You are on page 1of 7

140

ROZDZIA 4

KOCZYNA DOLNA

4.2.3

STAW KOLANOWY
Staw kolanowy (articulatio genus) jest stawem najwikszym i najbardziej
skomplikowanym, a rwnie najbardziej naraonym na uszkodzenie.
czy ko udow z koci piszczelow. Ponadto w cianie przedniej stawu wystpuje rzepka. W stawie kolanowym odbywaj si ruchy zginania
i prostowania oraz, w znacznie mniejszym stopniu, ruchy obrotowe.
4.2.3.1

POWIERZCHNIE STAWOWE. KOTKI


POWIERZCHNIE STAWOWE
Pokryte chrzstk powierzchnie stawowe koci udowej i koci piszczelowej s jak w adnym innym stawie niedostosowane do siebie pod wzgldem wielkoci i ksztatu.
Na obu powierzchniach stawowych koci piszczelowej przyrodkowej, talerzykowato zagbionej i bocznej, nieznacznie wypukej opieraj si powierzchnie stawowe kykci koci udowej obie wypuke i znacznie wiksze. Ze wzgldu na ksztat opieraj si one nie ca powierzchni,
lecz jedynie niewielk jej czci.
KOTKI
Skadnikami stawu kolanowego pogbiajcymi powierzchnie stawowe
koci piszczelowej i dopasowujcymi ksztat tych powierzchni do powierzchni kykci koci udowej s kotki, przyrodkowa i boczna. Dziki
nim styk punktowy lub linijny staje si przyleganiem paszczyznowym.
kotki (menisci) s to pksiycowate pytki chrzstki wknistej,
ktre maj brzeg zewntrzny wypuky, grubszy (wyszy) i brzeg wewntrzny wklsy, cienki oraz dwie powierzchnie: bardziej pask doln,
przylegajc do chrzstki stawowej koci piszczelowej oraz wkls grn,
zwrcon do kykci koci udowej.
kotka przyrodkowa (meniscus medialis) jest wiksza i ma ksztat litery C. Jej koce (rogi) przyczepiaj si z przodu i z tyu na obwodzie
powierzchni grnej koci piszczelowej i s od siebie oddalone, a jej brzeg
wypuky jest zronity z wizadem pobocznym piszczelowym. Dlatego

anatomia II.indd 140

2010-04-12 16:12:36

POCZENIA KOCI KOCZYNY DOLNEJ

141

RYCINA 4.15

Prawy staw kolanowy wizada i kotki. Widok od gry po usuniciu koci udowej.

RYCINA 4.16

Prawy staw kolanowy wizada i kotki:


a widok od strony bocznej; b widok od strony przyrodkowej.

anatomia II.indd 141

2010-04-12 16:12:36

142

ROZDZIA 4

KOCZYNA DOLNA

te kotka ta jako mocniej przytwierdzona jest mniej ruchoma ni kotka boczna.


kotka boczna (meniscus lateralis), mniejsza, tworzy niemal zamknite koo. Jej koce przyczepiaj si blisko siebie, a brzeg wypuky
nie jest zwizany z wizadem pobocznym strzakowym, co zapewnia kotce wiksz ruchomo.
kotki wraz z kykciami koci udowej lizgaj si swymi dolnymi paskimi powierzchniami (rotacyjno-lizgowymi) po powierzchniach stawowych koci piszczelowej. Jednoczenie ich wklse grne powierzchnie dostosowuj si ksztatem do ksztatu tej czci krzywizny kykci
koci udowej, ktra do nich przylega.
Przy zginaniu goleni obie kotki, przyrodkowa i boczna, przesuwaj
si ku tyowi, a przy prostowaniu ku przodowi.
Przy obrocie goleni na zewntrz kotka boczna przesuwa si ku przodowi, a kotka przyrodkowa ku tyowi. I odwrotnie przy obrocie
goleni do wewntrz kotka boczna kieruje si ku tyowi, a kotka przyrodkowa do przodu.
We wszystkich ruchach przesunicia kotki bocznej jako bardziej ruchomej s znacznie wiksze ni przesunicia kotki przyrodkowej.
Najbardziej do przodu wysunite czci kotek s poczone wizadem poprzecznym kolana (ligamentum transversum genus). Ponadto od
kotki bocznej do koci udowej biegn pasma wkien tworzce wizada kotkowo-udowe (ligamenta meniscofemoralia), przednie i tylne.
Do uszkodzenia kotek moe doj, gdy kolano jest zgite i gole obrcona (do
wewntrz lub na zewntrz) w wyniku dziaania si odwodzcych lub przywodzcych
gole. Czciej ulega uszkodzeniu mniej ruchoma kotka przyrodkowa.

4.2.3.2

WIZADA STAWU KOLANOWEGO


WIZADA I CIGNA WZMACNIAJCE OD ZEWNTRZ STAW KOLANOWY
Torebka stawu kolanowego jest ze wszystkich stron wzmocniona wizadami i cignami. cian przedni wzmacnia gwnie misie czworogowy uda oraz jego cigno tworzce wizado rzepki, ciany boczne
wizada poboczne, piszczelowe i strzakowe. ciana tylna nie ma grubych wizade.

anatomia II.indd 142

2010-04-12 16:12:37

POCZENIA KOCI KOCZYNY DOLNEJ

143

cigno minia czworogowego uda chroni staw kolanowy od przodu. Zrasta si z przedni powierzchni rzepki i wytwarza poniej niej
mocne wizado rzepki (ligamentum patellae), ktre koczy si na guzowatoci piszczeli.
Powyej rzepki bona maziowa ciany przedniej torebki stawowej
wpukla si workowato ku grze midzy misie czworogowy a ko udow, tworzc zachyek kaletk nadrzepkow (p. rozdz. 4.2.3.3). Po obu
stronach wizada rzepki znajduj si troczki rzepki (retinacula patellae),
przyrodkowy i boczny. S to pasma cigniste biegnce od gowy przyrodkowej i bocznej minia czworogowego uda do przedniej powierzchni kykci koci piszczelowej.
Wizada poboczne wzmacniaj staw kolanowy od strony bocznej
i przyrodkowej.
Wizado poboczne piszczelowe (ligamentum collaterale tibiale) biegnie od nadkykcia przyrodkowego koci udowej do kykcia przyrodkowego koci piszczelowej. Jest szerokie, paskie i zronite z torebk stawow oraz z kotk przyrodkow.
Wizado poboczne strzakowe (ligamentum collaterale fibulare) rozpina si midzy nadkykciem bocznym koci udowej a gow strzaki i nie
jest zronite ani z torebk, ani z kotk boczn.
Wizada poboczne uniemoliwiaj w kadym pooeniu wykonanie
ruchw bocznych odwodzenia i przywodzenia. W penym wyprocie
napinaj si i powoduj silne zwarcie powierzchni stawowych, co daje
pewne, nieruchome oparcie koci udowej na koci piszczelowej. Podczas
zgicia ulegaj rozlunieniu i moliwe jest wtedy wykonanie ruchw obrotowych, do wewntrz i na zewntrz.
Uszkodzenia wizade pobocznych s bardzo czste i nastpuj, jeli kolano jest
wyprostowane; wizada te s wwczas napite. Wizado poboczne przyrodkowe
moe by rozerwane, gdy dziaaj siy odwodzce gole, a wizado poboczne boczne, gdy dziaaj siy przywodzce gole.
W cianie tylnej nie ma silnych wizade. Znajduje si jedynie stosunkowo cienkie wizado podkolanowe skone (ligamentum popliteum
obliquum) i wizado podkolanowe ukowate (ligamentum popliteum arcuatum). Natomiast silnym wzmocnieniem s obie gowy minia brzuchatego ydki i miesie podkolanowy; minie te przylegaj od tyu do
torebki stawowej. Staw wzmacniaj rwnie minie tylne uda.

anatomia II.indd 143

2010-04-12 16:12:37

144

ROZDZIA 4

KOCZYNA DOLNA

RYCINA 4.17

Staw kolanowy wizada i kotki. Widok od przodu po usuniciu rzepki i jej wizada.

WIZADA WEWNTRZNE
Oprcz wizade zewntrznych, wzmacniajcych torebk, wystpuj
w stawie kolanowym dwa wane wizada wewntrzne. S to mocne,
gruboci owka wizada krzyowe.
Wizada krzyowe (ligamenta cruciata) rozpinaj si midzy koci
piszczelow a koci udow, w paszczynie zblionej do strzakowej, tworzc ksztat litery X. Przyczepiaj si u dou na powierzchni grnej koci
piszczelowej, przy czym wizado krzyowe przednie (ligamentum cruciatum anterius) przyczepia si przed wyniosoci midzykykciow, a wizado krzyowe tylne (ligamentum cruciatum posterius) za ni. U gry na koci
udowej przyczepiaj si w dole midzykykciowym, przy czym wizado
przednie ma przyczep na kykciu bocznym, a tylne na przyrodkowym.
Wizada krzyowe uniemoliwiaj nadmierne przesuwanie si do
przodu i do tyu koci piszczelowej w stosunku do koci udowej. W poszczeglnych fazach zginania i prostowania napinaj si one w caoci, lub
te tylko ich czci. Ponadto ograniczaj obrt do wewntrz, poniewa
wizado krzyowe przednie zawija si wwczas wok wizada krzyowego tylnego.
Do wizade wewntrznych kolana naley rwnie poprzednio wspomniane wizado poprzeczne kolana.

anatomia II.indd 144

2010-04-12 16:12:37

POCZENIA KOCI KOCZYNY DOLNEJ

145

Mechanizmy rozerwania wizade krzyowych s rne. Moe je uszkodzi gwatowne przesunicie goleni w stosunku do uda zarwno do przodu, jak i do tyu.
Przesunicie ku przodowi uszkadza wizado krzyowe przednie, a ku tyowi tylne. W wyniku rozerwania obu wizade krzyowych ko piszczelowa moe by
przesuwana wzgldem koci udowej zarwno ku przodowi, jak i ku tyowi.

4.2.3.3

JAMA STAWOWA. KALETKI MAZIOWE


Jama stawu kolanowego ma zoon budow. Otacza z wielu stron dolny
koniec koci udowej.
U dou midzy koci udow a koci piszczelow ley zasadnicza
z punktu widzenia mechaniki cz jamy stawu kolanowego; znajduj si
w niej kotki.
Do przodu od koca dalszego koci udowej torebka stawowa zrasta si
z rzepk. Poniej rzepki, midzy wizadem rzepki od przodu a bon maziow stawu, znajduje si ciao tuszczowe podrzepkowe (corpus adiposum
infrapatellare). W czasie zginania wciska si ono midzy oddalajce si od
siebie powierzchnie stawowe koci udowej i koci piszczelowej, a podczas
prostowania kolana zostaje wyparte przez te same powierzchnie na zewntrz i uwypukla si po obu bokach wizada rzepki. Na powierzchni ciaa tuszczowego bona maziowa tworzy fady. Porodku znajduje si
nieparzysty fad maziowy podrzepkowy (plica synovialis infrapatellaris),
a w bok od niego biegn skonie parzyste fady skrzydowe (plicae alares).
Powyej rzepki na przedniej powierzchni trzonu koci udowej znajduje si kaletka nadrzepkowa (bursa suprapatellaris). U osb dorosych jest
ona z zasady poczona z jam stawow jako jej zachyek nadrzepkowy.
Zachyek ten ley gboko midzy miniem czworogowym uda a przedni powierzchni koci udowej, sigajc u gry 23 cm powyej rzepki.
Do czci jamy stawowej znajdujcej si w dole midzykykciowym
wpuklaj si wizada krzyowe. Z tyu jama stawowa ma czno z zachykiem podkolanowym (recessus subpopliteus). Zachyek ten ma ksztat
walcowaty. U gry przykrywa go wizado poboczne strzakowe, a niej
cigno minia podkolanowego. Niekiedy moe on siga a do stawu
piszczelowo-strzakowego, czc si z nim.

anatomia II.indd 145

2010-04-12 16:12:38

146

ROZDZIA 4

KOCZYNA DOLNA

Staw kolanowy otaczaj liczne kaletki maziowe. Ze wzgldu na ich pooenie rozrnia si: wspomnian wczeniej kaletk nadrzepkow, bdc zachykiem jamy stawowej,
kaletki przedrzepkowe oraz kaletki podrzepkowe.
Spord kaletek przedrzepkowych stale wystpuje kaletka przedrzepkowa podskrna (bursa prepatellaris subcutanea), a niestale leca gbiej kaletka przedrzepkowa podpowiziowa, znajdujca si pod powizi szerok.
Do kaletek podrzepkowych nale: powierzchownie leca kaletka podrzepkowa podskrna (bursa subpatellaris subcutanea), sigajca u dou do guzowatoci piszczeli i kaletka
podrzepkowa gboka (bursa subpatellaris profunda), pooona za wizadem rzepki.

Zapalenie kaletek podskrnych podrzepkowej i przedrzepkowej wystpuje


czsto u ludzi, ktrzy duszy czas przebywaj w pozycji klczcej.

4.2.3.4

RUCHY W STAWIE KOLANOWYM


Staw kolanowy jest stawem dwuosiowym. Wok osi poprzecznej, ktra
przechodzi przez kykcie koci udowej, odbywa si zginanie i prostowanie. Gdy kolano jest zgite, moe odbywa si ruch wok osi pionowej
obrt do wewntrz i na zewntrz.
Zginanie i prostowanie. Zgicie dochodzi do 160, np. w przysiadzie,
czci mikkie uda stykaj si wwczas z goleni. Prostowanie u dorosej
osoby wynosi 180 udo i gole tworz lini prost.
Ruchy te odbywaj si gwnie midzy kykciami koci udowej i kotkami w stawie kotkowo-udowym. Podczas prostowania napinaj si
stopniowo wizada poboczne, ktre w maksymalnym wyprocie cakowicie unieruchamiaj staw kolanowy.
Obracanie. Czynne ruchy obrotowe odbywaj si w kadym pooeniu stawu kolanowego z wyjtkiem kracowego zgicia i kracowego wyprostu. Przy kracowym wyprocie dochodzi do wymuszonego obrotu
goleni na zewntrz.
Przy kolanie zgitym obrt goleni na zewntrz wynosi 3040, do
wewntrz 510.

anatomia II.indd 146

2010-04-12 16:12:38

You might also like