Sprawiedliwo,

wolno i bezpieczestwo jako polityka UE

I. Gwne zaoenia omawianej polityki.

Utworzenie przestrzeni wolnoci, bezpieczestwa i sprawiedliwoci opiera si na
trzech programach: Tampere (1999-2004 r.), Hagi (2004-2009) oraz Sztokholmu (2010
2014 r.), a take Europejskiej Agendzie Bezpieczestwa 2015-2020 (COM(2015) 185).
Nazwa polityki wywodzi si z Tytuu V Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
ktry reguluje zagadnienia sprawiedliwoci, wolnoci i bezpieczestwa. Przestrze
wolnoci, bezpieczestwa i sprawiedliwoci Unii Europejskiej (UE) zostaa utworzona,
by zapewni swobodny przepyw osb oraz zaoferowa wyszy poziom ochrony
obywateli. Obejmuje ona obszary polityczne: od zarzdzania granicami zewntrznymi
Unii Europejskiej po wspprac sdow i policyjn w sprawach cywilnych i karnych.
Uwzgldnia take polityk azylow i imigracyjn oraz zwalczanie przestpczoci
(przestpczo zorganizowana, handel ludmi, cyberprzestpczo, wykorzystywanie
seksualne dzieci, , nielegalny handel narkotykami, terroryzm itd.). Podstaw najbardziej
elementarn jest za art. 67 TFUE.
Art. 67 TFUE okrela cele przestrzeni wolnoci, bezpieczestwa i sprawiedliwoci. Na
podstawie przepisu tego artykuu Unia stanowi przestrze wolnoci, bezpieczestwa
i sprawiedliwoci w poszanowaniu praw podstawowych oraz rnych systemw
i tradycji prawnych pastw czonkowskich. Zapewnia ona take brak kontroli osb na
granicach wewntrznych i rozwija wspln polityk w dziedzinie azylu, imigracji
i kontroli granic zewntrznych, opart na solidarnoci midzy pastwami
czonkowskimi i sprawiedliw wobec obywateli pastw trzecich. Do celw niniejszego
tytuu, bezpastwowcy s traktowani jak obywatele pastw trzecich. Poza tym, Unia
Europejska dokada stara, aby zapewni wysoki poziom bezpieczestwa za pomoc
rodkw zapobiegajcych przestpczoci, rasizmowi i ksenofobii oraz zwalczajcych te
zjawiska, a take za pomoc rodkw sucych koordynacji i wsppracy organw
policyjnych i sdowych oraz innych waciwych organw, a take za pomoc
wzajemnego uznawania orzecze sdowych w sprawach karnych i, w miar potrzeby,
przez zblianie przepisw karnych. Za w dziedzinie orzecznictwa - uatwia dostp do
wymiaru sprawiedliwoci, w szczeglnoci przez zasad wzajemnego uznawania
orzecze sdowych i pozasdowych w sprawach cywilnych.
Program sztokholmski Otwarta i bezpieczna Europa dla dobra i ochrony obywateli
[Dz.U. C 115 z 4.5.2010 r.) zawiera harmonogram dziaania UE w zakresie tej polityki
na okres lat 20102014 r. Okrela on priorytety Unii Europejskiej w przestrzeni
sprawiedliwoci, wolnoci i bezpieczestwa w ww. Okresie. Nawizywa w swej treci
do programu z Tampere i z Hagi, czym realizowa podobne cele: sprostanie wyzwaniom
czekajcym w przyszoci, wzmacnianie ww. Sfer z poszanowaniem interesw i potrzeb
obywateli UE. Zgodnie z zaoeniami Programu Sztokholmskiego strategia


bezpieczestwa wewntrznego wdraana bya na dwch poziomach: krajowym i
wsplnotowym. W celu wzmocnienia jednolitej koordynacji i kontroli, za wspprac
pomidzy organami poszczeglnych pastw czonkowskich oraz instytucji UE,
odpowiedzialny by utworzony Komitet Bezpieczestwa Wewntrznego (COSI).
Szczeglna rola ciya na EUROPOL-u, a wic Europejskim Urzdzie Policji z siedzib w
Hadze - to suba wspomagajca odpowiednie agendy w pastwach czonkowskich UE.
Program sztokholmski opiera si na nastpujcych grupach zagadnie: Europa praw;
Europa sprawiedliwoci; Europa, ktra chroni; Dostp do Europy; Europa solidarnoci;
Europa w wiecie zglobalizowanym.
Nastpc Programu sztokholmskiego w sprawach bezpieczestwa wewntrznego
jest Europejska Agenda Bezpieczestwa Komunikat Komisji do Parlamentu
Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego i Komitetu
Regionw: Europejska agenda bezpieczestwa (COM(2015) 185 final z 28.4.2015).
Ustanawia ona zasady dziaa UE dla dostatecznie skutecznego reagowania w obliczu
zagroe bezpieczestwa i harmonogram wdroe systemowych, zaplanowanych przez
Komisj Europejsk. Europejska agenda bezpieczestwa okrela obszary wymagajce
natychmiastowego podjcia dziaa tak przez pastwa czonkowskie jak i organy
wsplnotowe UE, ktre ponosz odpowiedzialno za bezpieczestwo w obrbie Unii
Europejskiej. Do piciu kluczowych podstaw Europejskiej Agendy Bezpieczestwa
nale: pena zgodno z podstawowymi prawami czowieka; odpowiedzialne
formuowanie polityki bezpieczestwa, ktre zapewnia zaufanie opinii publicznej;
skuteczniejsze wdraanie istniejcych rodkw UE zapewnione dokadniejszym
dzieleniem si informacjami, a take nowymi programami finansowania i szkole;
zharmonizowanie dziaa rnych agencji Unii Europejskiej uczestniczcych w
dziaaniach z zakresu szeroko rozumianego bezpieczestwa; ze wzgldu na fakt, e
granice pastw czonkowskich nie s dostatecznie szczeln granic dla powstajcych
zagroe wsplne skupienie wysikw w zakresie bezpieczestwa wewntrznego i
zewntrznego.
EAB koncentruje si w szczeglnoci na trzech obszarach: midzynarodowej
przestpczoci zorganizowanej, cyberprzestpczoci oraz terroryzmu i jego
radykalizacji.
Europejska Agenda Bezpieczestwa to jeden z podstawowych dokumentw
skadajcych si na strategi bezpieczestwa wewntrznego UE na lata 2015-2020
(zwana dalej Strategi), ktr naley rozpatrywa w wietle Europejskiego programu w
zakresie migracji.
Rada w konkluzjach w sprawie odnowionej Strategii podkrela rol terroryzmu i
zorganizowanej przestpczoci stanowic, e jest konieczne, by Unia Europejska
przyczyniaa si do ochrony europejskich obywateli przed rosncym zagroeniem, jakie


stanowi w szczeglnoci terroryzm oraz powana i zorganizowana przestpczo. W
konkluzjach uwidacznia si take rola zasady pomocniczoci, zgodnie z ktr instytucje
wsplnotowe mog interweniowa w zakres dziaania organw pastw czonkowskich
dopiero w momencie, gdy organy te nie s w stanie osign stanu rzeczy oczekiwanego
przez UE, jak i zasady proporcjonalnoci, dot. waenia okrelonych dbr prawnych i
regulowania sytuacji prawnych podmiotw w sposb najbardziej korzystny dla interesu
spoecznego. Obie zasady maj podkreli skupienie si UE na wnoszeniu wartoci
dodanej w biece dziaania pastw czonkowskich w dziedzinie bezpieczestwa
wewntrznego UE. Strategia przypomina, e naley szanowa i propagowa prawa,
wolnoci i zasady, ktre zostay okrelone w Karcie praw podstawowych Unii
Europejskiej, w ramach UE i we wszystkich pracach prowadzonych w celu stworzenia i
utrzymania przestrzeni wolnoci, bezpieczestwa i sprawiedliwoci, jak te kadzie
nacisk na znaczenie zapewnienia penej zgodnoci prawa wsplnotowego z prawami
podstawowymi w tym zwizanymi z ochron danych osobowych i poufnoci
komunikacji, a take zasad koniecznoci i legalnoci.
W zakresie bezpieczestwa zewntrznego istotn rol odgrywa Komunikat Komisji
do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-
Spoecznego i Komitetu Regionw: Europejski program w zakresie migracji
(COM(2015) 240 final z 13.5.2015) (zwany dalej Programem). Program przewiduje
szereg konkretnych inicjatyw dla lepszego zarzdzania kwestiami zwizanymi z
imigracj poprzez zapewnienie, e kady z krajw UE przyjmie odpowiedni liczb
imigrantw i osb ubiegajcych si o azyl. Porusza on kwestie zwizane przede
wszystkim z zewntrznym, jak I wewntrznym wymiarem unijnej polityki w zakresie
migracji, co ma na celu zwikszenie wsppracy UE z pastwami spoza Unii.
Kolejny relewantnym aktem wsplnotowym w zakresie omawianej polityki jest
Komunikat Komisji z dnia 4 lutego 2008 r. w sprawie stworzenia forum dla omawiania
strategii i praktyk UE w dziedzinie wymiaru sprawiedliwoci [COM(2008) 38 wersja
ostateczna nieopublikowany w Dzienniku Urzdowym] Forum ds. wymiaru
sprawiedliwoci. Powyszy komunikat ma na celu stworzenie forum dla uzgadniania
strategii i praktyk UE w dziedzinie wymiaru sprawiedliwoci w sprawach cywilnych i
karnych. Chodzi o miejsce dialogu midzy specjalistami, takimi jak przedstawiciele
zawodw prawniczych, krajowej administracji wymiaru sprawiedliwoci oraz uczelni
wyszych. Forum stanowi take stay mechanizm konsultacji z instytucjami
europejskimi, pracownikami sektora w zakresie opracowywania europejskiej polityki i
badania zastosowania obowizujcych tekstw. Celem forum jest m.in. gromadzenie
danych i opracowywanie najlepszych praktyk, ktrych finansowanie moe by wsparte
przez fundusze europejskie, czy ocenianie polityk europejskich. Chodzi o ocen wpywu
danego instrumentu, przy upewnieniu si, e osiga on swj szczegowy cel oraz


przyczynia si do jednego z oglnych celw zwizanych z przestrzeni wolnoci,
bezpieczestwa i sprawiedliwoci. Innym celem Forum jest wypowiadanie si na temat
oglnego funkcjonowania europejskiej wsppracy sdowej.
Wolno jest fundamentem Unii Europejskiej. Aktualnym problemem jest kwestia
imigracji na obszar UE obywateli pastw trzecich zarwno tzw. Imigrantw
zarobkowych, jak te uchodcw z krajw ogarnitych wojn (m.in. z Syrii).
Odpowiedzi UE na zagroenia jest Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego,
Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego i Komitetu Regionw:
Europejski program w zakresie migracji (COM(2015) 240 final z 13.5.2015). Komunikat
przewiduje szereg konkretnych inicjatyw dla lepszego zarzdzania kwestiami
zwizanymi z imigracj poprzez zapewnienie, e kady z krajw UE przyjmie
odpowiedni liczb imigrantw i osb ubiegajcych si o azyl. Porusza on kwestie
zwizane z wewntrznym i zewntrznym wymiarem unijnej polityki w zakresie
migracji, co ma na celu zwikszenie wsppracy UE z pastwami spoza Unii.