LABORATORIUM METOD I TECHNIK BADA MATERIAW

wiczenie nr 8 Badania mikrotwardoci.

Badania mikrotwardoci
Cel wiczenia.
Zaznajomienie si z pomiarami mikrotwardoci metodami VICKERSA i KNOOPA w szczeglnoci:
Zakresem stosowania
Zasadami i warunkami wykonywania pomiarw
Aparatur do pomiarw i praktycznym zastosowaniem pomiarw.
Wprowadzenie.
Twardo mierzona przy obcieniu wgbnika poniej 9,81 N (1 kG) nosi nazw mikrotwardoci.
Mae rozmiary odciskw umoliwiaj pomiary twardoci skadnikw fazowych i mikrostrukuralnych w
stopach metali,pojedyczych ziaren i wtrce niemetalicznych.Mikrotwardo wykorzystuje si w
badaniach procesw dyfuzji,efektw odksztacenia plastycznego,anizotropi wasnoci,zjawisk
zachodzcych w pobliu granic ziarn oraz badaniach wpywu rnych czynnikw i procesw na
wasnoci materiaw.
W pomiarach mikrotwardosci wykorzystuje si nastpujce metody:
VICKERSA-polega na wciskaniu w metal diamentowego ostrosupa o podstawie kwadratu i kcie
midzy przeciwlegymi scianami rwnym 136 .Twardo jest proporcionalna do stosunku
obcienia do powierzchni bocznej trwaego odcisku.
Warunki badania okrela PN EN ISO 6507-1,wymagania odnonie twardociomierzy PN EN ISO
6507-2,za wzorcw PN EN ISO 6507-3
KNOOPA-polega na statycznym wgniataniu wgbnika w ksztacie ostrosupa o podstawie rombu i
ktach i ktach midzy przeciwlegymi cianami rwnymi 17230i130.Twardo jest
proporcjonalna do stosunku obcienia do powierzchni rzutu trwaego odcisku.
Warunki badania okrela norma PN-ISO 4545,wymagania odnonie twrdociomierzy PN-ISO
4546,za wzorcw PN-ISO 4545
Nieznormalizowane sposoby pomiaru mikrotwardoci.
Metoda Grodziskiego-polega na wciskaniu w badany materia wgbnika w ksztacie podwjnego
stoka.Twarrdo jest proporcionalna do stosunku obcienia do powierzchni trwaego odcisku i
wynosi:
HG=0,102F/cl
Gdzie:F-obcienie w N,l-dugo odcisku w mm,c=tg/6r-staa dla danego stoka,jeeli -kt
midzy tworzcymi, r-promie podstawy stokw w mm
Wykorzystywana gwnie przy pomiarach bardzo twardych materiaw-w tym wglikw.
Metoda Chruszczowa-Bierkowicza-polega na zastosowaniu wgbnika diamentowego w ksztacie
ostrosupa trjciennego,ktrego ciany s pochylone wzgldem osi ostrosupa pod ktem 65
.Twardo jest proporcionalna do stosunku obcienia do powierzchni trwaego odcisku i wynosi:,
HCH =1570*0,102F/l
l-wysoko trjkta odcisku w m
MetodaUCI(Ultrasonic Contact Impedance)-polega na wciskaniu ostrosupa Vickersa zamocowanego
na kocu prta wzbudzanego do drga wzdunych przez przetwornik piezoelektryczny .Twardo
jest zdefiniowana zmian czstotliwoci drga,ktra jest proporcjonalna do rozmiaru odcisku,zgodnie
z zalenoci:
fEA
gdzie:f-zmiana czstotliwoci,A-powierzchnia odcisku,E-moduYounga
Metoda Leeba-RHT(Rebound Hardness Testing)polega na pomiarze straty energii bijaka o masie
5,5g zakoczonego kulk z wglika wolframu o rednicy 3mm,ktry jest wystrzeliwany w kierunku
badanej powierzchni si spryny.Twardo jest okrelana na podstawie pomiaru prdkoci przed i
po zderzeniu z zalenoci:
HL=Vl/Vr*1000

LABORATORIUM METOD I TECHNIK BADA MATERIAW

wiczenie nr 8 Badania mikrotwardoci.
Zadania do wykonania
1. Zapoznanie si z budow, dziaaniem i obsug mikrotwardociomierzy do pomiarw metodami
VICKERSA i KNOOPA.
2. Wykonanie pomiarw mikrotwardoci; skadnikw fazowych, warstwy dyfuzyjnej, spoiny.
Wyposaenie stanowiska
1. Mikrotwardociomierze: HANEMANA, PMT-3, ZWICK 3212, SOPOLEM, CLEMEX.
2. Normy:
PN-EN ISO 6507-1 1999;Metale. Pomiar twardoci sposobem Vickersa. Metoda bada
PN-ISO 4545 1996;Metale. Pomiar twardoci metod KNOOPA.
PN-ISO 10250 1997;Metale. Pomiar twardoci. Tablice twardoci KNOOPA
3. Prbki:-stal
redniowlowa-wyarzona,stal
wysokowglowa-wyarzona,stal
narzdziowa
stopowa,warstwa nawglana i hartowana, warstwa azotowana, spoina, eliwostop Al.,stop Cu.
Kolejno czynnoci.
1. Korzystajc z instrukcji obsugi zapozna si z obsug i zasad dziaania mikrotwardociomierzy.
2. Dobra metod, obcienie, mikrotwardociomierz, oraz procedur pomiarw dla poszczeglnych
prbek.
3. Przeprowadzi pomiary zgodnie z wyborem wg pkt. 2.
4. Porwna wyniki pomiarw mikrotwardoci z wynikami pomiarw twardoci.
Sprawozdanie
1. Opis rnic pomiarw mikrotwardoci w porwnaniu z pomiarami twardoci przy wikszym
obcieniu.
2. Wyniki pomiarw mikrotwardoci w postaci wartoci liczbowych i wykresw wraz z opisem
badanych prbek.
3. Porwnanie wynikw pomiarw dla rnych materiaw, faz lub skadnikw mikrostrukturalnych.
4. Wnioski.
Literatura:
1. Dobrzaski L. A., Nowosielski R.: Metody bada metali i stopw. Badania wasnoci fizycznych
WNT Warszawa 1987.
2. Baewski S. Mikoszewski J. : Pomiary twardoci metali WNT Warszawa 1981.
3. Przybyowicz K.: Metody bada metali i stopw. Wydawnictwo AGH Krakw 1997.
4. Ciszewski A., Radomski T., Szummer A.:Badania wasnoci i materiaw.mikrostruktury Oficyna
wydawnicza PW Warszawa 2000.
Normy:
Spawalnictwo. Badania niszczce metalowych zczy spawanych. Prba twardoci zczy
spawanych ukowo. Prba mikrotwardoci zczy spawanych ukowo.
Stal. Okrelanie umownej gruboci warstwy nawglonej i zahartowanej.
PN ISO 2639 1999
Stal. Okrelanie umownej gruboci warstwy zahartowanej pomieniowo lub indukcyjnie.
PN ISO 3754 1999
Stal niestopowa i niskostopowa. Okrelanie gbokoci i odwglenia.
PN ISO 3887 1999
oyska lizgowe. Pomiar twardoci materiaw oyskowych. Materiay wielowarstwowe.
PN ISO 4384-1 1996
oyska lizgowe. Pomiar twardoci materiaw oyskowych. Materiay monolityczne.
PN ISO 4384-2 1996
Spiekane materiay metaliczne z wyjtkiem wglikw spiekanych. Pomiar twardoci
PN ISO 4498-2 2000
pozornej. Utwardzone dyfuzyjnie materiay na osnowie elaza, wzbogacone
powierzchniowo w wgiel lub wgiel i azot.
Stal. Wyznaczanie cakowitej lub umownej gruboci cienkich warstw utwardzonych
PN ISO 4970 2001
powierzchniowo.
Wgliki spiekane. Pomiar twardoci sposobem Vickersa
PN-EN 23878 1996
Spiekane materiay metaliczne z wyjtkiem wglikw spiekanych. Pomiar twardoci
PN-EN 24498-1 1996
pozornej materiaw o zasadniczo jednorodnej twardoci na przekroju.
Ochrona przed korozj. Okrelenie mikrotwardoci powok metalowych
PN-80/H-04614
PN-EN ISO 6507-2 1999 Metale. Pomiar twardoci sposobem Vickersa. Sprawdzanie twardociomierzy.

PN-EN 1043-2 2000

LABORATORIUM METOD I TECHNIK BADA MATERIAW

wiczenie nr 8 Badania mikrotwardoci.
PN-EN ISO 6507-3 1999 Metale. Pomiar twardoci sposobem Vickersa. Kalibracja wzorcw twardoci..
Metale. Pomiar twardoci. Sprawdzanie twardociomierzy. Knoopa.
PN ISO 4546 1999
Metale. Pomiar twardoci. Kalibracja wzorcw twardoci do sprawdzania twardociomierzy
PN ISO 4547 1999
Knoopa.