Budownictwo o zoptymalizowanym potencjale energetycznym

Marlena RAJCZYK, Zbigniew RESPONDEK

Politechnika Czstochowska

SYSTEMY ELEWACJI Z ZASTOSOWANIEM

SZKA MODYFIKOWANEGO

There were shown the influence of modern technologies on the development

of glass front buildings construction. There was presented the use of modified glass
and supporting structures.

WPROWADZENIE
Idea szklanych domw fascynowaa ludzi od wiekw. Przestronne jasne wntrza miay zapewni czowiekowi kontakt z otoczeniem i naturalne dowietlenie
pomieszcze. Jakkolwiek ide t rozpoczto realizowa ju w XIX w. [1], to do
drugiej poowy XX w. nie opracowano konstrukcji przegrd, ktre likwidowayby
niewtpliwe bariery w stosowaniu caoszklanych fasad. Bariery te wynikaj z niewtpliwych problemw konstrukcyjnych, ktre trzeba rozwiza przy projektowaniu takich przegrd. Przede wszystkim szklane przegrody bez zastosowania nowoczesnych warstw modyfikujcych sabo izoluj termicznie pomieszczenia budynku,
co wie si nie tylko z wysokimi kosztami ogrzewania, ale rwnie z niekorzystnymi zjawiskami fizycznymi, takimi jak wykraplanie si pary wodnej na wewntrznej powierzchni szyb w okresach niskich temperatur. Zjawiska te potgowane mog
by przez chodzenie radiacyjne, w przypadku poziomego lub pochyego usytuowania przegrd [2]. Po drugie efekt cieplarniany sprawia, e w czasie nasonecznienia
przy duej powierzchni szklanych przegrd mamy do czynienia z przegrzewaniem
si pomieszcze. Kolejn barier stosowania szklanych fasad byy trudnoci w utrzymaniu ich w naleytym stanie technicznym i w czystoci. Niezabezpieczone szko
szybko ulega zabrudzeniu, a mycie elewacji stwarza wiele problemw. Trudnoci
sprawiao rwnie opracowanie odpowiednich konstrukcji wsporczych, ktre zapewniyby stabilno elewacji, szczelno pocze midzy szybami i du trwao takiej konstrukcji, gdy remont szklanej elewacji jest kosztowny i wie si
najczciej z wymian czci lub caoci konstrukcji.
W ostatnich dziesicioleciach obserwujemy rozwj nowych rozwiza w zakresie technologii szka, jego modyfikacji oraz systemw szklenia fasad. Wynalazkiem, ktry znacznie przyspieszy opracowanie nowych rozwiza, bya opisana
wczeniej technologia formowania szka float. Obecnie szyby float stosowane s
praktycznie w 100% szklanych przegrd w budynkach. Szko float, dziki swoim

252

M. Rajczyk, Z. Respondek

wasnociom, w tym przede wszystkim dziki rwnoci powierzchni jest pproduktem, ktry nadaje si do produkcji szyb zespolonych i modyfikacji parametrw
fizycznych i uytkowych poprzez np. napylanie, hartowanie i klejenie. Rozwj
nowych rozwiza w zakresie przeszkle fasad idzie gwnie w dwch kierunkach.
Po pierwsze jest to modyfikacja szyb w celu moliwoci zastosowania wyrobu
o okrelonych parametrach w konkretnych warunkach eksploatacyjnych. Po drugie
s to rozwizania konstrukcji szklanych fasad.
Rozwj technologii szyb zespolonych ze szkem napylanym i przeciwsonecznym pozwoli na uzyskanie przegrd szklanych na odpowiednim poziomie izolacyjnoci termicznej, przy jednoczesnej moliwoci zapobiegania przegrzewaniu
si pomieszcze w okresach duego nasonecznienia. Stosowanie caoszklanych
fasad jest uzasadnione przede wszystkim w przypadku biurowcw, bankw, sal
sprzeday i podobnych budynkw uytecznoci publicznej, a w budownictwie indywidualnym ogrodw zimowych oraz basenw stanowicych przybudwk domw mieszkalnych. Naley pamita, e koszty realizacji szklanych elewacji s
niewspmiernie wysokie w stosunku do kosztw wykonania przegrd nieprzezroczystych o podobnej izolacyjnoci termicznej. Rwnie koszty eksploatacji cieplnej budynkw przeszklonych s wysze ni budynkw o osonowych cianach nieprzezroczystych. Zaprojektowanie szklanej elewacji wymaga dobrania materiaw
o odpowiednich parametrach i odpowiedniej jakoci oraz profesjonalnego wykonawstwa. Jakiekolwiek bdy w powyszym zakresie mog sprawi, e parametry
mikroklimatu pomieszcze bd znaczco odbiega od oczekiwanych. Jeeli wic
szklane fasady s ekonomicznie nieefektywne, o ich stosowaniu decyduj inne
czynniki. Przede wszystkim szklane fasady zapewniaj du estetyk elewacji
w nowoczesnej zabudowie miejskiej i szerokie moliwoci w projektowaniu architektonicznym budynkw. Ich wysoka cena sprawia, e staj si elementem prestiu
firmy, instytucji lub osoby prywatnej [3].

1. RODZAJE SZKA FASADOWEGO

W szklanych fasadach uywana jest wikszo znanych rodzajw modyfikowanego szka budowlanego, przede wszystkim:
szyby niskoemisyjne - trac ponad dwa razy mniej ciepa ni szyba ze zwykego
szka, przy zmniejszeniu przepuszczalnoci wiata tylko o ok. 10%; zastosowanie szka niskoemisyjnego sprawia, e pomieszczenia z przezroczystymi przegrodami zewntrznymi, speniajc funkcj wzrokowego kontaktu uytkownika
z otoczeniem, stanowi jednoczenie puapk energetyczn dla promieniowania
cieplnego; umoliwia to nie tylko bierne wykorzystanie energii sonecznej, ale
rwnie zapobiega ucieczce ciepa pochodzcego ze rde wewntrznych;
szyby przeciwsoneczne - zapobiegaj nadmiernym zyskom ciepa oraz wywouj charakterystyczny efekt lustra; w poprzednich latach stosowane byy powoki
twarde, gdzie napylenie usytuowane byo od strony zewntrznej zestawu; powoki takie byy jednak naraone na uszkodzenia mechaniczne, a w skrajnych

Systemy elewacji z zastosowaniem szka modyfikowanego

253

przypadkach powoka moga nawet korodowa; z uwagi na trwao elewacji

lepszym rozwizaniem okazao si stosowanie powok mikkich sytuowanych
na szybie zewntrznej od strony komory midzyszybowej; szyby zewntrzne
zestawu czsto uywane s w wersji hartowanej;
szyby klejone (bezpieczne, antywamaniowe i kuloodporne) ze szka hartowanego i phartowanego stosowane w newralgicznych miejscach elewacji (drzwi
caoszklane, przeszklenia ukone i poziome);
Istniej rwnie rozwizania, ktre ze wzgldu na swoje walory s przydatne
do zastosowania w fasadach wielkopowierzchniowych (np. szyby samoczyszczce).

2. RODZAJE KONSTRUKCJI FASAD SZKLANYCH

W obiektach o maej kubaturze lub przy oszkleniu niewielkiej powierzchni moliwe jest zaprojektowanie konstrukcji wsporczej w oparciu o powszechnie dostpne profile metalowe lub typowe ramy okienne. Natomiast wielkopowierzchniowe
fasady budynkw wielokondygnacyjnych wymagaj zastosowania caociowych
systemw konstrukcji wsporczych. Konstrukcje te zbudowane s najczciej z elementw stalowych i aluminiowych. W skad systemw wchodz nie tylko elementy
mocujce do konstrukcji budynku, ale rwnie zapewniajce odpowiednie uszczelnienie i dajce moliwoci odpowiedniej swobody przemieszcze.
Fasady szklane wielkopowierzchniowe s w wikszoci wypadkw cianami
osonowymi - montuje si je do elementw konstrukcji budynku za pomoc uchwytw mocujcych. Uchwyty te przykrcane s do czoa stropw, wiecw, cokow
lub belek podwalinowych najczciej stalowymi kotwami rozporowymi. Do uchwytw za pomoc sworzni i rub mocowane s aluminiowe profile konstrukcji wsporczej fasady. Podune otwory w uchwytach umoliwiaj rektyfikacj konstrukcji
rusztu wzgldem konstrukcji budynku. Szczeliny midzy konstrukcj budynku
a cian osonow uszczelnia si i maskuje.
Rozrniamy dwa rodzaje uchwytw (podpr) mocujcych: stae i przesuwne.
Ich zastosowanie wynika ze schematu pracy ciany osonowej (rys. 1).
a)

b)

Rys. 1. Schematy podparcia dla cian osonowych jednokondygnacyjnych: a) fasada

wiszca, b) fasada stojca [4]

254

M. Rajczyk, Z. Respondek

Do podstawowych typw fasad szklanych zaliczamy:

fasady supowo-ryglowe,
fasady typu pozioma linia,
fasady strukturalne,
fasady semistrukturalne,
fasady segmentowe,
fasady zimno-ciepe,
fasady mocowane punktowo.

2.1. Fasada supowo-ryglowa

Konstrukcja fasadowa z profili aluminiowych o ukadzie supowo-ryglowym
jest najczciej stosowanym typem konstrukcji fasad (rys. 2).

Rys. 2. Przekrj demonstracyjny fasady supowo-ryglowej firmy Yawal

a)

b)

c)

Rys. 3. Moliwoci ksztatowania elewacji w systemie ramowym: a) Dworzec Gwny

w Czstochowie, b) Bank PKO w Katowicach, c) budynek Monteksu w Czstochowie

Systemy elewacji z zastosowaniem szka modyfikowanego

255

Konstrukcja nona skada si z profili o przekroju skrzynkowym: pionowych (supw) i poziomych (rygli) poczonych ze sob. Konstrukcja wypeniana jest najczciej szybami zespolonymi - moliwe jest take wypenienie elewacji warstwowymi panelami metalowymi lub pytami z poliwglanu. Elementy wypeniajce
mocowane s do konstrukcji nonej za pomoc listew dociskowych, maskowanych
od zewntrz profilami zatrzaskowymi (rys. 3). Szczelno elewacji realizuje si
przez docisk uszczelek silikonowych. W przypadku przedostania si wody do przestrzeni znajdujcych si za uszczelkami zewntrznymi w systemach zastosowano
kanay drenaowe pozwalajce na odprowadzenie wody na zewntrz.

2.2. Fasada typu pozioma linia

Fasada pozioma linia jest odmian fasady supowo-ryglowej - rni si od
klasycznej tym, e uwydatnia si poziome linie konstrukcji. Poziome mocowania
oszklenia podkrela si ozdobnym klipsem, natomiast mocowania pionowe s
mniejsze, przez co mniej widoczne. Poza tym pionowe mocowania s w kolorze
zblionym do oszklenia, co sprawia wraenie jednolitej powierzchni (rys. 4).

Rys. 4. Przykadowa realizacja fasady supowo-ryglowej pozioma linia

2.3. Fasada strukturalna

Istot systemw strukturalnych jest mocowanie wypenienia elewacji w postaci
szyb zespolonych do konstrukcji wsporczej klejem silikonowym. Konstrukcj wsporcz jest ukad supowo-ryglowy przymocowany do konstrukcji budynku. Systemy
strukturalne stosuje si w celu uzyskania efektu cakowicie oszklonej, jednolitej
bryy budynku (rys. 5). Fasada strukturalna charakteryzuje si brakiem widocznych
profili aluminiowych od strony zewntrznej budynku. Przestrze pomidzy panelami szklanymi wypeniona jest uszczelkami bd mas silikonow. Rwnie uchylne kwatery okienne wygldaj zarwno od strony wewntrznej, jak i zewntrznej
jak szklenia stae (rys. 6). Szyby zespolone stosowane do szklenia strukturalnego
wykonane s z tzw. stepem krawdziowym - szyba zewntrzna (lub obydwie szyby,
wystaje z kadej strony z lica ramki dystansowej, co pozwala zamaskowa ram,
do ktrej klejony jest panel szklany (rys. 7).

256
a)

M. Rajczyk, Z. Respondek

b)

Rys. 5. Moliwoci ksztatowania elewacji w systemie strukturalnym

a) Bank BRE w Katowicach, b) Biblioteka lska w Katowicach

Rys. 6. Fragment elewacji w systemie strukturalnym (budynek Wydziau Zarzdzania

Politechniki Czstochowskiej)

Rys. 7. Szyba z obustronnym stepem krawdziowym

Systemy elewacji z zastosowaniem szka modyfikowanego

257

W przypadku fasad strukturalnych mniejsze s rwnie koszty montau na miejscu budowy - zespolone w wytwrni elementy szklano-aluminiowe doczane s
do wzniesionej wczeniej konstrukcji nonej.
Systemy strukturalne podzieli mona na [5]:
system dwustronny - dwa boki szyby zespolonej (panelu elewacyjnego) klejone
s do ramy aluminiowej, pozostae dwa mocowane mechanicznie; w tym systemie obcienia statyczne przenoszone s na konstrukcj non tylko poprzez
poczenia mechaniczne, natomiast obcienia dynamiczne rwnie przez klej
silikonowy,
system czterostronny - wszystkie boki panelu elewacyjnego klejone s do ramy;
zarwno obcienia statyczne, jak i dynamiczne przenoszone s przez klej silikonowy,
system sworzniowy - panel mocowany jest do ramy za pomoc sworznia przyklejonego do tafli szka,
system eber szklanych - elewacja aluminiowo-szklana usztywniona jest ebrami szklanymi, mocowanymi do konstrukcji budynku.
W systemach strukturalnych kluczowym czynnikiem decydujcym o trwaoci
konstrukcji jest dobr parametrw specjalistycznego konstrukcyjnego kleju silikonowego. Klej ten musi przenie wszelkie obcienia: ciar szka, obcienia klimatyczne, drgania oraz posiada zdolno czciowego przenoszenia przemieszcze,
posiada dobr przyczepno do szka i aluminium oraz by odporny na promieniowanie UV. Rwnie kocowego uszczelnienia elewacji przed wpywami atmosferycznymi i uszczelnie przeciwpoarowych dokonuje si szczeliwami silikonowymi
[6].

2.4. Fasada semistrukturalna

Fasada semistrukturalna wygldem przypomina fasad strukturaln - rnica
polega na sposobie montau wypenienia. W fasadzie semistrukturalnej klej konstrukcyjny podtrzymujcy szyb zastpiono uchwytem mechanicznym. Elementy
mocowania szyby s ukryte pod uszczelkami bd mas silikonow.

2.5. Fasada segmentowa

Fasada o konstrukcji segmentowej charakteryzuje si tym, e dostarcza si j
w miejscu wbudowania w postaci gotowych elementw (segmentw) przygotowanych do montau. Supy i rygle powkowe po zoeniu ssiednich segmentw
tworz gotow ram o systemowej szerokoci profili. Przy zastosowaniu fasad
segmentowych moliwe jest uzyskanie duej dokadnoci wykonania, poniewa
wszystkie uszczelnienia wykonywane s w warunkach warsztatowych oraz szybkim montaem. Przeznaczone s gwnie dla duych i powtarzalnych powierzchni
szklonych na elewacjach.

258

M. Rajczyk, Z. Respondek

2.6. Fasada zimno-ciepa

Fasada zimno-ciepa bazuje na konstrukcji okien o podwyszonej izolacyjnoci
termicznej. Stosuje si j do zabudowy elewacji o elbetowych lub murowanych
cianach z otworami okiennymi. W fasadzie tego typu wystpuj dwa rodzaje pl,
tzw.: zimne i ciepe. Pola ciepe stanowi izolowane termicznie okna montowane przed licem fasady w otworach okiennych. Pola zimne natomiast to pasy
midzyokienne chronice konstrukcj i izolacj termiczn przed wpywami atmosferycznymi.
Stosowanie tego systemu skraca czas budowy ze wzgldu na moliwo zamykania otworw okiennych przed wykonaniem pasw midzyokiennych i zewntrznej powoki fasady.

2.7. Fasada mocowana punktowo

System mocowania punktowego polega na mocowaniu oszklenia (szyby zespolone lub pojedyncze) zaopatrzonego w wytwrni w metalowe czniki (sworznie
lub ruby) wmontowane przez nawiercone w szkle otwory (rys. 8). Tak przygotowane tafle szka s mocowane mechanicznie poprzez konstrukcj wsporcz do
elementw konstrukcji budynku. System ten, podobnie jak systemy strukturalne,
pozwala na stworzenie elewacji budynku w formie jednolitej, niezakconej elementami konstrukcyjnymi, paszczyzny szklanej [7, 8].

Rys. 8. Przykad fasady mocowanej punktowo

(dom handlowy Pik w Sankt Petersburgu)

Systemy mocowa punktowych mona podzieli na sztywne i przegubowe, tzn.

umoliwiajce swobod przemieszcze w trakcie eksploatacji zestawu.
Systemy mocowania punktowego posiadaj walory estetyczne (brak podziaw
na elewacji, moliwo wyeliminowanie rub mocujcych w paszczynie zewntrznej). Poprzez szczelno systemu i brak profili zewntrznych umoliwiaj wykonywanie przeszkle ukonych o niewielkim kcie nachylenia.

259

Systemy elewacji z zastosowaniem szka modyfikowanego

3. WSPOMAGANIE CZYSZCZENIA POWIERZCHNI SZYB

Jednym z gwnych problemw przy eksploatacji szklanej elewacji jest trudno
utrzymania jej w czystoci. Klasyczny sposb polega na rcznym myciu powierzchni
szka, co ze wzgldu na brak bezporedniego dostpu do powierzchni zewntrznych
elewacji jest kosztowne. Przy mniejszych wysokociach uywa mona rusztowania przejezdnego (tzw. wzwyki), przy wyszych konieczne jest uycie wiszcych
pomostw roboczych lub mycie sposobem alpinistycznym (rys. 9).
SC

SC

SC

NE

NE

SC
RF
NE

Rys. 9. Warianty usytuowania powok w szybach zespolonych:

SC - warstwa samoczyszczca, NE - niskoemisyjna, RF - refleksyjna

Wspomaganie procesu czyszczenia szyb polega na zastosowaniu pyrolitycznego napylenia warstwy substancji mineralnej o waciwociach fotokatalitycznych
i hydrofilowych. Efekt fotokatalityczny ujawnia si w okresie nasonecznienia,
kiedy pod dziaaniem promieniowania UV nastpuje rozkad czstek brudu pochodzenia organicznego na powierzchni szyby. Efekt hydrofilowy polega na atwym
spukiwaniu rozoonych resztek brudu podczas opadw [9-11].

Rys. 10. Mycie fasady sposobem alpinistycznym

Szyby samoczyszczce oznacza si zazwyczaj przez dodanie do nazwy handlowej szyby nazwy napylenia (np. Bioclean w szybach firmy Saint-Gobain, Activ
w szybach firmy Pilkington). Napylenie samoczyszczce sytuuje si od strony zewntrznej, chocia moliwe jest rwnie zastosowanie obustronnego napylenia,

260

M. Rajczyk, Z. Respondek

np. w przypadku szklenia pojedynczego laminowanym szkem ochronnym. Powok

samoczyszczc mona stosowa na wikszoci rodzajw szka: standardowym,
niskoemisyjnym, laminowanym itp. Moliwe jest te stosowanie po obu stronach
tafli szka dwch rodzajw napyle. Na rysunku 10 przedstawiono moliwe warianty
zestawienia powok w szybie zespolonej z zastosowaniem szka samoczyszczcego.

LITERATURA
[1] Zabocka-Kos A., Szklane domy, Budowlany Informator Techniczny 2001, 12.
[2] Rajczyk J., Respondek Z., Rajczyk Z., The radiational cooling of building barriers and road surfaces, Sbornik nauczno-prakticzekich trudow gruppy priedprijatij Dorsierwis, Sankt Peterburg
2006.
[3] Respondek Z., Sprzone gazowo pyty szklane w budownictwie, Sposoby bada i oblicze, Seria
Monografie 151, Wydawnictwo Politechniki Czstochowskiej, Czstochowa 2008.
[4] Materiay informacyjne firmy Yawal.
[5] Szklana fasada na miar trzeciego tysiclecia, wiat Szka 2008, 2.
[6] Burcek A., Specjalistyczne produkty do profesjonalnych zastosowa fasadowych, wiat Szka
2007, 3.
[7] Czupkiewicz M., Podstawy projektowania przeszkle mocowanych punktowo, wiat Szka
2007, 7-8.
[8] Wjcik M., ciany osonowe z oszkleniem mocowanym mechanicznie, Materiay Budowlane
1999, 10.
[9] Materiay informacyjne firmy Glaspol-Saint Gobain.
[10] Materiay informacyjne firmy Pilkington.
[11] Wieczerski W., Szyby ze szkem samoczyszczcym, Budowlany Informator Techniczny 2001,
12.