Anna kl.

III D

Referat na temat : „Cząstki elementarne a historia Wszechświata”

W latach trzydziestych ubiegłego wieku wielu uczonych sądziło, że moment ostatecznego

poznania struktury materii jest bliski. Aby zrozumieć jak zbudowany jest atom , wystarczały
trzy cząstki : elektron , proton i neutron. Fizyka kwantowa dobrze opisywała budowę atomu i
promieniotwórczy rozpad (alfa)α . Postulowano istnienie neutrina i chociaż jeszcze nie
zostało odkryte, już znalazło swoje miejsce w teorii dobrze opisującej rozpad β, którą
stworzył Enrico Fermi.
Jednak już koniec dziesięciolecia zapoczątkował serię nowych, zadziwiających odkryć,
która trwa do dziś. Nowym cząstkom nadano nazwy i symbole, takie jak mion (μ), pion (π),
kaon (K), i sigma (Σ), wszystkie one są nietrwałe i spontanicznie ulegają przemianie w inne
cząstki z szybkością, które opisuje takie samo prawo, jak w przypadku rozpadu jąder
promieniotwórczych
* jeżeli w chwili t= 0 mamy No= cząstek pewnego rodzaju to ich liczba N w późniejszej
chwili t jest opisana wzorem N= No e –λt e- podstawa logarytmów naturalnych
Λ- stała rozpadu

. Wiele tych, można powiedzieć, bardziej „egzotycznych” znajdziemy badając

promieniowanie kosmiczne. Jednak aby spotkać znakomitą większość cząstek, trzeba
ogromnym kosztem budować wielkie akceleratory. Wysiłki te musimy podejmować,
ponieważ – odwołując się do skali energetycznej – żyjemy w świecie niskich temperatur.

Dawno, dawno temu temperatura Wszechświata była dość wysoka, aby energie tego rzędu
były dostępne. Tak wysokie temperatury występowały podczas Wielkiego Wybuchu, kiedy
rodził się Wszechświat (wraz z przestrzenią i czasem ). Właśnie pragnienie zrozumienia
Wszechświata na tym etapie jest powodem, który skłania uczonych do badania cząstek o
wielkich energiach.

Aby mówić o cząstkach elementarnych musimy sobie najpierw powiedzieć i wyobrazić sobie,
co działo się w czasie po Wielkim Wybuchu ( w naszym obecnym Wszechświecie nie
możemy wskazać żadnego punktu i powiedzieć o nim „ To tutaj nastąpił Wielki Wybuch” ani
nie istnieje też żadne „przed Wielkim Wybuchem”).

Zaczynając od najwcześniejszej fazy było to :

t ≈ 10 -43 s . To najwcześniejszy moment w ewolucji Wszechświata, o którym możemy jakieś

wiarygodne wyobrażenia. Właśnie wtedy pojęcia przestrzeni i czasu nabrały obecnego
znaczenia , a znane nam prawa fizyki zaczęły obowiązywać. Cały Wszechświat był wtedy
mniejszy od protonu, a jego temperatura sięgała nawet 10^32 K.

t ≈ 10 -34s. Do tego momentu Wszechświat gwałtownie rozszerzył się, zwiększając swoje

rozmiary około 10^30 razy. Przypomina gorącą zupę temperaturze około 10^27 K składającą
się z fotonów, kwarków, i leptonów (elektrony, neutrina elektronowe, miony, taony i neutrina
taonowe i mionowe)

t ≈ 10-4 s . Kwarki mogą już łączyć się ze sobą, tworząc protony i neutrony oraz ich
antycząstki. Dzięki ciągłemu rozszerzaniu (znacznie już wolniejszemu) Wszechświat ostygł
na tyle, że fotony mają już dość energii, by rozbić nowe cząstki. Cząstki i antycząstki zderzają
się ze sobą, ulegając anihilacji. Istnieje pewien nadmiar materii, która przetrwa, nie znajdując
sobie partnerów do anihilacji i utworzy znany nam dzisiaj świat. (przewaga liczby materii nad
antymaterią)

t ≈ 1 min . Wszechświat ostygł na tyle, że zderzające się protony i neutrony mogą połączyć
się ze sobą w lekkie jądra 2H, 3He, 4He, oraz 7Li. Przewidywana względna zawartość
wymienionych izotopów zgadza się z obserwacjami we współczesnym Wszechświecie.
Wszechświat zawiera wiele promieniowania, ale światło przebywa bardzo krótką drogę przed
kolejnym jądrem, w związku z tym Wszechświat jest nieprzezroczysty.

t ≈ 300 000 lat. Temperatura spadła już do około 104 K i elektrony zaczynają łączyć się z
„gołymi” do tej pory jądrami, tworząc atomy. Ponieważ światło w niewielkim stopniu
oddziałuje z nie naładowanymi cząstkami, jakimi są obojętne atomy , może ono bez
przeszkód pokonywać duże odległości. W ten sposób powstaje promieniowanie reliktowe
(kosmiczne promieniowanie tła – niemal jednorodnie wypełniające naszą przestrzeń,
chociaż obecnie materia jest rozłożona niejednorodnie – istnieją skupiska w postaci galaktyk i
supergromad, olbrzymie obszary pustki zawierające stosunkowo niewiele materii oraz
obszary tak gęste, że nazywamy je ścianami. ). Atomy wodoru i helu pod wpływem
grawitacji tworzą skupiska inicjujące powstawanie gwiazd i galaktyk.

Nasze możliwości dotarły do punktu, kiedy współczesne akceleratory potrafią symulować

przebieg zdarzeń aż do 10 – 12 sekundy po Wielkim Wybuchu, więc wszystko co zostało tu
przedstawione, są to spekulację i przewidywania fizyków, które powinny zgadzać się ze
stanem naszej obecnej wiedzy.

Bibliografia :
-„Podstawy fizyki”; D. Halliday, R. Resnick, J. Walker; Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2003