ZBI O RN I K I NA MATER IAY S YP K IE I C IECZ E

Konstrukcja elbetowego silosu na popi

lotny o pojemnoci 5500 t
Dr in. Adam Klimek, Politechnika Wrocawska

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

1. Wprowadzenie
W artykule przedstawiono rozwizanie konstrukcyjne komory silosowej na popi lotny, zrealizowanej w 2010 r. w Gdasku przy ul.
Wielopole 6. Silos jest elbetowy,
monolityczny, niesprony, oprniany aeracyjnie na duym mimorodzie. Nie wzgldu na gboko
zalegajce grunty nienone, silos
posadowiony jest w sposb poredni na palach. Wymiary silosu pokazano na rysunku 1b. Omwiono podstawowe zaoenia konstrukcyjne a nastpnie ich modyfikacj, spowodowan koniecznoci ograniczenia kosztw oraz
czasu i stopnia trudnoci wznoszenia konstrukcji, podano rwnie
rozwizania waniejszych elementw i szczegw konstrukcyjnych,
powstaych w wyniku wykonanej
modyfikacji.

Opracowano w ten sposb koncepcj projektow, przedstawion

na rys. 1b. W stosunku do rozwizania klasycznego wprowadzono
nastpujce zmiany:
wprowadzono dodatkowo pask, monolityczn pyt denn
o gruboci 600 mm;
przewidziano obwodowe podparcie w/w pyty na cianie podsi-

losowej oraz na 6 okrgych supach o rednicy 700 mm zlokalizowanych w przestrzeni pod komor silosu, wewntrz ciany podsilosowej;
zastosowano znacznie mniejszy
ni w rozwizaniu klasycznym
stoek wewntrzny o lekkiej, prefabrykowanej konstrukcji stalowej
(rys. 1b, rys. 9);

2. Koncepcja i modyfikacja
konstrukcji silosu
Zaoenia odnonie do geometrii silosu podano na rysunku 1. Na rysunku 1a przedstawiono klasyczne, stosowane powszechnie rozwizanie geometrii silosu na popi
lotny, z pogrubion cian podsilosow oraz z duym, elbetowym,
prefabrykowanym, odwrconym lejem stokowym. Rozwizanie to postanowiono zmodyfikowa w taki
sposb, aby moliwe byo wykonanie caego paszcza komory silosowej wraz ze cian podsilosow
w deskowaniu lizgowym w jednym
cigu, bez przerywania betonowania i bez zmiany gruboci ciany
na poziomie jej poczenia z lejem.

84

Rys. 1. Koncepcje geometrii silosu: a) klasyczne rozwizanie silosu z duym

prefabrykowanym elbetowym lejem stokowym oraz z pogrubion cian podsilosow, bez supw wewntrznych; b) przyjta do realizacji komora silosowa
z pask pyt denn podpart supami oraz z maym stokiem stalowym

P R Z E G L D B U D O W LA NY 4/2012

Z BI O R NI K I NA MATE R IAY SY P K IE I C I ECZ E

Tabela 1. Dane mechaniczne popiou lotnego wedug danych literaturowych
oraz bada wasnych autora
Pozycja literaturowa
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]

Ciar objtociowy,
kN/m3
12,0
14,0
15,0
15,0
13,4
13,213,5
10,3

doprojektowanie pyty dennej

(rys. 1b), a zwaszcza rozwizanie
poddanego znacznym obcieniom pionowym oparcia pyty dennej na wykonanej wczeniej w caoci cylindrycznej cianie silosu;
zaprojektowanie supw podpierajcych ww. pyt (rys. 1b), ktre nie
istniej w koncepcji klasycznej;
konieczno szczegowych
uzgodnie oraz dopasowania
ukadu supw do wymaga, ukadu i rozmiarw urzdze technologicznych odbierajcych popi
z silosu, zlokalizowanych w przestrzeni pod lejem stokowym, gdy
w tej koncepcji projektowej w stosunku do koncepcji klasycznej
przestrze ta ulegnie ograniczeniu;
wykonanie specyficznych oblicze stalowego rusztu dachowego (rys. 4, rys. 5), uwzgldniajcych poza momentami zginajcymi od obcie pionowych take
znacznych si osiowych, przeka-

Wspczynnik tarcia
o beton
0,60
0,45

0,727%

Iloraz parcia bocznego

0,58
0,45
0,55
0,46 20%

zywanych na rygle rusztu ze ciany komory elbetowej, obcionej niesymetrycznym parciem popiou.
Po wykonaniu wstpnych oszacowa wytrzymaociowych stwierdzono, e istnieje moliwo skonstruowania silosu jako elbetowego, bez sprenia komory silosowej, i takie zaoenie przyjto
do projektu wykonawczego.

3. Zaoenia projektowe
dotyczce obcie
Podstawowe znaczenie dla ustalenia obcie od parcia materiau
sypkiego maj jego cechy mechaniczne. Dla popiou lotnego cechy
te istotnie rni si w poszczeglnych normach i wynikach bada,
co przedstawiono w tabeli 1.
Ostatecznie przyjto:
ciar objtociowy : 13,5 kN/m3;
wspczynnik tarcia o beton:
0,727%;

ciana - parcie normalne,

napenianie (char.) i oprnianie (obl.)

ciana - siy tarcia,

napenianie (char.) i oprnianie (obl.)
35

35

30

30

phf(z)

pwf(z)

ph =phe+ps

pwe

25

Wysoko paszcza, m

25
Wysoko paszcza, m

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

ujednolicono gruboci cian komory oraz ciany podsilosowej: dla

obu cian przyjto grubo 300 mm;
w celu uniknicia kopotliwego
deskowania na duej wysokoci,
zrezygnowano ze stosowanego
zwykle obwodowego poszerzenia
ciany (szerokiego wieca) na grnej krawdzi komory silosu, majcego na celu usztywnienie komory silosowej na jej grnej krawdzi
(przeciwdziaanie owalizacji przekroju komory wskutek niesymetrycznych oddziaywa materiau
sypkiego);
zaplanowano wykonanie lekkiego dachu w postaci dwukierunkowego, ortogonalnego rusztu z typowych profili walcowanych typu
IPE; wskutek przyjcia poprzedniego zaoenia, zadaniem konstrukcji stalowej dachu bdzie rwnie usztywnienie grnej krawdzi
elbetowej ciany silosu.
W stosunku do rozwizania klasycznego zmodyfikowana koncepcja posiada nastpujce zalety:
umoliwia wykonanie ciany
podsilosowej oraz ciany komory
silosu w jednym lizgu, bez przerywania betonowania w miejscu
poczenia tych cian ze stokiem
wewntrznym, skraca zatem czas
wykonania paszcza;
pozwala na znaczne zmniejszenie wymiarw stoka wewntrznego (rys. 1b, rys. 9), a konsekwencji daje moliwo zrezygnowania z masywnej wewntrznej prefabrykowanej konstrukcji elbetowej
i wykonania lekkiego stoka stalowego z blach, skrcanych rubami
na budowie;
peniej wykorzystuje objto
komory silosowej;
poprawia przekazanie ciaru
silosu na grunt w warunkach posadowienia poredniego na palach, poniewa w sposb bardziej
rwnomierny rozkada obcienie
na pyt fundamentow, ktra nastpnie przekazuje je na pale; projekt palowania nie jest przedmiotem niniejszej publikacji.
Przyjcie tej koncepcji stawia
przed projektantem nastpujce
zadania:

20

20

15

15

10

10

0
0

20

40

60

Parcie normalne, kPa

80

100

120

140

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Tarcie, kPa

Rys. 2. Wyznaczone wartoci symetrycznych obcie ciany komory silosowej

P R Z E G L D B U D O W LA NY 4/2012

85

ZBI O RN I K I NA MATER IAY S YP K IE I C IECZ E

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

Rys. 3.
Wyznaczone maksymalne wartoci
niesymetrycznych
obcie ciany
komory silosowej
w uzupeniajcym
przypadku obcienia wg normy
[4]

iloraz parcia bocznego: 0,46

20%.
Silos wedug normy [4] jest silosem
redniosmukym i zalicza si do klasy oceny oddziaywa AAC 2.

4. Waniejsze wyniki oblicze

Obcienia ciany silosu wyznaczono wg normy [4], otrzymane wartoci symetrycznych obcie normalnych i stycznych przedstawiono
na rysunku 2. Nie wyznaczono parcia miejscowego popiou, poniewa zgodnie z [4] dla materiaw
sypkich, ktre podczas napeniania ulegaj napowietrzeniu, parcia
miejscowego nie uwzgldnia si.
Poza parciem symetrycznym przeanalizowano uzupeniajcy przypa-

dek obcienia dla oprniania silosu na duym mimorodzie wedug

p. 5.2.4.3.2 normy [4]. Pomimo,
e silos naley do klasy AAC 2, obliczenia wykonano metod dokadniejsz, jak dla klasy oceny oddziaywa AAC3, ktra daje w efekcie
mniejsze wartoci momentw zginajcych cian wskutek uwzgldnienia parcia w strefie przepywu.
Wyznaczone t metod wartoci
obcie w uzupeniajcym przypadku obcienia przedstawiono
na rysunku 3.
W literaturze dotyczcej obcie silosw brak jest wytycznych dla obcie odwrconych lejw stokowych. Obcienia stoka wewntrznego przyjto jako cznie dziaajce obcienia poziome i pionowe:

Rys. 4. Obliczone wartoci piercieniowych si rozcigajcych oraz poziomych

momentw zginajcych cian silosu

86

obcienie poziome: rwne

maksymalnemu parciu poziomemu popiou na cian komory podczas oprniania, dziaajce w odniesieniu do rzutu pionowego powierzchni stoka;
obcienie pionowe: rwne
maksymalnemu parciu pionowemu popiou na dno komory silosu
po napenieniu, dziaajce w odniesieniu do rzutu poziomego powierzchni stoka.
Szczegowe obliczenia wytrzymaociowe stoka stalowego oraz
jego konstrukcja nie s przedmiotem niniejszej publikacji.
Ponadto uwzgldniono nastpujce drugorzdne obcienia komory silosu:
obcienie wiatrem;
obcienia dachu: technologiczne oraz obcienie niegiem;
obcienie ciany silosu gradientem temperatury;
obcienie ciany silosu dodatkowym parciem wywoanym ochodzeniem ciany.
Konstrukcj
przeanalizowano
w kilku kombinacjach obliczeniowych, z ktrych najbardziej niekorzystn kombinacj obliczeniow tworz nastpujce przypadki obcie:
niesymetryczne obcienie ciany parciem popiou;
gradient temperatury;
obcienie dachu;
obcienie wiatrem.
Konstrukcj obliczono poprzez jej

Rys. 5. Odksztacenia ciany silosu w wariancie obcienia niesymetrycznego

P R Z E G L D B U D O W LA NY 4/2012

Z BI O R NI K I NA MATE R IAY SY P K IE I C I ECZ E

Rys. 6.
Rozwizanie
projektowe
poczenia
pyty dennej
ze cian
komory silosowej za pomoc
prtw skrcanych

Otrzymane wartoci piercieniowych si rozcigajcych oraz poziomych momentw zginajcych

w paszczu komory (bez ciany
podsilosowej) przedstawiono na rysunku 4. Jak wida na wykresach,
obszary maksymalnego rozcigania nie pokrywaj si z obszarami
maksymalnego zginania poziomego ciany. W miejscach maksymal-

Rys. 7.
Wykonana ciana
silosu i oczekujca na zabetonowanie pyta
denna silosu

Rys. 8.
Poczenie spawane prtw
odgitych, czcych pyt denn
ze cian komory
silosowej

P R Z E G L D B U D O W LA NY 4/2012

5. Rozwizanie poczenia
pyty dennej ze cian silosu

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

rozbicie na schematy podstawowe. Analizowano kolejno:

paszcz komory silosu od poziomu pyty dennej do grnej krawdzi
wraz z dachem stalowym (rys. 4);
stoek stalowy;
pyt denn o gruboci 60 cm;
cian podsilosow;
pyt fundamentow;
pale.

nych si cian komory silosowej

zazbrojono poziomo od zewntrz
prtami 20 co 10 cm, od wewntrz prtami 16 co 10 cm, przy
czym wiksza cz zastosowanego przekroju zbrojenia wynika
z momentu zginajcego w niesymetrycznym przypadku obcienia, a mniejszy wpyw na zbrojenie
poziome maj siy rozcigajce.
Zbrojenie pionowe przyjto jednakowe na caej wysokoci paszcza: 16 co 20 cm. Zastosowano
stal zbrojeniow BSt500 w gatunku AIIIN oraz obliczeniowo beton
C25/30, jednak ze wzgldu na lokalizacj silosu w bliskoci morza
i sone rodowisko zwikszono
klas betonu do C35/45. Obliczeniowo rozwarto rysy ograniczono do szerokoci 0,3 mm.
Odksztacenia ciany silosu w wariancie obcienia niesymetrycznego pokazano na rysunku 5. Jak
wida na rysunku, stalowy ruszt
dachowy spenia swoje zadanie
tworzc poziom tarcz (przepon)
przeciwdziaa owalizacji komory silosowej na jej grnej krawdzi.
Ze wzgldu na warunki rodowiskowe, na caym paszczu wykonano od zewntrz powok ochronn.

Poczenie pyty dennej silosu

ze cian rozwizano w projekcie
jak na rysunku 6. Zaprojektowano oparcie pyty dennej w gniedzie ciany, wypenionym tymczasowo styrodurem, przewidzianym do usunicia po zabetonowaniu ciany. Poczenie zbrojenia
pyty dennej ze zbrojeniem ciany zaplanowano jako skrcane
w cianie zaplanowano osadzenie
prtw z mufami gwintowanymi,
do ktrych planowano dokrcenie
prtw odgitych pyty. Ze wzgldu na ma szeroko gniazda
(100 mm), poczenie skrcane
zaprojektowano tak, aby mogo
ono przenie ca si poprzeczn w miejscu poczenia. Na budowie zamieniono to poczenie
na spawane doczoowe (rys. 7, 8).

87

ZBI O RN I K I NA MATER IAY S YP K IE I C IECZ E

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

powoki ochronnej oraz brak zarysowa konstrukcji elbetowej. Projekt konstrukcji silosu opracowa zesp w skadzie: dr in. Adam Klimek
(projektant) we wsppracy z dr. in.
Zbigniewem Sacharukiem (sprawdzajcy) i mgr in. ukaszem Koryciakiem (asystent projektanta), prace budowlane wykonaa firma Vertex z Siechnic k. Wrocawia.

Rys. 9. Wykonany silos na popi

lotny: widok zewntrzny oraz pyta
denna ze stokiem stalowym w widoku z gry

6. Podsumowanie
W publikacji przedstawiono zrealizowan koncepcj konstrukcji silosu
na popi lotny o pojemnoci 5500 t.
Istot przypieszenia i uproszczenia
realizacji silosu byo wykonanie ciany komory silosu wraz ze cian
podsilosow w cigym lizgu (rys.
9), bez przerwy roboczej w miejscu poczenia tych elementw z lejem, co pocigno za sob jednak
konieczno wprowadzenia dodatkowych elementw konstrukcyjnych: pyty dennej wraz z podpierajcymi j supami. Korzystnym
efektem zastosowanych zmian byo

rwnie zmniejszenie wielkoci odwrconego leja stokowego (rys.

9), co umoliwio jego wykonanie
jako lekkiego elementu stalowego.
Wprowadzenie supw byo korzystne rwnie z punktu widzenia posadowienia silosu, poniewa znaczne obcienia w poczeniu z du
miszoci gruntw nienonych
wymagay wykonania pali pod wiksz czci powierzchni pyty fundamentowej, ktra wskutek wprowadzenia supw zostaa obciona
bardziej rwnomiernie.
Po ponad rocznej eksploatacji silosu
stwierdzono poprawne zachowanie
si konstrukcji, nienaruszony stan

BIBLIOGRAFIA
[1] PN-89/B-03262, Zbiorniki elbetowe
na materiay sypkie i kiszonki, obliczenia
statyczne i projektowanie
[2] PN-B-03262:2002, Silosy elbetowe
na materiay sypkie, obliczenia statyczne
i projektowanie, wykonawstwo i eksploatacja;
[3] PN-B-03202, Konstrukcje stalowe, silosy
na materiay sypkie, obliczenia statyczne
i projektowanie
[4] PN-EN-19914: Eurokod 1, Oddziaywania
na konstrukcje, cz 4: silosy i zbiorniki
[5] Raport bada nr 28/09/P, dotyczcy
badania popiou lotnego wg Proc. Badawczej
nr 6 Laboratorium K.J Pollytag S.A., Gdask,
20091008, (w posiadaniu autora)
[6] Badania waciwoci fizyko-mechanicznych popiou lotnego
z elektrofiltru bloku energetycznego
w elektrowni Ptnw, Sylwester Kobielak,
Adam Klimek, Wrocaw, Raport z Bada
Instytutu Budownictwa Politechniki
Wrocawskiej, padziernik 2000 r.
[7] Badania waciwoci fizyko-mechanicznych popiou lotnego
z EC Gdask i EC Gdynia, Edward Hutnik,
Tadeusz Kiwacz, Adam Klimek, Sylwester
Kobielak, Wrocaw, grudzie 2008 r.
(w posiadaniu autora)

Tytu: Projektowanie zbiornikw elbetowych. Zbiorniki na materiay sypkie

Autor: Anna Halicka, Dominika Franczak
Wydawnictwo Naukowe PWN
Warszawa 2011
elbetowe zbiorniki i materiay sypkie s obiektami inynierskimi, a wic ich projektowanie odbiega od czciej realizowanego projektowania budynkw. Ksztaty, wymiary
i wyposaenie zbiornikw s podporzdkowane technologii. W przypadku silosw jest
to technologia skadowania materiaw sypkich, w przypadku zbiornikw na ciecze, bdcych elementami cigw technologicznych w zakadach przemysowych technologia
produkcji, a w obiektach gospodarki wodno-ciekowej technologia oczyszczania ciekw lub uzdatniania wody. Podstaw w projektowaniu konstrukcyjnym obiektw budowlanych jest okrelenie obcie i oddziaywa wywieranych na konstrukcj oraz obliczenia na ich podstawie wartoci si wewntrznych. Pierwszym celem tej publikacji jest zestawienie w sposb wspczesny danych dotyczcych zbiornikw na materiay sypkie
i ciecze z uwypukleniem kwestii obcie i ich wpywu na powstajce siy wewntrzne. Drugim celem ksiki jest przyblienie norm europejskich dotyczcych zbiornikw na ciecze i materiay sypkie. Trzecim celem jest przedstawienie
przykadw obliczeniowych zbiornikw o rnorodnej geometrii. Opracowanie przygotowano w dwch tomach: pierwszy dotyczy zbiornikw na materiay sypkie drugi zbiornikw na ciecze. W tym tomie podano klasyfikacj silosw, zasady okrelania obcie takich zbiornikw oraz obliczania si wewntrznych metodami tradycyjnymi i za pomoc MES.

88

P R Z E G L D B U D O W LA NY 4/2012