Professional Documents
Culture Documents
Architektura Zeszyt 21
Aleksander Asanowicz
Architektura i obraz
Kademu etapowi projektowania odpowiada swoista forma prezentacji wizualnej: szkic, rysunek, komentarz, makieta robocza, rysunki techniczne, wizualizacje
itp. Kademu typowi twrczoci w procesie jego historycznego rozwoju towarzyszyo powstawanie odpowiedniej metodologii i odpowiednich rodkw wyrazu.
Te dwa elementy podlegay i podlegaj staym transformacjom. Doskonalenie
i rozwj rodkw wyrazu ma due znaczenie dla procesu komunikacji. Kady artysta poszukuje sposobw dialogu ze wspczesnymi. Kady rodzaj twrczoci charakteryzuje si jemu tylko waciwymi rodkami wizualizacji.
Twrczo architektoniczna dysponuje rwnie waciwymi tylko jej sposobami komunikacji. Bazuj one na specyficznym sowniku, tak werbalnym, jak i graficznym. W procesie komunikacji szczeglne znaczenie ma zarwno dokadno,
jak i bogactwo treci grafiki, gdy od tego zaley spoisto realizacji twrczej idei.
Kady symbol, kada linia ma okrelone znaczenie. Istota twrczoci architektonicznej zawiera si w intuicyjnym znaczeniu linii. Powstaniu form architektonicznych zawsze towarzyszyy linie i symbole. Trudno sobie wyobrazi liczb rysunkw, ktre powstay w caym historycznym procesie rozwoju architektury.
Rysunek zawsze by gwnym sposobem wyraenia myli architekta. Projektowanie zawsze dzielio si na dwa etapy. Pierwszy to wymylanie, poszukiwanie,
doskonalenie i fiksacja idei obiektu architektonicznego. W procesie tym zawsze
uywano rysunku. Twrczo architektoniczna zawsze bya cile zwizana z metodami i sposobami modelowania i prezentowania projektowanego obiektu. Etap
drugi to budowa, realizacja obiektu zgodnie z powstaymi w procesie projektowania
rysunkami. Do poowy XVIII wieku architekt by jednoczenie projektantem
Aleksander Asanowicz
11
Aleksander Asanowicz
12
M. Graves rozpatruje swoje szkice, jako pewnego rodzaju dziennik, ktry zapenia swoimi obserwacjami i znaleziskami. Swoje szkice nazywa szybkimi notatkami (shorthand notes) idei architektonicznych. Notatki te su zapamitaniu,
a nastpnie wyekstrahowaniu w celu poczenia z innymi szkicami w innym procesie projektowania. Graves uwaa te notatki za jzyk projektowania. [11, s. 384]
Przytoczone wypowiedzi dowodz, e jzyk grafiki jest nieodcznym elementem twrczoci architektonicznej. Zawsze by on wanym rodkiem komunikacji,
i takim te pozosta dzisiaj, bdc najbardziej naturalnym, oczywistym i prostym
rodkiem wyrazu w procesie mylenia wizualnego. W twrczoci architektonicznej
szkic architektoniczny to pocztek pocztku. Dziki niemu obrazy powstajce
w umyle architekta konkretyzuj si i przeksztacaj. Jednoczenie dziki sprzeniu zwrotnemu szkice znajduj swoje odbicie w umyle, wzbogacajc tym samym obrazy przechowywanych tam struktur przestrzennych. [4, s. 134]
Jzyk grafiki sprzyja zarwno rozwojowi logicznego mylenia, jak i aktywnej
emocjonalnej percepcji wiata. Szkice stajc si tak jakby katalizatorem procesu
projektowania, jednoczenie speniaj rol porzdkujc. Analiza procesu powstawania form architektonicznych potwierdza zwizek szkicu z jzykiem twrczej ekspresji. Lakoniczno notatek O. Niemeyera koresponduje z poszukiwaniem czystych form. Podobne zjawisko moemy zaobserwowa w industrialnym przeksztacaniu klasycznych form R. Bofilla, u L. Khana z jego metodyk pocztkowej formy, czy w idei totalnej racjonalnoci A. Rossiego.
Jzyk grafiki jest podstaw metody graficznego poszukiwania idei projektowej.
Wiele prac z zakresu metodologii projektowania potwierdza tez, e sposb prezentacji wie si cile z procesem kreacji idei.
Rozpatrujc uycie szkicw w projektowaniu D. Herbert dochodzi do wniosku,
e wpyw rysunku na sposb projektowania mona wyjani nieokrelonoci
i niedokadnoci procesu projektowania, rozumianego jako poszukiwanie natchnionego rozwizania. [12] W projektowaniu architektonicznym dialog idei i jej
reprezentacji jest gwnym typem aktywnoci, szczeglnie na pocztku poszukiwa. Badania nad zwizkiem twrczej aktywnoci z pamici potwierdzaj pogld,
e idee przejawiaj si poprzez zastosowane rodki prezentacji. Idea staje si
realnoci, kiedy owek dotknie kartki papieru. Jest to stay etap w kreacji form
architektonicznych. [1, s. 92] Zwizek wyobrae z procesem mylowym i zachowaniem projektanta jest na tyle znaczcy, e nawet ruch oczu jest czciowo determinowany przez odbierane obrazy. Wybr wyobraenia moe wpywa
na podwiadomo i pami krtkoterminow, a co za tym idzie stymulowa odbir
i wykorzystanie le ustrukturyzowanej informacji, a take pomaga w transformacji jednego wyobraenia na inne. [13]
13
Aleksander Asanowicz
14
3.
4.
Racj mia Vilard de Honecort, ktry w XII wieku napisa : Bo w tej ksice
mona znale wartociowe rady dotyczce wielkiej umiejtnoci murowania
i urzdze ciesielskich. Znajdzie si tu te umiejtno rysowania, takimi czciami, jakich wymaga i o jakich uczy sztuka geometrii. () Tu zaczyna si umiejtno rysowania, taka, o jakiej poucza sztuka geometrii by atwiej byo praco2
wa.
Villard de Honnecourt, Livre de pouraiture, cytat za : Myliciele, kronikarze i artyci o sztuce. J. Biaostocki (red.), Warszawa, 1988, s. 262-264.
15
Aleksander Asanowicz
16
Wnioski
Wyniki analizy prac z dziedziny teorii projektowania architektonicznego pokazuj, e kademu dziaaniu projektowemu towarzyszy okrelony artefakt spoista
forma wizualna. Istota twrczoci wie si z intuicyjnym znaczeniem linii. Rysunek architektoniczny jest istotn skadow twrczoci, gdy idea lub forma moe
uwidacznia si wycznie poprzez znak. Pogld ten stanowi oglnie przyjty paradygmat projektowania, goszcy, e metoda oparta na graficznych wizerunkach
jest tosama z graficzn metod poszukiwania idei. Rysowa to znaczy obserwowa, odkrywa, wynajdywa, tworzy. [8, 1970, s. 211]
Sposb wizualizacji wie si cile z procesem kreacji. Oparty na szkicach
sposb poszukiwa ma take szereg ogranicze, wynikajcych z dynamiki i nieokrelonoci obrazw umysu. W rezultacie moe to prowadzi do ograniczenia
obszaru poszukiwa. Pisa o tym ju w 20 latach XX wieku K. Mielnikow: Rysunek
przeszkadza w swobodnym przeksztacaniu myli, narzucajc rozwizanie graficznie moliwe, nawet wtedy, gdy jest ono odrzucane przez mzg. W szczeglnoci
przeszkadzaj mi rysunki na wczesnych etapach pracy nad projektem. Co innego,
rne czysto techniczne, a nie kompozycyjne szkice. Te s uyteczne i niezbdne
3
w pracy architekta.
Ben van Berkel susznie zauwaa: Architektura nie moe y bez obrazu,
nie mniej moliwo istnienia architektury bdcej nieuniknionym wynikiem przedstawienia autentycznej rzeczywistoci wydaje si mao atrakcyjne. Architekci
szukaj sposobw uniknicia ogranicze wizualnych konwencji. Wspczesne
rysunki architektoniczne s niczym projekty badajce zasig architektonicznych
granic. miao odrzucaj zaleno funkcji i formy, ktrej dotd w architekturze nie
kwestionowano. () Jednoczenie stawiaj one (rysunki) pytania o natur architektury i zaleno pomidzy ulgajc degradacji wartoci formalnych systemw
reprodukcji a nieograniczonymi moliwociami ludzkiej wyobrani. [7, s.16]
17
Aleksander Asanowicz
Literatura
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
18