umoliwiajc przez cay
czas dopyw nowych, uzdolnionych i bdcych wzorcem postaw i wartoci etycznych,
zabezpieczajc krenie elit. Co wicej, M. Flaszka mocno podkrela, by owa Organizacja
Polityczna Narodu nie stanowia odrbnej, odizolowanej od spoeczestwa struktury, lecz
stanowiaby element jednolitej, organicznej wsplnoty narodowej, przy czym niestety nie
pisze on dokadniej, jaki prawnie charakter powinna mie owa organizacja: W koncepcji
tej nie chodzi o stworzenie jakiej nowej partii czy kliki, lecz o trway organ spoeczny, bez
ktrego nard nie moe si prawidowo rozwija. Ze strony opinii publicznej powinien istnie
pewien nacisk za przynalenoci politykw do takiej instytucji, utrudniajcy osobom spoza
O.P.N. objcie kluczowego stanowiska w spoeczestwie 340.
Niestety NOP nie porusza gbiej zagadnienia wyaniania odpowiednich osb na coraz to
wysze stanowiska polityczne otrzymujemy oczywicie kryteria odnonie do owej
hierarchii, postulujce cakowite zerwanie z uwarunkowaniami spoeczno-ekonomicznymi
danego czonka narodu, a biorc pod uwag wycznie jego predyspozycje intelektualne i
moralne, jednake niewiadom w gruncie rzeczy staj si konkretne mechanizmy awansu
politycznego, przepywu zdolnych i moralnie wzorowych jednostek na kolejne szczeble
hierarchii. Otrzymujemy tylko stwierdzenie, i naley unika jednostronnoci zwizanej z
gloryfikacj czy to wyboru, czy te nominacji owe dwie oddzielne drogi awansu powinny
ze sob wspistnie, w zwizku z tym moemy domniemywa, e istniaaby zarwno
moliwo wyborw (awans oddolny) danej osoby, jak i kooptacji przez wyszy szczebel
wybitnych czonkw szczebla niszego (swoisty awans odgrny, tj. dziki zdobyciu
uznania stojcych wyej czonkw narodu). Ponadto A. Gmurczyk wypowiada nastpujc
ciekaw tez odnoszca si co prawda do stosunkw panujcych wewntrz wzorcowej
organizacji narodowo-radykalnej, cho w gruncie rzeczy moemy odnie to take i do
stosunkw midzy czonkami narodu wszak Polityczni onierze maj stanowi elit
narodu, a wic si rzeczy moemy wrcz stwierdzi, i oczywicie wysze szczeble w
339
340
Tame, s. 2.
Tame, s. 2.
178
179
342
180
343
181
182
183
Tame, s. 7.
Tame, s. 7.
184
A. Gmurczyk, Nowy nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), ss. 6 7.
351
A. Gmurczyk, Blaski i cienie walki o samorzd, Awangarda Narodowa, 1994, nr 7, dodatek do
Szczerbca, 1994, nr 8 (34), s. 9 (I).
185
Tame, s. 9 (I).
186
kampanii na rzecz polskoci lska czy sprzeciwie wobec ruchu lskich tzw. autonomistw,
wskazanych przy analizie dokumentu ideowego EFN. Wizi lokalne, odrbnoci lokalne,
tradycje, obyczaje danej spoecznoci lokalnej musz by podtrzymywane z racji tego, i
nard jest wsplnot, jednoci organiczn, czyli jedno charakteryzujc si rwnie
wewntrznym zrnicowaniem (zwaszcza kulturowym), lecz nie mog w ujciu narodowych
radykaw uznane by za inny element, ni jako tylko skadnik wsplnoty narodowej, a przeto
takim deniom nie mog w aden sposb towarzyszy denia naruszajce integralno
terytorialn (domaganie si niepodlegoci, czyli utworzenia wasnego, suwerennego pastwa,
a wic oderwania si od pastwa polskiego) czy dezintegrujce tosamo narodow
(uznawanie si danej spoecznoci lokalnej lub regionalne nie za organiczn cz narodu
polskiego, lecz stawianie siebie na rwnej paszczynie z narodem polskim, czyli uznawanie
siebie za odrbny od polskiego nard). Oto, jak autorytatywnie prezes NOP wypowiada si
odnonie do kwestii samorzd pastwo: Samorzd nie moe za przejmowa kompetencji
pastwa struktury podporzdkowanej caej wsplnocie narodowej. To, e obecny ksztat
naszego pastwa daleki jest od normalnoci, nie zmienia zasady rozdziau paszczyzn
funkcjonowania tych dwch odrbnych struktur353. Jeszcze wyraniej nie tylko rozdzia
midzy kompetencji wadz pastwa a samorzdami, ale take konieczno odpowiedniego
zhierarchizowania owych dwch dziedzin ujmuje M. Radzikowski: Nie dymy do pastwa
centralistycznego, ale sprzeciwiamy si prbom rozczonkowania Naszego Pastwa poprzez
tworzenie euroregionw i podobnych struktur, kierujc si zasad, e Polska jest jedna i
niepodzielna354. Zwrmy uwag na w ostatni zwrot: Polska jest jedna i niepodzielna
gdyby wyrwa z caego kontekstu naszych rozwaa owo sformuowanie brzmiaoby jako
doniosy, cho zwizy w swej formie, przykad manifestacji wizji pastwa
scentralizowanego, jak afirmacja centralizmu, przywodzca na myl choby francuski
jakobinizm z XVIII w., wszake goszcy wizj Francji jako Republiki jednej i
niepodzielnej. Biorc jednake pod uwag caoksztat idei narodowo-radykalnych NOP, w
tym szczeglnie jedn z naczelnych idei jak jest zapewnienie rozwoju samorzdnoci
zawodowej i terytorialnej, co oczywicie wie si z organiczn wizj narodu jako wsplnoty
naturalnej wyszego rzdu powstaej z powizania wsplnot pomniejszych, rwnie
naturalnych: rodzin, spoecznoci lokalnych i korporacji zawodowych, otrzymujemy tutaj
wizj pastwa polskiego jako pastwa jednolitego, unitarnego, zapewniajcego jednoczenie
w ramach owej unitarnoci szeroki zakres samorzdnoci. Tym samym ujcie pastwowoci
polskiej jako jednej i niepodzielnej w koncepcjach NOP nie ma charakteru stricte
centralistycznego, lecz oznacza zaakcentowanie integralnoci terytorialnej pastwa polskiego,
ktra wszake powinna pozosta nienaruszona. Dlatego te narodowi radykaowie odrzucaj
wizj Polski jako pastwa federalnego na wzr Republiki Federalnej Niemiec czy Stanw
zjednoczonych, jak tez odrzucaj postulaty lskich autonomistw, goszc konieczno
zachowania pastwa polskiego jako pastwa unitarnego, w ramach ktre istnie bdzie
rozwj samorzdnoci w sposb nie dezintegrujcy owej integralnej terytorialnoci, ani nie
naruszajcej wycznych kompetencji wadz pastwa polskiego. Co wicej, w owym
Nowym Pastwie samorzdy zatem strac moliwo prowadzenia swobodnej polityki
transgranicznej ta bowiem, jako element polityki zagranicznej, nalee bdzie wycznie do
wadz pastwa polskiego.
Oczywicie w kwestii relacji midzy kompetencjami samorzdw a organw wadzy
pastwowej, jak i oglnie w kwestii miejsca spoecznoci lokalnych w nowym ustroju Polski,
nie sposb nie poruszy kwestii mniejszoci narodowych i religijnych. Oto, co czytamy o
353
354
Tame, s. 9 (I).
M. Radzikowski, Czy jestemy ekstremistami?, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 5.
187
Tame, s. 5.
188
189
Co ciekawe, pojcie arystodemokracja jest uywane przez niektrych teoretykw Nowej Prawicy,
inspirujcej wszake wiele grup tercerystycznych, na okrelenie wanie ustroju zapewniajcego rwno szans
czonkw wsplnoty w yciu politycznym i spoeczno-gospodarczym i umoliwiajcego wyonienie arystokracji
rozumianej jako grupa jednostek najwybitniejszych. Co wicej, niniejsza arystodemokracja, bdca take
synonimem demokracji organicznej, w ich rozwaaniach wie si rwnie z demokracj partycypacyjn,
190
191
Co ciekawe, NOP dostrzego twrczo C. Schmitta powicajc jego koncepcjom artyku w Szczerbcu i
wypowiadajc si o nich z uznaniem, jednake zupenie nie dostrzeono interesujcej nas zbienoci midzy
koncepcj demokracji owego konserwatysty a wizj rzdw powszechnych, zauwaajc w tym kontekcie
tylko dokonan przez owego konserwatywnego teoretyka pastwa i prawa krytyk parlamentaryzmu, polegajc
na wykazywaniu sprzecznoci midzy teori a praktyk ustroju demokratyczno-liberalnego. Zob. J. Ignaczak,
Pastwo i Polityczno wedug Carla Schmitta, Szczerbiec, 2005, nr 3 5 (144 156), ss. 12 14.
360
C. Schmitt, Duchowa i historyczna sytuacja dzisiejszego parlamentaryzmu, [w:] C. Schmitt, Teologia
polityczna i inne pisma, Krakw 2000, s. 139.
192
Tame, s. 2.
362
193
a. izb polityczn;
b. izb samorzdow oglnopolskie przedstawicielstwo samorzdw terytorialnych i
gospodarczych363.
Zacznijmy od drugiej izby w tym przypadku otwarcie mamy do czynienia wanie z
organiczn reprezentacj narodu, tj. reprezentacj narodu nie jako wolnych i rwnych
jednostek-obywateli, lecz reprezentacj cia poredniczcych midzy jednostk a ca
wsplnot narodow, organicznych czci owej wsplnoty, naturalnych grup spoecznych, z
jakich zoony jest nard, a w jakich z racji swojej spoecznej natury kady czonek narodu
partycypuje. Izba samorzdowa Zgromadzenia Narodowego byaby zatem zwieczeniem
hierarchicznej drabiny samorzdu terytorialnego oraz samorzdu zawodowego,
rozpoczynajcej si na szczeblu lokalnym, a wiodcej nastpnie poprzez szczebel regionalny,
a do centralnego, ktrym byaby owa izba samorzdowa. Co wicej, szczeglnie wane jest
tutaj uwzgldnienie samorzdw zawodowych organami samorzdu zawodowego s
oczywicie samorzdne, niezalene od biurokracji pastwowej korporacje zawodowe, czce
pracodawcw i pracownikw danego zawodu, przeamujc walk klas i urzeczywistniajc
zasad solidaryzmu spoecznego (cilej solidaryzmu narodowego), wzorowane na
redniowiecznych cechach i gildiach, co oczywicie jest integralnym elementem idei
trzeciopozycyjnych tak w kwestii ustroju politycznego, jak i spoeczno-ekonomicznego. Izba
samorzdowa zatem byaby reprezentacj gmin, wojewdztw, a take poszczeglnych
zawodw, przy czym znowu brak jest tutaj konkretnych rozwiza odnonie do sposobu
wyaniana przedstawicieli samorzdw terytorialnych prawdopodobnie odbywaoby si to
poprzez wybr, jak i nominacj, jeli wemiemy pod uwag przytoczone wyej uwagi
odnonie do zagadnienia elity w koncepcjach A. Doboszyskiego, przy czym nawet i tutaj nie
otrzymujemy od narodowych radykaw szczegowych propozycji.
Jeszcze bardziej enigmatyczna jest izba polityczna. Zwrmy uwag, i tak naprawd w
koncepcjach NOP jedyna informacja, jak otrzymujemy, to taka, e bdzie ona po prostu
istniaa brak jest nawet oglnego wskazania, kogo konkretnie ma owa izba reprezentowa,
nie wspominajc ju o mechanizmach jej wyaniania, gdy brak takowych rozwiza dotyczy
Zgromadzenia Narodowego jako caoci. W pastwie o ustroju demokratyczno-liberalnym
parlamentarnym i wielopartyjnym z racji cyklicznie odbywajcych si wyborach i z racji
prawa do stowarzyszania si, tworzenia partii politycznych itd., a wic z racji istnienia
prawnie zagwarantowanego pluralizmu politycznego, taka izba polityczna reprezentuje
wanie zwycizcw w wyborach, a zatem partie polityczne, ktre uzyskay odpowiedni
ilo gosw. Jednake narodowi radykaowie odrzucaj parlamentaryzm i system
wielopartyjny, gdy jest on domen demagogw schlebiajcych tumowi, a take dzieli nard
na zwalczajce si opcje polityczne i wiatopogldowe. Z drugiej strony NOP rwnie
odrzuca totalitaryzm, ktry z racji centralizmu oraz hierarchii opartej wycznie na kooptacji i
nominacji dawi oddoln inicjatyw, unicestwia wszelkie niezalene od aparatu pastwowego
stowarzyszenia, uniemoliwia samoorganizacj spoeczestwa, co zblia t organizacj do
koncepcji ONR ABC, a dystansuje od RNR Falangi. W zwizku z tym mona uzna za
najbardziej prawdopodobne, i w ustroju rzdw powszechnych przyzwolono by na pewien
ograniczony pluralizm polityczny, a wic dopuszczono by tworzenie przez czonkw narodu
rnych stronnictw politycznych, jednake wycznie pod warunkiem poszanowania
oficjalnego, wycznego wiatopogldu katolickiego, jako wyraziciela Prawdy Obiektywnej i
hierarchii wartoci nacjonalizmu chrzecijaskiego. Byyby to zatem stronnictwa tworzone
dla cile okrelonych problemw nie majcych znaczenia ideowego. To wanie izba
363
Tame, s. 5.
194
Tame, s. 5.
Zob. Deklaracja Programowa Sojuszu Nowych Si, Szczerbiec, 2001, nr 1 (111), ss. 5 6.
195
ide utworzenia Frontu Nowych Si366), majcy w zamierzeniu narodowych radykaw skupi
w jednej organizacji rne rodowiska spoeczne, kierujce si interesem narodowym, a
bdcy w swym charakterze () szerokim porozumieniem polskich si patriotycznych i
narodowych367. Co wicej, SNS mia sta si organizacj stricte polityczn, m.in. biorc
udzia w kampaniach wyborczych (parlamentarnych, samorzdowych), za NOP skupi si
miao na pracy ideowo-wychowawczej368. Dokadnie Sojusz Nowych Si powsta w dniu 25
lutego 2001 r., kiedy to ukonstytuowa si Tymczasowy Krajowy Komitet Wykonawczy
Sojuszu Nowych Si na czele z Dariuszem Magierem jako jego prezesem oraz czonkami:
Sawomirem Urtnowskim i Jerzym Nowakiem369, jak i ogoszony zosta w dokument.
Jednake z racji niespenienia pokadanych przez NOP nadziei w owej formule, SNS
zaprzesta dziaalnoci, za w jego dokument sta si dokumentem NOP jako Zasady
Programowe Narodowego Odrodzenia Polski. W niniejszym dokumencie zawarte zostay
zwile ujte strategiczne cele NOP, jak i konkretne postulaty, ktre naley wprowadzi, by
zainicjowa budow nowego porzdku, przez co w dokument posiada cechy dokumentu
przede wszystkim programowego, zgodnie zreszt ze swoj nazw.
Przede wszystkim naley zauway, i Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia
Polski oczywicie otwarcie gosz nie zreformowanie istniejcego ustroju, lecz cakowite
jego zlikwidowanie ze wzgldu na rozbieno interesw i wartoci obecnej klasy politycznej
a reszty spoeczestwa (cilej narodu): Narodowe Odrodzenie Polski nie dziaa na rzecz
poprawy istniejcego ustroju, gdy nie da si uratowa rudery, trzymajcej si w caoci
jedynie dziki elaznym obrczom ekonomicznego ucisku policyjno-politycznych
represji370. Trudno nie zauway tutaj ostrej, bezkompromisowej retoryki obecne pastwo
polskie zostaje scharakteryzowane jako faktyczna dyktatura, zamaskowana ideami
demokratyczno-liberalnymi. III RP w narodowo-radykalnej wizji tu zawartej struktur
zniewalajc obywateli, represyjn, w ktrej klasa polityczna sprawuje rzdy nad
obywatelami uciekajc si do przymusu, stosowanego przez rne rodki: ekonomiczne,
prawne, a nawet do jawnej przemocy poprzez dziaania policyjne. Przemoc, ucisk, przymus
przybierajcy rnorodn posta oto wyrniki wspczesnej Polski wedug NOP. Dla
narodowych radykaw to pastwo, ktre nie do, e jest oderwane od kontroli swoich
obywateli, pozbawia ich wpywu na wadz, to przede wszystkim jest represyjn struktur,
systemem przemocy i przymusu nad obywatelem. Zasady Programowe Narodowego
Odrodzenia Polski zawieraj take zarys genezy obecnego pastwa represyjnej, brutalnej
struktury wadzy, rzdzcej poprzez przymus ekonomiczny i prawny oraz przemoc: Kiedy w
roku 1989 zakoczy si pewien etap najnowszych dziejw Polski zwany potocznie realnym
socjalizmem, ponad pidziesit lat zmaga o prawo do normalnego i godnego ycia
zdawaoby si by uwieczone sukcesem. Jednak rzekomy przeom okaza si miraem.
Porozumienie zawarte pomidzy aparatem partii komunistycznej i t czci opozycji, ktra
wywodzia si z jej wasnych szeregw, zaowocowao zaledwie poszerzeniem bazy rzdzcej
mafii politycznej. Dokonano misternej zmiany szyldw: znikna Polska Zjednoczona Partia
Robotnicza, na jej za miejsce powoano ugrupowania lewicy i prawicy, tworzce
wsplnie wsk i zamknit kast polityczn. Istota systemu pozostaa jednak ta sama
zachowano cisy i nienaruszalny rozdzia wielomilionowej masy od wyzyskujcej j
wskiej elity wadzy 371. Cech ustrojow wspczesnej polskiej demokracji liberalnej jest
366
196
Tame, s. 30.
Tame, s. 30.
197
znajdzie si wedug NOP w polskich rkach, a nie w rkach czy to pastwa, czyli de facto
kasty politycznej (realny socjalizm), czy te w rkach wielkiego, ponadnarodowego,
anonimowego kapitau (kapitalizm). Owa zasada jednake odnosi si przede wszystkim do
kwestii ustroju spoeczno-gospodarczego, std te bliej przyjrzymy si tyme postulatom
przy omawianiu wizji dystrybucjonizmu i korporacjonizmu we wspczesnych narodoworadykalnych koncepcjach NOP. Generalnie wic niniejsze zasady majce stanowi osnow
Nowego Pastwa wynikaj tak z historycznego dziedzictwa narodowego radykalizmu, jak i
zgodne s oczywicie z ideami trzeciopozycyjnymi.
Interesujce informacje otrzymujemy jednake z dalszych punktw Zasad Programowych
Narodowego Odrodzenia Polski. Ot owe nastpne punkty niniejszego dokumentu
zawieraj ju postulaty o programowym charakterze, a wic zawieraj prezentacj rodkw,
jakie naley zastosowa, by urzeczywistni narodowo-radykalne, trzeciopozycyjne idee w
kwestii ustroju politycznego. Inaczej rzecz ujmujc, prezentowane s tu cele czstkowe, ktre
peni funkcj rodkw wobec celw strategicznych, bezporednio wicych si z ideami
propagowanymi przez narodowych radykaw w zakresie ustroju pastwa polskiego:
Narodowe Odrodzenie Polski ma wiadomo, e budowa Nowego Pastwa nie zostanie
przeprowadzona jednorazowym zrywem. Osignicie celu ostatecznego poprzedzone musi
by przygotowaniem gruntu politycznego do zamierzonych zmian 374, dlatego te Narodowe
Odrodzenie Polski wytycza sobie w tym pierwszym etapie dziaania nastpujce cele 375.
Ju pierwszy punkt owych koniecznych pierwszych zmian jest niezmiernie ciekawy: 1)
ograniczenie
wadzy kasty biurokratyczno-politycznej
poprzez:
wprowadzenie
odpowiedzialnoci karnej czonkw wadz ustawodawczych i wykonawczych za
podejmowane decyzje, a take zmniejszenie iloci czonkw Zgromadzenia Narodowego;
zmniejszenie o minimum 50 procent biurokracji rzdowej i samorzdowej; ograniczenie do
rozsdnych rozmiarw przekraczajcych zdrowy rozsdek apanay wypacanych wedug
stawek ustalanych w sposb dowolny przez samych przedstawicieli struktur wadzy 376.
Narodowi radykaowie pragn zatem uderzy w System, czyli w ustrj, w ktrym
niepodzielne rzdy sprawuje owa kasta biurokratyczno-polityczna, poprzez zmniejszenie
liczby posw i senatorw niestety brak jest tu konkretnych informacji, o ile naleaoby
zmniejszy liczebno Sejmu i Senatu, zmniejszenie liczby przeciwnikw administracji
samorzdowej oraz rzdowej o co najmniej poow, ograniczenie apanay, czyli uposaenia
i kwot przeznaczanych na utrzymanie administracji, przy czym take i tu nie otrzymujemy, o
ile konkretnie naleaoby owe apanae zmniejszy i w jaki sposb tego dokona, by nie
decydowaliby sami ich beneficjenci. Co wicej, wreszcie proponuje si wprowadzenie
odpowiedzialnoci karnej za podejmowane decyzje czonkw zarwno organw wadzy
ustawodawczej (posw i senatorw) oraz wykonawczej (prezydent, Rada Ministrw). Jak
wic widzimy, pierwszy krok do obalenia Systemu, to przede wszystkim drastyczne
zmniejszenie liczebnoci czonkw obu izb ustawodawczych i pracownikw administracji
samorzdowej i rzdowej tak, by likwidujc moliwie najwicej stanowisk ogranicza tym
samym liczebno owej kasty politycznej, ktra wytworzya si wanie poprzez
zajmowanie stanowisk samorzdowych oraz przede wszystkim pastwowych.
Ograniczenie liczebnoci organw wadzy ustawodawczej oraz administracji ju wedug NOP
znaczco osabi pozycj kasty politycznej, gdy po prostu bdzie o wiele mniejsza
liczbowo. Co wicej, uderzenie musi pj take w koszty utrzymania owej kasty
ograniczenie apanay znaczco obniy obecny status materialny, wedug narodowych
radykaw moliwy tylko dziki uciskowi ekonomicznemu wikszoci spoeczestwa
374
198
Tame, s. 31.
199
200
Tame, s. 31.
201
Tame, s. 31.
Zob. np. R. Wjcik, Zbrojne rami narodu. Dziaania partyzanckie, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88), ss.
8 9; R. Wjcik, Perspektywy guerilli, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94 96), ss. 16 17; R. Wjcik, Od walki
partyzanckiej do dziaa nieregularnych, Szczerbiec, 2001, nr 1 (111), ss. 22 24;
383
Nt. powszechnego prawa do posiadania broni palnej zob. P. Smoliski, Prawo do broni palnej w pastwie
policyjnym, Szczerbiec, 2010, nr 148, ss. 22 25.
384
P. Smoliski, Prawo do broni palnej w pastwie policyjnym, Szczerbiec, 2010, nr 148, s. 22.
382
202
przed uzbrojonym obywatelem, ktry moe zagrozi kacie wacicieli Polski, gdy czara
goryczy si ju ostatecznie przepeni. Dlatego adresatem tych treci musi by Nard, ktry
powinien zrozumie, e bro naley si kademu zdrowemu na umyle i niekarane mu
Polakowi, ktry chce j posiada. Gdy Nard bdzie wiedzia, co mu si naley, sam po to
signie przy okazji zmieniajc wadz, ktra ogranicza podstawowe prawa 385. Tym samym
otrzymujemy oto kolejny w gruncie rzeczy postulat uderzajcy w system, a wic w
niepodzieln i represyjn wadz kasty biurokratyczno-politycznej zapewnienie
powszechnoci prawa do posiadania borni palnej sprawi wedug NOP, e kasta przestanie
posiada monopol na bro z racji dysponowania organami policyjnymi take i sami
obywatele bd ju posiada bro, co bdzie na ow kast dziaa odstraszajco.
W kwestii polityki obronnej pastwa rzdw powszechnych, a wic pastwa
narodowego, tj. tworzonego i rzdzonego przez nard polski, nie powinien budzi zdziwienia
kolejny postulat. Oto on: 8) usunicie z terenu Pastwa Polskiego obcych jednostek
wojskowych pozostajc poza kontrol stanowi one zarwno zagroenie wewntrzne
(moliwo siowego narzucania Polsce obcych interesw), jak zewntrzne (moliwo
organizowania prowokacji przeciwko innym pastwom z terenw polskich) 386.
Stacjonowanie si zbrojnych innych pastw na terenie pastwa polskiego w ujciu narodoworadykalnym uderza bowiem bezporednio w suwerenno pastwa suwerenno oznacza
wszake najwysz wadz na danym terytorium, a w ideach NOP wie si ona z
zapewnieniem monopolu w dziedzinie bezpieczestwa wewntrznego (suby policyjne),
zewntrznego (siy zbrojne) oraz polityki zagranicznej. Stacjonowanie zatem na terytorium
podlegemu wycznie pastwu polskiemu tak integralnego elementu stanowicego
wyznacznik suwerennoci wadzy pastwa, jakim siy zbrojne, wojska innych pastw w
oczywisty sposb narusza wyczno wadzy pastwa nad danym terytorium. Wszake tylko
pastwo polskie ma prawo posiada regularne siy zbrojne i tym samym sprawowa wadze
polityczn w imieniu danej wsplnoty narodowej na jej terytorium obecno tame obcych
wojsk stanowi ju z samej swej istoty naruszenie suwerennoci pastwa polskiego. Co wicej,
oprcz naruszenia niejako ex definitione niepodlegoci kraju z racji stacjonowania na jego
terytorium si zbrojnych innego pastwa, NOP porusza take dwa niebezpieczestwa
zwizane z tak sytuacj, a mianowicie siy zbrojne obcego pastwa s potencjalnym
narzdziem narzucenia Polsce interesw innych pastw, jak i mog podejmowa
prowokacje wymierzone w inne pastwa, np. w ssiadw pastwa polskiego w tym nawet
sojusznikw co si rzeczy negatywnie odbioby si na stosunkach midzy Polsk a owymi
pastwami, a nawet mogo sta si przyczyn wybuchu wojny. W obydwu tyche
przypadkach obce siy zbrojne, stacjonujce na terytorium pastwa polskiego, byyby
podmiotem jednoznacznie wrogim Polsce i prowadzcym dziaania przeciwko niej
stacjonujc wanie na jej wasnym terytorium. Std te oczywicie postulat, aby na polskim
terytorium nie stacjonoway adne inne wojska poza polskimi.
Co ciekawe, niniejsze dwa punkty programowe stanowi w pewien sposb twrcze
rozwinicie obecnego jeszcze u midzywojennych narodowych radykaw postulatu wpojenia
caemu narodowi polskiemu ducha onierskiego. Przypomnijmy stosowny fragment
Deklaracji Obozu Narodowo-Radykalnego z 1934 r.: Pastwo Polskie powinno by
organizacj zbrojn narodu, w ktrej duch onierski przenika Nard, a duch narodowy armi,
suba za wojskowa stanowi zaszczytny obowizek kadego Polaka i najwaniejszy etap
wychowania narodowego387. O ile jednak w latach trzydziestych XX wieku taki postulat
385
Tame, s. 25.
Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s. 31.
387
Deklaracja Obozu Narodowo-Radykalnego, [w:] A. Meller, P. Tomaszewski (red.), ycie i mier dla
Narodu!. Antologia myli narodowo-radykalnej z lat trzydziestych XX wieku, Toru 2009, s. 63.
386
203
204
szczurw do wadzy w pastwie poprzez jak najgorliwsze wykonywanie polece. Krl jako
jednostka suwerenna nie podlega prawom; Nard nie moe mu rwnie odmwi
posuszestwa, gdy byoby to zaprzeczeniem istoty monarchizmu. Czy mona wic uzna
takie pastwo za narodowe? 389. Pomimy tutaj rozwaania, czy rzeczywicie przedstawiona
przez B. Biernata charakterystyka monarchii jest waciwa, a skoncentrujmy si na niej jako
narodowo-radykalnej krytyce tego ustroju powyej opisana wizja monarchii faktycznie
najbardziej zbliona jest do monarchii absolutnej B. Biernat przedstawia monarchi jako
ustrj, w ktrej suwerenno wadzy spoczywa nie w narodzie, ale w gowie pastwa, ktrym
jest krl, a przez to tworzc takow definicj monarchii ju ex definitione wskazuje na
rozbieno midzy monarchizmem a narodowym radykalizmem w kwestii ustroju
politycznego. Co wicej, zwrmy te uwag na to, i przy powyszym definiowaniu
monarchii jako pastwa, w ktrym suwerenna, a wic najwysza, wadza naley do gowy
pastwa (krla) taki ustrj spenia w ujciu B. Biernata wymogi pastwa totalistycznego
totalizm wszake dla tego publicysty narodowo-radykalnego oznacza model ustrojowy,
w ktrym czy to jednostka (np. krl wanie), czy te okrelona elita, oderwana jest od reszty
narodu, a przeto postawiona nad nim i sprawujc swoj wadz zgodnie ze swoimi wasnymi
celami, a wbrew interesom wszystkich innych warstw narodowej wsplnoty. To zatem rzdy
o charakterze represyjnym, bdce synonimem dyktatury do takiej szerokiej w gruncie
rzeczy palety, jak pamitamy, w publicysta NOP zalicza nie totalitaryzm waciwy, ale take
autorytaryzm i monarchi. Co wicej, zwrmy take uwag na to, i z racji owej
podstawowej cechy definiujcej monarchi suwerenno wadzy spoczywajca w rkach
gowy pastwa tworzy si wedug B. Biernata cakowicie odmienny od narodoworadykalnego system hierarchiczny. Z racji tego, i gowa pastwa jest organem pastwa
posiadajcym wadz suwerenn, a wic postawiona jest nad narodem, wynika, i co prawda
ustrj monarchiczny take odznacza si hierarchi, jednake jest to hierarchia oparta jak w
kadym dla innym systemie o totalistycznym charakterze na mianowaniu oraz tworzona
jest od gry, poczwszy od gowy pastwa (krla), do wycznie ktrego naley suwerenna
wadza. To krl jest ostoj, rdem doczesnego porzdku, centrum, wok ktrego
koncentruj si wszelkie sfery ycia spoecznego. Hierarchia tworzona jest zatem odgrnie,
poczwszy od samego krla bdcego na jej szczycie w d. Wszelki awans w takim
ustroju zaley od decyzji krlewskich. To wanie odgrno hierarchii, oparcie jej wobec
tego na mianowaniu, koncentracja porzdku spoecznego wok gowy pastwa, upatrywanie
w niej wrcz rde caego adu, zbliaj monarchi do innych ustrojw, w ktrych tak, jak
w monarchii nard jest przedmiotem wadzy, a nie jej podmiotem.
W przeciwiestwie do monarchii ustrj rzdw powszechnych suwerenna wadza
spoczywa w narodzie cho waciwie suwerenna tylko w sferze ycia doczesnego, a wic
najwysza wobec innych struktur spoecznych, np. pastwa, gdy rdem i cele wszelkiej
wadzy w nauce Kocioa jest Bg, za od ludzi zaley kwestia ustroju i doboru rzdzcych
a przeto cay porzdek tworzony jest nie tylko dla narodu, ale przez cay nard, a wic i ustrj
polityczny. W przeciwiestwie do demokracji liberalnej oczywicie odbywa si to poprzez
odrzucenie rwnoci politycznej (jeden czowiek jeden gos), a wic poprzez hierarchi
oraz jako podstawa instytucji politycznych organiczne czci narodu, czyli pomniejsze
wsplnoty, z jakich tworzony jest nard. Hierarchia stanowi dla B. Biernata integralny
element takiego ustroju, lecz z racji tego, i suwerenna wadza spoczywa w narodzie jako
caoci, jako jednej, organicznej wsplnoty, tworzona jest oddolnie, przez sam nard, poprzez
powszechne uczestnictwo w yciu politycznym jego czonkw w ramach naturalnych grup
spoecznych. Taka hierarchia jest zatem hierarchi naturaln, organiczn, wyrastajc zgodnie
389
B. Biernat, Umar krl, niech yje Nard!, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2010, nr 3, s. 3.
205
z prawem naturalnym, tzn. tak, jak powstaje z nard z rodziny, spoecznoci lokalnych oraz
korporacji zawodowych.
Kolejnym zarzutem wobec monarchii, ju nie wicym si z istot owego ustroju, jest jej
archaiczno. Nawet jeli monarchia zgodna byaby z rzdami powszechnymi, to nie
zmienioby wedug owego publicysty faktu, i naley ona bezpowrotnie do przeszoci:
Oczywicie wspominamy z wielkim sentymentem Polsk Piastw i Jagiellonw, niemniej
czasy, wiadomo narodowa, wymagania organizacyjne pastwa s dzi zupenie inne. Okres
panowania polskich monarchw przynaley do sfery historycznoci, poniewa jego rdowe
zaoenia zostay brutalnie zweryfikowane przez zmieniajc si rzeczywisto spoecznopolityczn i kulturow. Tymczasem to wanie historia i tradycja s koronnym argumentem
monarchistw utrzymujcych, i polsko tosama jest z krlestwem. Wprawdzie nasza
tosamo narodowa zawsze bdzie kojarzona z Chrobrym czy Kazimierzem Wielkim,
niemniej ich czasy naley traktowa jako histori: wspania, pikn, godn podziwu, ale ju
minion. Wspczenie natomiast konieczne s wysiki, aby polsko bya utosamiona z ide
narodowo-radykaln, z nowoczesnym nacjonalizmem 390. W ujciu niniejszym otrzymujemy
podejcie charakterystyczne dla szeroko pojtego konserwatyzmu rewolucyjnego: w
przeciwiestwie do kontrrewolucjonistw naley wedug owego podejcia rozrni midzy
treci a form, midzy istot, natur rzeczy, ktra jest niezmienna, ponadczasowa, a wic
ponadhistoryczna, a jej zewntrznymi manifestacjami historycznymi, bdcymi wytworami
okrelonego czasu i miejsca, a zatem przemijajcymi. W tyme ujciu naley zachowa tre
wieczn, uniwersaln, ponadczasow (Tradycja jako wizja adu prawdziwego, ordo), a
zweryfikowa z racji upywu czasu formy, w jakich owa tre jest wyraana (tradycja jako
dziedzictwo historyczne). Takie podejcie, jak zauwaylimy przy analizie Trzeciej Pozycji,
charakterystyczne byo m.in. dla Political Soldiers, a nastpnie ITP. Nie inaczej jest w
przypadku NOP narodowy radykalizm jest swego rodzaju polsk rewolucj konserwatywn
dy do stworzenia Nowego adu, bdcego de facto odtworzeniem boskiej wizji adu
prawdziwego, tradycyjnego, lecz w nowych formach, odrzucajc dawne, historyczne formy,
w jakich fundamenty Tradycji byy wyraane. B. Biernat w tym przypadku owo stanowisko
porusza odnonie do kwestii ustrojowych otrzymujemy stanowisko, ktre mona by byo
streci nastpujco: niegdy monarchia, obecnie ustrj rzdw powszechnych. Nie
powinna wiec dziwi nastpujca konstatacja dziaacza NOP: W dzisiejszych czasach Nard
musi zrozumie, i sam poprzez pastwo musi wywalczy swoj suwerenno. Symbole
s dobrym celem, ktre naley promowa, dopki nie staj si mieszne i nie trac siy
nawizywania do rzeczywistoci. Usilne promowanie takich symboli to nic innego, jak prba
powrotu do dawnych dobrych czasw poprzez uprawianie maskarady w redniowiecznych w
strojach. Nacjonalici natomiast nie chc balu przebieracw, ale tworzc Nowe
redniowiecze pragn ponownie obudzi dusze Narodw. () Nacjonalizm wszed w tak
faz samowiadomoci ideowej, i pogodzenie go z monarchizmem jest po prostu n
niemoliwe391. Powyszy fragment mgby bez przeszkd stanowi nie tylko podsumowanie
stosunku NOP do monarchizmu, ale po prostu narodowego radykalizmu jako polskiego
reprezentanta Trzeciej Pozycji do kontrrewolucji nacjonalizm rewolucyjny, a wic w
odniesieniu do Polki narodowy radykalizm powinien dy do odtworzenia wiecznych
fundamentw, zasad, idei wyraajcych bosk wizj adu, Prawd Obiektywn, Prawo Boe,
jednake czyni to w odniesieniu o czasw wspczesnych, bra pod uwag przemijalno,
historycznych form, w jakich Tradycja moe zosta urzeczywistniona w okresie
przedrewolucyjnym bya to monarchia chrzecijaska, obecnie jest to nacjonalizm
390
391
Tame, s. 3.
Tame, s. 4.
206
392
Tame, s. 4.
Nt. koncepcji monarchicznych w ONR ABC zob. np. A. Meller, Monarchia czy republika?, czyli dylematy
ustrojowe polskiego ruchu narodowo-radykalnego na przykadzie koncepcji Juliusza Sasa-Wisockiego i
Bolesawa Piaseckiego, [w:] T. Sikorski, A. Wtor (red.), Narodowa Demokracja XIX XXI. Koncepcje
ludzie dziaalno, Szczecin 2008, ss. 297 319; B. Grott, Katolicyzm w doktrynach ugrupowa narodoworadykalnych do roku 1939, Krakw 1987, s. 38; B. Grott, Nacjonalizm chrzecijaski. Narodowo-katolicka
formacja ideowa w II Rzeczypospolitej na tle porwnawczym, Krzeszowice 1999, s. 109; J. Sas-Wisocki, Wizja
Wielkiej Polski (fragmenty ustrojowe), [w:] A. Meller, P. Tomaszewski (red.), ycie i mier dla Narodu!.
Antologia myli narodowo-radykalnej z lat trzydziestych XX wieku, Toru 2009, ss. 160 164.
393
207
B. Biernat, Ekonomia chrzecijaska a kapitalizm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 19.
208
A. Rosan, Aktualno koncepcji wasnoci prywatnej, Szczerbiec, 2009, nr 147, s. 28. Artyku A. Rosana,
co warto niejako na marginesie zaznaczy, skupi szczegln uwag rewolucyjnych nacjonalistw z NOP, gdy
w zamieszczonym na portalu Nacjonalista.pl artykule bdcym prb prezentacji narodowo-radykalnych
inspiracji w kwestiach spoeczno-ekonomicznych, wanie w tekst zosta szczeglnie wyeksponowany w
postaci licznych cytatw. Zob. Narodowo-radykalna odpowied na marksizm i liberalizm,
http://www.nacjonalista.pl/2011/06/29/narodowo-radykalna-odpowiedz-na-marksizm-i-liberalizm/, dostp z dn.
03.09.2011.
396
A. Rosan, Aktualno koncepcji wasnoci prywatnej, Szczerbiec, 2009, nr 147, s. 25.
397
Tame, s. 25.
210
owego naturalnego adu, stworzonego przez Boga, a ktry polega wanie na hierarchii
wartoci i dziedzin ycia czowieka to, co materialne podporzdkowane winno by temu, co
duchowe rodzi w ujciu jego obrocw rne formy nierzeczywistoci, tj. rzeczywistoci
bdcej ni wycznie empirycznie, lecz nie bdce rzeczywistoci prawdziw, gdy
niezgodn z absolutnymi, obiektywnymi zasadami boskimi, dotyczcymi wizji caego
wszechwiata, jak i ycia ludzkiego.
Kwestie ekonomiczne nie mog zatem by traktowane w oderwaniu od innych sfer ycia
ludzkiego ekonomia jest wpisywana w kontekst, a cilej w wyranie okrelone miejsce w
szeregu spraw ludzkich, Co wicej, owo miejsce jest otwarcie podporzdkowane innych
sferom przede wszystkim moralnoci, kulturze i polityce. Ekonomia to sfera materialna, a
wszake wedug fundamentu wiatopogldowego Trzeciej Pozycji (a wic i narodowego
radykalizmu jako jej polskiej formuy wedug NOP) sfera niniejsza podlega powinna sferze
duchowej i marksizm, i liberalizm zniszczyy ten naturalny, stworzony przez Boga stan
rzeczy i materi wywyszyy na piedesta wartoci, co oczywicie skonkretyzowane zostao
wanie poprzez kult ekonomii jako sfery okrelajcej pozostae sfery ycia czowieka. W
zwizku tym sprzeciw wobec kapitalizmu i liberalizmu nie moe wiza si tylko ze
zmianami instytucjonalnymi samej sfery ustroju spoeczno-ekonomicznego, lecz musi wiza
si z caoci Rewolucji Narodowej ktra, jak pamitamy, jest rewolucj duchow,
polegajc przede wszystkim na transformacji wiadomoci czowieka w duchu katolickotradycjonalistycznym i narodowym. Std te przemiany gospodarcze musz by nie tylko
przemianami w samej strukturze gospodarki, np. w stosunkach wasnociowych, procesie
produkcji i dystrybucji dbr, ale rwnie w podporzdkowaniu ekonomii wartociom
moralnym, zgodnie z nauk Kocioa katolickiego, w tym jego tradycyjn nauk spoeczn,
ktra wanie postuluje takie fundamentalne koncepcje dla nurtu dystrybucjonistycznego, jak
upowszechnienie wasnoci prywatnej, podporzdkowanie wasnego, egoistycznego interesu
dobru wsplnemu, powizanie wasnej, indywidualnej przedsibiorczoci z dobrem
wsplnym, poszanowanie zasady sprawiedliwoci spoecznej, utworzenie korporacji
zawodowych przeamujcych bariery klasowe i wobec tego zapobiegajce z jednej strony
egoizmowi przedsibiorcw-kapitalistw, jak i walce klas propagowanej przez marksistw.
Bezwzgldny prymat etyki katolickiej nad ekonomi, a zatem konieczno uregulowania
zasad dziaalnoci ekonomicznej w oparciu o moralno chrzecijask, wyrazi take B.
Biernat, ktry odwoujc si do koncepcji cywilizacji Feliksa Konecznego, przemiany
gospodarcze (zwaszcza w dziedzinie handlu) w redniowiecznej Europie okrela wanie
jako starcie rodzimej, europejskiej Cywilizacji aciskiej oraz obcej Cywilizacji ydowskiej:
Nie mona te odseparowa wartoci moralnych od gospodarki, gdy s one tak samo
wanym elementem jej funkcjonowania, jak choby rodki techniczne. Rezygnujc z prymatu
moralnoci w gospodarce spogldamy przez pryzmat dziejw w sposb materialistyczny,
tumaczc wszelkie zmiany historyczne walk o dobrobyt 398. To wanie personalizm
katolicki jest fundamentem waciwego okrelania ekonomii w caym yciu czowieka:
Jeeli wic personalizm (zwaszcza ten o genezie i inklinacji chrzecijaskiej) przyjmie si
jako antropologiczn przesank do analiz spoeczno-gospodarczych, to jest oczywiste, e
aden czowiek jako taki nigdy nie moe by traktowany jako wasnoci, czy to bezporednio
(niewolnictwo), czy to porednio (wszelkie formy wyzysku ekonomicznego), bd te jako
rodek prowadzcy do uzyskania jakiej wasnoci. () Niestety najczciej w sytuacji, gdy
kto odwouje si do takiej argumentacji w dyskusji o ekonomii dezawuuje si go
sakramentalnym stwierdzeniem: tak, ale ekonomia i gospodarka maj przecie swoje
niezmienne praw wynikajce z natury ich przedmiotu. W takiej sytuacji naley zawsze
398
B. Biernat, Ekonomia chrzecijaska a kapitalizm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 19.
211
odpowiada: tak, ale czowiek te posiada swoje prawa i s one waniejsze od praw ekonomii
w tym sensie, e ekonomia sama z siebie nie rozstrzyga czemu w ogle ma suy i do czego
ostatecznie ma prowadzi, poza wasnymi immanentnymi celami wynikajcymi z jej
natury399. Wedug tego ujcia zatem ekonomia jest wycznie instrumentem w rkach
czowieka, ktry oczywicie posada swoje prawa zwizane z produkcj i dystrybucj dbr i
usug, jednak jamko cao nie stanowi ona adnego celu samego w sobie, lecz wanie tylko
rodek cele bowiem ustalane s przez sfer duchow czowieka religi, kultur,
moralno. To wanie filozofia personalistyczna, bdca integraln czci nauki Kocioa
katolickiego wskazuje ekonomii jej cele i miejsce w yciu czowieka, a wic wpisuje j w
kontekst caoksztatu ycia czowieka cilej, podporzdkowuje j wanie naczelnemu
dobru czowieka, narzucajc dziaalnoci ekonomicznej z tego powodu twarde reguy
moralne, ktre stanowi jedyn zapor przed absolutyzacj zysku jako celu samego w sobie,
prowadzcego do zinstrumentalizowania czowieka w kategoriach stricte ekonomicznych,
mierzenia jego wartoci wedug wskanikw ekonomicznych: Personalistyczne podejcie do
ekonomii nie zapomina rwnie, e nie wszyscy s uzdolnienie do czynnego zajmowania si
ni, z czego wcale nie wynika, e maj od razu z tego powodu sta si czonkami
zmarginalizowanej lub zupenie wykluczonej klasy spoecznej pozostajcej na uboczu ycia
spoecznego bez jakiegokolwiek prawa do realnego wpywu na jego ksztat. W tym sensie
Katolicka Doktryna Spoeczna jest niewtpliwie osawion >>trzeci drog<< organizacji i
rozwoju spoecznego400. Jest to trzecia droga, a inaczej rzecz ujmujc, Trzecia Pozycja
wanie dlatego, e z jednej strony odrzuca indywidualistyczny liberalizm, a z drugiej
kolektywistyczny marksizm, ktre mimo strukturalnych rnic opieraj si na tym samym
wsplnym mianowniku materializmie, ktry prowadzi nieuchronnie do absolutyzacji
ekonomii jako sfery stricte materialnej czowieka, a co z kolei prowadzi do instrumentalizacji
czowieka, potraktowania go jako towar, dobro podlegajce takim samym prawom
ekonomicznym, jak inne dobra materialne (kapitalizm), lub te definiujce czowieka poprzez
jego obiektywne miejsce w strukturze klasowej, przynaleno do okrelonej klasy spoecznej
z racji posiadania lub nieposiadania rodkw produkcji (marksizm). Rwnie w innym
miejscu owo rozrnienie midzy dystrybucjonizmem opartym na niematerialistycznym
przesaniu, a wic na prymacie dobra czowieka ponad ekonomi zostaje podkrelone przez
NOP: Zgodnie z myl ekonomiczno-polityczn dystrybucjonizmu to gospodarka suy
ludziom, nie za na odwrt401. Towarzyszy temu inne stwierdzenie: Dystrybucjonici
odrzucaj marksistowskie twierdzenie, i ekonomia w caoci wypenia ludzkie ycie.
Wsplnoty narodowe ksztatowane s bowiem przez wiele czynnikw: kultur, polityk,
religi402. W tym wypadku mamy do czynienia z okreleniem prymatu ekonomii, owego
ekonomizmu jako marksistowskiego, cho pamita naley, i ekonomizm stosuje si
w pogldach narodowo-radykalnych take do kapitalizmu.
Oznacza to zatem, i dystrybucjonizm jako alternatywa ekonomiczna wobec i kapitalizmu,
i marksizmu nie jest dla trzeciopozycjonistw, wczajc to NOP, wizj ustroju spoecznoekonomicznego oderwan od jakichkolwiek innych wartoci, czy sfer ycia czowieka
wprost przeciwnie, dystrybucjonizm wie si wanie z dorzuceniem pogldu lansowanego
przez liberaw, i marksistw odnonie do samoistnoci czy prymatu ekonomii w yciu
czowieka. Pierwsza zatem rnica odnoszca si do dystrybucjonizmu z jednej, a kapitalizmu
i socjalizmu marksistowskiego z drugiej strony to wanie wizja miejsca ekonomii, a co za
tym idzie stosunek czowieka do ekonomii:
399
212
Dystrybucjonizm: Duch ponad Materi Czowiek jako cel ekonomii Ekonomia jako
dziedzina podporzdkowana pozostaym dziedzinom ycia czowieka
Kapitalizm i socjalizm: Materia ponad Duchem Czowiek jako narzdzie w rkach si
ekonomicznych Ekonomia jako dziedzina decydujca o pozostaych dziedzinach ycia
czowieka
Std te alternatywa wobec kapitalizmu i socjalizmu musi wiza si przede wszystkim z
przeobraeniami o wszechogarniajcym charakterze przede wszystkim przemianami w
wiadomoci czowieka, a take przemianami politycznymi. Chcc unicestwi kapitalizm i
socjalizm naley w ujciu trzeciopozycyjnym najpierw uderzy w fundament
wiatopogldowy, ktremu obydwa ustroje podlegaj, mimo dzielcych je rnic
materializm. Zanegowanie bowiem prawdziwego adu wizao si z atakiem na tradycyjny
katolicyzm, a wic na cywilizacj acisk, co nastpnie przynioso rewolucyjne w swej
istocie zmiany polityczne oraz spoeczno-gospodarcze to wanie najpierw doniose
przemiany duchowe, stricte religijne utoroway drog kapitalizmu, a nastpnie socjalizmowi.
Uderzenie w moralno katolick, w zasady chrzecijaskie organizujce cae ycie
czowieka, wszystkie sfery ycia europejskich spoeczestw, wizao si take z odrzuceniem
ekonomii jej waciwego miejsca w porzdku spraw. Dopiero wraz z upadkiem znaczenia
Kocioa katolickiego, jego monopolu ideowego w redniowiecznej Europie zaistniay
warunki dla swobodnego tworzenia rnych prdw ideowych, ktre z gruntu swojego
antykatolicyzmu miay mniej lub bardziej otwarcie materialistyczny charakter, co wizao si
z kolei z absolutyzacj ekonomii jako wanie tej najbardziej materialnej sfery ycia
czowieka.
NOP opublikowa w 1998 r. w Szczerbcu w zwizku z powyszym wany dla
niniejszych rozwaa fragment ksiki autorstwa jednego z politykw powojennej
chrzecijaskiej demokracji woskiej Amintore Fanfaniego pt. Katolicyzm, protestantyzm i
kapitalizm. We fragmencie tej wydanej w 1935 r. pracy znajdujemy wyrane stwierdzenie,
i ustroje przemiany ekonomiczne wymagaj wanie przemian wiatopogldowych. Oto, co
redakcja Szczerbca napisaa tu obok opublikowanego tekstu: Podstaw jego rozwaa (tj.
A. Fanfaniego K. K.) nad wspczesn praktyk kapitalizmu jest stwierdzenie, e system te
zanim zaj kluczow pozycj w europejskiej ekonomce, musia najpierw zniszczy etyczne,
duchowe i strukturalne podstawy przedkapitalistycznego spoeczestwa 403. Kapitalizm i
socjalizm wedug NOP narodziy si wic jako wizje ustroju spoeczno-ekonomicznego
tylko dziki zamaniu monopolu wiatopogldowego katolickiej religii, a nastpnie
cywilizacji, ktra powstaa w oparciu o Tradycj katolick. Upadek cywilizacji
redniowiecznej, chrzecijaskiej oznacza triumf coraz to kolejnych form wiatopogldu
materialistycznego, goszcego prymat materii and duchem, co przekadao si na uznaniu
celw materialnych czowieka jako waniejszych anieli duchowe, a to z kolei wizao si z
absolutyzacj ekonomii jako siy napdowej caego ycia czowieka, co np. w kapitalizmie
przynioso skutek w postaci nie tylko wyemancypowania ekonomii od innych dziedzin ycia
czowieka, lecz wrcz podporzdkowanie ich wymaganiom i zasadom ekonomicznym. W
rezultacie wszystkie sfery ycia ludzkiego, wcznie z polityk, kultur, religi, zostay
uksztatowane zgodnie z zasadami ekonomicznymi, nastpio w przypadku kapitalizmu
ich utowarowienie i skomercjalizowanie, mierzc wszystkie aspekty ycia ludzkiego a take
i samego czowieka jako integralny element rynku zgodnie z maksymalizacj zysku i
minimalizacj strat.
A. Fanfani w nastpujcy sposb wyraa sprzeczno midzy cywilizacj europejsk
okresu redniowiecza, a wic cywilizacj chrzecijask, a kapitalizmem jako ustrojem
403
213
214
Tame, s. 19.
B. Biernat, Ekonomia chrzecijaska a kapitalizm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 18.
411
Tame, s. 19.
410
215
wiatem historycznych, czyli przemijajcych, form, std wanie uywa si (co moglimy
zauway choby przy omawianiu stosunku NOP do monarchii) okrelenia Nowe
redniowiecze oznacza ono wanie powrt do zasad, ktre s po prostu wieczne, boskie i
prawdziwe, w nowych jednake formach. Korporacjonizm stanowi wanie denie do
odtworzenia samorzdnego, zdecentralizowanego i organicznego spoeczestwa wiekw
rednich spoeczestwa oczywicie katolickiego, gdy to katolicka filozofia w. Tomasza z
Akwinu, jak moglimy zauway chociaby przy omawianiu pogldw D. Hollanda, stanowi
teoretyczne oparcie dla organicznej wizji spoeczestwa. Moemy zatem wysnu wniosek, i
wszelkie prby powizania religii katolickiej z apologi ustroju kapitalistycznego s wedug
polskich narodowych radykaw sprzeczne z Tradycj katolick. I rzeczywicie A. Fanfani
stwierdza: Na tym jednak zmiany si nie zatrzymay. Wtargny one rwnie do wewntrz
Kocioa, jako heterodoksyjny ruch, zmierzajcy do pogodzenia go ze zmieniajcym si
szybko wiatem. Przygotowao to grunt do triumfu protestantyzmu w wielu krajach
Europy412. Nie powinno nas dziwi oczywicie, i chodzi tu o wszelkie nurty
modernistyczne, liberalne, wyraajce potrzeb zrewidowania Tradycji i uwspczenienia
Kocioa.
Rozrnienie midzy katolicyzmem tradycyjnym a katolicyzmem modernistycznym w
kontekcie spraw ekonomicznych jeszcze mocniej podkreli T. Zieliski. Ot wedug niego
w sferze katolickiej nauki spoecznej wraz z upadkiem cywilizacji chrzecijaskiej,
tradycyjnej, redniowiecznej wyodrbniy si dwa nurty, ktre cakowicie zbiegaj si z
podziaem na katolicyzm tradycyjny (dla trzeciopozycjonistw bdcy po prostu
katolicyzmem) oraz katolicyzm modernistyczny (a wic quasi-katolicyzm): katolicyzm
spoeczny oraz katolicyzm liberalny. Oto, jak charakteryzuje nurt katolicyzmu
liberalnego w publicysta: Gwn cech odrniajc te nurty bya ocena rewolucji
francuskiej i idei wolnociowych. Katolicy liberalni nie krytykowali w zasadzie hase
rewolucji i akceptowali fundamenty wyonionego z niej liberalizmu. () Dla zwolennikw
katolicyzmu liberalnego wolno bya wartoci nadrzdn, opiera si na niej cay system
spoeczno-gospodarczy. () Katolicy liberalni przychylali si rwnie do rozwiza
liberalnych w gospodarce, cho niektrzy dostrzegali ujemne strony nowego systemu
nadmierne rozwarstwienie dochodw spoecznych, bezrobocie, ndz i ubstwo robotnikw.
Jednak lekarstwem na te bolczki miaa by ich zdaniem opiekuczo, jamuna,
miosierdzie chrzecijaskie pojedynczych osb, czy instytucji, a nie interwencja pastwa 413.
Katolicyzm liberalny oczywicie dla T. Zieliskiego zbieny jest z wszelkimi nurtami
modernistycznymi w Kociele katolickim, wszelkimi jego prbami dostosowania go do
wspczesnoci, ktr bya rzeczywisto porewolucyjna, a wic kapitalistyczna. Std te w
nauczaniu spoecznym liberalni katolicy akceptowali gospodark kapitalistyczn, a ci,
ktrzy dostrzegali jej negatywne spoecznie skutki, poprzestawali na koniecznoci
dobroczynnej, charytatywnej akcji podejmowanej przez samych obywateli, a wic nie
naruszajc zasad organizacji i funkcjonowania systemu kapitalistycznego.
Po przeciwnej stronie sta katolicyzm spoeczny, ktrego reprezentantem jest wanie
dystrybucjonizm (korporacjonizm). Oczywicie katolicyzm spoeczny cile powizany jest
z katolicyzmem tradycyjnym, a wic broni m.in. dziedzictwa spoecznego epoki
redniowiecznej, dc do odtworzenia zasad, jakie obowizyway w stanowo-zawodowym,
organicznym systemie spoecznym, tak charakterystycznym dla cywilizacji chrzecijaskiej.
To wanie katolicy spoeczni wypracowali katolicki wariant trzeciej drogi midzy
kapitalizmem z jednej, a socjalizmem marksistowskim z drugiej strony, a ktrego kontynuacj
412
413
216
Tame, s. 14.
Zob. tame, s. 14.
416
Tame, s. 15.
417
Tame, s. 15.
415
217
418
Zob. P. Chojnowski, Dystrybucjonizm. Ekonomia dla ludzi, Szczerbiec, 2005, nr 1 2 (142 143), ss. 14
19.
218
219
220
221
do posiadania i uywania wasnoci zarazem 422. Istota takiego rozrnienia bowiem tkwi w
niejako podwjnym charakterze wasnoci prywatnej wasno prywatna bowiem wie si
zarwno z dobrem indywidualnej jednostki, tj. posiadacza, jak i z dobrem wsplnym. Oto, jak
A. Rosan konkretyzuje owo rozrnienie, bdce dla integraln czci katolickiej nauki
spoecznej: Ot chodzi tutaj na przykad o to, e legalny zysk wypracowany w wyniku
dziaalnoci gospodarczej jest faktyczn wasnoci przedsibiorcy, niemniej jednak nie jest
moralnie obojtne, na co on zostanie spoytkowany i w tym wzgldzie jego prywatno ma
suy dobru wsplnemu, na przykad tworzeniu nowych miejsc pracy. A zatem dowolno
dysponowania zyskiem jest faktyczna w zakresie czysto ekonomicznym, ale moralnym ju
nie423. Owo rozrnienie oczywicie obce jest liberalizmowi, ktry gloryfikujc jednostk
jako najwaniejszy podmiot nie tylko ekonomii, ale generalnie caego ycia spoecznego,
niniejszego rozrnienia nie czyni, jednoznacznie traktujc prawo do wasnoci w kategoriach
dowolnego z niej korzystania tylko wola jednostki, jej decyzje motywowane chci zysku
decyduj o tym, jakie naley przedsiwzi dziaania zwizane z posiadaniem wasnoci.
Wasno zatem w kapitalizmie w ujciu dystrybucjonistw jest poniekd suwerenna,
tzn. jest niezalena od wszelkich wyszych, ponadindywidualnych regu jednostka sama
decyduje, jak korzysta ze swojej wasnoci. Innymi sowy, prywatnemu posiadaniu dbr nie
towarzysz obowizki wynikajce z zasad moralnych, ktre wszake s fundamentem
organicznej jednoci spoeczestwa. Rzecz ma si cakowicie inaczej w dystrybucjonizmie:
posiadanie wasnoci wie si cile z moralnymi implikacjami cho wiele decyzji z
punktu widzenia ekonomicznego jest waciwych, to jednak najwaniejsze s kryteria
moralne, a wic zwizane m.in. z dobrem wsplnym w kapitalizmie brak jest takowych
ogranicze, a wasno wie si wycznie z dowolnoci korzystania z niej, co oczywicie
wynika z suwerennego statusu jednostki jako pierwotnego bytu wobec wszelkich struktur
spoecznych. Std wanie owo rozrnienie midzy prawem do posiadania wasnoci a
prawem do uywania cho samego prawa do wasnoci jako takiego nie mona usun, o
tyle konkretnego waciciela dbr, ktrych uywa niezgodne z zasadami moralnymi, a wic
np. wbrew dobru wsplnemu, ju owej konkretnej wasnoci mona pozbawi: () fakt, e
kto naduywa wasnoci w sposb niegodziwy nie pociga za sob konsekwencji w postaci
zanegowania moralnego prawa do posiadania wasnoci jako takiej przez kogo innego424.
Jak wic widzimy, fundamentem ustroju dystrybucjonistycznego jest wasno prywatna,
ale uywana wycznie w ramach wyznaczonych przez chrzecijaskie zasady moralne, a
wic w uznaniu czowieka za cel ekonomii, a niej jej narzdzie, a przeto wasno prywatn
wic z dziaaniami na rzecz dobra wsplnego wasno prywatna bowiem w ustroju
dystrybucjonistycznym (korporacyjnym) musi koniecznie wiza si z prymatem moralnoci
nad ekonomi, co wie si wanie z prymatem dobra wsplnego. A. Rosan pisze w zwizku
z tym co nastpuje: Chodzi tutaj po prostu o waciwe skdind, z punktu widzenia czysto
ekonomicznego, denia do zysku poprzez wprzgnicie go w sub czowiekowi i
spoeczestwu425. Co to konkretnie oznacza? Ju w wyej przytoczonym fragmencie
artykuu A. Rosana by podany przykad takowego dziaania, jakim jest tworzenie nowych
miejsc pracy, cho oczywicie na tym rzecz si nie koczy: () wszelka prywatna
inicjatywa gospodarcza nie jest li tylko narzdziem do zarabiania pienidzy dla waciciela
przedsibiorstwa, ale przede wszystkim ma funkcj spoeczn. Ma ono bowiem podnosi
poziom ycia pracownikw poprzez wzrost pac moliwy dziki wzrostowi zyskw, a take
rozwija technik i sposoby gospodarowania, dziki czemu spoeczestwo jako cao bdzie
422
Tame, s. 27.
Tame, s. 27.
424
Tame, s. 28.
425
Tame, s. 28.
423
222
si modernizowao i rozwijao 426. W innym za miejscu ten sam autor pisze, e wedug
papiea Piusa XI () najwaciwszym sposobem spoytkowania zysku jest tworzenie
nowych miejsc pracy, czy to bezporednio w swoim przedsibiorstwie, czy porednio poprzez
wspieranie cudzych przedsiwzi i inwestycji 427. Wasno prywatna, jak widzimy, musi
by podporzdkowana wyszym, moralnym zasadom, ktre poskramiayby egoizm
jednostki, a denie do indywidualnego zysku ukierunkowayby na dobro wsplne, a wic
prowadzenie wasnej indywidualnej dziaalnoci gospodarczej musi uwzgldnia wanie owe
wysze, ponadekonomiczne motywacje, a to oznacza wanie uwzgldnienie prymatu dobra
wsplnego, oglnospoecznego uywanie prywatnej wasnoci musi bowiem odbywa si z
poytkiem dla caego spoeczestwa, caej wsplnoty, a zatem w ujciu NOP caego narodu.
Oznacza to wanie m.in. tworzenie nowych miejsc pracy, rozwijanie nowych technologii,
zapewnienie poprzez godziw pensj utrzymanie innym, nieposiadajcym czonkom narodu i
ich rodzinom.
Wasno prywatna zatem wie si z obowizkami, wynikajcymi z przynalenoci
danego waciciela do organicznej wsplnoty narodowej dobro jednostkowe musi by
podporzdkowane dobru wsplnemu w hierarchii wartoci i celw kadego czowieka, std
te cho prawo do wasnoci jest niezbywalnym, naturalnym prawem kadego czowieka, to
jednake korzystanie z wasnoci musi by podporzdkowane wyszym, nieekonomicznym
wartociom, ktre wynikaj ze sfery moralnoci, a ktre jednoznacznie ukierunkowuj
dziaalno gospodarcz jednostki na zaspokojenie potrzeb nie tylko danego posiadacza, ale
rwnie na potrzeby caego spoeczestwa korzystanie z wasnoci prywatnej musi
uwzgldnia bowiem prymat dobra wsplnemu, suy caemu spoeczestwu. W ten sposb
zdaniem dystrybucjonistw indywidualne denia ekonomiczne, posiadanie wasnoci
zharmonizowane zostan z ujciem spoeczestwa jako wsplnoty i z poszanowaniem
interesu oglnospoecznego, ktry jest czym wicej, ni tylko sum interesw
jednostkowych z racji organicznego charakteru spoeczestwa.
Podporzdkowanie korzystania z prywatnej wasnoci wymogom moralnym, a wic z
uwzgldnieniem prymatu dobra wsplnego, powizanie posiadania wasnoci z wypenianiem
obowizkw o charakterze moralnym, a wobec tego i spoecznym, doskonale widoczne jest
na przykadzie opinii A. Rosana odnonie do wspczesnego funkcjonowania rynku
wiatowego: Dobrym przykadem ilustrujcym cakowite faworyzowanie zysku kosztem
czowieka mog by popularne dzisiaj fuzje wielkich korporacji. Uzasadnia si je zazwyczaj
potrzeb zwikszenia konkurencyjnoci i chci osignicia zysku, ale odbywa si to niestety
niejednokrotnie za cen pozbawienia miejsc pracy tysicy osb. Aby wiec ukrci takie
praktyki istnieje pilna konieczno regulacji prawnych o zasigu nawet globalnym
poczonych z sankcjami karnymi, i to realnie dotkliwymi. Jednym z przykadw moe by
pomys 1% oprocentowania zyskw z kapitau spekulacyjnego, ktry zosta niestety odebrany
w rodowiskach liberalnych, a nawet konserwatywnych jako bezpardonowy atak na ekonomi
wolnorynkow i ukryt prb restytucji marksizmu w ekonomii. To wszystko jest oczywicie
do przyjcia tylko dla kogo, kto uznaje przynajmniej etyczny prymat czowieka przed
kapitaem, a z tym jest wanie dzisiaj, jak si wydaje, najwikszy kopot. Skrajny libera
bdzie najprawdopodobniej w tym momencie ostro protestowa. C to za wasno, ktr nie
mona swobodnie dysponowa?! Ot mona, tyle tylko, e w znaczeniu ekonomicznym, a
nie zupenie dowolnym428. Przyjrzyjmy si uwanie powyszemu fragmentowi niezwykle
wanemu dla koncepcji spoeczno-gospodarczych NOP artykuu ot prymat moralnoci
nad ekonomi, narzucenie na dziaania ekonomiczne barier moralnych, co oznacza z
426
Tame, s. 33.
Tame, s. 28.
428
Tame, s. 28.
427
223
Tame, s. 30.
224
Tame, s. 31.
225
Tame, s. 32.
M. Wojciechowski, Podstawy dystrybucjonizmu, Szczerbiec, 1994, nr 10 (36), s. 7.
433
Tame, s. 31.
434
Tame, s. 35.
432
226
Tame, s. 31.
B. Biernat, Ekonomia chrzecijaska a kapitalizm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 19.
437
M. Radzikowski, Czy jestemy ekstremistami?, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 5.
436
227
A. Gmurczyk, Nowy nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), s. 6.
228
obecnie do jej moralnej i spoecznej degradacji, lecz ktre przyczyni si do tego, by staa
si ona elementem penego rozwoju osobowoci. Narzdziem do osignicia takiego stanu
bdzie nowe planowanie przestrzenne, rezygnacja z nadmiernej urbanizacji oraz jak
najszersze upowszechnienie wasnoci, ktre zaowocuje duchowym zwizaniem czowieka z
jego warsztatem pracy439. W tym samym dokumencie znajdujemy konieczno
poszanowania prawa do wasnoci: Wasno prywatna i swoboda jej rozporzdzaniem musi
by chroniona przez prawo440. Oczywicie w ostatni passus naley rozumie w kontekcie
tego, co wyej stwierdzilimy swoboda rozporzdzaniem wasnoci prywatnej musi
odbywa si oczywicie w ramach wyznaczonych przez zasady moralne, nakazujce
odnoszenie indywidualnej dziaalnoci czowieka (take w jej aspekcie ekonomicznym) do
prymatu dobra wsplnego, ktrym dla narodowych radykaw oczywicie jest dobro narodu.
Warto zwrci uwag take na to, i kwestia upowszechnienia wasnoci zgodnie z
zapisem w Wytycznych Programowych Narodowego Odrodzenia Polski cile wie si z
szerszym aspektem, jakim jest konieczno poszanowania pracy. Nie chodzi tutaj jednake
tylko o prac w powszechnie uywanym znaczeniu, czyli jako prac najemn, lecz w
szerszym znaczeniu jako twrcze dziaanie czowieka, ktre nie tylko daje rda utrzymania,
zabezpiecza jego materialny byt i jego rodziny, ale take posiada gbszy, duchowy charakter,
gdy stanowi relacj jego zdolnoci, talentw, urzeczywistnienie jego osobowoci. Praca jako
akt twrczoci musi by poszanowana przez prawo i w zwizku z tym naley stworzy godne
warunki jej wykonywania czy to w formie pracy najemnej, czy wanie w prowadzeniu
wasnej dziaalnoci gospodarczej. Co wicej, zgodnie z tradycyjn katolick nauk
spoeczn, to wanie praca jest rdem wasnoci: () naley uzmysowi sobie, e z
punktu widzenia katolickiej nauki spoecznej niemoliwe jest nawet powierzchowne
omwienie zagadnie wasnoci z pominiciem lub zmarginalizowaniem pojcia pracy.
Rwnie praca pojmowana jako jeden z elementw walki o byt powinna by cile zwizana
z pojciem wasnoci441. Prywatna wasno rodkw produkcji zapewnia wanie
najsilniejsz wi ze rodkami walki o byt, a wic rodkami jego pracy. Zapewnienie
moliwie najwikszej liczbie czonkw spoeczestwa wasnoci jest wic moralnym
imperatywem dziki temu kady czowiek otrzyma rodki suce nie tylko koniecznemu
zabezpieczeniu bytu materialnego jego i jego rodziny, a wic w ten sposb powodzenie w
walce o byt), ale take pozwol na realizacj jego zdolnoci, osobowoci. Wasno
indywidualna, prywatna rodkw produkcji w tym ujciu poniekd uszlachetnia prac,
wic j jak najmocniej z czowiekiem czowiek realizujc swoje cele, przeksztacajc
rzeczywisto materialn rodkami pracy, ktre nale tylko do niego, czyni to wanie w
poczuciu osobistej odpowiedzialnoci, wiadomoci, i to on tworzy np. nowe dobra
materialne, to on jest twrc, a praca staje si nie koniecznoci yciow, ale take
integralnym elementem ycia czowieka: Praca i odwieczne pytanie: czy jest ona
uszlachetnieniem, czy te przeklestwem bytu ludzkiego? Czy prac naley rozwija, czy
raczej ogranicza do minimum? () To wanie chrystianizm nada pracy nowy, duchowy
wymiar, uwicajc j. Praca, zarwno umysowa, jak i fizyczna, staa si dla chrzecijanina
obowizkiem, postulatem natury etycznej () Innymi sowy, prniactwo jest amaniem
moralnego nakazu pracy, naley je wic rozpatrywa w kategorii grzechu. Chrzecijaska
etyka stawia spraw jasno: nawet jeli czowiek nie musi pracowa na chleb powszedni, jest
zobowizany do pracy dla dobra wsplnego, w sposb pasujcy do wasnej
indywidualnoci442. Upowszechnienie wasnoci wynika wic nie tylko z naturalnego i
439
229
230
wtenczas moe by ono poszanowane, jeli zostanie jako niezbywalne prawo czowieka
szeroko rozpowszechnione w spoeczestwie, a wic jeli dokona si moliwoci posiadania
przez jak najwiksz liczb czonkw spoeczestwa posiadania wasnych rodkw produkcji
i prowadzenia wasnej dziaalnoci gospodarczej, oczywicie zgodnie z zasadami moralnymi,
a wic i prymatem dobra wsplnego, interesu spoecznego. Kapitalizm i socjalizm
marksistowski postpuj cakowicie odwrotnie ich cech strukturaln jest zablokowanie
dostpu do wasnoci wikszoci spoeczestwa, ograniczenie moliwoci jej posiadania tylko
do wskiej elity, ktra swoj pozycj nad spoeczestwem zawdzicza wanie posiadaniu
wasnoci, a przeto i wadzy koncentracja wasnoci idzie w parze z koncentracj wadzy,
tak jak w dystrybucjonizmie upowszechnienie wasnoci towarzyszy upowszechnienie wadzy
jako, e wasno i wadza s ze sob nierozerwalnie zwizane w myl tyche zaoe. A.
Gmurczyk w taki sposb wskazuje na pokrewiestwo midzy kapitalizmem o socjalizmem
marksistowskim: Jeli przyj, e gospodarka ma suy ludziom, to zauway trzeba, e tak
liberalizm, jak i komunizm jako ustroje spoeczno-gospodarcze zbankrutoway. Wszdzie
tam, gdzie wystpuj, dochodzi do koncentracji wadzy i wasnoci. I w konsekwencji do
faktycznego niewolnictwa caych spoeczestw, pozbawionych wpywu na ksztatowanie
swojego ycia445. Rnice midzy kapitalizmem a socjalizmem w obliczu owej centralizacji
ekonomicznej nie maj wikszego znaczenia: Wspczesny system gospodarczy opiera si
na koncentracji wasnoci i produkcji. Obserwujemy to zarwno w systemach
socjalistycznych, gdzie wacicielem jest pastwo, jak i w systemach kapitalistycznych, gdzie
wasno skupia si w rkach nielicznych osb za porednictwem koncernw,
ponadnarodowych spek etc.446.
Jak zatem widzimy, dla zwolennikw dystrybucjonizmu, a wic i trzeciopozycjonistw, w
przypadku kapitalizmu i socjalizmu marksistowskiego rnice co do typu wasnoci
(prywatna w kapitalizmie, a pastwowa wedug dystrybucjonistw w socjalizmie
marksistowskim) okazuj si by drugorzdne najistotniejsze jest bowiem to, czy jak
najwiksza cz spoeczestwa posiada wasno, jest uwaszczona, a wic czy wasno
prywatna jest rozpowszechniona w spoeczestwie oraz czy tak powstaa gospodarka oparta
jest na prymacie sfery duchowej nad ekonomiczn, a zatem czy podlega ona zasadom
moralnym i wynikajcej ze wyszoci dobra wsplnego. W kapitalizmie i w socjalizmie
marksistowskim o tyche cechach mowy by nie moe w ustrojach tyche ekonomia zostaje
uznana za najwaniejsz dziedzin ycia czowieka, wypenia ona cakowicie jego sens
istnienia, a przeto faktycznie czowiek zostaje sprowadzony tylko do roli narzdzia w rku si
ekonomicznych. Co wicej, wasno a co za tym idzie i wadza zostaj skoncentrowane
w rkach nielicznej grupie osb, co daje jej moliwo panowania nad szerokimi rzeszami
ludnoci, wyzutych z wasnoci, a zatem i wadzy innymi sowy, pozbawionych wolnoci.
Koncentracja wasnoci i wadzy dla dystrybucjonistw oznacza nic bowiem innego, jak
wanie zniewolenie wikszoci spoeczestwa, gdzie zostaje w wikszo sprowadzona do
roli pracownikw najemnych, ktrzy swj materialny byt zawdziczaj sprawujcej peni
wadzy i monopolizujcej wasno w swoich rkach elity. Nieistotne jest w takim ukadzie
to, czy owa oligarchia ma charakter elity kapitalistycznej, a wic prywatnych wacicieli
przedsibiorstw, czy te elity partyjno-biurokratycznej z racji pastwowej wasnoci rodkw
produkcji. Te akurat rnice s drugorzdne wobec pierwszorzdnej cechy, czcej obydwa
owe ustroje koncentracji wasnoci w rku nielicznych, a wic w rku oderwanej w ten
sposb od spoeczestwa elity, posiadajcej wasne interesy i narzucajce je
podporzdkowanemu jej spoeczestwu.
445
446
Podstawy ustroju korporacyjnego. Referat Adama Gmurczyka, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 10.
Tame, s. 10.
231
232
Tame, s. 25.
M. Wojciechowski, Podstawy dystrybucjonizmu, Szczerbiec, 1994, nr 10 (36), s. 7.
451
Tame, s. 7.
450
233
Tame, s. 7.
Tame, s. 7.
454
Tame, s. 7.
453
234
235
236
J. Winnicki (oprac.), Gildia, Hobbit. Kraina Bohaterw Trzeciej Ery, Opowie 20, dodatek do
Szczerbca, 2005, nr 1 2 (142 143), s. 5.
458
Tame, s. 5.
238
jednym z ich gwnych zada w tej interpretacji byo rwnie zadbanie o regularno praktyk
religijnych, wsplne uczestnictwo np. w rnych formach kultu religijnego. Gildia zatem
stanowia oprcz wsplnoty spoeczno-ekonomicznej take wsplnoty poniekd religijn, w
ramach ktrej wsplnie praktykowano religi katolick i dbano o pobono oraz moralno
swoich czonkw. W ten sposb gildia czy cech stawa si take wsplnot duchow,
jednoczc swoich czonkw na fundamencie zasad religijnych, a wic i moralnych. O
przedsiwziciach religijnych gildii czytamy: W okresie pomidzy XI a XII wiekiem
bractwa zajmoway wyjtkow pozycj, podejmujc ambitne pobone zadania takie, jak
fundowanie katedr oraz niezliczonych dzie sztuki: rzeb, pomnikw, witray, wszystkich
tych skarbw, ktre moemy podziwia po dzisiejszy dzie. Inspiracj tego gigantycznego
wysiku byo przewiadczenie, e Bg obdarzy ludzko Swoimi darami po to, aby wszystkie
ludzkie dziaania miay prowadzi do chway Boga. () Bractwa zazwyczaj miay swoje
siedziby w kaplicy, gdzie przechowywano wizerunek witego patrona: w. Eligiusza dla
zotnikw, w. Moniki dla onierzy, w. Jozefa dla cieli, w. Marii Magdaleny dla
producentw perfum. () Szeroko rozszerzonym zwyczajem byo towarzyszenie pogrzebom
czonkw. Praktyka ta rozszerzona zostaa pniej take do lubw i chrztw, ukazujc
charakter kontynuacji i bliskich zwizkw pomidzy spoecznymi a religijnymi
demonstracjami redniowiecznego spoeczestwa459. Co wicej, do tyche dwch sfer
dziaalnoci gildii, tj. religijnej i spoeczno-ekonomicznej, dochodzi rwnie sfera trzecia, a
mianowicie zwizana z tym, co dzi nazwalibymy aspektem polityki spoecznej jak wyej
z przytoczonego fragmentu artykuu powiconego redniowiecznym gildiom wynika, to
wanie gildie prowadziy take aktywn polityk socjaln wzgldem swoich czonkw
dbano o ich byt materialny w razie chorb czy staroci.
To jednake, co szczeglnie istotne dla naszych rozwaa, to nie tyle opis
redniowiecznych gildii, co wnioski, jakie w podsumowaniu znajdujemy. Ot wedug
narodowych radykaw gildie odgryway najwaniejsz rol w trzech dziedzinach, dla
ktrych mogyby by wzorem i dzi a mianowicie w dziedzinie religii i moralnoci, w
dziedzinie zabezpieczenia warunkw pracy (gwarancja zatrudnienia i godnego
wynagrodzenia) oraz w dziedzinie zagwarantowania jakoci pracy, a wic wysokiego
poziomu produktw i usug). W przypadku tej pierwszej dziedziny sformuowane zostaje to w
sposb nastpujcy: W celu obrony wiary kto potrzebuje czego wicej ni uczestnictwa w
niedzielnej Mszy witej. Inny potrzebuje organizacji spoecznej, ktra wesprze go w
dochowywaniu wartoci. Gildie podgryway wan rol w starym reimie, aby to osign.
Republikaski laicyzm, ktry narodzi si w czasach rewolucji francuskiej dy do
odseparowania ycia publicznego od religii i to w tym celu zniesiono gildie, doprowadzajc
do obnienia wiary i moralnoci 460. Przywrcenie zatem systemu korporacyjnego, w ktrym
korporacje zawodowe byyby nastpcami owych redniowiecznych gildii, znaczco mogoby
si przyczyni do zachowania religii katolickiej i zasad moralnych z niej pyncych
korporacje zawodowe umoliwiyby np. odbywanie wsplnych praktyk religijnych, w ktrych
uczestniczyliby i pracodawcy, i pracownicy w ten sposb wsplnota interesu, wynikajca z
zawodu, wykonywanej funkcji na rzecz dobra spoecznego, a wic jedno wizi midzy
pracodawcami a pracownikami nabieraaby sankcji religijnej. Szczeglnie ciekawe wydaje si
to, co narodowi radykaowie opisuj na temat roli gildii jako swoistych gwarantw warunkw
pracy i jej jakoci w systemie redniowiecznym tutaj oglny wydwik antyliberalny
korporacjonizmu otrzymujemy w penej krasie: System gildii jest cakowicie inny od
ekonomicznego liberalizmu, poniewa nie pozwala na bezwarunkow wolno; ()
459
460
Tame, s. 6.
Tame, s. 7.
239
Tame, s. 7.
W. Trojan, Koncepcje korporacjonizmu, Warszawa 1998, s. 6.
463
Tame, s. 6.
462
240
Tame, s. 8.
Tame, s. 11.
466
Tame, s. 28.
465
241
242
ujmujc, trzy prdy ideowe: neoidealizm, syndykalizm i nacjonalizm 468. Co wicej, jego
zdaniem nacjonalizm coraz bardziej traci na znaczeniu: Nacjonalizm stanowi wic tylko
cz ruchu faszystowskiego, z ktrego czasem wycofa si, rozpoznajc jego antynarodowe
oblicze469, na czoo za wysun si pierwiastek syndykalistyczny, o ktrym A. Zdolski
wyraa si nie bez ironii: Najsilniejsze wpywy w ruchu faszystowskim mia syndykalizm.
Na jego zaoeniach wspieraa si caa prawie struktura ustrojowa nowego systemu
(niezgodnie z prawd nazywanym przez faszystw >>korporacyjnym<<). O lewicowej
proweniencji syndykalizmu nie trzeba nikogo przekonywa. Pomys, by rzdziy zwizki
zawodowe wywodzi si z tej samej szkoy mylenia, co rzdy Rad onierskoRobotniczych470. Przyczyn takiego stanu rzeczy byy dla A. Zdolskiego niechrzecijaskie
rda idei faszystowskich: Najwikszym grzechem Mussoliniego by brak przywizania do
trwaych, tradycyjnych wartoci cywilizacji aciskiej. Konsekwencj tego sta si brak prby
stworzenia systemu, niezalenego od trendw chwili, mogcego suy narodowi jeszcze
dugo po mierci swego twrcy. Tylko stae prawa oparte na prawach naturalnych i
tradycyjnych wartociach, zgodne z duchem narodu (wyraane nie tylko przez yjce w danej
chwili pokolenia), mog stworzy trwae, suce rozwojowi narodu ramy 471. Faszyzm,
wedug narodowych radykaw z NOP, w konsekwencji narodzi si jako doktryna niezgodna
ze wiatopogldem chrzecijaskim, z Prawd Obiektywn, z Tradycj katolick, kreujc
wizj porzdku nie majc pokrycia w prawdziwej, boskiej, a wic tradycyjnej wizji adu.
Brak zakorzenienia w wiatopogldzie katolickim, ktry prezentowa waciw i prawdziw
hierarchi wartoci, powodowa, i faszyzm w ujciu narodowo-chrzecijaskim na
pierwszym miejscu stawia nie nard, ale pastwo co wicej, pastwo dla byo nie tylko
najwysz wartoci doczesn, ale take absolutn, uzurpujc miejsce zarezerwowane wedug
idei nacjonalizmu chrzecijaskiego jedynie dla Boga: Kluczowym dogmatem ruchu
faszystowskiego byo uznanie pastwa za warto wysz, ni nard. Uwaano je nie tylko za
najwysz form organizacji narodu, ale rwnie za czynnik, ktry powinien nad narodem
sprawowa pen kontrol. Utosamienie bytu narodowego z bytem pastwa doprowadzio do
zerodkowania wszelkich wysikw nie na rozwoju narodu, a na ochronie aparatu
biurokratycznego. Kontrola wszelkich poczyna ludzkich miaa zasig totalny. Faszystowskie
pastwo ogarniao sw ingerencj ycie we wszystkich jego przejawach (polityka,
gospodarka, ycie spoeczne itd.), sigajc tak gboko, jak to jest moliwe a do ycia
rodziny i jednostki wcznie. Jednostka bya niczym wobec pastwa 472. Oczywicie takie
rozwizanie jest dla narodowych radykaw nie do przyjcia, gdy pastwo to tylko struktura
suca narodowi: Rozwj caego narodu moliwy jest bowiem tylko w takim systemie,
ktry stawia pastwo na stray barier midzy tym, co zgodne jest z prawami naturalnymi, a
tym, co zgodne z nimi nie jest pozostawiajc >>wewntrz<< pole dla swobodnego ycia
narodu. Faszystowskiemu hasu upastwowienia narodu nacjonalizm przeciwstawia haso
unarodowienia pastwa473. Dokadnie taki sam pogld na istot faszyzmu moemy zauway
w broszurze W. Trojana: Tendencje totalitarne nie daway moliwoci rozwoju systemu
funkcjonalnego, ktry by celem katolickiej () Supremacja pastwa bya dla faszyzmu
woskiego wartoci podstawow. () Wynikao z tego przyzwolenie na przemoc, ktra
miaa podbudowa autorytet pastwa. Wedug tej zasady nieistotna stawaa si jednostka, ani
468
243
lud474. Totalitaryzm wynikajcy nie tylko z uznania pastwa za warto najwysz w sferze
wartoci doczesnych, a zatem jako najwysz zbiorowo ludzk co ju rozmija si z ideami
narodowo-katolickimi NOP ale take uznania pastwa za warto absolutn, a wic
zajmujca miejsce Boga, si rzeczy musia wiza si take z oglnym ksztatem ustroju
korporacyjnego we faszystowskich Woszech. Oczywicie przy takiej ocenie faszyzmu nie
moe by mowy o dostrzeeniu przez narodowych radykaw obecnoci we faszystowskim
wariancie korporacjonizmu zasady pomocniczoci, charakterystycznej dla katolickiej nauki
spoecznej. Cech korporacjonizmu faszystowskiego bya bowiem jego cakowita etatyzacja,
wynikajca z idei pastwa totalitarnego, w ktrym pastwo przenika wszelkie sfery ycia
obywateli. W tym przypadku korporacje zawodowe byy tylko form administracji
pastwowej, uszeregowanej hierarchicznie, w ktrej decyzje pyny odgrnie, jak rwnie
powstajce pod cis kontrol pastwa, a zatem od gry na d, a nie odwrotnie, jak gosi to
katolicki korporacjonizm. A. Zdolski wyraa to w ten sposb: Wszystkie te organizacje
(chodzi o jednostki systemu korporacyjnego we faszystowskich Woszech K. K.) miay
charakter organw administracji pastwowej i byy czci pastwa (i tu tkwi jedna z
gwnych rnic z autentycznym, katolickim korporacjonizmem). Miay spenia rol
pomostu midzy jednostk a pastwem. () Wszystkie trzy poziomy (syndykaty, korporacje,
NRK) (chodzi o Narodow Rad Korporacyjn jako oglnonarodowy, centralny organ bdcy
zwieczeniem hierarchicznej drabiny korporacyjnej K. K.) byy instrumentami
oddziaywania pastwa na kierunki i ksztatowanie si rozwoju spoecznego i gospodarczego
w zgodzie z interesami pastwa. Pastwo okrelao, co jest, a co nie jest zgodne z interesami
narodu475. Wtruje mu W. Trojan: Korporacje we Woszech znacznie odbiegay (ze
wzgldu na typ pastwa, w ktrym si rozwijay), od personalistycznych zaoe doktryny
katolickiej. Personalizm katolicki jego aspekt moralny jest immanentn czci idei
korporacjonizmu chrzecijaskiego. Ten model osoby prawnej stanowi przeciwiestwo tego
rodzaju rozwiza, jakie mog by produktem pastwa totalitarnego. We Woszech system
korporacyjny by narzdziem sucym celom politycznym pastwa. Korporacje budowane
byy od gry w d. Stay si organami pastwa i prezentoway w praktyce jego interesy 476.
Przyjrzyjmy si zatem wizji korporacji zawodowych w koncepcjach narodoworadykalnych NOP jako alternatywy dla zastanej rzeczywistoci, czyli III RP. Jak mona
stwierdzi na podstawie powyszego omwienia stosunku polskich narodowych radykaw
do historycznych prb implementacji zaoe korporacjonistycznych, ktrych rdem dla
NOP s encykliki papieskie, a wic tradycyjne nauczanie spoeczne Kocioa, narodowi
radykaowie opowiadaj si za korporacjonizmem katolickim, a wic za wizj korporacji
zawodowych jako organw samorzdu gospodarczego, samorzdnych, niezalenych od
administracji pastwowej, powstajcych oddolnie (cilej od dou do gry, a do
wyznaczenia reprezentantw izby korporacyjnej Zgromadzenia Narodowego) i bdcych
hamulcem tak wobec wolnej, nieskrpowanej konkurencji, wobec liberalnego
indywidualizmu, jak i przed wchoniciem spoeczestwa przez aparat biurokratyczny
pastwa. Co wicej, jako organy samorzdu gospodarczego, regulujcego poniekd z racji
obrony interesw wasnego zawodu, jego pozycji spoecznej, a take decydujc o produkcji
we wasnej dziedzinie funkcjonowanie gospodarki, korporacje zawodowe wsptworz z
organami samorzdu terytorialnego rwnie pastwo narodowe, czyli ustrj rzdw
powszechnych, co oczywicie bliej przedstawilimy w czci powiconej wizji ustroju
politycznego w ideach NOP. Oczywicie oznacza to, i owa katolicka wizja korporacjonizmu
474
244
Podstawy ustroju korporacyjnego. Referat Adama Gmurczyka, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 10.
Tame, s. 10.
245
A. Gmurczyk, Nowy nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), s. 6.
480
R. Larkowski, Aryjski front walki, Szczerbiec, 1995, nr 10 11, s. 5.
247
bdcego ich miejscem pracy, take pewien kapita, ktrym jest ich wasna sia robocza, ich
wasna prac, jak rwnie kwalifikacje, dowiadczenie, wyksztacenie itd. Std te w ramach
korporacji zawodowej pracownicy mieliby na proporcjonalnych zasadach sta si w pewien
sposb wspwacicielami swojego zakadu pracy. C to konkretnie oznacza? A. Gmurczyk
ucila w postulat w nastpujcy sposb: Uwaamy, e naley wprowadzi udzia
pracownikw zabezpieczony prawnie w dochodach z produkcji. W tym przypadku umowa
najmu staaby si de facto tytuem do udziau w owocach produkcji, a wic udziau w
zyskach. Ale take w stratach. Nie moe zaistnie bowiem sytuacja, w ktrej tylko jedna ze
stron posiada uprzywilejowan pozycj. Denie do tego, by pracownikom zapewni jedynie
udzia w dochodach, a uwalnia ich od konsekwencji strat byoby podejciem faworyzujcym
jedn grup kosztem drugiej, byoby podejciem klasowym, a wic antynarodowym 481. To
wanie dopuszczenie pracownikw do zyskw oraz co warto podkreli strat
finansowych pewn formu powszechnego uwaszczenia w tym przypadku wizaoby si z
dystrybucj wasnoci wrd tych, ktrych nie sta byoby na prowadzenie wasnej
dziaalnoci gospodarczej, a wic zmuszeni byliby zatrudni si w przedsibiorstwach
bdcych czyj wasnoci. W takie sytuacji poniekd rwnie zostaliby uwaszczeni, staja
si w pewien sposb wspwacicielami swojego miejsca pracy wanie poprzez
uczestnictwo w podziale zyskw przedsibiorstwa, jak te i wsplne ponoszenie strat. Takie
rozwizanie wedug NOP znacznie zwizaoby zaog pracownicz ze swoim miejscem
pracy, przyczynioby si do solidarnoci ze swoim pracodawc i poczuciem
wspodpowiedzialnoci za przedsibiorstwo, w ktrym pracuj, poczu si poniekd jako
jego faktyczni wspwaciciele.
Zrwnanie kapitau i pracy oprcz owego uczestnictwa pracownikw w zyskach oraz
stratach przedsibiorstwa wie si z jeszcze jedn, niezmiernie wan cech: Postulat
zrwnania kapitau z prac, a wic dziaanie o znaczeniu rewolucyjnym w stosunku do
istniejcych ukadw, nie oznacza zarazem cakowitej anarchizacji ycia gospodarczego. W
kadym ustroju, bez wzgldu na jego charakter, s dwie sprawy oczywiste: inicjatywa
produkcji naley do dysponenta kapitau martwego (pienidze, ziemia, maszyny etc.).
Podobnie ma si sprawa z kierownictwem produkcji w innym wypadku nastpiby chaos i
zaamanie si produkcji. To waciciel ponosi gwne ryzyko. Wspzarzdzanie przynosi
zwykle wicej szkody, ni poytku482. O ile pierwsza cecha owego postulatu bya
rzeczywicie zrwnaniem kapitau, czyli pracodawcy jako prywatnego przedsibiorcy, z
prac, czyli pracownikami, a zatem wynikaa z uznania pracy jako swego rodzaju rwnie
kapitau wnoszonego do dziaalnoci ekonomicznej, co znajdowao swoj konkretyzacj w
dopuszczeniu pracownikw do udziau w zyskach i stratach przedsibiorstwa, o tyle w tym
przypadku w postulat zostaje obwarowany zastrzeeniem, ktre faktycznie uprzywilejowuje
pracodawc prywatnego waciciela. W przypadku wspuczestnictwa pracodawcy i
pracownikw w zyskach i stratach przedsibiorstwa widzimy rzeczywicie pewne zrwnanie
kapitau z prac przynajmniej w swym oglnym zarysie, gdy wszake nie otrzymujemy tu
konkretnie informacji, w jakim stopniu pracownicy mieliby by dopuszczeni do tyche
zyskw, czy te w jakim stopniu mieliby ponosi straty przedsibiorstwa jednake w
dziedzinie inicjatywy ekonomicznej oraz oglnym kierowaniu przedsibiorstwem ju
ewidentna jest pewna hierarchia. W tym przypadku nie ulega bowiem wtpliwoci, i
korporacjonizm to jednak nie syndykalizm (zatem wbrew temu, co wyrazi przytoczony
wyej R. Larkowski) pracownicy maj mie zagwarantowane prawo do uczestnictwa w
zyskach i stratach przedsibiorstwa, wsppracowa maj z pracodawc na fundamencie
481
482
Podstawy ustroju korporacyjnego. Referat Adama Gmurczyka, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 10.
Tame, s. 10
248
249
Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s. 30.
Tame, s. 31.
251
Warto w tym kontekcie wspomnie o sprzeciwie narodowych radykaw wobec wszelkich technologii
szkodliwych dla zdrowia ludzkiego, jak i rodowiska naturalnego, a take wobec ywnoci modyfikowanej
genetycznie (tzw. GMO). Portal Nacjonalista.pl czstokro publikuje materiay zwizane z niniejsz tematyk,
uprzednio pojawiajce si na innych stornach internetowych. Zob. np. B. Koniuch, Kilka sw o GMO,
http://www.nacjonalista.pl/2011/09/26/boguslaw-koniuch-kilka-slow-o-gmo/, dostp z dn. 03.09.2011; Senat RP
przyj ustaw dopuszczajc GMO w Polsce, http://www.nacjonalista.pl/2011/08/01/senat-rp-przyjal-ustawedopuszczajaca-gmo-w-polsce/,
dostpz
dn.
03.09.2011;
Zabjczy
preparat
Monsanto?,
http://www.nacjonalista.pl/2011/10/25/zabojczy-preparat-monsanto/, dostp z dn. 03.09.2011.
488
Tame, s. 31.
489
A. Gmurczyk, Pastwo okupacyjne, Szczerbiec, 2000, nr 1 2 (105 107), s. 3.
252
490
Tame, s. 3.
Tame, s. 3.
492
Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s. 31.
491
253
Tame, s. 31.
254
256
Zakoczenie
Polskie koncepcje narodowo-radykalne, trzeciopozycyjne z jednej strony s kontynuacj
idei narodowo-radykalnych, a dokadnie idei politycznych rodowiska reprezentowanego
przez ONR ABC, a nastpnie przez Grup Szaca, przystosowaniem fundamentalnych
zasad narodowo-radykalnych do wyzwa wspczesnoci, z pominiciem jako archaicznych
parafaszystowskich wzorcw organizacyjnych (zwaszcza umundurowanie), a z drugiej
doskonale wkomponowuj si w spektrum ideowo-polityczne Trzeciej Pozycji, cho nie brak
i pewnych rnic wzgldem idei np. trzeciopozycjonistw brytyjskich, a co podyktowane jest
oczywicie odmiennoci kulturow oraz dowiadczeniami naszego kraju, jak te i bogatym
dorobkiem teoretycznym polskiego nacjonalizmu, w tym narodowego radykalizmu
wskazalimy przede wszystkim na ide hierarchii politycznej, wicej powszechno udziau
narodu w yciu politycznym z jednoczesnym zhierarchizowaniem poszczeglnych czonkw
narodu stosownie do ich umiejtnoci, cech etycznych, zaangaowania ideowego itd.,
otwarcie formuowan przez NOP, a niewysuwan wprost w koncepcjach brytyjskich.
Najistotniejsze dla naszych rozwaa jest jednak to, i to wanie na przykadzie NOP
(oraz generalnie nurtu Trzeciej Pozycji) moemy zauway, i kontestacja demokracji
liberalnej, a wic odrzucenie owego typu ustroju politycznego jako takiego, odrzucenie
caoci ustroju, a nie tylko jego wyszczeglnionych elementw, uzaleniona jest od
przebudowy innych sfer ycia spoecznego. Zauwamy, i gwnym celem
trzeciopozycjonistw tak polskich, jak i np. brytyjskich, jest w pierwszym rzdzie
uksztatowanie nowego typu osobowoci, czyli tzw. Nowego Czowieka. Postulowana
Rewolucja Narodowa, bdca zgodnie z koncepcjami NOP odbudow cywilizacji
chrzecijaskiej w zaoeniu ma by przede wszystkim rewolucja o charakterze duchowym, a
wic stanowi totaln przemian wiadomoci czowieka, jego wzorcw zachowa, percepcji
wiata, systemu wartoci itd., a dokadniej rzecz ujmujc ma by odrzuceniem wszelkich
form materializmu, konkretyzujcych si np. w pogoni za materialnym zyskiem, postrzeganiu
ycia tylko jako procesu gromadzenia i konsumpcji kolejnych dbr, kierowania si zasad
maksymalizacji zysku, instrumentalnym traktowaniu drugiego czowieka itd. Przeciwko
takiemu Czowiekowi Masowemu trzeciopozycjonici, w tym polscy narodowi
radykaowie, stawiaj Nowego Czowieka kierujcego si zasadami etosu heroicznego, a
wic bohaterstwem, odwag, mstwem, pogard wobec tchrzostwa, bezkompromisowym
dziaaniem, jak rwnie gbok pobonoci, penym oddaniem zasadom wiary
chrzecijaskiej, stanowic swoist personifikacj cech krzyowca. w idea Nowego
Czowieka musi by urzeczywistniony w pierwszym rzdzie w szeregach samego ruchu
narodowo-rewolucyjnego jako tzw. Polityczny onierz, a zatem w ruch ma by awangard
narodu.
Dopiero wychowanie Politycznych onierzy, a wic Nowych Ludzi umoliwi w dalszej
mierze ksztatowanie umysw, charakterw innych czonkw narodu tak, i wedug polskich
i zagranicznych trzeciopozycjonistw mona bdzie mwi waciwie o Nowym Narodzie.
Nastpnie w Nowy Nard dokona przebudowy wszystkich dziedzin ycia spoecznego,
dokona cakowitej przebudowy ustroju politycznego, kultury duchowej, ustroju spoecznoekonomicznego. Podkrelmy tutaj wanie owa charakterystyczn kolejno: najpierw
dokona naley przebudowy w sferze wewntrznej, w sferze wiatopogldu, moralnoci, a
wiec totalnej transformacji duchowej czowieka. w krok jest nieodzowny dla poprowadzenia
dalszych etapw Rewolucji Narodowej, a zatem ju do przemian zewntrznych, tj.
przemian w zakresie struktur spoecznych i ich funkcjonowania. Innymi sowy, odrzucenie
demokracji liberalnej wiza si musi z totalnymi, gruntownymi przemianami w innych
dziedzinach ycia spoecznego, a wszystkie owe przemiany cznie z odrzuceniem ustroju
257
262
Bibliografia
1. rda.
1.1. Dokumenty ideowo-programowe i owiadczenia.
a) drukowane:
Deklaracja Programowa Sojuszu Nowych Si, Szczerbiec, 2001, nr 1 (111).
Deklaracja Zasad Trzeciej Pozycji, [w:] D. Holland, Polityczny onierz, Warszawa 1999.
Dlaczego SNS, Szczerbiec, 2001, nr 2 3 (112 113).
Narodowe Odrodzenie Polski. O co walczymy, Awangarda Narodowa, 1994, nr 1, dodatek
do Szczerbca, 1994, nr 2 (28).
Narodowe Odrodzenie Polski, O co walczymy, Dziedzictwo, 2004, nr 1 (33).
Wstp do Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 2000, nr 1 (99).
Wytyczne Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 1997, nr 3 5 (65
67).
Zasady Ideowe Nacjonalizmu, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88).
Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009,
nr 1.
b) internetowe:
Biuro
informacyjne
NOP,
Polski
lsk
serbskie
Kosowo,
http://www.nop.org.pl/2011/02/17/polski-slask-serbskie-kosowo/.
Deklaracja
Ideowa,
http://onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=94&Itemid=95.
Deklaracja
Ideowa
Stowarzyszenia
Obz
Narodowo-Radykalny
Podhale,
http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=deklaracja.
Europejski
Front
Narodowy
Deklaracja
Wsppracy,
http://www.nop.org.pl/old_www/?artykul_id=158.
Zaoenia
Programowe
Stowarzyszenia
Obz
Narodowo-Radykalny
Podhale,
http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=program.
1.2. Druki zwarte.
Codreanu C. Z., Droga legionisty, Chorzw, bdw.
Codreanu C. Z., For My Legionaries, York 2003.
Doncow D., Nacjonalizm, Krakw 2008.
Gmurczyk A., Rewolucja Integralna, Warszawa 2000.
Holland D., Polityczny onierz, Warszawa 1999.
Kaddafi M., Zielona Ksika, Trypolis 1991.
Kunicki W. (red.), Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918 1933, Pozna 1999.
Lefebvre M., Koci przesiknity modernizmem, Katowice 1995.
Meller A., Tomaszewski P. (red.), ycie i mier dla Narodu!. Antologia myli narodoworadykalnej z lat trzydziestych XX wieku, Toru 2009.
Schmitt C., Teologia polityczna i inne pisma, Krakw 2000.
Trojan W., Koncepcje korporacjonizmu, Warszawa 1998.
263
1.3. Czasopisma.
17. Cywilizacja Czasw Prby
Awangarda Narodowa (dodatek do Szczerbca w 1994 r.)
Biuletyn Narodowego Odrodzenia Polski
Dziedzictwo
Falanga
Gazeta Wyborcza
Szczerbiec
1.4. Artykuy internetowe.
J. Bartyzel, Metapolityka, http://www.legitymizm.org/ebp-metapolityka
J. Bartyzel, Teologia polityczna, http://www.legitymizm.org/ebp-teologia-polityczna
J. Bartyzel, Prba teoretyzacji pojcia prawica, http://www.legitymizm.org/teoretyzacjaprawica J. Bartyzel, Tradycja, http://www.legitymizm.org/ebp-tradycja
J. Bartyzel, Arystokracja, http://www.legitymizm.org/ebp-arystokracja
J. Bartyzel, Prawica, http://www.legitymizm.org/ebp-prawica
J. Bartyzel, Lud, http://www.legitymizm.org/ebp-lud
J. Bartyzel, Tradycjonalizm, http://www.legitymizm.org/ebp-tradycjonalizm
J. Bartyzel, Dwa Miecze. Relacja Koci Pastwo w tradycyjnym nauczaniu i w historii
Christianitas, http://www.legitymizm.org/dwa-miecze
J. Bartyzel, Teokracja, http://www.legitymizm.org/ebp-teokracja
J. Bartyzel, Filozofia polityki: prolegomena, http://www.legitymizm.org/filozofia-politykiprolegomena
Fotorelacja z V Jornadas de la Disidencia list prezesa NOP do uczestnikw,
http://www.nacjonalista.pl/2010/12/08/fotorelacja-z-v-jornadas-de-la-disidencia%E2%80%93-list-prezesa-nop-do-uczestnikow/.
Historia NOP, http://www.nop.org.pl/historia-nop/.
Koniuch B., Kilka sw o GMO, http://www.nacjonalista.pl/2011/09/26/boguslaw-koniuchkilka-slow-o-gmo/.
Narodowo-radykalna
odpowied
na
marksizm
i
liberalizm,
http://www.nacjonalista.pl/2011/06/29/narodowo-radykalna-odpowiedz-na-marksizm-iliberalizm/.
NOP MSR: robocze spotkanie w Madrycie, http://www.nop.org.pl/2011/06/13/nop-msrrobocze-spotkanie-w-madrycie/.
O Nas!, http://onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=95&Itemid=94.
ONR Podhale, http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=onas.
Senat
RP
przyj
ustaw
dopuszczajc
GMO
w
Polsce,
http://www.nacjonalista.pl/2011/08/01/senat-rp-przyjal-ustawe-dopuszczajaca-gmo-wpolsce/.
Spotkanie z kandydatem na Prezydenta RP Gdask 11 VI 2010 AD,
http://onrpomorze.boo.pl/index.php?kat=akcje&akcja=138.
Szczerbiec
ONR
Maopolska,
Narodowy
Radykalizm
wczoraj
i
dzi,
http://www.onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=174:narodowyradykalizm-wczoraj-i-dzisiaj&catid=52:idea-narodowa.
Warszawa:
robocze
spotkanie
NOP
i
Swobody,
http://www.nop.org.pl/2011/07/31/warszawa-robocze-spotkanie-nop-i-swobody/.
264
2. Literatura przedmiotu.
2.1. Opracowania zwarte.
Mode pokolenie Polski, red. B. Rogowska, Wrocaw 2000.
ycie i mier dla Narodu! Antologia myli narodowo-radykalnej z lat trzydziestych XX
wieku, A. Meller, P. Tomaszewski (red.), Toru 2009.
Bocza-Tomaszewski N., Demokratyczna geneza nacjonalizmu. Intelektualne korzenie ruchu
narodowo-demokratycznego, Warszawa 2001.
Chodubski A., Wstp do bada politologicznych, Gdask, 1995.
Dudek A., Pytel G., Bolesaw Piasecki prba biografii politycznej, Londyn 1990.
Eagleton T., Ideology: An Introduction, London 1991.
Eatwell R., Faszyzm. Historia, Warszawa 1999.
Grott B., Katolicyzm w doktrynach ugrupowa narodowo-radykalnych do roku 1939, Krakw
1987.
Grott B., Nacjonalizm chrzecijaski. Narodowo-katolicka formacja ideowa w II
Rzeczypospolitej na tle porwnawczym, Krzeszowice 1999.
Grott B. (red.), Nacjonalizm czy nacjonalizmy? Funkcja wartoci chrzecijaskich, wieckich
i neopogaskich w ksztatowaniu idei nacjonalistycznych, Krakw 2006.
Grott B. (red.), Religia i polityka, Krakw 2000.
Grott B. (red.), Rne oblicza nacjonalizmw. Polityka Religia Etos, Krakw 2010.
Jeziski M. (red.), Wspczesne nacjonalizmy, Toru 2008.
Kawalec K., Narodowa Demokracja wobec faszyzmu 1922 1939, Warszawa 1989.
Kawalec K., Wizje ustroju pastwa w polskiej myli politycznej z lat 1918 1939. Ze
studiw nad dziejami polskiej myli politycznej, Wrocaw 1995.
Kawcki K., Dziaalno i myl spoeczno-polityczna ONR ABC, Warszawa 2009.
Kotas M., Jan Mosdorf. Filozof, ideolog, polityk, Krzeszowice 2007.
Kulesza W. T., Ideologie naszych czasw, Warszawa 1996.
Kuliska L., Z dziejw obozu narodowego w Polsce w latach 1944-1947, Warszawa-Krakw
1999.
265
266
Narodowego Odrodzenia Polski (1994-2004), [w:] Polityka zagraniczna III RP. 20 lat po
przeomie, t. 1 (Koncepcje, bezpieczestwo, kwestie prawne i polonijne), Toru 2011.
Meller A., ,,Nowy ad gospodarczy jako alternatywa dla liberalizmu i marksizmu. Kwestie
gospodarcze i agrarne w myli politycznej Obozu Narodowo-Radykalnego ,,ABC,
Glaukopis, 2009, nr 15-16.
Meller A., Koncepcje gospodarczo-agrarne Ruchu Narodowo-Radykalnego Falanga,
Glaukopis, 2009, nr 13-14.
Meller A., Monarchia czy republika? czyli dylematy ustrojowe polskiego ruchu narodoworadykalnego na przykadzie koncepcji Juliusza Sas-Wisockiego i Bolesawa Piaseckiego [w:]
Narodowa Demokracja XIX-XXI wiek. Koncepcje-ludzie-dziaalno, T. Sikorski, A. Wtor
(red.), Szczecin 2008.
Muszyski W. J., Obz Narodowo-Radykalny, [w:] Encyklopedia Biaych Plam, 2004, t.
XII.
Muszyski W. J., Ruch Narodowo-Radykalny, [w:] Encyklopedia Biaych Plam, 2005, t.
XVI.
Pater D., Polityka przeomu. Dziaalno Obozu Narodowo-Radykalnego w rodowisku
Poznania w latach 1934-1939 [w:] Narodowa Demokracja XIX-XXI wiek. Koncepcje-ludziedziaalno, T. Sikorski, A. Wtora, Szczecin 2008.
Rogaczewska K., Pastwo i nard w myli politycznej Ruchu Narodowo-Radykalnego
,,Falanga, [w:] Studia z teorii polityki, kultury politycznej i myli politycznej, W. Bokaja
(red.), Wrocaw 1996.
Rudnicki Sz., ONR Falanga, czyli antysemityzm totalny, Biuletyn ydowskiego Instytutu
Historycznego w Polsce, 1991, nr 3.
Rudnicki Sz., Program spoeczny Obozu NarodowoRadykalnego (ONR). Stosunek do
kwestii robotniczej, Z pola walki, 1965, nr 31.
Rudnicki Sz., Rozbicie ruchu modzieowego ,,obozu narodowego, Dzieje Najnowsze,
1977, R. IX, Z. 1.
Rudziski E., Bojwki ONR na ulicach Warszawy w 1934 roku, Pokolenia, 1962, nr 4/5.
Sierchua R., Obz narodowo-radykalny w Wielkopolsce 1934-1939 [w:] Narodowa
Demokracja XIX-XXI wiek. Koncepcje-ludzie-dziaalno, T. Sikorski, A. Wtor (red.),
Szczecin 2008.
Smolik B., Struktura spoeczestwa polskiego w myli W. Wasiutyskiego, [w:] Narodowa
Demokracja XIX-XXI wiek. Koncepcje-ludzie-dziaalno, T. Sikorski, A. Wtor (red.),
Szczecin 2008.
liwa M., Narodoworadykalny model pastwa totalitarnego w Polsce, Dzieje Najnowsze,
1996, nr 1.
Tomasiewicz J., Narodowe Odrodzenie Polski i jego wizja Katolickiego Pastwa Narodu
Polskiego jako uwspczeniona wersja narodowego radykalizmu, [w:] Rne oblicza
nacjonalizmw. Polityka Religia Etos, Bogumi Grott (red.), Krakw 2010.
Tomaszewski P., Koncepcje ustroju pastwa polskiego w myli spoeczno-politycznej
Wojciecha Wasiutyskiego w latach trzydziestych XX wieku, Studenckie Zapiski
Historyczne, 2005, z. 2.
Tomaszewski P., Oblicze ideowopolityczne miesicznika Wielka Polska, [w:] Historia i
Polityka. Wiek XX Studia z historii myli politycznej i idei, t. I, P. Tomaszewski (red.),
Toru 2004.
Tomaszewicz P., Wychowanie w publicystyce dziaaczy Ruchu Narodowo-Radykalnego,
Glaukopis, 2009, nr 13-14.
Wieczorek T., Zadura D., Tadeusz Gluziski onierz idei [w:] Gluziski T., Odrodzenie
idealizmu politycznego, Biaa Podlaska 2007.
268
269