MarzenaWarnke

Sownictwokaszubskiewpraktyceszkolnej

Lipnica2007

Spistreci
Wstp

str.1

RozdziaI
1. GochyjakopodregionKaszub

str.7

2. Wiadomocioglne

str.7

3. KrtkahistoriapowstaniawsiLipnica

str.9

4. OglnacharakterystykagminyLipnica.

str.11

RozdziaII
Sownikikaszubskie

str.16

1. AleksanderLabudaSowniczekkaszubski

str.17

2. JanTrepczykSownikpolskokaszubski

str.18

RozdziaIII
Sownictwokaszubskiewpraktyceszkolnej

str.19

Zakoczenie

str.109

Bibliografia

str.111

Wstp
Rodzimyjzyktonajbardziejwyrazistyznakodmiennociitosamoci
Kaszubw.Czyobecniekaszubszczyznaspychanajestnamarginesiwchodziw
fazzmierzchu?Sporyodam spoecznocikaszubskiej,wtyminteligenckiej
twierdzi, i rodzimy jzyk zachowuje si ju tylko w mowie dziadkw, a
niedugoniebdzieponimnawetpamitcinispiw.
Nie mog si z tym zgodzi. Kaszuby s najbardziej wyrazist kulturowo
czstkPomorza.Kaszubytonietylkopiknekrajobrazy,specyficznatradycja,
dramatyczne losy i przeycia naszych przodkw, codzienna, skrztna
zapobiegliwoipracowito,aletakebogatyizrnicowanyjzyk,ktryjest
podwalin bytu kaszubskiego. Mona porwna warto kaszubszczyzny do
skrzyniposanej,wypenionejpobrzegiprzedziwnymiklejnotamiistarociami,
rodemzdawnychepok,aleprzydatnymiidzisiaj.Cowaniejsze,caytenzbir
jzykowych oryginalnych rozmaitoci stanowi nieodczn czstk duszy
zbiorowejKaszubw.WedugHerdera:
Narodymajswojdusziprawdziwmoralnjedno,ktraczynijetym,
kims.Jednotawypowiadasiprzedewszystkimwjzyku.1
TprawdpodkrelaSownikgwarkaszubskichnatlekulturyludowejks.
BernardaSychty,wewstpiektregoczytamy:
Jelizachowaon(jzyk)trwawarto,toniedlasposobuopracowania,lecz
dlatego,ejestobrazemywejcodziennejmowy,bdcejwiernymodbiciem
obliczakulturowegoludu,ktrysiniposuguje.2
2

Dlategotewmojejpracychciaamutrwalito,costanowi,eKaszubis
najbardziejzwartgrupetnicznnaPomorzu,amianowiciekaszubskmow.
Tematykatajestmibardzobliska,gdymieszkamnaKaszubach,adokadniew
poudniowejichczcizwanejGochami.
KaszbskmowajesodkwgbiemwiKaszubi,gdyjesttoich
mowaimowapradziadkw,zatemmowytejnietylkosiniewstydz,leczz
ca pieczoowitoci j pielgnuj. Szczeglnym wyrazem tego faktu jest
bogatatwrczoliteracka,dlaktrejpozaswoistymfolkloremtworzywem
podstawowymjestkaszubskamowa.3
Obecnie mamy do czynienia z renesansem regionalizmu, okrelanym jako
przebudzenieetniczne,powrotemdokorzeni,czyzakorzenieniemwmaej
ojczynie.Rodowoduterminuregionszukanaleywaciskimsowieregio,
w znaczeniu: okolica, kraina, powiat. Zpojciemregionuczysizjawisko
spoeczne, ktre okrela si mianem regionalizmu. Regionalizm jest ruchem
spoecznym charakteryzujcym si deniem do zachowania i kultywowania
wasnocikulturowych,specyficznychdladanegoregionukraju.Odwoujesi
dowiziczcychczowiekaznajbliszokolickrainmaOjczyzn.
Regionalizmspeniamidzyinnyminastpujcefunkcje:
- spoeczneksztatowanieiumacnianiewizizzamieszkiwanymregionem
oraz poczucie wsplnoty regionalnej, wyzwalanie aktywnoci spoecznej,
spoeczno gospodarcze oywienie narodu dziki wykorzystywaniu
tkwicychwnimwartocimaterialnychiniematerialnych;
- kulturalneocalanieiochronagincychelementwkulturyludowejdanego
regionu;
3

wychowawcze rozbudzanie zainteresowa problematyk historii,

wspczesnoci,perspektywrozwojowychregionu,uwraliwienienapiknoi
specyfikacje regionalnej kultury przyrody, krajobrazu, ksztatowanie i
rozwijanieuczuprzywizaniaiumiowaniarodzinnychstron.4

Takjakptak,ktryopuszczawasnegniazdo,zataczazrazumaekrgi,takimy
powinnimywpierwpoznaizrozumieswmaOjczyznnajbliszenam
okolice.Bypotemjakptakprzeleciedalejidalej,abymcpoznaizrozumie
swoj Ojczyzn i wiat.5 Wanie kilkadziesit lat wdrwek ks. B.Sychty z
notatnikiemwrkuorazpoczucieniedosytuzlekturykaszubskichopracowai
sownikwprzyczyniysidopodjciaprzezSychtpracynadsownikiem.We
wstpie do pierwszego tomu kaszubskiego sownika niemal poetycko
wspomina:
Jedziemodparafiidoparafii,gdzieznwchata,stodoa,poleilasrazemz
jeziorem, do ktrego doszo jeszcze morze, otwieray mi drog do
zaczarowanegokrlestwasw.6
B.Sychta, jeden z najwspanialszych synw ziemi kaszubskiej, rozkochany w
mowie rodzimej, wystawi monumentalny pomnik w postaci najwikszego i
najwspanialszego w historii sownika Sownika gwar kaszubskich na tle
kulturyludowej(7tomw,19671976).
Dzi potwierdzaj naukowe autorytety, e sownik B.Sychty jest najlepszym
naukowym sownikiem gwarowym nie tylko kaszubskim, ale w ogle
sowiaskim. Jest to bowiem, dziki wzbogaceniu hase o rnorodn
frazeologi,fragmentytekstw,pieniludowych,zagadki,anegdoty(cznie25
tys.hase)encyklopediakulturyludowej.
4

Celemmojejpracybyostworzeniesowniczkakaszubskiegodlauczniw
szkpodstawowych.
Donajpowaniejszychpraczzakresusownictwakaszubskiegozaliczamy
rwnie:
1. AleksanderLabuda:Sowniczekkaszubski,Warszawa1960
2. JanTrepczyk:Sownikpolskokaszubski,Gdask1994.
Z tych wanie dzie wybraam sownictwo naleace do podstawowego
zasobujzykowegoucznia,dotyczcepodstawowych,yciowychspraw.Pragn
nadmieni,iwSzkolePodstawowejwLipnicy,wktrejpracujsownikites
maodostpnedlaogu.
W bibliotece szkolnej znajduje si tylko Sowniczek kaszubski Aleksandra
Labudy.
Pracaskadasiztrzechrozdziaw.Wpierwszymrozdzialepodjamprb
scharakteryzowania regionu, ktry zamieszkuj. Drugi rozdzia powiciam
twrcom dzie kaszubskich: A.Labudzie i J.Trepczykowi, a take pokrtce
opisaam ich dziea sowniki kaszubskie.Natomiasttrzeci rozdzia stanowi
zasadniczczpracysownik.
Mamnadziej,ezebranesownictwookaesipomocnezarwnouczniom,jak
inauczycielom.
Rwnienowyprogramnauczania,jaksdz,powinienwpynpozytywniena
rozwj wszelkich form edukacji regionalnej. W projekcie Podstawy
programowejksztaceniaoglnegozdnia21.X.1998r.Sporomiejscapowica
sitreciomprogramowymdotyczcymedukacjirodowiskowej,ktrazajmuje
sidzieckiemnatlerodziny,wasnejmiejscowociiregionu,krajuiwiata.Ju
w nauczaniu pocztkowym mamystwarza warunki dowrastaniawkultur
rodzinniregionalniodnajdywaniawniejrdewartociosobistych.

W zakresie edukacji polonistycznej gwnym celem jest ksztatowanie

emocjonalnego stosunku do kultury i jzyka jako wartoci narodowej,
regionalnejiosobistej.
Treci regionalne znajduj si rwnie w edukacji muzycznej, plastycznej, a
nawetkulturyfizycznej.
Wielkie pole do twrczej pracy maj rwnie nauczyciele historii,wiedzy o
spoeczestwie, geografii, biologii,aprzede wszystkim wychowawcy.Bokto
wie,czynienajwaniejszymelementemwpracydydaktycznowychowawczej
nie jest osobisty stosunek nauczyciela do najbliszego otoczenia, wasnych
korzeni.
ImwicejuczuciawobecmaejOjczyzny,tymwikszagwarancjarozbudzenia
zainteresowaniaregionemwrduczniw.

RozdziaI
GochyjakopodregionKaszub
1. Wiadomocioglne
Gochy to nazwa kaszubskiego skrawka lecego w poudniowo
zachodniej czci wojewdztwa pomorskiego. Dzi obszar ten obejmuje pi
parafii:Borzyszkowy,BrzenoSzlacheckie,BorowyMyn,Zapceiniedawno
Lipnic.
Nie wiadomo, kiedy po raz pierwszy uyto w literaturze bd
dokumentachhistorycznychnazwyGochy.Dokocaniezostaarozstrzygnita
jej etymologia. Nazwa ta moe pochodzi od sowa goch pustkowia,
nieuytkiwolne,ktredominujnaGochach:
Jedenzajcpotrzebujetutysic
morgw,ajeszczemusikra.
MoetepochodziodutosamieniaGochazczowiekiemwysokiegowzrostu,
drgalem.7
O potrzebie tworzenia odmiennych nazw dla poszczeglnych grup
ludnoci kaszubskiej decydoway niewtpliwie rnice gwarowe. Tyle ich
niemal, ile wiosek. Zasadnicza linia podziau przebiega tu miedzy pnoc i
poudniem, midzy Fejnkaszbami a Grobkaszbami. Ale rwnie w
obrbietychdwchugrupowapeno,jakwida,pomniejszonychpodziaw.Na
przykad od strony pnocnowsschodniej, a wic z obszaru zwanego
7

geograficznieZaborami,zowiGochKrbanami.AleaniGochy,aniKrebany
nie chc si przyznawa do ludnoci Konarzyn i najbliszej jej okolicy: tu
znajdziemywysepkKabukw.
AznwmieszkacwskrawkaziemimidzyKonarzynamiiSwornegacamizw
Gochy Grubami. atwo si w tym wszystkim pogubi, tym bardziej, e
niektrezestarychnazwodchodzlubjuodeszywzapomnieniewobecwci
postpujcejintegracjicaychKaszub.
Jakwludowymwierszyku:
CzyonBlk,Rebk
Fejnkaszba,
CzyonKorczk,yczk,
Grbkaszba
CzyonLesk,Drobol,Goch
RychtykPolochonjedoch.8
Cech kaszubszczyzny, caej kultury, najbardziej utrudniajc jej poznanie
przybyszowizinnychstronPolskijestbardzoodrbnydialekt.
Dla Gochw gszec, czyli mwi w miejscowej gwarze, to mwi
prawdziwie po kaszubsku. Gochy bowiem to najprawdziwsze Kaszuby.9
Miejsce,wktrymsiczowiekurodzi,spdziczalbocaeycie.
Toziemianaszychprzodkw,zktrzwizekemocjonalnyprzekazalikomu
ojcowie.

2. KrtkahistoriapowstaniawsiLipnica
Na 38 km szosy chojnickobytowskiej, ley stara wie szlachecka
Lipienice, dzi zwana Lipnica. Wie ta bya w zaraniu dziejw, wraz z
Ostrowiem,wasnocijednegodziedzica,ktryzamieszkiwaponowysepk,
znajdujc si w jeziorze Trzebielsko. Ten todziedzic mia dwch synw, z
ktrych jednemu da Ostrowite, za drugiemu Lipnic. Oczywicie
dokumentalnegopotwierdzenianiema,leczbadaniedziejwtychdwchwsi,
kaeprzypuszcza,eistotnietakbymusiao,skorojasnemjest,iobszary
dawnejwsiOstrowite,wchodziydalekowgbziemnalecychdodzisiejszej
Lipnicy.Powtre,supywodne,dodzidniawidocznewjeziorzeTrzebielsko
rzekomo nosiy most, czcy Ostrw z brzegiem jeziora. Na miejscach
dzisiejszegoOstrowitegoiLipnicy,osadziwspomnianydziedzic,jakipniej
jego synowie, swoich sugw, ktrzy stanowili pierwszych mieszkacw
wymienionych miejscowoci. Tym sposobem powstay zacztki dawnych
wiosek,adopierowaciwezaoenienastpiopniej,dzikiprzywilejom
udzielonymprzezrnychsuwerenwwysuonymiodznaczonymrycerzom
szlachcicom.
ObszarwioskiLipnicawynosiogemtrzydzieciwk.Nazwatejwsi
wywodzisiodLIP,ktretworzoaz,wwikszejmierzezacielayistotnie
obszardzisiejszejgminyLipnica,jakrwnieczciowospotkabyojemona
nawzniesieniubrzegwjezioraGboczkaiLipionek.Pierwszyprzywilejnat
wie udzieli wielki mistrz krzyacki Wynryk de Knippenrod w 1366 r.,
pierwotnemudziedzicowiHenrykowiaTabach,zwierzchnikowi,czylistarocie
czuchowskiemu,akrlpolskiZygmuntIwroku1526potwierdzigo.Zatem
Lipnicajestgniazdemtychrodzin,ktrezprzytoczonegoprzywilejuwynikaj,a
wic: Otthw, Krzymikw czyli Pupkw, Wnukw, Kraykw, Pychw,
9

Patkw,akw,Suchych,JantwLipiskich,anadtoRymonwLipiskich,
ktrzytudopierow1526rokusiosiedlili.Odroku1776dziedzicemLipnicy
by Stanisaw Patka Lipiski, protoplasta zmarego w naszych czasach p.
TeofilaPatkiLipikiego,pierwszegowjtaobwoduLipnica,poodzyskaniu
niepodlegociPolski.10

10

3. OglnacharakterystykagminyLipnica.
Gmina Lipnica usytuowana jest w poudniowozachodniej czci
wojewdztwapomorskiego.
Gminagraniczy:
odwschoduzgminBrusy
odpoudniazgminKonarzynyiChojnice
odzachoduzgminamiMiastko,Koczaa,Przechlewo
odpnocyzgminamiTuchomie,Bytw,Studzienice
Dokadne pooenie gminy Lipnica okrelaj wsprzdne geograficzne:
na pnocy 54 o08 szerokoci geograficznej pnocnej
na poudniu 53 o52 szerokoci geograficznej pnocnej
na zachodzie 17 o11 dugoci geograficznej wschodniej
nawschodzie17o33dugocigeograficznejwschodniej
Omawiany teren zajmuje poudniow cz powiatu bytowskiego. Gmina
Lipnica znajduje si na obszarze podprowincji Pojezierzy
Poudniowiobatyckich, w obrbie dwch makroregionw: Pojezierza
Zachodniopomorskiego i Pojezierza Poudniowopomorskiego. Gmina swoim
zasigiem obejmuje poudniow cz mezoregionu Pojezierza Bytowskiego
orazpnocnyfragmentRwninyCharzykowskiej.11
ObszargminyLipnicazajmujepowierzchni30957hawtym:
uytkirolne11491ha
lasy15725ha
jeziora3500ha
Gminzamieszkujeokoo4996osb.Zoglnejliczbymieszkacwgminy
Lipnica:
a)48,8%zerdepozarolniczych
b)51,2%mieszkacwutrzymujesizrolnictwa12
11

NatereniegminyLipnicaznajdujesi58miejscowoci,BrzenoSzlacheckie,
Borzyszkowy,LipnicatoserceGochw,czyliNASZAMAAOJCZYZNA.
Wie Lipnica ley na 54o dugoci geograficznej wschodniej i na 17o25
szerokoci geograficznej pnocnej. Lipnic zamieszkuje rdzenna ludno
nalecadogrupyetnicznejKaszub.Doobecnychczaswzachowasijzyki
kulturakaszubska.GwaraLipnicywchodziskaddialektuzaborskiego.Ulega
ona procesowi i wielu wyrazw uznawanych za gwarowe, rodzime, ma w
rzeczywistociniemieckiepochodzenie.Mieszkacyposugujsiwcodziennej
mowie, take urzdowej, jzykiem kaszubskim, pocztkowo na pewno
cakowicieniezrozumiaymdlaprzybysza.Przebywaniewrdtubylcwpozwoli
jednak do szybko pokona barier jzykow i pocztkow nieufno
kierowanprzezprawiewszystkichKaszubwwstosunkudoobcych.
Otokilkaprzykadwkaszubskiejgwary,ktrposugujesiludnoLipnicy:
gospodarz

gbur

pokj

izba

skrzynia

kasta

pienidze

detki

kamca

garz

dommieszkalny budink
Trzeba zna swj jzyk, to jzyk naszych dziadkw i rodzicw. Kady kto
mieszkanaKaszubachpowinienznakaszubski.Dodam,ekadynauczyciel
pracujcy wszkolena Kaszubachpowiniendobrzeznajzykkaszubski.W
SzkolePodstawowejwLipnicywszyscynauczycielemajpozytywnystosunek
do kultury kaszubskiej, a to choby ze wzgldu na to, e wikszo jest
Kaszubami. W szkole ucz dzieci poezji i prozy kaszubskiej, take i haftu
kaszubskiego.Szkoda,epanZbigniewStudziskipochodzcyzWiela,odszed
ju na emerytur, bo prowadzi kko kaszubskie, na ktrym uczy jzyka
12

kaszubskiego.CorokuwBrzenieSzlacheckimodbywasigminnyprzegld
twrczoci kaszubskiej. Bior w niej udzia uczniowie szk podstawowych
gminy Lipnica. Na przegldzie tym dzieci recytuj i piewaj utwory
kaszubskie.
W1987r.powstazespwokalnoinstrumentalnyGochy.Zespoemkieruje
nauczycielka Agnieszka Cyra. Oprcz pieni kaszubskich wczyli wczyli
pieni religijne i polskie. Wystpami uwietniaj uroczystoci rodowiskowe
wieckie i kocielne na terenie gminy Lipnica, a take poza ni. Zesp we
wasnymzakresieprzygotowastrojeharmonizujcezotaczajcnasprzyrod.
Dominujewnichkolorzielony,niebieskiity,poniewawpobliuLipnicy
znajdujesimnstwolasw,k,jeziororazzb.Nieodcznymskadnikiem
strojujestpiknyhaft.Haftykaszubskiewykonywanesnalnianymptnie,aw
niektrych wsiach na czarnych tkaninach fabrycznych. Do najczciej
spotykanychmotywwnalekwiatytulipana,wkomponowanewinnemotywy
rolinnewukadziesymetrycznym.

Whafciedominuje7barw:
granatowy
modry(toobfitojeziorirzeknaKaszubach)
niebieski(oznaczaniebojaniejce)
zielony(oznaczaleneprzestrzenie)
ty(piaszczystkaszubskgleb)
czerwony(krewprzelanzaKaszuby)
czarny(paminiemieckiejniewoli)

13

Mieszkacyregionusgbokowierzcymiipraktykujcymikatolikami,
couwidaczniasiwilocimieszkacwuczestniczcychczynniewemszach
witych,powszednichiniedzielnych.
Szkoy tego regionu byy jedynymi w wojewdztwie supskim, w ktrych
mieszkacy nie pozwolili zdj krzyy, wiszcych na cianach klas lub
korytarzach.Liturgiawkocielewjzykukaszubskimodbywasiprzypewnych
okazjachpodczasmszyw.powiconychrodowymrodzinom,np.pastwa
Borzyszkowskich, pastwa witek Brzeziskich. Nie yjcy ju ksidz
proboszczznaszejpoprzedniejparafiiBorzyszkowyibudowniczykocioaw
LipnicydziekanKazimierzReapkeczynitobardzooryginalnie.
Jegoczynyidzanim,adzikinimyjewnaszejpamici.Ludziejeszcze
dzipowtarzajsowa:Bytakimludzkimksidzem,zkadymznalazwsplny
jzyk.Byjednymznas.Najlepszym.WkocielepodwezwaniemNajwitszej
Maryi Panny w Lipnicy mona podziwia tablic ufundowan przez
mieszkacwwsinapamitkwsptwrcyparafii.
Wspaniaokazjdopoznawanianaszychstronswycieczkiturystyczne
piesze i rowerowe. Wycieczki to ciekawy sposb na pogbienie wizi
uczuciowych z ma ojczyzn, rozbudzenie zainteresowa tradycj,
wspczesnociiprzyszoci.
PropagatoramizdrowegotrybuyciasnauczycieleAlinaiTomaszDrzazgowie
zaoycieleSzkolnegoKoaPTSM.Ostatnioijadoczyamwszeregitego
koa. Organizujemy rajdy rowerowe Szlakiem drewnianych kociow.
Modzie zapoznaa si ju ze szczeglnymi i wyjtkowymi kocioami w
Borzyszkowach,BrzenieSzlacheckimiLenie.

14

Kocioy te, to unikalne przykady dawnego drewnianego (zrbowego i

szkieletowego)budownictwasakralnegonaPomorzuGdaskim;zestawionez
trzechzasadniczychczonw:dzwonnicy,nawyiprezbiterium.Nakocioach
tych wystpuj pokrycia dachowe najpopularniejsze dla tego wieku gonty
dachowe.13
WLeniedziecipodziwiaytezabytkiprzyrodyicmentarzyskokurhanowena
pamitkpoGotachzamieszkujcychteterenynapocztkunaszejery.
Czonkowie koa co jaki czas bior te udzia w pieszych wdrwkach na
orientacj,organizowanychprzezgazetGosPomorza.
Podre rowerowe i piesze licznymi piaszczystymi drogami Gochw
pozostawiajniezatartewspomnienia.
Cieszyzamieszkiwanienapiknejziemikaszubskiej:
KaszubiuwaajsizaPolakw.Polskajestichwielk,aKaszubyma
Ojczyzn:
NiemaKaszebbezPolonii,
AbezKaszebPolci.
/Derdowski/

15

RozdziaII
Sownikikaszubskie
...byobydlahistorykwrzeczwielcepoyteczn,gdybyjaki
polski jzykoznawca zechcia wszystkie wsie kaszubskie objecha,
pozbierastarewyrazyiwydadialektycznysownikkaszubski.
/Mrongowiusz/
Jzykkaszubskizajmujemiejsceporedniemidzypolskim,apoabskim,
ztymedzisiejszmowKaszubwwikszouczonychuwaaza narzecze
polskie, ze szcztkami wymarych Pomorzan.14 Dzisiejsi Kaszubi s wic
niedobitkami plemienia Pomorzan. Rola gwary kaszubskiej jest tutaj
niepowtarzalna, mowa, jzyk to rzeczy najbardziej wartociowe dla samych
Kaszubw. Decyduje to o ich kaszubskiej tosamoci. Wiemy, e jzykowe
dziedzictwojestzwierciademduszykaszubskiej.15wnacechowanypietyzmem
stosunek do rodzinnego sowa krzewili poeci i dziaacze kaszubscy, m. in.
wspomnianyjuF.Ceynowa,atakeHieronimDerdowski,awczeniejSzymon
Krofey,czyMichaPontanus(Mostnik).
Obecnie jzyk kaszubski dysponuje stosunkowo bogat literatur, a take
opracowaniami jzykowymi, w tym zwaszcza sownikowymi. aden
wyrniajcysispecyficznymi waciwociamiobszarjzykowyniemgby
wytworzyjzykaliterackiegoitrwabyciglenapoziomiegwarowym,gdyby
jegoprzedstawicieleniemielikutemuwarunkw,wzgldnieniepodjlibyw
oglepracnadjegouksztatowaniem.16

16

1. Aleksander Labuda jest autorem Sowniczka kaszubskiego (1960),

skadajcegosizczcipolskokaszubskiejikaszubskopolskiej.Jesttoowoc
wieloletniegotrudunauczycielaKaszuby,ktryborykajcsiwcodziennej
pracy z nie zawsze dla zrozumia polszczyzn literack powiksza
systematycznieswojprywatnkartotekdyferencyjnegosownikakaszubsko
polskiego.SownikLabudyjestbowiemwzasadziesownikiemdyferencyjnym,
tj.uwzgldniajedyniesownictwokaszubskierneodpolskiego,apomijatakie
wypadki,gdymowapolskaikaszubska,abstrahujcodrnicwwymowie,s
ze sob identyczne.17 Wikszo wyrazw zawartych w sowniku zaczerpn
autorwprostzustdzieciwwiekuszkolnym.
Jednzciekawszychcechsownikajestwielkiebogactwoniespotykanychw
innych sownikach zdrobniaych form rzeczownikowych, przymiotnikowych,
czasownikowych, uywanych wzwrotachdodziecka,czyniczniegordo
poznaniaywychproceswsowotwrczychwkaszubszczynie.
Zrnicowanie dialektalne Kaszub jest znaczne, dlatego by oszczdzi
czytelnikowi dodatkowych trudnoci, pominite zostay drobniejsze i mniej
waneodmiankidialektalne.Podaneformyprzekazujwicfonetykkaszubsk
wduymuproszczeniu.18
Sowniczek ten ma przede wszystkim suy dzieciom do celw
praktycznychwichnaucewszkole.Suymatenauczycielom.Nauczyciel
pracujcy na Kaszubach, a nie znajcy w dostateczniej mierze mowy swych
wychowankw, nie moe w peni zrealizowa postulatw wychowania i
nauczania.19

17

2.

Kontynuacj pracy zapocztkowanej przez Aleksandra Labud

SowniczkiemkaszubskimstanowidwutomowySownikpolskokaszubski
(1994)JanaTrepczyka.
Pisowni sownika opar autor na wspczesnej pisowni kaszubskiej,
opracowanej przez E.Brez i J.Tredera. Sownik zawiera okoo 60 tys. hase
nadtopodhase,zwizkwwyrazowychifrazeologizmwzzakresuoglnego
sownictwapolskiego, awtymm.in.nazwyludzi oraznazwygeograficzne
(zwaszcza kontynentw, pastw, krain geograficznych), nazwy mieszkacw
pastw,regionwimiasttelokalnychwrazzpochodnymiprzymiotnikami.20
Wewstpiesownikaczytamy:
Staraemsiwnimzawrzeznanmiidostpnwrdachleksykkaszubsk
tak, by suy moga wszystkim tym, ktrzy pragn prbowa swoich si i
umiejtnocinapolukaszubskiejprozyipoezji21
Ale sownik ten ma te suy wszystkim czytelnikom kaszubskich tekstw,
szczeglniekaszubskiejliteraturypiknej:liryki,epikiidramatu.Zauwaytu
warto, i zainteresowanych kultur i pimiennictwem kaszubskim wci
przybywawrdsamychKaszubw,jakiwrdichsympatykw,aroniete
gronopiszcychpokaszubsku.22
Corazwyraniejzaznaczasiwiadomadecyzjaafirmacjikaszubsksiej
przynalenoci etnicznej. Pierwszorzdne znaczenie nadaje si jzykowi
kaszubskiemu,oktrynaleysiprzedewszystkimtroszczy.

18

RozdziaIII
Jzyk,ktrytraciswpodstawowfunkcj
narzdziakomunikacjmidzyludmijestmartwy.
/zasyszane/
AleksanderLabuda

Sowniczekkaszubski
Skrtyiznakiuytewsowniku
l.m.

liczbamnoga

rodzajmski

rodzajnijaki

pogardl.

wznaczeniupogardliwym

zob.

zobacz

rodzajeski

A
achtnyszanowny
ajacgaska
apartosobno
apartnyodrbny,odosobniony
auacbole
19


grest;krezbula,krezbulaagrest
ker,czerkotwica

B
baczna(m)gbur,(zob.gbur)
bacznowatigburowaty
badra(m),badrka()badacz
badrowacbada
bal(m),bala();puczkpika
balikawanna
ban(m),bana();cug,cuchkolej
banowikolejarz
baraszkuewac;werglowacfiglowa
bardwica;bardwkabrodawka
barozcmieci
bargmiecie;starasomazdartazdachu
baszkaszyszka
batg;kanczk;kuerbaczbicz
bczecmrucze
bczola,bczlamruk
bestripstry
20

bestropstro
bcby
bka,bcskue,bcszczeg(pogardl.),(zob.pila)
bka;hok,hk;hoczka,hczkamotyka
blniecdoskonali
bdowaclicytowa;proponowa;czstowa
biakakobieta,ona
bic;bufsac,bufsac,bufsowac;repac;repetowacbi
biej!id
biekgoniec
bidama
biotczi,bitczi(l.m.)zapasy,zmagania
biotkuewacs,bitkuewacszmagasi
blaszok,blaszkgarnekblaszany
blatpytakuchenna
blewizka;szlejfkatasiemka;wstka
bliza,blzalatarniamorska
blnchmura,obok
blosnc,blsnczerkn
bol,blgrubadeska
bodzna,bdznauna
bodzo,bdzywio
Bot,BtBatyk
botowi,btowibatycki
bot,bt(m)d
21

bmkcukiernik
bkowad
bracyna,bracyn;bratbrat
bratk,bracyszkzakonnik
bremza,bromzaharmonijkaustna
brdacbrodzi
brkuewacpotrzebowa
brzlowac;waowacfalowa
brifkalistonosz
brikabryczka
brizalekkiwiatr
bridec;guetowac;warzcgotowa,wrze
brtbochenek
brutka,brtka;naueenio,naueeni()narzeczona
brzod,brzdowoc
brzmil,brzmil,pszmiltrzmiel
brztwicroi
bucha,buchaduma
buczka,buczkawinia
budla,budla;sklonkabutelka
buglrowac,bugrowackoota,stuka
buks,buksespodnie;majtki;kalesony
bulwa,bulwaziemniak
bulwiskue,bulwiskue,bulwiszczepolepoziemniakach
buszny,busznydumny
22

butwio,butwio,butwi;mursz,mursz(m)ple
buzer,buzerobuz
buejacs;strachuewacsbasi
buekadny;zbiernyobfity
buernk,knop,knpchopiec
buerowiczi(n)krzewinkaborwek

C
caki,caczi;caownycakowity
camer(m)koda
cki,czki,czcziciki
cechunk,cechurysunek
cemnicaciemno
cemo,cem()ponuro
cenio,ceni()cie
ceplznaciepo,upa
ccacssa
czy,cdzyobcy,cudzy
czynka,cznkacudzoziemka
czyccudzoziemiec
cchuewacrysowa;kreli
chaja;szorhuragan,nawanica
charznikzodziejaszek
23

chcwichciwy
chcwuetaakomstwo
chepicspragn,poda
chbapodstp
chczchata,wntrzedomu
chczewi;domacy,domocy,domcydomowy
chrzecchorowa(ozwierztach)
chitrla,chitrzelaczowiekchytry
chlabot,chabuet;gadajt;trzepuetgadua
chlastac;szmergacrzuca
chlechac;skczecnarzeka
chjka;chuejnasosna
chrbac;gnebuelcchrupa
chrbuelcskroba
chochacplu
chrzept;krzeptgrzbiet
chutczi,chutczi;chudzy,chudzyprdzej
chudzyprdzej
chuemuerzakamarki,zaktki
chuerzecchorowa(oludziach)
chuewazwierztadomowe
chuewachodowa
chwalbaprzechwaka
chwierac,kwieracpowracadozdrowia
ckncwszy
24

cgnc,cygnc;szszorcowaccign
cki,cczi;kleszcze,klszczeobcgi
czap;czapuet(m);ko,kboto,brud
czed,kedkiedy
czedjindkiedyindziej
czej,kejgdy
czernido;tintatrament
czerowackierowa
czesz;taszakiesze
czcsysze
czpwierzchoek
czprna;keszczupryna
cziczerlornetka
czikrowacpatrzeuwanie,przypatrywasi
czon,cznczno
czopk,czpk;kapele;kobukkapelusz
czdokres
czuerdac;trptac;tredacdepta,traktowa

D
damicmilcze
danachoinka
darnkpodarunek,upominek
dekakoc
25

dekel,deczel;wiekue(n)przykrywka
dergrulica
dcht;prawiewanie(zob.wnetka)
dchtowny;uebcysyszczelny
drny;parchatiszorstki
dtk(m)pienidz,dziesiciogroszwka
dil(m)deska
dilkoper(zob.kueper)
duo,ddugo
dobc;pueradzczwyciy
doch;kue;szcprzecie
docgacso,docgacsoprzypuzcza
doka,dkamga
dokoz,dokzdowd
domok,domk;naszicswj,swojak
donddotd
doc,dunc,dcdoj
doskacc;doskrzc,dogrzcdokuczy
douedzznadyskusja
dozeracdoglda
dozuacsprzekonasi
dm(m)sie,przedsionek(zob.chcz)
drinic;sydrowacwierci
drinik;syderwider
drbkaodrobina
26

dudle;fidle;skrzpice,skrzpcziskrzypce
dctuzin
dkadwignia
dna;uszoswydma
dwirze,dwirczidrzwi
dychawicaastma
dzki,dzczi,dzwidziki
dzki,dzczigrzibgrzybtrujcy
dzwkasuca
dzyrzki,dzyrzczi;welechmiay,dziarski
deka,krtopdoniczka

E
eltka,heltkadzikajabo
el,ljeeli

F
falt(m);guba,gubafada
fanachorgiew
feflot(m),feflotka()czowiek,ktrymwiniezrozumiale
feflotacmwiniezrozumiale
27

fizyterbadacz;dowdca;wizytator
flasterbruk
fledrastrzp
flk;skrow,skrwata
flekuewacata
ffkadowcip
ffuela(m)samolub;samochwa
fratwka;chuerankapiosenkaludowa
ful,fulpeno

G
gadac,godac,gdacmwi
gapa;warnawrona
garolinafiranka
gbausta
gstwagszcz
gbur,gburrolnik,chop(zob.baczna)
glekromkachleba
glonkaklosz
gnebacszczypa
gnebuelc;chrbacchrupa
gudrowacdrwi
gurdzeckaprysi
gn(m)gonitwa
28

gra;przter;ustrzechastrych
grzgniew
graczac;madrowacbazgra,gryzmoli
grdzo,grdz()ciar,obcienie
gret;cziswir
grbuecznamowapnocnokaszubska
grbuelec;gadaczgrbamwipnocnkaszubszczyzn
grop,grp,gropa,grpagarnek
grnk,zbndzban;urna
grnkue;krtabukiet
grdka
grzpa,grzpapagrek
gutorzecs,gutarzecsbawisi
gued(l.mn.);gwiozdka,gwizdkagwiazdka,BoeNarodzenie
guednikgrudzie
guekaniedojrzayowoc
guerzc;mierzcgniewasi
guewor,guewr,guewuergwar
gwsnapewno
gwsnopewnie,zapewnie

H
29

halacprzynie
hawsec,hawsycobcas
hebzyda,uebzydaszaas,szopa;gara
hcowacrozpala,rozarzy
hczka(m);syska()ko
hnetam;hen
hue;sa;ttu,tutaj
puejhue!puejsa!przyjedtu!
holowac,hlowacrozlegasi(ogosie)
hopsorz,hopsrz(m),hopsorka,hopsrka()skoczek
howiga,hwigazatoka
hpen;open;uetemkliotwarty

J
jachcorz,jachcrz,jachtarz,jachtrz(m),jachtorka()myliwy
jachtapolowanie
jachtowac;jaguewacpolowa
jachuetactarga,szarga
jaguedzczi,jaguedowiczi(n)krzewinkaczarnychjagd
jakuonaprzykad
Jastr(l.mn.);Wielganoc,WielgnocWielkanoc
jawernorzeczywicie
jawernyrzeczywisty
jdrznydzielny,obfity
30

jkorka,jkuerkauraza
jeleno;lenookazja
jesor;szczelioci
jdnyjadalny
jiei
jigragra
jimi;mianoimi
jiusziinny
jitro;witrojutro
jiwerkopot;al
jiwernyidentyczny
jizbapokj,izba
jo,ntak
jepotwr,smok

K
kabot,kabtkaftan,bluza
kachlakafel
kam(m)skaa,kamie
karnostado
karaszkuewacpdzi,wygania
kartapocztwka
kastkapirnik,(zob.piornik)
kawaler;naueeni(m)narzeczony
31

kaweldziaka,kawaekziemi
klapaplotka
klapacplotkowa
klaputnica,klaputnicaplotkarka
klaputnik,klaputnikplotkarz
klat(l.m.)kudy
klpa;knagakrowa
klemcowaclutowa;drutowa
klc;klic;zarzeczakl
klyac;czapac;muerusac,muersac;trzepac;zabuetacbrudzi
knpelpatyk
knpaguz
koferwalizka
kolerabaklarepa
kli,kliile
kc,kuc,kuckoniec
kt(m)kopyto
kbkkbek
ksk,ksyszk;perzn,perzinko;zdebo,zdebkue,zdebszkuetroch
krelka;perka;pulka,pulkaziemniakwupinie
krczew;palca,palclaska
krjamnosctajemnica
krp(.l.mn.)kasza
krszkagrusza
kroj,krjskraj
32

krosni,krsnikrasnoludek
krm;skad,skdsklep(zob.sklep)
kruszka,krszkakrowa
krzesytka;sztrajcholcka,sztrchuelcka;szwefelkazapaka
krzkwazawierucha
kuch,kuchciasto
kufel,kuelgarnekkamienny
kugla,kuglakula
kula,kulagrb;d;piwnicawziemi
kumka,kumka;taskafilianka
kupisz,kupisz(m)kupno,zakup
kur,kur;kuron,kuronkogut
kurp,kurpstarybut
kurzatwa;kurzawa,kurzawazmie
kurzc,kurzcpalityto
kusk,kuskpocaunek
kuszk,kuszkciastko
kuedra;szotora,sztoraszmata
kueleowac;ruksowac,ruksac;sztracszturcha
kuelibac,kuelebackoysa
kuelibkakoyska
kueo,kuelerower
kueocz,kueczbuka
kuemuda,kuemudazachmurzenie
kuepe;rzmakopiec
33

kuepermied
kueseerzcsrozrastasi;jeysi
kustrzczbroi

L
lata;atalistwa
leale,lecz
le,lenotylko
ledacznosi,tolerowa
ledaiznony;milewidziany
legan;zgniloch,zgnilusle
leganowati;zgnilileniwy
lenicklei
letki,letczilekki
lbiwiotki;wty;luby
lpawarga
lice(n);skar,skarniapoliczek
licuch,lincchacuch
liwkkamizelka
loli,lli(n)nadwr,nadworze
lkuewacsradzisobie,dawasobierad

achueta,ubtnosc;ubtk(m)przyjemno
achuetno;ubtnoprzyjemnie
34

aniszprzestpca;wamywacz,nicpo
amiszowatiwystpny
apsncchwyci
asca,uescaosa
aszczewiagodny
digitki
kuk
e,a,gakamstwo
czkszczypiorek
snaczoo
zgacuska
gac;stockama
iskawica;monia,monio,moni,mimicabyskawica
nonarcze

M
machtnypotny
manicudzi
marachuewacsmczysi
marzebinkastokrotka
matosnckrci,oszukiwa
matoszekkrtacz
memka;nenkamamusia
merkac;mkccsoprzypominasobie
morkuewaczapamitasobie
35

mgakomar
mrk;guerzcelzonik
mrimarny
mst;wierprawdopodobnie
miaezi,miaki;spnysypki
miazdracera;wygld
mitki,mitczi;mitki,mitczimikki
mitkue,mitkuemikko
midz,miedz;mindz,midzmidzy
miechwr
mielnica;mnica;min,mlin;munmyn
miesdz,miescksiyc
mieszkportmonetka
minkawycig
mir;zguedapokj
mol,ml,muel;rm,rmmiejsce
mol,muelgospodarstworolne
moltech,mltechucztaprzyjcie
muca,muca,muckaczapka
mujkac,mujkac;smukac,smukacgaska
muknc,mukncpisn
musz,muszkonieczno,mus
muekncspocisi
muerusny,muersny;nikewny;zobuetnybrudny

36

N
nabcsznuysi
nacchuewacnarysowa,nakreli
nadbacnagina
nakrtnakokard
nalaziznaleziony
nalezcsurodzisi
nalnac;zalecacsbynatrtnym,narzucasi
namalastnynatarczywy
namiana(),namienieni(n)przeznaczenie
naminki,naminczinawycigi
naprocm;naprocmku,naprocmkunaprzeciw
naprztrofk,naprztrfknawypadek
napueszku,napueszkuwpogotowiu
narbodwrt
naskwieracnalega
naszkuewacnaprawia;sporzdzi
nasztknaprzekr
neba,nebldka(),nabld(m)przyldek
nen,na,now,owa,owo
nga;uestatk;zbigreszta,pozostao
nichtnikt
nichtoniektry
nichtosczowieknieznany
nielsnyniechlujny
37

nieprzesadzony;zauestny,zauestanyniepromowany
nieszknieumiejtno;nieprzyzwoito
niewwstidnybezczelny
niewidroniepogoda
niglezanim
nikewnobrudno
nikwabrud
niszczota(m)niszczyciel
niwecznyznikomy,maoznaczcy
niawanizina
noc;nordapnoc
nocny;nordowipnocny
nogawica;strflapoczocha
nokueli,nkueli(n)zakrt
noparti,npartiuparty
noremny,nremnykrnbrny
nosdanosze
noskwar,nskwar,noskwiar,nskwiarkaprys
notejwwczas,wtenczas
notejsziwczesny
nrt,nurt;nrck,nurckkt
nudlamakaron

O
oma;omama;starkababcia
opa;opapa;starkdziadek
38


rtsposb

P
padalclegendarnygad
paderczna;zelskucchwast
panewkapatelnia
paplatopola
paraoddech
parchuewatiparszywy
parczckojarzy
parbksucy;modzieniec
parpac,parparcpapro
partcz,dzia
parzdnia,parzdnio,parzdnipastwisko
pasturz;skuetarz,skuetrzpasterz
pac,pac(),paca,pacatrawnik,murawa
paew,pawinaupina,uska
pczkpczek
penkawiek,gwd
pezglacplta
pichpy
piesniok,piesnikpiewak
39

piestrzepiercionek
piatartak(zob.oga)
piroresor
pipafajka
pitkacpi
plachcplama
plaskatipaski
platapyta
platizerelazko
platowacprasowa
plestacgldzi,ple
plga()stararkawica
pltakaua
pltnicasadzawka
plzgawicaszaruga
plicnalenik
pluzg,plzgdeszczzeniegiem
pluc,plcdogadza,sprzyja;suyzdrowiu
pocplechwasty
pochta,pchta;puedrztnicaprzecierado
potnikywopot
poch,pch(m)powonienie
pocor(l.mn.),pcorkrgosup
polk,plkkoek,palik
poni,pniobiad
40

poniowi,pniowi;zdowipoudniowy
porka,prkablinita
pbratkuzyn;bratprzyrodni
pdtkpiciogroszwka
pn;wastapan
pszewpowoka
ptaapa
pchniczka();zopoch,zpchzapach
prachorz,prachrz;proszcyebrak
prawie;dchtwanie(zob.wnetka)
prawne(n)proces
priz(m)cena
priza;klza;sadza,sodzo,sdzwizienie
procpru
procm,procmku,procmkuprzeciw,przeciwko
procmnikprzeciwnik
przecka,prucykaprzeprowadzka
przegrizac;dzegwic,zegwieprzeuwa
przejinaczczmieni
przekuretowny,przekuretownyprzekorny,dowcipny
przecprzej
przesadzcpromowa
przeschacspucimimouszu
przesodzka,przesdzkapromocja
przestpkwystpek
41

przeszkuewacprzestawi
przezdrzecprzejrze
przezbi;przeznobieniprzezibiony
przezbnieni(n);przeznobieni(n)przezibienie
przezrnyprzejrzysty
przbaczac;wdarzacprzypomina
przksnyzgryliwy
prznccsprzyzwyczaisi
prznta;nowart,nwart;puentaprzyzwyczajenie,nawyk
przpasowacprzyapa
przstrojec;puecwierdzcpotwierdzi
prztrofk,prztrfkwypadek,zdarzenie
przzdzecsprzyjrzesi
przid,przidowk,przidwkdodatek
przitki,przitczistromy
przitkuestromo
przod,przodzynaprzedzie
przdwpierw,napocztku
puczac,puczacrzucapik
pupa,pupalalka
pupka,pupka;zdrzik,zdrzejkrenica
purcel,purcelpczek(zciasta)
purgac,purgaclizgasinabutach
purgwka,purgwkalizgawka
pustczi,pustczi(l.mn.),pustkuewi(nl.p.)domyzawsi
42

pue!puej!chod
puebitabjka
puechcwicsskusisi
puecwierdzc;przstojecpotwierdzi
puecy;puetcwipoczciwy
puecztwkaznaczekpocztowy(zob.karta)
puedpierka;sztcapodpora
puedponik,puedpnikdrugieniadanie
puedrztnica;pochta,pchtaprzecierado
pueguerzcspogniewasi
puejimani(n)niewola
puejimaeniewolnik
puejuga,puejigaswoboda
puekozk,puekzkpokaz,wystawa
puekrzescorzewi
puelcapka
puemalinku,puemalinkupomau
puemianawie,pogoska
puemin;chuecho(n)echo
puemstwawybryk
pueprochdrobnynieg
puernk;wznikwschd
puesadowi(n)posiado
puesowasufit
puespiewacspieszysi
43

puestpnynastpny
pueszedo(n)chorobazaraliwa
puetcwi;puecypoczciwy
puewadzcspokcisi,pornisi
puewitrze;zawitropojutrze
puezdzcsspnisi
puezymkwiosna

R
rakuewaccikopracowa
rdiwawy
rdoochoczo,chtnie
rechuewacliczy
rejnorz,rejnrzurwis
rejnowacharcowa,dokazywa
remirami
renorano
repiecaach
rbaczcowiryby
rbitwapowryb
rckopaopat
rkuewachaasowa
ricelkozioek(przewrt,fikoek)
riwkatarka
44

riwuewactrzenatarce
roczba,rczbazaproszenie
roczc,rczcprosi
roczznarocznica
ropaparawodna
ropicparowa
ropnyparny
rozesta;rozpartrozka
rozestacrozczy
roztrzepacrozmaza
rwienikrwienik
rbszew
ruchno,rchnoszata;ubranie
ruczk.Stoeczek
ruksszturchaniec
ruksowac,ruksac;kuekuewac;sztracszturcha
ruta,rtaszyba
rmio,rmi,rmi()obszar
rszruchliwy;czerstwy

S
salata,saltasaata
sapka;szupa;szurakatar
sgac,sygac,sgacsiga
45

scc,scyc;zetncci
seckosi
sedowi(n)siedziba
semikuewacradzi
serzai;fuchtny,fuchtnywilgotny
serzchel(),serzchlasier
serzo,serz;fuchtnosc,fuchtnoscwilgo
slacsa
stitusty
sjtowinka,sjtojankaporzeczka
sjodk,sjdkwiadek
skomec;skrmieskpi
skar(),skarnia();sch(m)skro
skczecnarzeka;paka
sklnieclni
skoszklanka
skrtnyobrotny
skueczkkonikpolny
skuernoskoro(szybko);skoro(gdy)
slod,sldwtyle
smardswd
smerlckuchci;gotowa
smrncuderzy
smiotzaspa
smrlc,smuerlc,szmurowacsmay
46

smrokzmierzch
snicy(n)sen,nienie
snodkue,sndkuepytko
snoi,snziliczny
sodzewi,sdzewiwizie
sodzka,sdzkastawka
spasznkzawd,rozczarowanie
spaszowac;zanarowaczawie,niedopisa
spich(m)zbocze
spiksen,spanie
spdnikhalka
sprawiac,sprowiac,sprwiaczaatwia
sprzti,sprztniedaleko,opodal
starszirodzice
statknaczynie
stgli;sctiskrzepy
stnaskrzep
stebodbo
stegnacieka
stolmolbrzym
stkkrzeso
strchdziad,ebrak
stroszk,strszkstrach
strzbrosrebro
strzbrznysrebrny
47

strzodaroda
strzd,westrzd,westrzdkawrd
strropa,materiawranie(zob.ropa)
szargacdrze,tarmosi
sztolcs;wichlacskrcisi,wierci
sztoperz,sztopierznietoperz
szelgakomenda
szelinwony
szelinawona
szelgkomendat
szelkakomendantka
szeruet,szereuetzgrzyt
szkumiejtno;przyzwoito;sens
szrzo,szrz,szerzawaszeroko
szkalingaobelga;besztanie
szklna,szklno,szklnnauczycielka
szklnynauczyciel
szlabiznasylaba
szlabizowacsylabizowa
szlachlad,trop
szlachuetapodobiestwo;wizerunek;pomnik
szlachuewactropi;bypodobnym
szlagasota
szlapkaliniaczek
szlczwia;szrcaywa
48

szligrzga
szlipskrawat
szlorapantofeldomowy
szmhem
szmakasmak
szmot,szmtsmalec
szuepuerzcszuka;grzeba
szuergainteres
szorcfartuch
szorcowacwlec;cignc;taczy
szos(m)pitro
szpiek(m)sonina
szpigel,szpidel;zdrzadolustro
szpilkaagrafka
szrca,szlczwiaywa
szrjukonie
szriwaruba
sztpactuc(np.ziemniaki)
sztpocz,sztpcz;trpktuczek
sztmaton;struna
sztepdekakodra
sztepwkaigadocerowania
sztepuewaccerowa
szterk;szttchwila
sztca,puedpierkapodpora
49

sztmuewaczgadzasi
sztrpelbadyl
sztrichkreska
sztrichacprzekrela
sztrd;zbergbrzeg
sztudra(m)student
sztudrkastudentka
sztudrowacstudiowa
szum,szmpiana
szrszczur

T
taccsukrywasi;tuasi;czaisi
tatk,tatlktatu
tgatcza
tguewitczowy
tcza,tczo,tczcze
tejsejodczasudoczasu
teklowacbarykadowa,zagradza
tst(m),test(n)tuszcz
toczkkret
toczkazasuwka
tnc,tuc,tnctaniec
trafunkprzypadek
50

trapschody
trechtellejek
trekacsczogasi;wczy
trektertraktor
trma;zarktrumna
trpaprchno
trpiecprchnie
trus,trskrlik
trca,trcwinda
trzosk,trzskhaas
tuta,ttatorebkapapierowa
traturysta
trzec;wanoecwdrowa

U
uskrzc,uskrzc,uskwrzcpostawinaswoim,uprzesi
uskwierac,uskwieracbaga,prosi

U
uebarchniaiszalony
uebarcniecoszale
uebdacszrezygnowa,uspokoisi
51

uebedaobwd,rejon
uebguedzcsumwisi
uebleczni(n)ubranie
ueblekacubiera
uebmslnyprzezorny
ueboczc,uebczcrozway
uebrszonyopryskliwy
uebszczdzacoszczdza
uebszczdnyoszczdny
uebuc,uebucobuwie
uebwieczrkwieczorem
uebzbncochon
ueborgacpostarasi
uecccs;uedeckncocknsi
uecgacsocigasi
uechlorz,uechlrzoszust
ueczapany,ueczapny;uekalonyzabocony
ueddzkuewani,ueddzkuewanipoegnanie
uedkazacprzekazawiadomo
uedndodtd
uedpasowacodczeka
uedpuejcy,uedpuejicy(n)wyzwolenie
uedrapwyzyskiwacz
uedrznazdartaskra
uegodka,uegdkaobronasowna
52

uekueoko
uekuemaobok
uelr(m);uerdz()fatyga
uemenazuda,majak
uemanta()moment
uepasowacuwaa
ueprzestaczaprzesta
uepuecyszkumcicho
uepuerajicoporzdzi
uepuernkrankiem
uernicaornepole
ueskczaipaczliwy
uestoset
uestrzegaostrono
uestrzscs,uetrziscsoburzysi
ueznobicochodzi;zazibi
ueniwindoynki
ubtk(m)spokj;cierpliwo,przyjemno
ucekucieczka
ucesznowesoo,zabawnie
ucesznywesoy
uczaliuczony
uczbanauka;naukazawodu
uczebnia,uczebnio,uczebniuczelnia
udbapostanowienie
53

udbacpostanowi
udostaczjedna
udny,udanyoskarony
udwajkdonosiciel
ukadnyzdolny
ukozka,ukzkazjawa
umkccsoubzdurzysobie
umslecomyli,uplanowa
umiarti;zmiartichudy
ucuj
upartlcuparciuch
upitoszeczabi
urchlcuprzedzi
urmagromada,tum
urzaslk,strach
urzsncsprzestraszysi
uscujcie
uszkuewacurzdzi;uporzdkowa
utarkncugrzzn
uzdrzeczobaczy
uzeracupatrywa
uartipijany

54

W
wachuewacpilnowa
wa(m),waa()fala
wanoga(m)tuacz
wanonik;wdrowczik;wderwdrowiec
warkzawd,fach
warkuewizawodowy
wbrk,wbuerkwiadro
wgel,wdelwgiel
wps;aketmarynarka
wcg,wcyg,wsteccigle,wci
wdor,wdr(m)przypomnienie
wgrpie;wespuelimrazem
wenikpulower
wenik(m)ubranie
wergel,werdelfigiel
werglorz,werglrzartowni;konik
westrzdzrodek
wchd(m)wyjcie
wchwieracwyzdrowie
wmslnyprzemylany;wymagajcy
wmiartiwycieczony
wnkacwygnaniec
wpolec,wplancpogorzelec
wpolece,wplace(l.m.)pogorzelisko
55

wpuesdkaodprawa
wszawa,wawawyyna
wszawny,wawnywyynny
wszczerzacskpi
wszkuewacswystoisi
wtrzepacwyczyci;wyklepa
wzdrzny,wzdrzanyupatrzony
wzeracwyglda
wzgdka,wzgdkazagadka
wenicwydazamcrki,oenisynw
wnicznyodwitny
wiatnkzakad,zaoeniesi
widwiato
widzecspodobasi
wieczr;wzanik;zopod,zpdzachd
wiertelwier
wietew()ga
wietrznicasilnywiatrzdeszczem
wietrznikwiatrak
wirztawiersz
wiguewacgiwewszystkiestrony
wilcapilnik
wicwyj
wiodropogoda
wize,wizerobinadrutach
56

wisorkakoralik;paciorek
wiuez,wiuoz;wdowwz
wizerdrogowskaz;wskazwkazegara
wiowa,wiszawa;wio,wiwysoko
wjednozawsze
wnikacwsika
wnetkaprawie,(zob.prawie)
worszta,wuersztakiebasa
wsewnicagsienica
wrejowni(n),wrejarztwue;wrejezaloty
wrkbrukiew
wrij(m)narzeczestwo
wzrnypokany
wolc,wlcuderzymocno

Z
zabc,zaboczc,zabczczapomnie
zabiernoscpojemno
zachlastnicapierzyna
zadzoc,zadzctrci,zawadzi
zafedrowaczada
zagueniczapobiec
zaklczczamknnaklucz
zantaprzynta
57

zaczaj
zapic,zapnczapi
zaprowiacmarynowa
zaprzc,zaprziczaprz
zapusccs,zapusccsrozpdzisi;startowa
zapuezdzcsspnisi
zark;trmatrumna
zarwaczarazisi
zawiatowacszaoysi
zazbnc,zazbnc,zaznobicszazibisi
zb,zyb(m)zimno,zib
zberkkrawd
zblniecudoskonali
zbny,zbuenybogobojny
zbrztwaspisek
zbrztwicszgomadzisi,zbiec
zdawni,zdowni,zdwnizalubienie
zdenklub
zdrokwzrok
zdrj;zdrzdordo
zdrzecpatrze
zdbaczgin
zedelkufel
zedel(m);skoszklanka
zelga;zmikaodwil
58

zeli(n)zioo
zemkncukra,cign
zemnicaopary,mga
zeczej
zeskueczcsskurczysi
zewrzecszawzisi
zbnc;znobiczibi,chodzi
zmiznaklimatzimny
zgrowac,zgrwacczyha
zgrudcs,zgrdcsskulisi
zguedno,zgdno,zgdniepokojowo,zgodnie
zjdnysmaczny
zjodny,zjdnyczowiek,ktrymoeduozje
zmachccszmczysi
zmerkacspostrzec,zauway
zmetlecosabnzgodu
zmilznazudzenie
zmdrzczorientowasi
zmuegipokonany
zmuegncpokona
zmuegncsprzemczysi
znankaznami
znbchd
zochuewa,zchuewaskrytka
zogwek,zgwekpoduszka
59

zopoch,zpch;pochniczka,pchniczka()zapach
zrzesz()zwizek
zrzeszczwiza
ztrafunku,ztrafnkuprzypadkowo
zwkdwik
zwskzysk
zwskaczyska
zwcz()obyczaj
zwneguewaczaatwipomylnie,zdoby
zwiartizawzity
zybwkahutawka

dacczeka
eba;eniaczkaoenek
czbayczenie
rapetyt
gawka;ogawica;ogwka,gwkapokrzywa
c()szron
oga,gapia
oka()skarpeta
orgacstarasi
upskopniak
JanTrepczyk
60

Sownikpolskokaszubski
Skrtyiznakiuytewsowniku
a.

albo(albo)

ad

przymiotnik(przdownik)

adv

przyswek(przswk)

cj

spjnik(wiznik)

rodzajeski(biaogowsczirt)

int

wykrzyknik(wkrziknik)

rodzajmski(chopsczirt)

rodzajnijaki(dzecnyrt)

part

partykua(partikla)

pl

liczbamnoga(trjnwielna)

prn

zaimek(zamiono)

prp

przyimek(przmiono)

rzeczownik(miono)

czasownik(czasnik)

A
abaur(m)przcemk(m),cenica(f),cenido(n)
abdykacja(f)zrzecznk(m),abdikacj(f)
abecado(n)alfabet(m),abecado,abec(n)
abonament(m)zapisani(gazt)(n),zapisnk,abouament(m)
abonent(m)zapisywcz,zbonent(m)
61

absolutny(ad)caowny,bezogdkowi,samorzdny,absolutny
absolwent(m)obstjnik(szkoowiuczeb),absowente(m)
abstrakcja(f)odewsta(odjawernot),abstrakcj(f),oglowipochwt
aby(cj)b,cob,eb;abo,prznmni
adaptacja(f)dopasowani(n),prznta(f)
administracja(f)sprwiani(n),urzdnsprwni;administracj(f)
adnotacja(f)merk,dopis(nk)m,adnotacj(f)
adoracja(f)adoracj,tcza(f),uczestnieni(n)
adres(m)adresa(f),npismo(n)
adresat(m)dostwcz,adresrz,adresata(m)
adresowa(v)adresowac;dwacnpismoa.adres
adwokat(m)zastwca,prwca,chochulc,adwokata(m)
adwokatka(f)zastnica,prwcka,chochulcka,adwokatka(f)
afera(f)drwuszowizna,afera(f),oszukastwo(n)
afisz(m)ogos,plakat(m)
aforyzm(m)msla,rzeczna(f)
agitacja(f)podskcnk,udostnk(m),agitacj,podskcna(f),podskcani
(n)
agrafka(f)szpilkadozapnieni
agresja(f)napdnk(m),narabczzna,zadzwnota,agresj(f)
agrest(m)krzbula,wprzna(f)
akapit(m)odsek(m)
akcent(m)doraznik,akcent,przzwk(m)
akcentowanie(n)doraznieni,akcentowani,przzwczeni(n)
akceptowa(v)akceptowac,przzwlac,bczgod
62

akcja(f)dzejani(n),rsznota,akcj(f)
akompaniament(m)przwtr,akompaniament(m),przwtrzna(f)
aktor(m)teatrownik(m)
aktorka(f)teatrownica(f)
aktorstwo(n)teatrowizna(f)
aktualno(f)aktualnota(f)
aktywno(f)rsznota,aktiwnota(f)
akustyka(f)pominizna,akustika,pominowuczba(f),holnk(m)
akwarium(n)akwarium(n)akwarj(f)
alarm(m),trzsk,sygnal,budier(m)
albo(cj)albo,cz
album(m)album(m)
albumowy(ad)albumowi
ale(cj)ale,le,leno
aleja(f)al(f)
ale(cj)ale,ko,n
alpinista(m)alp(ow)nik(m)
alpinizm(m)alpowizna(f)
altan(k)a(f)latenica,ogrodnica(f)wistwk(m)
amarantowy(ad)amarantowi,lilewoczerzwiony
ambasada(f)poslnica(f)
ambasador(m)pose(m)
ambasadorka(f)poseka(f)
ambicja(f)czestnozgrwa,busznota,uwnota(f)
ambitny(ad)czestozgrwny,uwny,buszny
63

ambona(f)kzalnica(f)
amen(n)amen(n),kuc(m)
amunicja(f)strzlna,municj(f),strzlnkugl,patrn
analiza(f)rozona,rozkadzna,analiza(f)
anarchia(f)bezrzdnota,rozwol,jarcholzna,anarchij(f),
burzastwo(n)
angaowa(si)urzidzac,najmac,angaowac(s)
angielski(ad)anielsczi
angina(f)angina,napuchlnagargulw
anio(m)ani(m)
anioek(m)anik,aniouszk(m)
ankieta(f)wdowidz,ankta(f)
antypatia(f)niezgara,nielubnota,antipatj(f)
apel(m)apel,sygnal,ogos(m),wezwa(f)
apelowa(v)aplowac,odwewac
apetyczny(ad)smaczny,lgotny,akotny,trpny,aptitny
apetyt(m)szmaka,lgotka,akotka,skoma(f),r,trpich,grz,trp,aptit
(m)
apostolski(ad)apostolsczi
apostolstwo(n)apostolzna(f)
aposto(m)apostoa(m)
apteka(f)aptka(f)
aptekarka(f)aptcznica,aptkrka(f)
aptekarski(ad)aptkarzczi,aptkowi
aptekarz(m)aptkrz,aptcznik
64

architekt(m)architekta(m)budownymster
architektura(f)architektura,budowizna(f)
arena(f)bitkarni,arena(f)
argument(m)dokz,argument(m)
arkusik(m)lstk(m)
artysta(m)artista,mster,kusztrz(m)
artystka(f)artistka,msterka,kusztrka(f)
atak(m)ataka(f),nbig,zasdznk(m)
atakujcy(ad)napdcz,zadzwnik,zasdzrz,nalincz(m)
atmosfera(d)wiodrowina,atmosfera(f)
atrament(m)tint(m)a.tinta(f)
autor(m)przczica(m);usdzca,scznirz,autor(m)
autorka(f)przczicn(f);usdzrka,scznirka,autorka(f)
autostrada(f)autodraga,autostrada(f),autowszas
awansowa(v)wprzdniac,podwszac,awansowac
a(adv)ja
aeby(cj)eb,cob,ebabo,cobabo

B
babcia(f)starka,starszka,strnnka,busz(k)a(f)
basibojecs,miecstracha.urzasa.szus,zmierac
bada(v)badrowac,fizynt()rowac,doszukowac
baga(m)paczitpl,bagaa(f)
65

baganik(m)paczitnica,baganica(f)
bajeczka(f)powistka,stronka,krbinka,brawdka(f)
bajeczny(ad)powiostkowi,bjkowi,powidny,aparty
ballada(f)balada(f)
baagan(m)nieporzdk,szrmcel(m),mlwta,nieczlzna,niecziselzna,
szitrzna(f)
baaganiarz(m)szitra(m)
baagani(v)szitrzc,psyczc
banda(m)owijk(m),obwinic(n),obwizka,bandaa(f)
bank(m)banka(f)a.bank(m)
baran(m)baran,bodcz,rogl(m)
bardziej(adv)bari,sekretni
bardzo(adv)baro,barzo,barzczko,barzchno,barilko,sarcsto,srodze,
sekretno,gromisto,racko
bariera(f)zastwnica,zatczna,barira(f)
barwa(f)farwa,farba,malowina(f)
basen(m)basen(m),wlga(f)
ba(f)powistka,bjka,nka,brawda(f)
bateria(f)bateria.baterj(f)
bawi(v)bawic,zabwiac,gutorzc,czaczkac
bazgra(v)graczac,madrowac,chlzdrac,mazac,szmagrowac
bd(cj)albo
beczka(f)beczka,czuwa,hama(f),statk(m)
belfer(m)szklny(m)
benzyna(f)bencyn(m)
66

bestialstwo(n)bestijnictwo,bestialstwo(n)
bezbronno(f)bezbarnota(f)
bezbronny(ad)bezbarny,bezbarniowi
bezchmurny(ad)bezchmurny,bezblnowi
bezczelny(ad)nie(w)wstidny,niestromy
bezinteresowno(f)bezzwskownota,bezzwnga,nidosebnota(f)
bezkarno(f)niekrnosc(f)
bezkrgowiec(m)nezkrzl(w)c,bezpcornik(m)
bezkrytyczny(ad)beztaksowny,nieobsdny,bezkriticzny
bezlitosny(ad)niemioserny,cwiardi,nieldzczi
bezludno(f)bezldzna(f),bezldz(n)
bezludny(ad)nezldzny,wldzai
bezmylny(ad)nieobmslny,bezmslny,bezdejny
bezokolicznik(m)infinitiw(m),niepozwny,nadib
bezosobowy(ad)bezosobowiabezosobny
bezpatnie(adv)darmo,zadarmka,bezpatno
bezporedni(ad)prosti,szczeri,direkt(ny)
bezrobocie(n)bezroboczna(f)
bezskuteczno(f)daremnota,prnosc,bezzwnga(f),bezskutk(m)
bezskuteczny(ad)daremny,prny,bezskutkowny,bezzwngowny
beznieny(ad)bezsniegowi
beztroska(f)bezjiscna,bezkopotnosc,bezjadoba(f)
beztroski(ad)bezjiscnowi,bezkopotny,bezjadobny
bezuyteczno(f)bezutnosc,nieutnosc,nieprzdatnosc(f),
bezutk(m)
67

bezwartociowo(f)bezwrtnota,niedara,lszzna(f),rak,czmir(m)
bezwzgldny(ad)bezogdkowi,nieuznwny,nieuznaniowi,sri,ostri
bebenek(m)bebenek(m)
biako(n)bitk,bitk,bilk(m)
biao(adv)bio
biay(ad)bii,jasny,widny
Biblia(f)Biblj(f)
biblijny(ad)bibljowi
bibliografia(f)biblografij(f)
biblioteczka(f)biblioteka(f)
bibliotekarka(f)biblotekrka(f)
bibliotekarz(m)biblotekrz(m)
bicie(n)bic,ojeni,rznici,lmieni,prczkowani,waleni(n),rznitka
(f)
biec(v)biegac,nkac,drawowac,chjac,czadzc
biedny(ad)bidny,skwerny,niedoony,strdny,rotny,ubodi
bieg(m)big,nk,drw,wrp(m)
biegacz(m)bik(a),biegcz,gcz,nkcz(m)
biega(v)biegac,biegulkac,bieguszkac,bieec,dzerzgnc,czadzc,nkac,
drawowac,drwac,paraszkowac,spac,chjac
biegy(ad)obeznny
biegy(m)znajrz,ekspert,uczai(m)
bielizna(f)pirz,pka(f),pczwo(n)
bilecik(m)lstk(m)
bilet(m)biliet(m)
68

biografia(f)biografij(f),copis(m)
biologia(f)biologij(f),uczbaocym
biologiczny(ad)biologowi
bisowa(v)powtrzac,chcecjeszrz,bisowac
biszkopt(m)popieczna(f)
bitwa(f)(po)bitwa,bitka,bitkawica,maczwka,smaringa(f)
biurko(n)stdopisani
blady(ad)bladi,wmoki
bliski(ad)krtczi,blny,blisczi
bliniak(m)prnik(m),odprczi
blondyn(m)bielin,jasnoch,blond,biaas,bialis(m)
blondyn(k)a(f)bilka,jasnioszka,blondina,bialisa,bialiska(f)
bluza(f)bluza,ltewka(f)
bluzka(f)bluz(k)a(f),kabt(k)(m)
bahostka(f)maowrtnota,zbwka(f),przik,ksynk(m)
bd(m)zmika,ochba,fel(a)(f),przelisk,bd,feler(m)
bdzi(v)bdzc,milcs
bkasibdzc,potukacs
bkit(m)modrosc,modrzna(f)
bkitny(ad)modri
boto(n)brzgawica,brzgula,zaprowina,czapuga,kalga,brklzna,mza,
rozbrzga,rda(f),kaleszcze(n),pe(m)
byskawica(f)zaisknieni,mniszcze(n),mni,chlastawica(f)
bo(cj)bo,cz
bochenek(m)brt,brtk,brck(m),kukla(f)
69

bogactwo(n)bokadosc,powielba,rozpacha(f),bogactwo(n)
bogaty(ad)mony,wstawny,bartny,bogati,bokadny,mietny,rozpaszny,
pieniny
bohater(m)dokzca,bodrin,dzyrzca,wilgosz,heroja(m)
bohaterski(ad)bodi,dzyrzczi,herojny
boisko(n)klepisko(n),jigrzcznik(m),jigrowiplac
boja(f)urzas,strach,lk(m),bojactwo(n),strachowitosc(f)
bojowa(v)wojowac,wojarzc
bojownik(m)wojrz,bitkownik(m)
borykacsibitkowacs,biedzcs,szarpacs,wsdzacs
bj(m)bitwa,pobitwa,bitka,ataka(f)
bjka(f)bijatka,rznitka,prczkwka(f)
brak(m)niesga(f),felnk(m)
brama(f)wrota(pl),brma,ulca,wierzeja,dwirzni(f)
bramka(f)wrotnica(f)
bramkarz(m)wrotnik(m)
brat(m)brat,bratin,bracyn(a),bratk,bratink,bratilk
braterstwo(n)brac(z)na(f),brarlstwo(n)
brew(f)brwia.brwi(f)
broda(f)bardaa.broda(f)
broni(v)barnica.brnic,ogrdzac,ogadowac,zatczacs,zastwiacs
bron(f)bra,barni(f)
brudno(adv)nieluso,swiniarzko,czrno
brudny(ad)nielusny,czrny,sczapny,potrzepny,sklutny,uzobotny
brulion(m)gracz(ow)nik,brulion,zapisownik(m)
70

brunatny(ad)bruny
brya(f)ft,grel,kloc,blok(m)
brzeg(m)zberk,zloj,sztrd,krj,(u)brzg,rat(m),obma(f)
brzuch(m)brzch,ot(m),brzsz(n)
brzuszek(m)brzszk,otk(m)
brzydki(ad)straszny,brzdczi,szpatny,plgawi,nieurodny,niesposobny,
strszi,lchi
budowa(f)budowni,budacj(f)
budowa(v)budowac,stwiac,zakdac
budowia(f)budowni
budynek(m)budink(m),budina,obda(f)
budzenie(n)cuceni(n)
bukiecik(m)krutka,twlka(f)
bukiet(m)kruta,twla(f)
bueczka(f)koczk(m)
buka(f)kocz,szlzk(m)
buraczki(pl)czwika(f)
burak(m)rkla(f)
burmistrz(m)burmster(m),przdnikmiasta
burza(f)grzmot,szor,sztorm,szkw(m),chaja,kurza(t)wa,
dnga,gromwka,krzkw(i)a(f)
but(m)skorznia,cziwa,krpwka(f)
butelka(f)sklnka(f)
buzia(f)gbka,skrani(f)
by(v)bc
71

byle(cj)ble,eble
bystry(ad)pobirny,pochwtny,pojtny
Bytw(m)Btowo(n)
bzdura(f)gpota,purzna(f),bleco(n);plesta,lelek,mglna(m)

C
cakowity(ad)caowny,cai
cay(ad)cwany,cai,caowny,wszeden
cebula(f)cbula,gnuza(f)
celujcy(ad)blny,oczny,przdny
cena(f)priz,koszt(m)
cesarstwo(n)czezerstwo(n),czezrowizna(f)
cesarz(m)czezer(m)
chaotyczny(ad)pomachtny,pornowny,popzglony,mk
charakterystyka(f)charakteristika(f)
chciwy(ad)chcwi,chartny,skrmny,dosebny,zgrny,chsebny,charpny,
charatny,lchlwi,nienajadi
chemia(f)chemij
chemiczny(ad)chemiowi,chemiczny
chtnie(adv)rd(ka),uskoczno,lgotno,redzy,chtno
chlapaniesi(n)szlapanis(n)
chodnawo(adv)znobno,chodnawo,zmnawo,zbno
chon(v)wcgac,wsys(w)ac,wmikac,dzegwic,nabierac
72

chop(m)gbur(m);chop(m)
chopak(m)knop,melkus,buzer,buzeja,bubrac(m)
chd(m)znb,chd,zyb(m),zma,zmizna(f),zmiszcze(n)
chmura(f)blon(m),blna,chmura,chmurzca,bija,smura,dnga,mni
(f)
chodnik(m)chdnica(f),deptownik,trotuar(m);wsclk(m);
gank(m)
choinka(f)danka(f)
Chojnice(pl)Chonice(pl)
chojnicki(ad)chonicczi
chojniczanin(m)Choniczn
chojniczanka(f)Chonicznka(f)
chorgiew(f)stanica,chorgwi,chordiew(f)
choroba(f)chorosc,chwirnota,chra,chrlca(f)
chory(ad)chori,chwirny,bolewi,krczny
chr(m)chur(m)
chralny(ad)churny,churowi
chrypka(f)zachrapiaosc(f)
chrzci(v)rchcc,chrzcc
chrzest(m)rchcn(pl),rchceni(n),chrzest(m)
chrzecijanin(m)chrzesc(j)n,rchcn(m)
chrzecijanka(f)chrzesc(j)nka,rchcnka(f)
chrzecijastwo(n)chrzescjanizna,chrisczna,christianizna(f)
chuligan(m)fagas,rozblek,drwusz,baroga,klszk,szdrawc,
lugcz(m)
73

chusteczka(f)sznpelnik(m)
chustka(f)chustka,szanilka,brmtka,gaewka(f)
chwali(v)chwlc,swic
chwila(f)sztrk,sztruszk,sztt(m)chwila(f)
chyba(adv)wier,mst,mszl,choba,kopewno
ciao(n)cao,celszcze(n)
ciasno(adv)wsko,scso,pistrowato,casno,dchtowno
ciasto(n)casto(n);kuch(m),kuch(pl)
cige(adv)wiedno,wstec,wcyg,cg,bezustnku,nieprzeriwno
cicho(adv)ccho,spokjno,pocszku
cichy(ad)cchi,spokjny,aszczwi
cieky(ad)rzdczi
ciemno(adv)cemno,komudno,smroczno
cienki(ad)cenczi
ciepo(adv)cepo,cepeko,chldno
cieszy(si)ceszc,red(ow)ac(s)
cienina(f)zwna,gardzelzna(f)
ciar(m)grdz,borda,wga(f),cr(m),jerzmo(n)
ciocia(f)cotka(f)
cisza(f)cchosc,cusz,cszawa,cszna,sparch(a)(f)
cmentarz(m)smtrz(m),cerkwiszcze,cerpiszcze(n),zbonica(f)
codziennie(adv)codz,codznno,kodegodnia
comiesiczny(ad)comiesczny,cokscowi
coraz(adv)corz,wiedno,kodirz
coroczny(ad)coroczny,colatny,kodoroczny
74

cotygodniowy(ad)cotidzeniowi
crka(f)crka,otroczca,natka,jakosz(f)
cudowny(ad)cdowny,apartny
cudzoziemiec(m)czn,czyc,czokrajewin(m)
cudzoziemski(ad)czy,czycowi,czokrajewi
cudzy(ad)czy
cudzysw(m)naprowdnik(m)
cukier(m)cczier(m)
cukierek(m)susk,bmk,lbidk(m)
cymbaki(pl)cymbaczi(pl)
cyna(f)cna(f)
cynk(m)cynk(m)
cyrkiel(m)cyrkel(m)
cytryna(f)cytrna(f)
cywilizacja(f)cywilizacj
czapka(f)czpka,muca,klka,gromwka,kapuca,krmka,szlpka,czaga,
uszelnica(f),kobuk(m)
czarny(ad)czrny
czsownik(m)czasnik(m),werbum(m)
czaszka(f)czrzep(m),bania(f)
czsteczka(f)dzlk,molekul(m)
czekolada(f)szekolda(f)
czepiasichwtacs,wiszacs,zasdzacs,zadzewac
czerenia(f)krzesznia(f)
czerwiec(m)juny,switojasczi,jigrzan(m)
75

czesanie(n)czosani,czeparzeni,szrpowani(n)
cz(f)dzl,part,czd(m),czdo(n)
czowieczestwo(n)ldzkosc(f),czowieczestwo(n)
czowieczy(ad)ldzczi,czowieczi
czog(m)tank(m)
czterdziestka(f)sztrdzesc
czternastka(f)sztrnsce
czternastysztrnsti;po~steposztrnstmu
czterodniowy(ad)sztrdniowi
czterogodzinny(ad)sztrgodznowi
czterysztr
czterystasztrsta
czupryna(f)wos,klat(pl)
czwartek(m)czwirtk(m)
czwartoklasista(m)uczniaczwrtiklas
czwartyczwirti
czworobok(m)sztroka(ca)t,sztronrt(m)
czworokt(m)sztronrt(m)
czworocian(m)sztroscn(m)
czwrka(f)czwiornik(m),sztr,czwioro
czy(cj)cz,abo
czyn(m)dokz,uczink(m),robota(f)dzejani(n)
czysto(adv)czsto
czysto(f)czstosc,ochda(f)
czytanie(n)cztani(n),cztwa(f)
76

czytanaka(f)uczbownik,cztnik;cztnka,cztewka(f)
czytelnia(f)cztnica(f)
czytelnictwo(n)cztnictwo(n)
czytelniczka(f)cztrka,cztinka,partesnica(f)
czytelnik(m)cztorz,cztnik,cztic,partestnik(m)

wiczenie(n)uczbieni(n),obuczna(f),jibunk(m)
wiczy(v)uczbic,zuczac,obuczac,jibowac,tresrowac
wier(f)wiertel(m),czwierc(f)

D
dach(m)dak(m),ustrzecha(f)
daleko(adv)dalek
dane(pl)podwczi;znnwilgosc
data(f)datum,dz(m)
dawno(adv)dwno,przd,pirwi,dugo,niesldno,niwteczas
dba(v)dbac,miestar
deska(f)dl(m)
deszcz(m)deszcz(m),deszczawa,miczka(f),deszczszcze(n)
dobro(f)dobrota,dobroc,strogosc(f),dobroctwo(n)
77

dobry(ad)dobri,morowisti,arastny,dobrawi,blny,strodi,ldzczi,udai
doj(v)dc,doprzic,zadostacs
dom(m)chcz(a),chapa(f),budink(m)
dopeniacz(m)jistnik,genetiw(m)
dowiadczenie(n)doswidczani,prbowani,poznwabi(n)
dowd(m)dokz,kwit(m)
drzwi(pl)dwirze(pl)
dusza(f)dsza(f),dch(m)
dywan(m)wsclk(m)
dziewczyna(f)dzwcz,czgl(n),dzewus(m),dzegurza,dzwka(f),syksa,
pia,rchuca(f)

E
edukacja(f)chowani(dzecy)(n)
edukacyjny(ad)(w)chowny
edukowa(v)chowac(dzec)
egzamin(m)ekzamin(m),przeptnk
egzaminator(m)ekzaminatora,przeptnik(m)
egzemplarz(m)ekzemplar,ekzemplrz(m)
ekierka(f)nrtnica(f)
ekspedient(m)budowi,komija,kupczik,ekspedient(m)
eksperyment(m)prba(f),doswidczeniowi,eksperiment(m)
elegia(f)elegij(f),jisccspiwa
elekcja(f)elekcj,welacj(f),wbir(nk)(n)
78

elektryczno(f)elektrisz(m)
elektryk(m)widnik,elektrik(m)
elementarz(m)elemetrz(m)
emigracja(f)wcyga,wwanona,emigracj(f)
emigrant(m)wcygrz,wwanonik,emigrant,wwdrownik(m)
emigrowa(v)wcgac,wwanoc,emigrowac,wwdrowac
emisariusz(m)krjamnypose,wsac,emisara(m)
encyklopedia(f)encyklopedij(f)
energia(f)energij,sttkosc(f)
epidemia(f)chra,pomira,epidemij(f),poszdo(n)
epitet(m)epitet,przdwk,flczk(m)
epoka(f)czd(m),epoka,era(f)
era(f)era(f),czdczasu,rechunkczasu
erudycja(f)uczaosc(f)
erudyta(m)uczai(m)
etap(m)etapa(f),dzlrz,postojeniwrz
ewolucja(f)rozij(nk)(m),przejinaka,ewolucj(f)

F
fabua(f)fabla(f),wtk(m)
fajny(ad)piekny,sposobny,sni
fasz(m)falszwota,chba,e(f)
fantastyczny(ad)wsniti,apartny,fantastny
farba(f)farba,krsa,farwa(f)
79

farbka(f)modrk(m),modrmczka
fartuch(m)zotk,fartuch,szrtuch(m)
faszysta(m)faszista(m)
faszystowski(ad)faszistny
faszyzm(m)faszzna(f)
faza(f)faza,czd(m)
ferie(pl)ferje(pl)
feudalizm(m)feudalzna(f)
figel(m)ffka,psota,kuczka(f)
figura(f)figura,sztatura(f),wzdrzatk,sztt(m)
fikcja(f)wmslnak(m),fikcj,zmslna(f)
filharmonia(f)filharmonij(f)
filianka(f)taska,kumka,blaczka(f),blk(m)
filtr(m)filter,czszcz(m)
fina(m)kuc,fina(m),sldnydzldokzu
fiord(m)fiord(m),gbokwrzinajcshwinga
fizyk(m)fizyk(m)
fizyka(f)fizyka(f)
flaga(f)stanica,flaga(f);szlaga,chlapa,mokwa(f)
flet(m)flta(f)
flora(f)rozcna,flora(f)
foka(f)zelit(m),foka(f)
folklor(m)folklor(m),ldowizna(f)
fonetyka(f)fonetika,gosowina,zwkouczba(f)
fonologia(f)fonologij(f)
80

fortepian(m)klawr(a)(m(f))
fotograf(m)fotografa,odjimnik(m)
fotografia(f)fotografji(f),odjimnic(n)
frekwencja(f)przszlna,frekwemcj(f),przchdani(n)
fryzjer(m)golrz,bardownik,balbira,frizra(m)
fryzura(f)uczos(m),frizura(f)
furtka(f)wortka,dwirczi(pl),prtka,ulczka(f)
futbol(n)kopnypuczk
futro(n)skrka(f),koch(m)

G
gaa(f)kugla(f)
gama(f)gama(f)
garnek(m)grnk,gark,grp,grpk,grpuszek,kurban(m)
gatunek(m)zort,rt,szlach(m)
Gdask(m)Gdusk(m)
gdaszczanin(m)gduszczn
gdaszczanka(f)gduszcznka(f)
Gdynia(f)Dina,Gdina,Gdini(f)
gdynianin(m)gdinin(m)
gdzie(prn)dze,gdze,chdze,gdzeno
geograf(m)geografa(m)
geografia(f)geografij(f)
geograficzny(ad)geografny,geografowi
81

geometria(f)geometrj(f)
germanista(m)germanista(m),znajrzniemczzna
germanistyka(f)germanistika(f),uczbaniemczzn
gimnastyka(f)turnwka(f)
gimnastykowaniesi(n)turnowanis
gimnazjalista(m)gimnazjasta(m)
gimnazjalistka(f)gimnazjastka(f)
gimnazjum(n)gimnazjum(n),gimnazj(f)
gleba(f)rchlna,rda(f)
gaz(m)oksp,kam(m)
gwny(ad)pierszi,przdny,centralny
godzina(f)godzna(f)
godzinny(ad)godznowi
grka(f)grka,rzma,grzpa,grzipka,grzpa(f)
grzysty(ad)growati,urzmowati,rzmisti,holmowi
gramatyk(m)gramatnik(m)
gramatyka(f)gramatika(f)
grupa(f)rzma,gromada,upa(f),karno(n),pk(m)
gwara(f)gdka(f),dialekt(m)

H
haft(m)wsziwk(m),wsziwnka(f),wszwado(n)
haftowa(v)wszwac
harcerstwo(n)skauting(m)
82

harcerz(m)skaut(m)
harmider(m)trzsk,budier,harmider,wrwark,rajbach(m)
haso(n)znak,cch,sygnal(m),znaka,parola(f),godo(n)
hetman(m)przdnik,prowdnikwojsk
horyzont(m)widnik,horizont(m),podniebi(n)
humanizm(m)humanizna(f)
hymn(m)himn(m),spiwa(f)

I
idea(m)deja(m),dejina(f)
ile(prn)kuli,kule,kulko,wiele,co
iloczas(m)dona(f)
iloczyn(m)zwielna(f)
ilo(f)wielota,tlkosc,pakza,kulina(f),szszmi,klut(m),czdo,
kwnatum(n)
imiesw(m)przczasnik(m)
inauguracja(f)otemknic,odemknieni,zacznieni(n),
inauguracj(f)
indywidualnie(adv)swojoskarniowo,apartno,indiwidualno
inscenizacja(f)uzdrzadnieni(n),inscenizacj(f)
instrument(m)nrzdo(n),instument(m)
internat(m)internat(m),wespc(n)

83

J
ja(prn)j
jabko(n)jabko,jablszcze(n)
jajko(n)jjko,jajeczko(n)
jaseka(pl)geizdkowiteater,godowjigr
jedenastka(f)jednsce(n)
jedenastyjednsti
jednogodzinny(ad)jednogodznowi,godznowi
jednoklasowy(ad)jednoklasowi
jednostka(f)pojedincznosc,jednota(f)
jedynka(f)jedinka(f)
jesieni(adv)ob.jes,wjeseni,jeseni
jesie(f)jes(f)
jezioro(n)jezero,jezoro(n)
jutro(adv)witroa.witre,witerko

K
kalendarz(m)kaldrz(m)
kalkulator(m)obrechiwcz,kalkulator(m)
kamie(m)kam,kami(m),kamiszcze,kamieniszcze(n)
kapan(m)switnik,ksydza.ksdz(m)
kapastwo(n)switnictwo(n),ksydzzna,ksyzna(f)
84

kartka(f)cedel(k)(m)
karton(m)papowi,sztiwnypapir,kartn(m)
Kartuzy(pl)Kartuz(pl)
kaszel(m)kachut,chruchel,kaszel,rzpot(m),rzpica(f)
Kaszuba(m)Kaszba(m)
Kaszubka(f)Kaszbka(f)
kaszubski(ad)kaszbsczi
kaszubszczyzna(f)kaszbatwo;kaszbizna(f)
Kaszuby(pl)Kaszbsk(f),Kaszb(pl)
katecheta(m)katechta(m),szklnyodreligije
ktomierz(m)nrtnica(f),nrtomirz(m)
kiebasa(f)czbasa,worzta(f)
kierunek(m)czieringa,strona(f),cziernk,nrt(m)
kilkutomowy(ad)prdzlowi
klaswka(f)klasowiusdzk,robota
klej(m)lepiszcze(n),lim,klej(m)
klejenie(n)lepieni,lmowani,klejeni,lnieni(n)
klimat(m)klima(m),wiodro(n)
kolega(m)drch,towrz,kamrt,przcl,bratulk,swk(m)
kolejno(adv)posobic,zarg,rno
koleanka(f)swczka,drszka,towrzka,kamrtka,przclka(f)
koleestwo(n)drszstwo(n),drszzna(f),kamrctwo(n),
kamrczna(f)
komentarz(m)komentar(z)(m),dopowiesc(f)
komisja(f)komisj
85

koniugacja(f)konjugacj(f),czasnikowani(n)
konstytucja(f)konstitucj(f),prawnyustwkraju
kontynent(m)kopnyld,kontinent(m)ldowiszcze(n)
korepetycja(f)douka,douczba(f),douczbieni(n)
korepetytor(m)doczbirz,repetitora(m)
korona(f)krnaa.koruna(f)
koronacja(f)krnowani(n)
korze(m)korz,kurdzel(m),grzelzna(f)
kosmos(m)kosmos(m),swiatnica(f)
kosodrzewina(f)krzslca,krzplna(f),brzid(m)
kociec(m)gntnik(m),gncanysrb
kraina(f)krjna,strona,obda(f),ld(m)
kraj(m)krj
kraj(m)krj,zberk,rat,pokuc(m)
krajobraz(m)obrz(k)zemi
kredka(f)krtka(f)
kronikarz(m)kronikrz,kronikownik,kronista,kronicznik(m)
krwiobieg(f)krwionk,krwiolecnk(m)
ksiaka(f)kska,kniga(f)
ksigarnia(f)kskownica,knigownica,ksgowni(f)
ksiegarz(m)knigownik,kskownik(m)
ksztaci(si)uczc,uczbic,sztcc(s)
ksztat(m)wzdrzatk,sztt,(m),sztatura,uroda(f),jadro(n)
kuzyn(m)pbrat,belk,bela(m)
kuzynka(f)psostra(f)
86

kwadrat(m)kwadrat,sztrnrt(m)
kwas(m)kwas(m),czislna(f)
kwestionariusz(m)ptowina(f),ptownylst,formular(m)
kwiatek(m)kwitk,kwitink,kwiacyk,kwiatuszk(m)
kwiecie(m)kwiat,april(m)

L
lampka(f)guguszk(m),lpka(f)
laureat(m)ndgrodnik(m),uczestnionydobtnik
ld(m)ld,krj,kontinent(m),zemia,kopni(f)
legenda(f)legenda,opowiesc(f)
legendarny(ad)legendowi,opwiestny
legitymacja(f)legitimacj(f),okzk(m)
lekcja(f)uczbowgodzna
lektura(f)cztnictwo(n),lektura(f)
leniczwka(f)lesystwo(n)
lenik(m)lesny,lesyn,lasnik(m)
liceum(n)liceum(n)
liczebnik(m)wielnik(m)
liczenie(n)rechowani(n)
linijka(f)linka(f)
lipiec(m)juli(m)
liryka(f)lirika(f),lircznyusdzk,
listonosz(m)lstowi,lstownik,brifka,pocztlina(m)
87

listopad(m)nowember(m)
li(m)lst(m)
literatura(f)lteratura,pismienizna(f)
lud(m)lud,nrd(m)
ludno(f)ldztwo(n),mieszkac(pl)
ludzie(pl)ldze(pl)
luty(m)gromicznik,februar(m)

adunek(m)ladnk(m)
ka(f)ka,karwica,karwi(f)
obuz(m)laps,rozblek,drwusz,wszn,brnoch,niezbeternik,buzer,buwka
(m)
odyga(f)chd,bczl(m),nadzmk(m),palczca,sonecznica(f)
yeczka(f)eczka(f)
yka(f)kaa.leszka(f)
ywa(f)szrc(a)(f)

M
maj(m)mj,gobi(m)
maksyma(f)przdnmslaa.dba,maksyma(f)
malowa(v)malowac;opisowac
mapa(f)karta(geografn)(f)
88

margines(m)zberk,krj,rat,ubrzg(m),ubiedrz(f)
marzec(m)strumian(nik),marc(m)
matematyczny(ad)matematikowi,matmaticzny,rechunkowi
matematyk(m)matematik(m)
matematyka(f)matematika(f)
matka(f)matka,mata,mac,nana(f)
matura(f)matura(f),egzamindozdrzelaot
maturzysta(m)maturant(m)
maturzystka(f)maturantka(f)
mdry(ad)mdri,rozmny,obmslny
melodia(f)nta,melodj(f)
mstwo(n)dzyrzkosc,zuchternosc,bodrota,odwnota(f)
mianownik(m)nazwcz(m)
miejsce(n)ml,plac,rum,plach(c)(m),miesc,obmiesc(n),
obda(f)
miejscownik(m)lokatiw,mlnik(m),mlnypd
miejscowo(m)ml(m)
miesic(m)miesc,ksc(m)
midzyszkolny(ad)midzszkoowi
mleko(n)mlko,mlko,mko(n)
mio(f)modosc(f),modectwo(n)
modzie(f)modz,modzzna(f),modildze
modlitewnik(m)modlewnik(m),kskadomodleni
modlitwa(f)pcerz,modlnk(m),modltwa,modltew(f)
mora(m)pouka(f)
89

mowa(f)mowa,gdka,krba(f),gowr(m)
mwi(v)gdac,prawic,krbic,gowarzc,protac,bakowac
mundurek(m)szkoowobuc
mycie(n)mc,kaczkowani,szlapani(n)
mydo(n)mdo(n)
myl(f)msla,msel,(u)dba,dda,wta(f)
myle(v)mslc,ddac,maroczec
mylnik(m)mslna(f)

N
nabazgra(v)nagraczac,naczapac,nasmarowac
nabonek(m)plewa,plecha(f),plech(m)
naczyta(v)nacztac
nadawca(m)wslcz,wslrz,odslcz(m)
nadmorski(ad)przmorzczi,kolmorzczi,nadmorzczi
nadobowizkowy(ad)nadmuszny,nadobowizkowi
nagana(f)wiwtora,huwka,obgrmka,(z)gana(f),kartun,kapitel,kardks
(m)
nagroda(f)(w)ndgroda(f),priz(m)
najedca(m)najachlc,rabusznik,nbienik,zaharabczn
najlepszynlepszi,nsposobniszi,wbirny
napis(m)n(d)pis,titel(m),npismo(n)
napisa(v)napisac,usadzc,nachizopac
narodowo(f)nrodnosc
90

narodowy(ad)nrodny
narracja(f)opowiesc(a)(f)
narrator(m)opowidcz,brawdnik(m)
nasienie(n)semi
nasionko(n)seminko(n)
naskrek(m)skrka(f)wichrznskra,
naszkicowa(v)nacchowac,naczorchac
natenie(n)napreni,napic,napnieni,wsadzeni(n),moc(f)
natura(f)ntra,prziroda(f),zdani(n)
nauczanie(n)uczeni(n),uczba(f)
nauczyciel(m)szklny(m)
nauczycielka(f)szkln,szklnin,szklniczka(f)
nauka(f)uczba,wiedzba,nuka,obuczna(f),uczeni(n)
nawias(m)klamra(f)
nazwa(f)miono,(na)zwani(n),przezwa,pozwa(f)
nieczytelnie(adv)nie(prze)cztno
niedbale(adv)opustno,niedbao,nielusno,nikewno,nasprawisza
niedokonany(ad)niezjiscony,niedokonny
niedostateczny(ad)niedostateczny,mri,lchi
niedouczony(ad)niedouczai
niedziela(f)niedzela(f)
niegramatycznie(adv)niegramaticzno
nieletni(ad)nieustny
niemiecki(ad)niemiecczia.miemiecczi
nieobecno(f)niebc(n),niebczna(f)
91

nieobecny(ad)niebti,niebi
nieosobowy(ad)nieosobny
niepodlego(f)samostjnota,wol,wolnosc(f)
niepraktyczny(ad)niepraktisz
nieprawidowy(ad)procmprawny,nieprawidowi
nieprzyjaciel(m)nieprz(j)cl,niedrch,procmnik(m)
niesuszny(ad)nienlny,bezprawny,nieschjcy
niesprawiedliwy(ad)niesprawiedlwi
nieuk(m)srowiczowiek,ignoranta,nieuczka(m)
niewiadoma(f)nieznn(f)
niewyksztacony(ad)nieuczai,niesztcony,prosti
niezdolny(ad)oklczny,niezdatny,niepochwtny,omulowati
noga(f)noga,g(r)ajda(f),biegas(m)
nos(m)nos,cnik,kzer(m),klka,snba,knra,knaga(f)
noswka(f)nosowizwk
notatka(f)nadczidka(f),merk,notrnk(m)
notatnik(m)zapisownik(m)
nowoytno(f)terczasnosc(f)
numerowa(v)numrowac
nuta(f)nta(f),tn(m)

O
obco(adv)czo,jakos
obcokrajowiec(m)czyc,czozemczik(m)
92

obcy(ad)czy,ldzczi
obecnie(adv)ter,terzku,dzysdz,dzysdnia
obecno(f)bc(n),dzysszzna(f)
obecny(ad)dzysdniowi,dzysszi
obejrzenie(n)obezdrzeni,obczeni(n),obzr,obzrk(m)
obelga(f)obraza(f)
obiad(m)pni
obiadek(m)penko(n)
obiekt(m)statk,obiekt(m),rzecz(f)
obiektywny(ad)obiektiwny,bezpartny
obietnica(f)obiecnk(m),przmwieni,przrzeczeni(n)
objani(a)(v)objsniac,objasnic
objanienie(n)objasnieni(n)
objto(f)objim,obchwt,obsyg(m),grubi,zabirnosc(f),
obrmieni(n)
oblicza,~czy(v)obrechiwac,obrechowac
obok(m)bln(m),chmura(f)
obok(adv)kol,kole,okm,okoma,wkama,km,podle,wedle,nimo,
krtko,sprzti,wblze
obowizek(m)obrzszk,obowizk(m),poczta,wierszta(f)
obowizkowo(adv)obrzszno,bezogdkowo,muszono,obowizkowo
obozowisko(n)lea(f),ldier(m),mlle
obradowa(v)radzc,urdzac,sejmowac,gromadowac
obraz(m)obrz(m)
obrona(f)obar()naa.obrona,zatrczna(f),zatczeni(n)
93

obroca(m)barnim,bronisz,chochulc(m)
obrus(m)tflk,obrsk(m),dekanast
obrysowa(v)obcchowac,obrtac,obczorchac
obsada(f)obsada(f)obsadzeni(n),sztil(m)
obserwacja(f)rozezdrznk,obzrk,obzrk(m),obserwacj,rozezdrzawa
(f),rozezdrzeni(n)
obserwator(m)obzrcz,rozzrcz,obserwatora(m)
obszar(m)dlzna,obsyga,obda,rmi(f),pln,szlach,plach,
okrg(m)
obuwie(n)bczna(f),trpt(pl)
obwd(m)(o)krg,objim,obchwt(m),obda,obiena(f),okr(n)
obyczaj(m)zwk,obczj(m)
obywatel(m)mieszkac,naszic(m)
obywatelstwo(n)naszistwo,domctwo(n)
ocena(f)obsd(m),taksa(f),o(b)taksowani,o(b)szacowani(n)
oceni(a)(v)o(b)taksowac,o(b)szacowac
ocenienie(n)o(b)taksowani,o(b)szacowani(n)
ochotnik(m)dobrowlnik(m)
oczyszczenie(n)o(b)czszczeni,czechlani,oczeprzeni(n)
odcie(m)tczna,ceniowatosc(f)
odcinek(m)skrw,odcynk,dzlk,dzl,kawa(k)(m),odztrzna(f)
odczucie(n)doznani,odczc(n)
odczyn(m)reakcj(f)
odczynnik(m)odonaczna(f)
odczyt(m)odcztnk,referat(m)
94

odczytanie(n)przecztani,odcztani(n)
oddech(m)dech(m),dichani(n)
oddycha(v)(od)dichac,chpac
odejmowanie(n)odjimani,umikani(n)
odkry(wa)(v)odkr(wa)c,nalac,nalezc,wkdac,woc,wjawi(a)c
odkrywca(m)nalnik,nalzca(m)
odlego(f)dl,dlzna,dalekosc,duawa,dug(f)
odlegy(ad)daleczi
odlicza,~czy(v)odrechowac,odcgac,odcygnc
odamek(m)szalwra(f),odmk,odczidk(m)
odpisanie(n)przepisani,odpisani(n)
odpyw(m)odpiw,wchd,odlecnk(m),jejinga,aba(f)
odpoczynek(m)odpoczink(m)
odporno(f)wtrzmaosc(f)
odpowiedzialno(f)odpowiedzalnota(f)
odpowied(f)odpowidz,odpowiesc(f)
odrabia,~robi(v)odrbiac,odrobic
odroczenie(n)odoeni,odsnic,odsnieni(n)
odrodzenie(n)odroda(f),odrodzeni(n),odrodznk(m)
odrnienie(n)rozszlachowani,rozeznani(n)
odrysowa(v)odcchowac
odskocznia(f)odbijk(m),odbijwka,trampolina(f)
odszyfrowanie(n)rozszifrowani,rozszlachowani(n)
odtwarzanie(n)oddwani,przedstwiani(n)
odtwrca(m)przedstwca,oddwca(m)
95

odwany(ad)dzyrzczi,odwny,zuchterny,bodri,crzonowati
odwil(f)topni,zelga,rozprz,odmiklzna,czaplca,(roz)chlda(f),rozcek
(m)
odzie(f)rpiece,ruchna,ach,oblecznia,huszczi(pl),
przodzwk(m),lma,przodznka(f)
odywianie(si)(n)wieni(se)(n)
ofensywa(f)zadzwk(m),ataka,ofenzywa(f),narabczeni(n)
ofiarodawca(m)darownik,dajrz(m)
ofiarodawczyni(f)dajrka,darownica(f)
ofiarowa(v)ofiarowac,dac,darowac
oglnoludzki(ad)oglowoldzczi
oglnonarodowy(ad)oglowonrodny
oglny(ad)oglowi
ogrek(m)gurka(f)
ogrodnik(m)ogardownik,ogrodnik,garnra(m)
ojciec(m)ojc,tatk(m)
ojcowski(ad)ojcowsczi
ojczysty(ad)rodny,domcy,naszewi,tatczzniany
ojczyzna(f)tatczzna,domcna(f),domctwo(n)
okrgy(ad)okrgi
okresowy(ad)czasowi,periodny,periodowi,czdny,czdowi
okruciestwo(n)bestialstwo,sekutnictwo(n)
okulary(pl)naocznice,okulr,brle(pl)
owek(m)owk,bliwk(m)
opis(m)opisani(n),opisnk(m)
96

opowie(f)(o)powiesca,krbinka(f)
organizacja(f)organizacj,zdrszna,zrzeszna,stowra(f)
ortografia(f)prawopis,pisnk(m),ortografij(f)
ortograficzny(ad)prawopisny,pisnkowi,prtografny
osiemdziesitosmedzest
osiemnacieosmensti
osiemsetosmeset
osoba(f)sztatura,osoba(f),czowiek(m)
osobowo(f)jesta(f),czowiectwo(n)
ostrokt(m)ostrinrt,kt
ostry(ad)ostri
omiobok(m)osmenrt(m)
osmiokt(m)osmenrt
osmioletni(ad)osmelatny
omioroosme,osem
owiata(f)pouczna(f)
owad(m)inzekt,owd(m),bczna(f)
owalny(ad)owalny,koowati,jajowati
owoc(m)brz(m)
owocowanie(n)brzadowani(n)
owocowy(ad)brzadowi
oznaczenie(n)oznaczeni,obznakowani(n),obznaka(f)
oznajmujcy(ad)obznjmny

97


semka(f)semka(f)
smysmi

P
pagrek(m)grka,grzipka,grzpka,urzemka,grd(ecz)ka(f),urzt,(u)sp,
pcziel(m)
pami(f)mg,wdr(m),pamic,pamitlwosc(f)
pamitnik(m)pamitnik,dniewnik,wspomnik(m)
pani(f)pani,wastn,dama(f)
panorama(f)panorama(f),krgobrzk
pastwowo(f)krajowizna,pastwowizna(f)
papier(m)papir(m)
parter(m)piersziszos,parter(m)
partner(m)partner,wespbiwcz(m)
partnerka(f)partnerka,wespbiwczka(f)
partykua(f)partikla(f)
pasoyt(m)czowizna(f)
pasoytowa(v)czowic
patriota(m)patrijota(m),lubotniktatczzn
patriotyczny(ad)patrijotny
pauza(f)pauza(f),odpoczink(m)
98

padziernik(m)rujan,brzadownik,pajicznik,paklepnik(m)
pedagog(m)pedgga,szklny(m)
pedagogiczny(ad)pedaggowi
piasek(m)pisk,mitk,malk(m)
piaszczysty(ad)piszczti,piszczany,piskowati,miaczi
pitek(m)pitk(m)
pitka(f)pic
pitkowy(ad)pitkowi
pierwiastek(m)pierwic,element,dr(m)
pierwszoklasista(m)pierwszoklasownik,uczniapiersziklas
pierwszypierszi
pieciokt(m)picnrt(m)
picioprocentowy(ad)picprocentowi,picprocentny
pidziesitpicdzest,psta
pisetpicset
pitnastypicnsti
pinezka(f)plska(f)
piosenka(f)spiwnka,piesniczka,spiwka,choranka,kurantka,kozanka,
szetoprka,frantwka,letplka,szabka(f)
pirnik(m)pirkownik(m),pirkowkastka
piro(n)chizop(m),pirko,piro,pisado(m)
pisa(v)pisac,chizopac
pisarka(f)pisrka(f)
pisarstwo(n)pismienizna(f)
pisarz(m)pisrz,utwrca,usdzca(m)
99

planeta(f)planta(f)
plastyka(f)plastika(f)
plecak(m)czitka(f),bordk(m)
pywalnia(f)pwnica(f),basendopiwani
pochwalenie(n)pochwleni(n)
pochwaa(f)wchwaa(f)
pocztkujcy(m)zaczynajk,pocztnik(m)
poddastwo(n)poddanizna(f)
podkrela,~li(v)podczorchiwac,podczorchnc,podsztrchnc,
podsztrchiwac
poduny(ad)poduny,dugasti
podpis(m)podpisnk,podpis(m),podpisani(n)
podpisany(ad)podpisny
podrcznik(m)uczbownik(m)
podrozdzia(m)poddzl,podrozdzl(m)
podr(f)rza,tura,wanoga,podrogaa.podarga,droga(f)
podrowa(v)wanoc,rzowac,jezdzc,gdlowac,turzc,darganic
podsumowanie(n)podrechowani,zrechowani,zesmowani(n)
podziaka(f)dzelna,skala(f)
podzielna(f)dwidenda(f),part(m)
podiesitkowa(v)dzestkowac
poemat(m)poema(m)
poeta(m)pisniodzeja,pota(m)
poetycki(ad)piesniodzejny,potny
poezja(f)piesniodzejizna,pozj
100

pojcie(n)pochwt,przedstwk(m),pojc,rozumieni(n)
pojtny(ad)pobirny,pojetny,pochwtny
Polak(m)Polch(m)
Polka(f)Polszka(f)
Polonia(f)Polszezagrac
polonista(m)polonista(m),znajrzpolaszzn
Polska(f)Polsk(f)
polski(ad)polsczi
polsko(f)polaszstwo(n)
pooenie(n)pooeni(n),lenosc(f)
poudnie(n)pni(n)
poudnik(m)pnik(m)
poudnikowy(ad)pnikowi
pomorski(ad)pomorzczi,nadmorzczi
Pomorzanin(m)Pomorzn,Pomornk(m)
Pomorze(n)Pomorzk(f)
pomys(m)pomslnk(m),deja,msla,ubrztwa,(u)dba(f)
poniedziaek(m)poniedzk(m)
poprawa(f)poprawa(f),poprwk(m),zlepszeni(n)
poprawny(ad)bezzmikowi
poraka(f)straceni(n),stracnk(m)
porzdkowy(ad)rny,posobny,biny,rzdny,porzdkowi
postawa(f)rost(m),sztatura,zasadosc(f)
postpek(m)uczink,postpk(m)
postepowanie(n)prowadzeni,postpowani(n)
101

poszukiwanie(n)szukani,sznporzeni,sznprowani(n)
powiat(m)krz(m),okol(n)
powieciopisarz(m)usdzca,pisrzksk,romanw
powie(f)powiesca,brawda(f),roman(m)
powtarzanie(n)powtrzani(n)
powtrka(f)powtrzeni(n)
poziomo(adv)wodorwno
pozytywizm(m)pozytiwizna(f)
praktyka(f)praktika,uczba(f)
praktykant(m)praktikant,ucznia(m)
praktykantka(f)praktikantka,uczenka(f)
prawdopodobiestwo(n)prwdjuwernota,gwsnota(f)
problematyka(f)oglowsprawa,problematika(f)
procent(m)rita(f),procent(m)
promie(m)parm,parmi(m)
prostokt(m)prostonrt(m)
prostopada(f)prostopad(f)
prosty(ad)prosti,pobiesti,rwny
prymus(m)primus(m),piersiucznia
przedrostek(m)prefiks,przstwk(m)
przedrozbiorowy(ad)przedrozebranim(Polsczi)
przedstawiciel(m)przedstwca(m)
przedszkolanka(f)dzecnszklniczka
przedszkole(n)dzecnica(f),przedszkol(n)
przedwiteczny(ad)przedswitny,przedswitowi
102

przedwakacyjny(ad)przedferiowi
przedwczoraj(adv)niwczora,zawczora
przeegzaminowa(v)przeptac,przeegzaminowac
przelicza,~czy(si)przerechowac,przerechiwac(s)
przeliczenie(n)przerechowani(n)
przemys(m)przerobina,industrj(f)
przeszy(ad)przeszi,uszi,miniti,dwny
przewodniczcy(m)prowdzrz,prowdnik,prowadzcy(m)
przezwisko(n)przezws(t)ko,wrpiado,urgado,urwado(n),
pozwa(f)
przeycie(n)przec(n)
przy(prp)prz,kol(e),okom(a),krtko,blze,sprzetki
przydawka(f)przdnk(a)(m(f)),przdwk(m)
przyimek(m)przmin(k)m
przyjaciel(m)drch,prz(j)cl,kamrt,bratulk(m)
przyjacika(f)serdecznica,drszka,prz(j)clka,kamrtka(f)
przyja(f)drszba(f),bratnictwo,drszstwo,prz(j)kelstwokamrctwo(n)
przykad(m)przmiar,przkd(m),podoba(f)
przymiotnik(m)adiektiw,przdownik(m),przdownsowo
przypadek(m)przpdk,trafunk,prztrfk(m)
przypomienie(n)przbczeni(n),wdr,przbcznk(m)
przyroda(f)roda,ntra,prziroda(f)
przyrodnik(m)ntrnik,przrodnik(m)
przyswek(m)przswk(m),adwerbium(n)

103

przyswkowy(ad)przswkowi,adwerbialny;imiesw~przswkowi
przczasnik
przystosowanie(n)dopasowani(n)
przyszy(ad)przidny,przchodny
punkt(n)pkt,ml(m)
punktacja(f)pktacj(f)
pustynia(f)pustiniowi,piszczzna(f)
puszcza(f)pralas(m),dzwilas,dzwizna(f)
pyta(v)ptac
pytanie(n)ptani(n)

R
rachunek(m)rechunk(m)
rado(f)ucecha,cesza,ceszba,ochota,wiesoosc,redota,redosc(f),
radowicz(n)
rami(n)remi,remienio(n),lbk(m)
ratownik(m)retrz(m)
reagowa(v)reagowac,znszac,obrszac
realizacja(f)realizacj(f),zjiscnk(m),wkonani(n)
recytowa(v)przepowidac,deklamowac
redagowa(v)usdzac,redagowac,pisac
refren(n)przspiwka(f),refren(m)
region(m)obda(f),okal(n),dzlkraju
regionalny(ad)nrodny,obdny,okalny
104

religia(f)wiara,religij(f)
religijno(f)nbonota(f)
reprezentacja(f)reprezentacj,zastpnota,przedstwnota(f)
reprezentant(m)reprezentanta,zastp(ow)nik,przedstwca(m)
reyser(m)reisra(m),prowdnikgr
reyseria(f)reiserj(f),prowdnictwogr
rocznica(f)roczzna(f)
roczny(ad)roczny,obroczny
rodzaj(m)szlach,rt,zort(m)
rodzina(f)familj,rodzzna,latorosc(f),domctwo(n)
romantyzm(m)romantika,romanczna(f)
rolina(f)roscna(f)
rolinoerny(ad)roscnogrzcy,trwojdny
rower(m)koo(n)
rowerzysta(m)koownik,kolrz(m),kolijachcz
rozbir(m)rozebrani,rozdzeleni(n),rozjimnota(f)
rozkaz(m)polt,rozkz,nkz(m)
rozkazujcy(ad)rozkzowny,nakzowny,poltny
rozmowa(f)gdka,krba,rozmowa(f),rozgowr(m)
rozrnienie(n)rozeznani,wznanis,rozgraczeni,
rozjinaczeni(n)
rozum(m)mg,rozm,rozmk(m)
rozumie(v)rozmic
rwnanie(n)rwnani,urwnani,urwnywani,urwnieni(n)
rwnik(m)ekwator(m)
105

rwnina(f)rwizna(f)
rwnolege(adv)rwnolego,rwnoleno,paralelno,rwnobieno
rwnolenik(m)rwnolenik(m)
rwnowanik(m)rwnowna(f)
ryba(f)rba(f)
rycerz(m)wojrz,heroja,ricerz(m)
rym(m)rim,skd(m)
rymowa(v)rmowac,ukdac,usdzacwirzt,rm
rysunek(m)cchunk,malnk(m)
rzeczownik(m)miono(n),substantiw,jistnik(m)
rzeka(f)rzka(f)

S
sabota(m)sabota(f)
sad(m)sd,brzadwc,brzadnik(m),brzadowicz(n),brzadowiograd
sadzi(v)sadzc
sala(f)zala,schdnica(f)
samogoska(f)samozwk(m)
samoksztacenie(n)samouczeni(n),samouczba(f)
samorzd(m)autonomij,samorzadzna,samosprwnota(f)
saneczki(pl)sneczczi(pl)
sanki(pl)snczi(pl)
satyra(f)satira,wsmiwka,uriwka,wrpinka(f)
106

ssiad(m)ssada,ssd,ssdk,gracznik(m)
ssiadka(f)ssada,ssdka,gracznica(f)
scena(f)zdrzadni,scena(f)
scenariusz(m)zdrzadownik,scenarnik(m)
scharakteryzowa(v)scharakterowac,scharakterizowac
semestr(m)semester(m),procznosc(f)
serduszko(n)serdszko,serdulko,serdulenko(n)
seria(f)serj,rga(f)
sformuowa(v)sfomulowac,zesadzc
siedemsdme,stme,sdem
siedemdziesitstmedzest,sdemdzest
siedemnacie,~ciorostmensce,sdemnsce
siedemsetstmeset,sdemset
siedmioletni(ad)stmelatny
siedzie(v)sedzec
sierpie(m)zlnik,august(m)
siostra(f)sostra,sostrzca(f)
siostrzyczka(f)sosterka(f)
skalisty(ad)kamnisti,kamny,okspny,rafny
sklep(m)krm(m),przedwni,karczma(f)
skontrolowa(v)skontrolowac,przeszkac,przezdrzec
skoroszyt(m)spinwka(f)
skorowidz(m)wpiszamosc;indeks,register(m)
saby(ad)sabi,niedny,lbi,zmetlai,lbawi,kurlawi,mt
soce(n)suce(n)
107

sowniczek(m)sowrzk,sowniczk(m)
sownie(adv)sowno,gebno
sownik(m)sowrz,sownik(m)
sownikowy(ad)sowrzowi,sowrny,sownikowi
sowotwrstwo(n)urbiania.powstwanisw
Supsk(m)Stop,Spsk(m)
supski(ad)stopny,stopsczi,spsczi
spoeczestwo(n)spolzna,ldzkwcmanizna(f),ldztwo(n)
sport(m)szport(m)
spjnik(m)wina(f)
spjno(f)zemkosc,przlga(f)
spgoska(f)konzonanta(f),zezwk(m)
spnieniesi(n)spozdzenis,spznienis,zaostani,przidzeniza
pzno
sprawiedliwy(ad)sprawiedlwi
sprawozdanie(n)obrachunk,rozrechunk(m),sprawozdani(n)
spyta(v)sptac,zaptac
ssak(m)ccn,ccl,sysk(m)
stadion(m)sztadion,obig(m),jigrzczn(f)
starannie(adv)starowno,dbaodbawno,porzdno
stomatolog(m)zbnik,stomatologa(m)
stopniowanie(n)wiowani,stopniwani(n)
stosowanie(n)dopasowiwani,dobirani(n)
streszczenie(n)skrodzeni,scygnieni(n),zestwk,zesdzk(m)
strona(f)starnaa.strona(f)
108

stycze(m)januar,zetnik(m)
suma(f)sma(f)
sylaba(f)szlabiza(f)
szczeg(m)drobnota,przna(f)
szczyt(m)wszc,czp,czpk(m),ulca(f)
szereg(m)rga(f)
szeroko(f)szrz,szrz,szrzawa,szerokosc(f)
szesnastyszesnsti
szecian(m)kubik(m)
szeciokt(m)szescnrt(m)
szecioletni(ad)szesclatny
szedziesitszescdzest
szkicowa(v)cchowac,szkicowac
szkielet(m)smierc,smiertnica(f)
szkolnictwo(n)szkoowizna(f)
szlaczek(m)obsada,borta(f),knpczi(pl)
sztandar(m)stanica(f)
szybko(f)chutkosc,chwatkosc,chiota,pobirnota,welechnota(f),drw
(m)

109


cigaczka(f)odezdrzna(f)
ciga,~n(v)scgac,scygnc,zemac,zeic,zwlkac,zwcz(wa)c,
zdost(w)ac,odzerac,
odezdrzec,(s)klnic
miech(m)smich,rzechot,chachot(m),smieni(n)
niadanie(n)pokrzsnik,renik,frisztk(m)
picy(ad)spicy,spwny
piew(m)spiw(m)
piewa(v)spiwac,hrlkac,lfrkowac,wroc,bazunowac
rednica(f)przemiara(f)
rednik(m)pktzkom,przeczidnik(m)
roda(f)strzoda(f)
rodowisko(n)okr,okol(n)
wiat(m)swiat(m)
wiaty(ad)jasny,widny,mdri

T
tabel(k)a(f)tabel(k)a(f),zestwk(m)
tablica(f)tblca,tfla(f)
tajemnica(f)krjamnota,krjamkosc,skrtwa,tajemnica,tajnosc(f)
tajga(f)tajga(f),sybirsczilas
teatr(m)teater(m)
110

teatralny(ad)teatrowi,teatrzn
teatrzyk(m)teaterk(m)
technikum(n)technikowszkoa,technikum(m)
teczka(f)aktownik(m)
tegoroczny(ad)latosy,teroczny
telewizor(m)zdrzlnik(m)
temat(m)tma(m)
teoria(f)teorj(f)
tkanka(f)pleszka,mcherzna(f)
tradycja(f)opowiedni,zwcz,tradicj(f)
trawa(f)trwa,charna,narwa,pac(f),charzt(m)
trojetroje,trzech,trze
trzyletni(ad)trzlat(n)
trzynastka(f)trznstka(f),trznsce
trzystatrzsta
turysta(m)wanoga,tura,gdlrz,turista(m)
twrczo(f)urbk,dokz(m),urobizna(f)
tysictsc
tytu(m)titel(m),zwa(twa)(f),zwiszcze(n)
tytuowy(ad)titlowi,pierszi,przdny

U
uczczenie(n)utc(z)eni(n),czestnota(f)
uczelnia(f)uczbowni,szkoa(f)
111

uczennica(f)uczenka,szkoownica,ucznica,uczebn(f)
ucze(m)ucznia,szkoownik,uczebny(m)
uczestnik(m)btnik,biwcz(m)
uczszcza(v)chodzc,bwac,czscc
uczniowski(ad)uczniowsczi
ukara(v)obsztrfowac,ukrac,wkrac,wkrkac
ulica(f)darca,sztrasa(f)
uamek(m)dzlk,odmk,kawak
uamek(m)kawelk
umie(v)rozmic,wiedzec
upodobanie(n)zeszlachowani,zjuwernieni(n)
uroczysto(f)swito(n),switnica,pamitnica,uroczzna(f)
urodziny(pl)roczzna(f)
usterka(f)uszkoda,felka(f),skaeni(n)
ustnie(adv)gbno,sowno,mowno,krbno
usystematyzowa(v)urnic,usystematizowac
umiech(m)usmiwk(m),usmieni,ucmuleni(n)
utrwalenie(n)umocnieni(n)
uwaga(f)bcznk,merk(m),bcznota,uwga,nadczidka(f),
bczeni(n)
uzupeni(a)(v)(do)skopicowac,(do)fulowac,dod(w)ac,dosporzdzc,
dosporzedzac

112

W
wakacje(pl)ferije(pl)
warto(f)wrtosc,wrtnota,doczzna(f)
warunek(m)zastrzega,lenosc(f),sposb(m)
wtek(m)wtk(m),msla(f)
weryfikacja(f)wirztowina(f),wirztowani(n)
wertowanie(n)kartkowani,przewrcani,przezrani,kuraszeni(n)
wgld(m)wezdrzatk,wezdrznk(m),wezdrzeni(n)
wiadomo(f)widz,klka,parla(f),poszt(m),wiado(n)
wicedyrektor(m)poddirektor,wicedirektor(m)
widnokrg(m)widnik,obzr,horizont(m)
widokwka(f)obrzkowkarta,pozrnica(f)
wielko(f)wilgosca.wialgosc
waciwie(adv)poprwdze,porichtosc,mst,doszno
wpis(m)wpisani,zapisani(n),wpisnk,zapisnk,wpis(m)
wrzesie(m)swnik,zeptember(m)
wspczesno(f)dzysdniowosc,dzysszzna(f)
wszdzie(prn)wszdze
wszystko(prn)wsztko,wszstko,wszternstko
wtorek(m)wtrk(m)
wychowanek(m)wchowac(m)
wychowanica(f)wchownka(f)
113

wychowanie(n)wchowani(n),wchowa(f)
wychowawczyni(f)wchowczka(f)
wycieczka(f)widzeni(n),wlecnk(m),wanoga,waga(f)
wycinanka(f)knpka(f)
wyegzekwowa(v)wdostac,wcygnc
wyglda(v)wzerac,wzdzec
wyjanienie(n)wjasnieni,rozwidnieni(n)
wyjtek(m)wjimk,wriwk(m)
wykres(m)dijagrama(f),nacchunk(m)
wykrzyknik(m)wocz,krziknik(m)
wyksztacenie(n)wuczeni,usztceni,uformowani(n)
wyksztacony(ad)uczai
wynotowa(v)wnotowac,wpisac
wyobrania(f)przedstwnota,umslna,zobrazna(f)
wypowiedzenie(n)wpowiedzeni,spowiedzeni(n)
wypowied(f)wpowiedzeni,spowiedzeni(n)
wyraz(m)sowo,rzeczeni(n)
wyraenie(n)wsowiani,wpowidani(n)
wyrozumiay(ad)miewrozmieni,uznani,ldzczi,uznwny
wytrway(ad)wbtny,cerpwi,wtrzmai,obstjny,nparti
wyszy(ad)wszi
wyyna(f)wszawa(f),wszac(m)
wzgrze(n)rzma,grzpa,urzma,rafa,holma(f),urzt(m)
wzr(m)modo(n),model,muster,przikd(m)

114

Z
zaakceptowa(v)przcsnc,podczorchnc
zabawi(v)zafarbowac,zafarwic
zabawa(f)(u)ceszba,rozegrcj,gutorzna,potema,muzyka(f),
jigr(pl),szport(m)
zabawka(f)zbwka,jigra(f)
zaborca(m)kradnilc,zagrincz(m),zajimczyzemi
zabr(m)zarabczeni,zawojowani(n),zagrnk,zarabcznk(m),zajimnota
(f)
zabytek(m)strodwnota,pamitka,zaostaosc(f)
zachodni(ad)wieczrny,zchdny,westowi
zachorowa(v)zachorzec,zalegnc
zachowanie(n)uchowani,utrzimani(n)
zadanie(n)poczta,wierszta(f),zadani(n),nadwk(m)
zadekamowa(v)pikno(prze)powiedzec
zagadka(f)zgdka,wzgdka,tgodka(f),wzgado(n)
zagadnienie(n)problema,sprawa,trchlna(f)
zaimek(m)zamiono(n),pronoma(f)
zainscenizowa(v)uzdrzadnic,oczno,przedstawic
zaludnienie(n)zaldzeni
zaoga(f)obsada(f),obsadznk(m),obsadzeni(n)
zanieczyszczenie(n)zaczpani,zatrzepani,nadeptani,nanikwieni,
zgnojeni,naswinieni(n)
zanotowa(v)zapisac,zanotowac,merkac,zapamitac
zapaka(f)szpltka,krzoska,sztrchlc(k)a(f)
115

zapamita(v)zapamietac,wdarzc,upamitac,bczc,merkac
zaprezentowa(v)przedstawic,pokzac,woc
zaprzyjani(si)zdrszc,stowarzc,sprz(ja)celc,skamrcc
zapyta(v)zaptac,sptac
zarysowa(v)nacchowac,zartac
zaspa(v)zaspac
zastp(m)rzma,urma,grpa,upa(f),karno(n)smiot(m)
zastpca(m)zastpirz,zastpownik,wrka,porka(m)
zastpstwo(n)zastpizna(f)
zastosowanie(n)uc,dopasowani,rchtowanis(n)
zapiewa(v)zaspiwac
zawiadczenie(n)zeswidczeni(n),zeswidczzna(f),zeswidcznk,atest
(m)
zatanczy(v)zatacowac,zatunic,zatanuszkac
zatelefonowa(v)zatelefonowac
zatytuowa(v)zatit(e)lowac,dactitel
zbiorek(m)zbirk(m)
zbiorowisko(n)zbirzna,zebrnizna(f)
zbir(m)zbirnik,zbir(m),zbirzna,zbirnica(f)
zbirka(f)zbirka(f)
zdarzenie(n)zdarzeni(n),prztrfk(m)
zdjcie(n)zdjc,zjimniec(n)
zdrobniay(ad)zdrobniai,zmiaczony,skrszai
zdrowie(n)zdrowi(n)
zdrowy(ad)zdrw,prk,swii
116

zdyscyplinowany(ad)zdiscylinowny,posszny
zegar(m)zdier,godzynk,czkocz(m)
zegarek(m)zgark,czasewnik(m),okrwka(f)
zero(n)nul(m)
zesp(m)wespolzna,zbrztwi(f),karno(n),zbir(m)
zeszyt(m)zesziwk(m)
zgoska(f)szlabiza
ziarno(n)zrno(n)
ziele(f)zelonosc(f)
ziemia(f)zemia,zmka,rda,rol(f),grut(m),zemiszcze(n)
zima(f)zma,zmka(f),zmiszcze(n)
zmdrze(v)zmdrzec
zmobilizowa(v)zmoblilzowac,zrszc
znaczek(m)znaczk,cch(m),znanka(f)
znicz(m)znit(m),switiodin
zorganizowa(v)zradzc,zdostac,zarzidzc,narechtowac,zorganizowac
zorientowa(si)zmagac,postrzc,wmaklac(s),zmdrzec
zredagowa(v)zesadzc,usadzcpismo,napisac,zredagowac
zrozumiay(ad)rozminy,pochwtny,jasny
zwrot(m)oddwk,oddtk,zwart(m),naztnosc(f)
zwrotka(f)sztrof(k)a,wiorstka(f)
zwrotnik(m)zwartnik(m)
zwycistwo(n)dobc,poradzeni,pobitkowani(n)
zwyczaj(m)zwk,zwczj,ustw(m),prznta(f)
zky(ad)zeki
117


le(adv)zle,lcho,ms,mgo
renica(f)zdrzijk,zdrzik(m),zdrzelnica,pupka(f),ocznjabko(n)
rdo(n)zdrj,klucz,pokn,pocztk(m)

aden(prn)niden,niczny,nijaczi
arwka(f)swicwka,birna,swicnka(f),elektriszlampa
art(m)szps,szport,pkt,podsmiwk(m),kepka,ffka,melwta,wpka(f)
danie(n)dani,chceni(n)
eby(cj)eb,cziejb
elazo(n)elazo(n)
eski(ad)biagowsczi,biaczi,biaczn
tawy(ad)tawi,towati
tko(n)tk(m)
ty(ad)ti
ycie(n)c(n)
yciorys(m)copis(m),bijografij(f)
yczenie(n)czba(f),czeni(n)
y(v)c

118

Zakoczenie.
Tej mowie, moe nieraz twordej i arnowi (tj. razowej) jak nasz
chleb kaszubski, zawdzicza Polska, e morze piewa jej swoj pie
nieustann.Przetrwalimywrdmorskichwichrwinawanic,jakichnam
nieszczdziahistoria,arazemznamiprzetrwaanaszakaszubskamowa,
pena rytmu morza. Cemy j sobie. Ona obok mowy polskiej
najpikniejszainamnajdrosza.Pielgnujmyalbojaktopikniemwiu
nas nad Jeziorem arnowieckim piastujmy nasz mow. Ona
najwspanialsz melodi morsk, stojc na stray naszych pnocnych
granic.Gdybymymielizapomnieswmow,swjjzyk,mowapolska
by ogromnie zuboaa. Wyrzdzilibymy krzywd polszczynie, bo
straciaby ywy pomost jzykowy, jaki j czy kiedy z wygasymi
plemionamisowiaskiminadab...23
Entuzjaci kaszubszczyzny z modszej i starszej generacji powinni
troszczysioto,abyjzykkaszubskizyskanarandzeiwitalnoci.Znanis
pedagodzy, np. pani Wanda Kiedrowska w Kaszubskim Liceum
OglnoksztaccymwBrusach,panWitoldBobrowskizeSzkoyPodstawowej
wGodnicy,FelicjaBaskaBorzyszkowska,ktrzynacodziepoczuwajsido
odpowiedzialnoci za edukacj w duchu regionalnym, kierujc si sowami
JanuszaPasierba:Maeojczyznyuczywojczyznachwielkich.
Cenisiregionalnezespoypiewuitaca,konkursyprozyipoezjikaszubskiej,
hafty regionalne, a ostatnio stosowan take i w moim regionie lipnicko
bytowskimpodczasmszyw.kaszubskliturgisowa.

119

Zwolennicykaszubszczyznypowinniwalczyoobecnojzykaojcwwyciu
codziennym i literaturze. Nie sposb nie wspomnie Floriana Ceynowy, dla
ktrego kaszubszczyzna bya synonimem zobowiza wobec rodowodu,
rdowymskadnikiemwewszechludzkiejwsplnocie.Pisa:
je wjlgi czas, abe den Kaszba s njevstedze po kaszebsku gadac; ...
Przekltimb,jebdzenawjecznczaskdi,coujetcziswjichstarszch,
jejichmov;atrzerazprzekltim,chtosvstdziswjemovemacerzinskje."24
Poczynajc od Ceynowy, a potem Sownika jzyka pomorskiego, czyli
kaszubskiego(cz.II)StefanaRamutka,SowniczkakaszubskiegoiSownika
polskokaszubskiego Al.Labudy, Sownika Jana Trepczyka, prace i dziea
sownikowepowiconekaszubszczynietworzjupokanbibliotek.Mam
nadziej,eimojapracaprzyczynisidotego.Zalecasibowiemdialogz
modym pokoleniem w tej sprawie. Jedynie bowiem prowadzone dziaania
edukacyjnemogprzyniespodziewanyefekt.Nawetpsychologowiedowiedli
e dwujzyczno korzystnie wpywa na mylenie twrcze jzykowo, na
wraliwojzykow,zdolnodotworzeniaznacze,wyobrani,atakena
oryginalnomyleniairozwizywaniaproblemw.25
Zatem,wsplniepielgnujmynaszmow,kulturiobyczaje.

120

BIBLIOGRAFIA

Wstp
StanisawPestka:Spadek,ktryzobowizuje,Pomerania10/258,1994
2
StanisawPestka:Spadek,ktryzobowizuje,Pomerania10/258,1994
3
EdwardBrezaiJerzyTreder:Zasadypisownikaszubskiej,Gdask1984,str.62
4
S.ukomski:Regionalizmwpracydydaktycznowychowawczej,Opole1977r.
5
JzykpolskiwszkoledlaklasIVVIII,Wydawnictwo
PedagogiczneZNP
1998/99,zeszyt1,str.52
6
CezaryObrachtPrdzyskiBadaczpomorskiejziemi,
KurierBytowski23/352,1999r.
RozdziaI
7
C.ObrachtProndzyski:Gochpanemnaswejroli,Pomerania7/8,1998,str.17
8
RaOstrowska,IzabelaTrojanowska:Bedekerkaszubski,
WydawnictwoMorskie,
Gdask1974.
9
C.ObrachtProndzyski:Gochpanemnaswejroli,Pomerania7/8,1998,str.17
10
J.BorzyszkowskiBorzyszkowyiBorzyszkowscy...a
GochyZrzeszenieKaszubsko
Pomorskie,LipnicaLipusz,1993
11
J.KondrackiGeografiafizycznaPolski,PWN,Warszawa1976
12
Rocznikstatystycznywojewdztwasupskiego1996,GUS1997r.
13
T.Sadkowski:Trzykaszubskiekociey,Arkun,Gdynia1991
14

RozdziaII
WielkaIlustrowanaEncyklopediaPowszechna,t.VII,wyd.Gutenberga,

Pozna1994
M.Latoszek(red.):Kaszubi,monografiesocjologiczne,Rzeszw1990,s.112119
16
JanTrepczyk:Sownikpolskokaszubski,Zrzeszenie
KaszubskoPomorskie,
Gdask1994,str.3
17
AleksanderLabudaSowniczekKaszubski,Pastwowe
ZakadyWydawnictwSzkolnych,Warszawa1960,s.11
18
Ibidem,s.12
19
Ibidems.5
20
Jan Trepczyk: Sownik polskokaszubski, Zrzeszenie
KaszubskoPomorskie,
Gdask1994,str.6
21
s.3
22
s.4
15

23

Zakoczenie
B.Sychta:Sownikgwarkaszubskichnatlekulturyludowej,wstpdot.VII
24
StanisawPestka:Sapdek,ktryzobowizuje,Pomerania10/258,1994
25
StanisawPestka:Sapdek,ktryzobowizuje,Pomerania10/258,1994