ATEX WYTYCZNE WDRAANIA

WYTYCZNE WDRAANIA
DYREKTYWY RADY 94/9/WE z 23 MARCA 1994 r.
W SPRAWIE UJEDNOLICENIA PRZEPISW PRAWNYCH PASTW
CZONKOWSKICH DOTYCZCYCH URZDZE I SYSTEMW OCHRONNYCH
PRZEZNACZONYCH DO UYTKU
W PRZESTRZENIACH ZAGROONYCH WYBUCHEM

WYDANIE CZWARTE - WRZESIE 2012

Wytyczne ATEX
Wytyczne wdraania Dyrektywy Rady 94/9/WE z 23 marca 1994 r. w sprawie ujednolicenia
przepisw prawnych Pastw Czonkowskich dotyczcych urzdze i systemw ochronnych
przeznaczonych do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem
wydanie czwarte wrzesie 2012
opublikowane przez Dyrekcj Generaln Komisji Europejskiej do spraw Przedsibiorstw
i Przemysu na oficjalnej stronie internetowej Unii Europejskiej Europa
Wsplnoty Europejskie, 2012
Tumaczenie polskie: Gwny Instytut Grnictwa, 2012
Odpowiedzialno za tumaczenie ponosi cakowicie Gwny Instytut Grnictwa
na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej Ministerstwo Gospodarki w Warszawie
oraz Gwny Instytut Grnictwa w Katowicach

UWAGI
1.

Niniejsze wytyczne stanowi przewodnik dla wszystkich zainteresowanych stron, ktrych porednio lub bezporednio dotyczy dyrektywa 94/9/WE, potocznie zwana
ATEX (atmosfery wybuchowe). Czytelnicy powinni zwraca uwag na fakt, e wytyczne te maj na celu jedynie uatwienie wdroenia dyrektywy 94/9/WE, natomiast
odpowiednie krajowe wdroenia tekstu dyrektywy pozostaj wice prawnie. Dokument ten zawiera jednak informacje, ktrych celem jest zapewnienie spjnego wdraania dyrektywy przez zaangaowane strony. Zamierzeniem opracowania wytycznych, bdcych wynikiem konsensusu midzy ekspertami rzdw pastw czonkowskich oraz innych zainteresowanych stron, jest pomoc w zapewnieniu swobodnego
przepywu wyrobw1 w Unii Europejskiej2.

2.

Niniejsze wytyczne zostay opracowane przez waciwe suby Komisji Europejskiej

Dyrektoriatu Generalnego Przedsibiorstwa i Przemys we wsppracy
z pastwami czonkowskimi, przedstawicielami przemysu europejskiego, europejskich jednostek normalizacyjnych i notyfikowanych.

3.

Komisja Europejska podejmie si biecej aktualizacji niniejszych wytycznych. Naszym celem jest zapewnienie, aby dostarczane informacje byy zarwno aktualne, jak
i dokadne. Jeeli zostanie zwrcona nam uwaga dooymy wszelkich stara, aby
usun ewentualne nieprawidowoci. Jednake Komisja nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialnoci osobistej czy prawnej za informacje zawarte w tych wytycznych.
Podane tu informacje:

s wycznie natury oglnej i nie jest ich celem podawanie szczeglnych wymaga dotyczcych jednostkowych przypadkw,

nie s do koca pene, niewymagajce uzupenienia, do koca dokadne lub

biece,

czasem odnosz si do zewntrznych informacji nad ktrymi suby Komisji

nie maj kontroli, i za ktre Komisja nie ponosi odpowiedzialnoci,

nie s ani poradami prawnym, ani zawodowymi.

4.

Wszystkie odniesienia do oznakowania CE oraz do deklaracji zgodnoci WE

w niniejszym przewodniku s zwizane tylko z dyrektyw 94/9/WE. Aby wprowadzi
do obrotu wyroby podlegajce dyrektywie 94/9/WE na terytorium Unii Europejskiej
musz by spenione wszystkie inne odpowiednie przepisy prawne.

5.

Dalsze wytyczne, szczeglnie w odniesieniu do poszczeglnych rodzajw wyrobw

mona znale na stronie internetowej Komisji:
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/dokuments/guidance/atex/index_en.htm

W niniejszych wytycznych okrelenie wyrb obejmuje urzdzenia, systemy ochronne, urzdzenia zabezpieczajce, sterujce i regulacyjne, czci i podzespoy oraz ich kombinacje, zgodnie z definicjami podanymi
w dyrektywie 94/9/WE.
2
Zgodnie z porozumieniem dotyczcym Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EEA European Economic
Area) (Decyzja Rady oraz Komisji 94/1/WE z 13 grudnia 1993 (Dz.U. L 1, 3.1.1994, str. 1) terytoria Lichtensteinu, Islandii i Norwegii powinny by uwaane jako wdraajce dyrektyw 94/9/WE na tych samych prawach, jakie obowizuj na terytorium Wsplnoty. Termin terytorium Wsplnoty uywany w wytycznych
odnosi si rwnie do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG).
3

UWAGA do czwartego wydania wrzesie 2012

Niniejsze czwarte wydanie wrzesie 2012 jest ostatnim wydaniem ATEX wytyczne
wdraania dyrektywy 94/9/WE. Dnia 21 listopada 2011r. Komisja skierowaa propozycj
nowej dyrektywy do Parlamentu Europejskiego i Rady harmonizujcej przepisy pastw
czonkowskich dotyczce urzdze i systemw ochronnych przeznaczonych do uytku
w atmosferach potencjalnie wybuchowych3, w pakiecie dostosowania do Nowych Ram
Prawnych (NLF), eby dostosowa europejskie przepisy ATEX do Decyzji
Nr 768/2008/WE ustalajcej wsplne ramy dotyczce wprowadzania produktw do obrotu.4
Propozycja jest obecnie przedmiotem dyskusji w Parlamencie Europejskim i Radzie i
jej kocowe zaaprobowanie jest spodziewane w kocu 2012 lub pocztku 2013 roku. Gdy
tekst dostosowanej dyrektywy ATEX bdzie dostpny, sporzdzony bdzie projekt nowych zaadaptowanych i zrestrukturyzowanych Wytycznych ATEX, biorcy pod uwag
wejcie w ycie nowych przepisw.

http://eur-lex europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:20110772:FIN:en:PDF
Decyzja Nr 768/2008/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie wsplnych ram
dotyczcych wprowadzania produktw do obrotu, uchylajca decyzj Rady 93/465/EWG (Dz. U. L 218,
13.8.2008, str. 82).
4
4

SPIS TRECI
1 WPROWADZENIE ............................................................................................................ 7
2 CEL DYREKTYWY ATEX 94/9/WE ............................................................................... 8
3 POJCIA OGLNE ........................................................................................................... 9
3.1
3.2
3.3

Wprowadzanie wyrobw ATEX do obrotu ................................................................. 9

Oddawanie wyrobw ATEX do uytku..................................................................... 10
Producent ................................................................................................................... 10
3.3.1 Korzystanie z usug podzlecanych przez producenta........................................ 11
3.3.2 Procedury oceny zgodnoci, ktrych podstaw jest zapewnienie jakoci
(Zacznik IV, Zacznik VII) .......................................................................... 11
3.4 Wytwarzanie wyrobw ATEX na uytek wasny...................................................... 12
3.5 Upowaniony przedstawiciel ..................................................................................... 13
3.6 Inne osoby odpowiedzialne za wprowadzenie wyrobu do obrotu ............................. 13
3.7 Urzdzenia ................................................................................................................. 13
3.7.1 Przestrze zagroona wybuchem ...................................................................... 14
3.7.2 Wasne rda zaponu................................................................................... 14
3.7.3 Urzdzenia nieelektryczne................................................................................. 15
3.7.4 Urzdzenia elektryczne ..................................................................................... 16
3.7.5 Zestawy.............................................................................................................. 16
3.8 Systemy ochronne ...................................................................................................... 20
3.9 Czci i podzespoy.................................................................................................... 21
3.10 Aparatura zabezpieczajca, sterujca, regulacyjna okrelona w art. 1.2 ................... 22

4 W JAKICH PRZYPADKACH STOSUJE SI DYREKTYW 94/9/WE?................. 25

4.1

4.2

4.3

Analiza ATEX............................................................................................................ 25
4.1.1 Czym jest przestrze zagroona wybuchem w rozumieniu dyrektywy
94/9/WE? .......................................................................................................... 25
4.1.2 Jakie rodzaje wyrobw s objte dyrektyw 94/9/WE?.................................... 26
Okrelenie grupy i kategorii urzdze ....................................................................... 33
4.2.1 Grupa I............................................................................................................... 34
4.2.2 Grupa II ............................................................................................................. 34
4.2.3 Poziomy zabezpieczenia urzdze rnych kategorii ....................................... 35
Ocena ryzyka w odniesieniu do wyrobw ................................................................. 36

5 URZDZENIA WYCZONE Z ZAKRESU DYREKTYWY 94/9/WE................... 38

5.1
5.2

Wyczenia na podstawie artykuu 1.4 dyrektywy 94/9/WE ..................................... 38

Przykady urzdze nie objtych dyrektyw 94/9/WE .............................................. 38
5.2.1 Wyroby proste................................................................................................ 38
5.2.2 Instalacje............................................................................................................ 39

6 ZASTOSOWANIE DYREKTYWY 94/9/WE WOBEC INNYCH WYROBW,

KTRYCH MOE ONA DOTYCZY ......................................................................... 41
6.1
6.2
6.3
6.4
6.5
6.6
6.7
6.8

Kompatybilno elektromagnetyczna 2004/108/WE (EMC) .................................... 41

Niskonapiciowa 2006/95/WE (LVD)....................................................................... 41
Maszynowa 2006/42/WE (MD)................................................................................. 41
Transport drogowy towarw niebezpiecznych 94/55/WE oraz 98/91/WE (ADR) ... 41
rodki ochrony osobistej 89/686/EWG (PPE)........................................................... 43
Urzdzenia cinieniowe 97/23/WE (PED)................................................................. 44
Proste zbiorniki cinieniowe 87/404/EWG................................................................ 44
Urzdzenia spalajce paliwa gazowe 90/396/EWG (GAD) ...................................... 44
5

6.9 Wyroby budowlane 89/106/EWG (CPD) .................................................................. 44

6.10 Dyrektywa wyposaenie statkw 96/98/WE (MED).............................................. 45
7 WYROBY UYWANE, NAPRAWIANE LUB MODYFIKOWANE ORAZ CZCI
ZAMIENNE ....................................................................................................................... 46
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
7.6
7.7

Wymagania oglne .................................................................................................... 46

Definicje..................................................................................................................... 46
Wyroby zregenerowane (lub odnowione).................................................................. 46
Wyroby o zmienionej konfiguracji ............................................................................ 47
Znaczco zmodyfikowane wyroby ............................................................................ 47
Wyroby po naprawie .................................................................................................. 47
Czci zamienne......................................................................................................... 47

8 PROCEDURY OCENY ZGODNOCI........................................................................... 49

8.1
8.2

Wyroby zgodne z dyrektyw 94/9/WE ...................................................................... 49

Wyjtkowe odstpstwa od procedury oceny zgodnoci ............................................ 54

9 JEDNOSTKI NOTYFIKOWANE................................................................................... 55
9.1
9.2
9.3
9.4
9.5

Desygnacja ................................................................................................................. 55
Koordynacja i wsppraca.......................................................................................... 56
Podzlecanie ................................................................................................................ 56
Przechowywanie dokumentacji.................................................................................. 56
Jednostki notyfikowane majce wiedz o wadliwych wyrobach w obrocie.............. 57

10 DOKUMENTY ZGODNOCI......................................................................................... 58
10.1 Dokumenty wydawane przez producenta .................................................................. 58
10.1.1 Deklaracja zgodnoci WE .............................................................................. 58
10.1.2. Pisemne wiadectwo zgodnoci czci i podzespow .................................. 59
10.1.3 Dokumenty towarzyszce wyrobowi .............................................................. 59
10.1.4 Przechowywanie dokumentacji zapewnienie jakoci................................... 60
10.1.5 Akceptacja wynikw bada producentw przez jednostk notyfikowan...... 61
10.2 Dokumenty wydawane przez jednostk notyfikowan.............................................. 61
10.2.1 Minimalna zawarto ujednoliconych sprawozda z bada i ocen ATEX ..... 62
10.3 Certyfikat badania typu WE oraz odpowiedzialno zaangaowanych stron............ 65
11 OZNAKOWANIE ............................................................................................................. 66
11.1
11.2
11. 3
11. 4
11. 5
11. 6

Oznakowanie CE........................................................................................................ 66
Oznakowania uzupeniajce/szczegowe ................................................................. 67
Dodatkowe oznakowania zgodne z normami ............................................................ 70
Oznakowania czci i podzespow........................................................................... 70
Oznakowania maych wyrobw................................................................................. 71
Oznakowania zestaww ............................................................................................. 71

12 KLAUZULA BEZPIECZESTWA I PROCEDURA................................................... 73

13 EUROPEJSKIE NORMY ZHARMONIZOWANE ...................................................... 75
13. 1 Normy publikowane w Dzienniku Urzdowym ........................................................ 75
13.2 Programy normalizacyjne .......................................................................................... 76
14 PRZYDATNE ADRESY STRON INTERNETOWYCH .............................................. 77
ZACZNIK I: ZNAK WYRNIAJCY WSPLNOTY (EX) PRZYWOANY
Z DYREKTYWY 84/47/EWG.......................................................................................... 79
ZACZNIK II: LISTA PRZYPADKW WTPLIWYCH WYROBY ATEX ........ 80
6

1 WPROWADZENIE
Celem niniejszych wytycznych jest wyjanienie pewnych zagadnie i procedur zwizanych
z dyrektyw 94/9/WE5, dotyczc urzdze oraz systemw ochronnych przeznaczonych do
uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem. Wytyczne powinny by stosowane
w powizaniu z dyrektyw oraz z dokumentem Komisji Europejskiej pt. Przewodnik wdraania dyrektyw opartych na koncepcji nowego i globalnego podejcia (Niebieski Przewodnik) 6.
Niniejsze wytyczne s kierowane nie tylko do waciwych organw pastw czonkowskich,
ale rwnie do zainteresowanych najwaniejszych podmiotw gospodarczych, takich jak:
producenci, ich organizacje branowe, jednostki odpowiedzialne za przygotowywanie norm
oraz jednostki, ktrym powierzono procedury oceny zgodnoci.
Przede wszystkim dokument ten musi zapewnia, e w przypadku prawidowego zastosowania dyrektywy usuwa ona przeszkody oraz utrudnienia zwizane ze swobodnym obrotem
(swobodnym przepywem) towarw na obszarze Unii Europejskiej (patrz przypis 2). Naley
pamita, e stwierdzenia zawarte w wytycznych odnosz si tylko do zastosowania dyrektywy 94/9/WE, chyba, e jaki zapis stanowi inaczej. Wszyscy zainteresowani powinni rwnie
by wiadomi innych wymaga, ktre rwnie mog mie zastosowanie (patrz rozdzia 6).
Dyrektywa 94/9/WE jest dyrektyw nowego podejcia, ustanawiajc zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia oraz pozostawiajc normom, zwaszcza zharmonizowanym normom europejskim, nadanie technicznego wyrazu odpowiednim wymaganiom zawartym w dyrektywie.
Dyrektywa 94/9/WE jest dyrektyw cakowicie zharmonizowan, tzn. e jej postanowienia
eliminuj istniejce rozbienoci midzy krajowymi i europejskimi przepisami prawnymi,
ktre obejmuj t sam tematyk, jak obejmuje ta dyrektywa.
Z dniem 1 lipca 2003 r. wszystkie inne odpowiednie krajowe przepisy prawne straciy swoj
moc, a dyrektywa 94/9/WE, wdroona do krajowych przepisw pastw czonkowskich, staa
si jedynym rdem obowizujcego prawa.
Dyrektywy dotyczce uytkowania
Czytelnik powinien mie wiadomo, e tam, gdzie brane s pod uwag wyroby ATEX
w aspekcie ich uycia w miejscu pracy, krajowe i wsplnotowe przepisy prawne odnoszce
si do zapewnienia bezpieczestwa pracownikw bd odpowiednio zastosowane. W tym
przypadku maj zastosowanie rne przepisy prawne odnoszce si do zakadw zarwno nad
ziemi, jak i do podziemnych kopal wgla i innych kopalin lub morskich platform wydobywczych ropy naftowej. 7
5

Dyrektywa 94/9/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 marca 1994 w sprawie ujednolicenia przepisw prawnych pastw czonkowskich dotyczcych urzdze i systemw ochronnych przeznaczonych do uytku
w przestrzeniach zagroonych wybuchem. Dz.U. L 100, 19.04.1994, str.1. uzupeniona rozporzdzeniem (WE)
Nr.1882/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 wrzenia 2003, (Dz.U. L 284, 31.10.2003, str.1).
Poprawiona poprawk, . Dz.U. L 21, 26.1.2000, str.42; i poprawk, Dz.U. L 304, 5.12.2000, str.19.
6
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/single-market-goods/dokuments/blue-guide.
7
Dyrektywa 1999/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie minimalnych
wymaga dotyczcych bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownikw zatrudnionych na stanowiskach pracy,
na ktrych moe wystpi atmosfera wybuchowa (15 dyrektywa szczegowa w rozumieniu art. 16 (1) dyrektywy 89/391/EWG), Dz.U. L 023, 28.01.2000, str. 57,
Dyrektywa 92/91/EWG z dnia 3 listopada 1992 r. dotyczca minimalnych wymaga majcych na celu popraw
warunkw bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownikw w zakadach grniczych wydobywajcych kopaliny
7

2 CEL DYREKTYWY ATEX 94/9/WE

Celem dyrektywy 94/9/WE jest zapewnienie swobodnego przepywu wyrobw, ktre jej
podlegaj na terytorium UE. Z uwagi na powysze, w oparciu o artyku 95 Traktatu, dyrektywa wprowadza ujednolicone wymagania i procedury oceny zgodnoci.
Dyrektywa podkrela, e aby znie bariery w handlu poprzez nowe podejcie wprowadzone Uchwa Rady z 7 maja 1985 r.8 naley okreli zasadnicze wymagania dotyczce bezpieczestwa oraz inne odpowiednie waciwoci, ktre powinny by okrelone tak, aby moliwe
byo zapewnienie bardzo wysokiego poziomu zabezpieczenia. Zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia (EHSRs) zostay podane w zaczniku II do dyrektywy
94/9/WE.
Zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia odnosz si w szczeglnoci do:

potencjalnych rde zaponu urzdze przeznaczonych do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem,

samodzielnych systemw ochronnych uruchamiajcych si po wystpieniu wybuchu,
a ktrych gwnym zadaniem jest natychmiastowe powstrzymanie wybuchu lub ograniczenie skutkw rozprzestrzeniania si pomieni i cinienia,
aparatury zabezpieczajcej, ktra przyczynia si do bezpiecznego funkcjonowania urzdze wobec rde zaponu i do bezpiecznego funkcjonowania samodzielnych systemw
ochronnych,
czci i podzespow nie penicych adnych samodzielnych funkcji, lecz istotnych ze
wzgldu na bezpieczne funkcjonowanie urzdze lub samodzielnych systemw ochronnych.

Od dnia 1 lipca 2003 r. odpowiednie wyroby tylko wtedy mog by wprowadzane do obrotu
na terytorium UE9, mog swobodnie przepywa oraz mog funkcjonowa zgodnie z projektem i przeznaczeniem w przewidzianym rodowisku jeeli s zgodne z dyrektyw 94/9/WE
(oraz innymi odpowiednimi przepisami).
Dyrektywa 94/9/WE wprowadza po raz pierwszy zharmonizowane wymagania odnoszce si do urzdze nieelektrycznych, urzdze przeznaczonych do uytku w rodowisku,
ktre jest potencjalnie wybuchowe z uwagi na wystpowanie pyu oraz systemw
ochronnych. Wymagania te dotycz take aparatury zabezpieczajcej przeznaczonej do
uytku na zewntrz przestrzeni zagroonych wybuchem, lecz ktra jest wymagana lub
przyczynia si do bezpiecznego funkcjonowania urzdze lub systemw ochronnych
wobec zagroe wybuchem. Jest to zatem poszerzenie zakresu objtego dyrektyw
w porwnaniu z istniejcymi przepisami krajowymi dotyczcymi urzdze i systemw
przeznaczonych do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem.
Wymagania dotyczce speniania postanowie dyrektywy 94/9/WE bd kolejno omawiane
w nastpnych rozdziaach.
otworami wiertniczymi (11 dyrektywa szczegowa w rozumieniu art. 16 (1) Dyr. 89/391/EWG); Dz.U. WE
L 348 z 28.11.1992, str. 9-24,
Dyrektywa 92/104/EWG z dnia 3 grudnia 1992 r. w sprawie minimalnych wymaga w zakresie poprawy bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownikw odkrywkowego i podziemnego przemysu wydobywczego
(12 dyrektywa szczegowa w rozumieniu art. 16 (1) dyrektywy 89/391/EWG); Dz.U. L 404, 31.12.1992, str.
10.
8
9

Dz.U. C 136, 4.06.1985, str.1.

Dyrektywa 94/9/WE jest rwnie akceptowana w innych pastwach, tam gdzie funkcjonuj odpowiednie midzynarodowe umowy. Wicej szczegw patrz strona internetowa DG Przedsibiorstwa i Przemys:
http://ec. europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/international-competitiveness.

3 POJCIA OGLNE10
W niniejszych wytycznych okrelenie wyrb obejmuje urzdzenia, systemy ochronne,
aparatur zabezpieczajc, czci lub podzespoy oraz ich kombinacje.
Naley podkreli, e dyrektywa 94/9/WE nakada obowizki na osoby, ktre wprowadzaj
wyroby do obrotu i/lub oddaj wyroby do uytku, bdce producentami, ich upowanionymi
przedstawicielami, importerami lub innymi odpowiedzialnymi osobami. Dyrektywa nie ustala
zasad dotyczcych uytkowania urzdze w przestrzeniach zagroonych wybuchem, zasady
te, przykadowo, zawieraj dyrektywy 1999/92/WE, 92/91/WE i 92/104/WE11
3.1

Wprowadzanie wyrobw ATEX do obrotu

Oznacza to udostpnienie po raz pierwszy, za odpat lub bezpatnie, wyrobu na rynku

Wsplnoty, w celu jego dystrybucji i/lub uytkowania na terytorium Wsplnoty.
Uwagi:
Pojcie wprowadzania do obrotu okrela moment, w ktrym wyroby przechodz po raz
pierwszy z fazy produkcji do obrotu w UE lub s importowane z pastw spoza UE
i dystrybuowane i/lub uytkowane w UE. Poniewa pojcie wprowadzania do obrotu dotyczy
tylko wyrobw po raz pierwszy udostpnionych celem ich dystrybucji i/lub uytkowania
w UE, dyrektywa ATEX 94/9/WE obejmuje tylko:
a) nowe wyroby wytwarzane w UE,
b) jako-nowe wyroby zgodnie z art. 3.3,
c) nowe lub uywane wyroby importowane z pastw spoza UE,
d) nowe lub jako-nowe wyroby oznakowane przez osob, ktra nie jest pierwotnym producentem.
Postanowienia oraz wymagania dyrektywy dotyczce wprowadzania do obrotu obowizuj od
30 czerwca 2003 roku i dotycz kadego wyrobu indywidualnie, bez wzgldu na dat i miejsce wytworzenia. Producent jest odpowiedzialny za zapewnienie, e kady oraz wszystkie
z produkowanych przez niego wyrobw odpowiadaj wymaganiom, jeeli wyroby te wchodz w zakres dyrektywy.
Udostpnienie oznacza przekazanie wyrobu, to znaczy zarwno praw wasnoci, jak
i fizycznie przez producenta, jego upowanionego przedstawiciela w UE lub importera, osobie odpowiedzialnej za jego dystrybucj na rynku UE lub bezporednio kocowemu odbiorcy,
poddostawcy lub uytkownikowi w ramach transakcji handlowej, za odpat lub bezpatnie,
bez wzgldu na charakter prawny transakcji, na ktrej opiera si przekazanie (sprzeda, poyczka, wynajem, leasing, darowizna, lub inny rodzaj formy prawnej handlu). Wyroby ATEX
musz spenia wymagania dyrektywy w momencie przekazywania.
Jeeli producent, jego upowaniony przedstawiciel w UE lub importer oferuje w katalogu
wyroby objte dyrektyw, nie s one uwaane za wprowadzone do obrotu, dopki nie zostan
10

Oglne definicje zostay zawarte rwnie w Przewodniku wdraania dyrektyw opartych na koncepcji nowego i globalnego podejcia (Niebieski Przewodnik- patrz odnonik 6). Pozostae specyficzne definicje dotyczce dyrektywy 94/9/WE zostay zawarte w rozdziale 4 niniejszych wytycznych.
11
Patrz odnonik 7.
9

udostpnione po raz pierwszy. Z tego wzgldu, wyroby oferowane w katalogu nie musz by
w peni zgodne z postanowieniami dyrektywy 94/9/WE, ale wtedy ta informacja powinna by
wyranie podana w katalogu.
Wprowadzenie wyrobw do obrotu nie obejmuje:
przekazania wyrobw przez producenta jego upowanionemu przedstawicielowi ustanowionemu w UE, jeeli jest on odpowiedzialny w imieniu producenta, za zapewnienie zgodnoci z dyrektyw,
wyrobw importowanych do UE celem ich ponownego eksportu (reeksport), tj. w celu
ich przetworzenia,
wytwarzania wyrobw w UE celem ich wyeksportowania do pastw poza UE,
eksponowania wyrobw na targach i wystawach12. Wyroby te nie musz by w penej
zgodnoci z postanowieniami dyrektywy, ale informacja o tym musi by wyranie
podana przy eksponowanym wyrobie.
Osoba wprowadzajca wyrb do obrotu w UE, czy to producent, czy te jego upowaniony
przedstawiciel lub jeeli aden z nich nie jest ustanowiony w UE, wwczas importer lub jakakolwiek osoba za to odpowiedzialna, musi przechowywa do dyspozycji waciwych organw
deklaracj zgodnoci WE. Dokumentacja techniczna powinna by udostpniona na danie
wadz wykonawczych w stosownym czasie (patrz zaczniki III, VI, VIII dyrektywy). Dokumenty te powinny by przechowywane przez t osob do dyspozycji waciwych organw
przez dziesi lat od daty wytworzenia ostatniego egzemplarza wyrobu. Dotyczy to wyrobw
wytwarzanych w UE, jak i tych pochodzcych z importu z pastw spoza UE.
3.2

Oddawanie wyrobw ATEX do uytku

Oznacza to uycie, po raz pierwszy na terytorium UE, wyrobw objtych dyrektyw

94/9/WE, przez ich kocowego uytkownika.
Uwagi:
Wyroby objte dyrektyw 94/9/WE zostaj oddane do uytku w momencie, gdy s po raz
pierwszy uyte.
Jednake, jeeli nie mona okreli, kiedy wyrb zosta po raz pierwszy uyty, wyrb, ktry
jest gotowy do uytku, jak tylko jest wprowadzony do obrotu, i ktry nie musi by zestawiany
ani instalowany, oraz gdy jego warunki dystrybucji (przechowywanie, transport itp.) nie
wpywaj na dziaanie lub waciwoci zapewniajce bezpieczestwo wyrobu odnoszce si
do zasadniczych wymaga bezpieczestwa i ochrony zdrowia dyrektywy 94/9/WE, uznaje si
go za oddany do uytku (w momencie) jak tylko zosta wprowadzony do obrotu.
3.3

Producent

Jest to kada osoba fizyczna lub prawna, ktra produkuje wyrb lub, ktra zaprojektowaa
i wyprodukowaa wyrb, odpowiedzialna za zaprojektowanie i wyprodukowanie wyrobw
objtych postanowieniami dyrektywy 94/9/WE z zamiarem wprowadzenia ich ze swoj nazw lub znakiem firmowym do obrotu w UE.

12

Patrz art. 2.3 dyrektywy. Chocia dozwolony jest pokaz urzdzenia niezgodnego, to zgodnie z postanowieniami krajowymi, mona zastosowa prawo krajowe, aby taki pokaz nie stwarza sytuacji niebezpiecznych.
10

Producent moe sam zaprojektowa i wyprodukowa wyrb, lub ewentualnie moe produkujc wyrb korzysta z gotowych czci skadowych, oznakowanych lub nieoznakowanych
znakiem CE, podzleca wykonanie usug lub czci i podzespow.
Producentem jest rwnie kady, kto z zamiarem wprowadzenia do obrotu znacznie modyfikuje wyrb, w taki sposb, e jego waciwoci dotyczce bezpieczestwa i ochrony zdrowia
(i/lub dziaania) s na tyle zmienione, e powstaje wyrb okrelany jako-nowy13.
3.3.1 Korzystanie z usug podzlecanych przez producenta
Producent, z zamiarem wprowadzenia wyrobu do obrotu ze swoj nazw, moe rwnie podzleci, nie angaujc si w realne/rzeczywiste procesy produkcji, jego zaprojektowanie, wyprodukowanie, zestawienie, zapakowanie, przerobienie lub oznakowanie swoj nazw, w ten
sposb prezentujc siebie jako producenta.
Kiedy takie podzlecanie ma miejsce, producent musi zachowa cakowit kontrol nad wyrobem, a take zapewni sobie otrzymywanie wszystkich informacji, jakie s niezbdne w celu
wypenienia swego zakresu odpowiedzialnoci jako producenta w znaczeniu podanym w dyrektywie.
W takich przypadkach, producent nie moe sam zwolni si ze swej odpowiedzialnoci jako
producenta i faktycznej odpowiedzialnoci za zastosowanie odpowiednich procedur oceny
zgodnoci, wcznie z zaangaowaniem jednostki notyfikowanej, jeeli wymaga tego dyrektywa, na przykad zatwierdzania i przeprowadzania okresowych kontroli systemu zarzdzania
jakoci u producenta.
3.3.2 Procedury oceny zgodnoci, ktrych podstaw jest zapewnienie jakoci (Zacznik IV,
Zacznik VII)
Podzlecenie moe spowodowa, e producent nie bdzie w stanie wykaza (jednostce notyfikowanej), e jego wasny system zapewnienia jakoci gwarantuje, e wyrb spenia wymagania dyrektywy. System zapewnienia jakoci produkcji (Zacznik IV) lub zapewnienia jakoci
wyrobu (Zacznik VII) musi by poddany ocenie jednostki notyfikowanej oraz okresowym
auditom w rzeczywistych pomieszczeniach obiektw produkcyjnych, samego producenta
i/lub podwykonawcw.
Producent nie moe na podstawie auditw jednostki notyfikowanej u podwykonawcw zwolni si ze swej odpowiedzialnoci wynikajcej z dyrektywy. W tym przypadku jednostka notyfikowana nie powinna wyda podwykonawcy powiadomienia o zapewnieniu jakoci, chyba
e podwykonawca ma wasny certyfikat badania typu WE identycznego wyrobu.
Jeeli producent zleca produkcj lub oznakowanie wyrobu podwykonawcy, ktry wprowadza
do obrotu identyczny wyrb oznakowany swoj nazw, to wystarczajce w przypadku producenta jest wykorzystanie certyfikatu podwykonawcy jako podstawy drugiego certyfikatu. Od
producenta bdzie si oczekiwa, e przedstawi:
-

pierwotny certyfikat,

owiadczenie pierwotnego producenta, e urzdzenie produkowane z nazw przedstawiciela handlowego bdzie takie samo jak urzdzenie pierwotnie certyfikowane,

13

Patrz rozdzia 7 niniejszego przewodnika.

11

owiadczenie przedstawiciela handlowego, e urzdzenie wprowadzane do obrotu bdzie

takie samo jak pierwotnie certyfikowane, i

kopie umowy pomidzy A i B.

Patrz rwnie dokumenty rozpatrywane przez Komitet Stay ATEX Certyfikaty i oznakowania CE bez nazwy pierwotnego producenta
(http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/documents/guidance/atex/standingcommittee/ce-marking) .
Uwagi:
Producent ponosi odpowiedzialno za:
przeprowadzenie analiz celem stwierdzenia, czy jego wyrb podlega dyrektywie
94/9/WE, i ktre z jej wymaga maj zastosowanie (zgodnie z objanieniami
w rozdziale 4),
zaprojektowanie oraz wytworzenie wyrobu zgodnie z zasadniczymi wymaganiami
bezpieczestwa i ochrony zdrowia ustanowionymi w dyrektywie,
przestrzeganie procedur oceny zgodnoci wyrobu z zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony zdrowia ustanowionymi w dyrektywie (patrz artyku 8),
podpisanie deklaracji lub wiadectwa zgodnoci,
zapewnienie oznakowania i doczenie instrukcji bezpiecznego uytkowania, konserwacji itp., jak to jest opisane w zaczniku II dyrektywy.
Producent bierze na siebie wyczn i ostateczn odpowiedzialno za zgodno swojego wyrobu z zastosowanymi dyrektywami. Ma on obowizek zrozumie zarwno projekt, jak
i budow wyrobu, aby mc zadeklarowa tak zgodno w odniesieniu do wszystkich obowizujcych postanowie i wymaga odpowiednich dyrektyw.
Artykuy 8 i 10 dyrektywy 94/9/WE oraz zwizane z nimi zaczniki, formuuj obowizki
producenta w odniesieniu do oceny zgodnoci, oznakowania CE, deklaracji zgodnoci WE,
pisemnego wiadectwa zgodnoci (jeeli jest wymagane) oraz przechowywania deklaracji
zgodnoci WE wraz z dokumentacj techniczn, do dyspozycji waciwych organw przez
okres dziesiciu lat od daty wytworzenia ostatniego egzemplarza wyrobu.
3.4

Wytwarzanie wyrobw ATEX na uytek wasny

Kto oddaje do uytku wyroby objte postanowieniami dyrektywy, ktre wyprodukowa na

uytek wasny, traktowany jest jako producent. Jest on zobowizany do wykazania zgodnoci
z dyrektyw w zwizku z przepisami dotyczcymi oddawania do uytku.

12

3.5

Upowaniony przedstawiciel

Jest to osoba lub osoby wyranie wyznaczone przez producenta na podstawie pisemnego
upowanienia, aby dziaay w jego imieniu w odniesieniu do okrelonych obowizkw producenta na terenie UE. W ramach tych obowizkw przedstawiciel moe podejmowa zobowizania cice na producencie, ktre okrelaj odpowiednie artykuy dyrektywy oraz penomocnictwo, jakiego udzieli mu producent.
Przedstawiciel moe, na przykad, zosta upowaniony do przeprowadzenia bada na terytorium UE, do podpisywania deklaracji zgodnoci WE, oznakowywania znakiem CE
i przechowywania deklaracji zgodnoci oraz dokumentacji technicznej na terenie UE do dyspozycji waciwych organw.
Ocenie jednostki notyfikowanej nie podlega system jakoci przedstawiciela/osoby odpowiedzialnej, ale system jakoci rzeczywistego producenta. Nie sensowna byaby ocena systemu
jakoci osoby, ktra nie jest producentem wyrobu. Jednake, jeeli upowaniony przedstawiciel przeprowadza odpowiednie badania i/lub sprawdzenia wymagane dyrektyw, w celu zapewnienia zgodnoci z zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony zdrowia, powinien on by poddany ocenie zapewnienia jakoci.
Uwagi:
Artykuy 8 i 10 wraz z zacznikami 39 dyrektywy 94/9/WE okrelaj obowizki naoone
na przedstawiciela ustanowionego w UE, w odniesieniu do oceny zgodnoci, oznakowania
CE, deklaracji zgodnoci WE, postanowie dotyczcych przechowywania deklaracji zgodnoci WE wraz z dokumentacj techniczn do dyspozycji waciwych organw przez 10 lat od
daty wytworzenia ostatniego egzemplarza wyrobu.
3.6

Inne osoby odpowiedzialne za wprowadzenie wyrobu do obrotu

Jeeli ani producent ani przedstawiciel nie s ustanowieni w UE, to kada inna osoba dziaajca na terenie UE, ktra wprowadza wyrb do obrotu, posiada obowizki wchodzce
w zakres dyrektywy. Jedynym zadaniem teje osoby jest obowizek udostpniania waciwym organom niezbdnej dokumentacji przez okres dziesiciu lat od daty wytworzenia ostatniego egzemplarza wyrobu. W swoich uprawnieniach, jako osoby odpowiedzialnej za
wprowadzenie do obrotu, osoby te nie s uprawnione do przejmowania innych odpowiedzialnoci przypisanych wycznie producentowi lub jego upowanionemu przedstawicielowi
(np. podpisywanie deklaracji zgodnoci WE).
3.7

Urzdzenia14

Przez urzdzenia15, jak to zostao okrelone w dyrektywie 94/9/WE, rozumie si maszyny,

sprzt, przyrzdy stae lub ruchome, podzespoy sterujce i oprzyrzdowanie do nich nalece
oraz systemy wykrywania i zapobiegania, ktre oddzielnie lub poczone ze sob, s przeznaczone do wytwarzania, przesyania, magazynowania, pomiaru, regulacji i przetwarzania ener-

14

Oczywiste jest, e rne wersje jzykowe dyrektywy ATEX powoduj rne interpretacje definicji. Informacje zawarte w niniejszym dokumencie maj na celu zapoznanie zainteresowanych stron caego Europejskiego
Obszaru Gospodarczego ze wsplnym podejciem uzgodnionym przez pastwa czonkowskie. Podejcie to nie
wpywa jednak w aden sposb na rne wersje jzykowe dyrektywy, jakie zostay przyjte w odpowiednich
przepisach krajowych, nie wpywa to rwnie na prawo producenta do wybrania wanie tej cieki stosowania
dyrektywy.
15
Artyku 1.3 (a) dyrektywy.
13

gii i/lub materiaw, a ktre, przez ich wasne potencjalne rda zaponu, s zdolne do spowodowania wybuchu16.
3.7.1 Przestrze zagroona wybuchem
Urzdzenie wchodzi w zakres dyrektywy tylko przy zaoeniu, e jest ono przeznaczone (cae, lub jego cz) do uytku w przestrzeni zagroonej wybuchem.
Jeeli wyrb, np. zbiornik, wewntrz ktrego moe wystpi atmosfera wybuchowa, zawiera
urzdzenie zgodne z definicj dyrektywy, to urzdzenie to praktycznie jest w atmosferze wybuchowej i chocia znajduje si w zbiorniku, podlega dyrektywie.
Jeeli urzdzenie, wewntrz ktrego moe wystpi atmosfera wybuchowa, moe z powodu
swej konstrukcji, sposobu dziaania itd. stworzy atmosfer wybuchow, ktra w caoci lub
czci je otacza, to podlega dyrektywie.
Atmosfera wybuchowa moe wystpi nie tylko w otoczeniu, ale powsta w procesie, ktry
wymaga doprowadzenia mieszanin lub stworzy je z materiaw. Strefy wzajemnego oddziaywania midzy urzdzeniem a wejciem/wyjciem procesu bd rwnie wymaga rozwaenia. Moe to, w niektrych przypadkach prowadzi do urzdze zaliczanych do wicej ni
jednej kategorii, jednej (lub kilku) kategorii w odniesieniu do zewntrznej atmosfery i innej
kategorii w odniesieniu do atmosfery procesu.
3.7.2 Wasne rda zaponu
Innym elementem przyjtej w dyrektywie definicji urzdzenia jest stwierdzenie, e urzdzenie
musi mie wasne potencjalne rdo zaponu.
Potencjalnymi rdami zaponu mog by: iskry elektryczne, uki i ognienia, wyadowania
elektrostatyczne, fale elektromagnetyczne, promieniowanie jonizujce, gorce powierzchnie,
pomienie i gorce gazy, iskry wytwarzane mechanicznie, promieniowanie optyczne, reakcje
chemiczne17, kompresja.
W niektrych przypadkach w wyrobie moe wystpowa atmosfera wybuchowa, ktra jest
celowo zapalana. Jest jasne, e w tym przypadku takie urzdzenie nie wchodzi w zakres dyrektywy 94/9/WE, chyba, e istniej inne dodatkowe zagroenia. Dotyczy to wikszoci urzdze wyprodukowanych zgodnie z wymaganiami dyrektywy dotyczcej urzdze spalajcych
paliwa gazowe 90/396/EWG.
Moemy powiedzie, e urzdzenie ma wasne potencjalne rdo zaponu, gdy pracujc
w przestrzeni zagroonej wybuchem zgodnie ze swoim przeznaczeniem (wczajc wadliwe
dziaanie itd. w zakresie zalenym od jego kategorii patrz zacznik I dyrektywy), jest zdolne do zaponu, jeeli nie bd zachowane specjalne rodki bezpieczestwa. Dlatego urzdzenie musi zapewnia wymagany poziom zabezpieczenia.
Aby zapewni wymagany poziom zabezpieczenia mona zastosowa rne techniczne wykonania, np: iskrobezpieczne, gazowe z nadcinieniem, wzmocnione itd.

16

W nastpstwie dyskusji prowadzonych w ramach Staego Komitetu i jednostek normalizacyjnych podkrelono, e iskrobezpieczne urzdzenia elektryczne s wczone w zakres tej dyrektywy.
17
Naley bra pod uwag wyrane wykluczenie w artykule 1 (4) dyrektywy 94/9/WE urzdze, jeeli zagroenie wybuchem wynika wycznie z obecnoci materiaw wybuchowych lub substancji chemicznie niestabilnych.
14

Wiele wyrobw powszechnego uytku jest wykonanych z tworzyw sztucznych (polimerw)

o bardzo maej konduktywnoci elektrycznej. Mog one naelektryzowa si, np. jeeli s pocierane, lub gdy py lub ciecz przemieszcza si nad ich powierzchni. W wikszoci przypadkw, moe to by kontrolowane przez samych uytkownikw, jeeli wyroby s uytkowane
w przestrzeniach zagroonych wybuchem, to powinny by oceniane i kontrolowane zgodnie
z krajowymi lub wsplnotowymi przepisami (np. dyrektywa 1999/92/WE18). W kadym
przypadku uytkownik takiego wyrobu musi wzi pod uwag te rda zaponu, oceniajc
ryzyko w miejscu pracy.
Przykadami takich wyrobw s plastikowe pojemniki do transportu chemikaliw, polietylenowe rury, pojemniki i siedzenia.
Jeeli jedyne rdo elektryzowania elektrostatycznego wyrobw pochodzi z procesu, to takie
wyroby nie s traktowane jako posiadajce wasne rdo zaponu i nie wchodz one w zakres
dyrektywy 94/9/WE. W zwizku z tym, nie powinny by oznakowane znakiem Ex lub CE
zgodnie z dyrektyw 94/9/WE.
Jeeli przewiduje si, e wyroby z polimerw bd wchodziy w skad urzdzenia ATEX,
i mog si elektryzowa w wyniku ruchu urzdzenia (np. opatki wentylatora) lub w wyniku
uytkowania urzdzenia, to mog zosta zaklasyfikowane jako zwyke czci urzdzenia
o szczeglnych waciwociach (np. elektrostatycznie rozpraszajce) lub jako czci
i podzespoy ATEX, jeeli s wprowadzone do obrotu specjalnie w celu takiego uycia.
3.7.3 Urzdzenia nieelektryczne
Jeeli nieelektryczne urzdzenie posiada potencjalne rdo zaponu, jest to gwnie spowodowane ruchomymi czciami zdolnymi do stworzenia potencjalnego ryzyka zaponu pochodzcego z gorcych powierzchni lub iskier powstajcych wskutek tarcia. Przykadami takich
urzdze s: przekadnie, wentylatory, pompy, kompresory, mieszalniki, hamulce. Urzdzenia
mechaniczne tego rodzaju zwykle musz by podczone do rda napdu, takiego jak silnik
elektryczny. Razem wprowadzone do obrotu s traktowane jak zestawy, patrz 3.7.5.
Urzdzenie mechaniczne moe by wyposaone w termoelementy lub podobne elementy pomiarowe, ktre wytwarzaj tylko bardzo niskie napicia lub mae prdy. Jeeli te elementy
pomiarowe mona uzna za urzdzenia proste, jak to opisano w 5.2.1 oraz, jeeli urzdzenia te nie maj adnych dodatkowych czci elektrycznych, to takie urzdzenia powinny by
poddane procedurze oceny zgodnoci dotyczcej urzdze nieelektrycznych. Jeeli urzdzenie zawiera urzdzenie elektryczne, ktre moe by atwo oddzielone, to wtedy mona zastosowa oddzielnie procedur oceny zgodnoci czci nieelektrycznych wwczas, gdy maj
zastosowanie warunki okrelone w 3.7.4 (np. w przypadku pompy). Jeeli urzdzenie elektryczne zamontowane w urzdzeniu nieelektrycznym nie jest urzdzeniem prostym, to taki
wyrb traktuje si jak zestaw (patrz 3.7.5 zestawy).
Naley ocenia wszystkie potencjalne rda zaponu urzdze wchodzcych w zakres dyrektywy. List potencjalnych rde zaponu mona znale w odpowiedniej normie zharmonizowanej dotyczcej urzdzenia. W wielu przypadkach urzdzenie bdzie take maszyn
wchodzc w zakres dyrektywy maszynowej 2006/42/WE, patrz rozdzia 6.
W przypadku wielu elementw mechanicznych ich ruch odbywa si z bardzo ma prdkoci
lub dostarczana do nich moc jest bardzo maa. Takie urzdzenia mog by niezdolne do wytworzenia gorcych powierzchni lub innych rde zaponu, nawet w przypadkach rzadko
wystpujcego wadliwego dziaania. Producent takiego urzdzenia powinien oceni, czy jest
18

patrz przypis 7.
15

ono zdolne do zaponu atmosfery wybuchowej, a jeeli nie, to nie powinien go klasyfikowa
jako urzdzenie ATEX, ani oznakowa zgodnie z dyrektyw 94/9/WE (patrz rwnie 5.2.1).
3.7.4 Urzdzenia elektryczne
Dyrektywa 94/9/WE nie definiuje urzdzenia elektrycznego. Jednake, z uwagi na fakt, e
urzdzenia te s poddawane wasnej procedurze oceny zgodnoci, przydatne jest przyjcie
definicji, jak zaakceptowaa wikszo pastw czonkowskich, w nastpujcym brzmieniu:
Urzdzenie elektryczne: urzdzenie zawierajce elementy elektryczne, uywane
do wytwarzania, przechowywania, mierzenia, przesyania oraz przetwarzania energii elektrycznej, celem sterowania dziaaniem innych urzdze za pomoc energii elektrycznej lub do
przetwarzania materiaw poprzez bezporednie zastosowanie energii elektrycznej. Naley
pamita, e wyrb kocowy zoony z mechanicznych i elektrycznych elementw, moe nie
wymaga oceny jako urzdzenie elektryczne, pod warunkiem, e takie poczenie tworzce
zestaw nie stwarza dodatkowych zagroe zaponem (dodatkowe informacje patrz 3.7.5).
3.7.5 Zestawy
Z okrelenia poczone podanego w definicji urzdzenia w dyrektywie wynika to, e zestaw, utworzony z poczenia dwch lub wicej urzdze razem z innymi niezbdnymi czciami lub podzespoami, musi by uznany za wyrb podlegajcy dyrektywie 94/9/WE (patrz
przypis 1), pod warunkiem, e ten zestaw jest wprowadzany do obrotu i/lub oddawany do
uytku, przez osob odpowiedzialn (ktra bdzie zatem producentem tego zestawu), jako
jeden zesp funkcjonalny.
Tego rodzaju zestawy mog nie by gotowe do uytku, ale wymagaj waciwego zainstalowania. Instrukcje (zacznik II 1.0.6.) musz to ujmowa w taki sposb, aby zapewniona bya
zgodno z dyrektyw 94/9/WE, bez koniecznoci przeprowadzania dalszej oceny zgodnoci,
pod warunkiem, e instalujcy prawidowo przestrzega instrukcji.
W przypadku zestawu utworzonego z rnych urzdze, jak to okrelono w dyrektywie
94/9/WE, ktre zostay wczeniej wprowadzone do obrotu przez rnych producentw, te
urzdzenia musz pozostawa zgodne z dyrektyw, posiadajc waciw ocen zgodnoci,
oznakowanie CE itd. Producent zestawu moe domniemywa zgodno tyche urzdze oraz
moe ograniczy wasn ocen ryzyka zestawu do dodatkowych zagroe zaponu oraz innych odpowiednich zagroe (jak to zostao okrelone w zaczniku II), ktre mog wystpi
w nastpstwie kocowego poczenia. Jeeli inne dodatkowe zagroenia zaponem zostay
wykryte, to wymagana jest dalsza ocena zgodnoci zestawu w odniesieniu do tyche dodatkowych zagroe. Ponadto wykonawca zestawu moe domniemywa zgodno czci lub
podzespow, ktre posiadaj wiadectwo zgodnoci wydane przez ich producenta, deklarujcego ich zgodno (artyku 8.3, patrz rwnie rozdzia 10).
Jednake, jeeli producent zestawu czy w zestaw czci skadowe nieposiadajce oznakowania CE (poniewa s to czci wytwarzane przez niego lub s to czci otrzymane od dostawcy, wymagajce dalszej przetworzenia) lub czci i podzespoy nieposiadajce wyej
wspomnianego wiadectwa, to nie moe on zastosowa domniemania zgodnoci tych czci,
a jego ocena zgodnoci zestawu zgodnie z wymaganiami, powinna obejmowa te czci.
Zwraca si uwag, e wasna ocena ryzyka przeprowadzona przez producenta nie wyklucza
przeprowadzenia odnonej procedury oceny zgodnoci przez jednostk notyfikowan.
Aby wyjani pojcie zestaw, w rozumieniu dyrektywy 94/9/WE, moe by uyte poczenie pompa/silnik elektryczny przeznaczone do uytku w przestrzeni zagroonej wybuchem.
16

1) Dla celw dyrektywy 94/9/WE przyjto, e pompa z wbudowanym silnikiem tworzy wobec zagroenia zaponem pojedyncze urzdzenie, to znaczy, e oceniajc ryzyko wybuchu
pompa i silnik elektryczny nie mog by rozwaane oddzielnie. W tym przypadku taki cay
zesp musi by poddany procedurze oceny zgodnoci jako urzdzenie elektryczne. To samo
odnosi si, np. do wentylatora silnika elektrycznego, jeeli wentylator jest integraln czci
silnika.
2a) W niektrych przypadkach pompa i silnik elektryczny mog by rozwaane oddzielnie,
chocia tworz jeden zesp funkcjonalny. Jeeli czy si w zesp pomp i silnik i takie poczenie nie stwarza dodatkowych zagroe zaponem, to taki zesp funkcjonalny jako
cao nie stanowi pojedynczego urzdzenia podlegajcego dyrektywie 94/9/WE. Ze wzgldu
na zabezpieczenie przeciwwybuchowe jest on rozwaany jako poczenie pojedynczych
urzdze. Dlatego, w tym przypadku, producent musi dostarczy oddzielne deklaracje zgodnoci WE pompy i silnika elektrycznego.
2b) Producent moe, pomimo tego co napisano w 2a), postanowi, e dostarczy pomp i silnik z jedn deklaracj zgodnoci dotyczc caego zestawu. Jednake w tym przypadku, gdy
s uyte wyroby (takie jak urzdzenia i samodzielne systemy ochronne) zgodne z ATEX
i oznakowane CE dalszych wyjanie wymagaj obowizki zestawiajcego. Wydaje si
oczywiste, e zestawiajcy powinien oceni zagroenie zaponem, aby zapewni, e w wyniku poczenia i zestawienia nie zmieniy si waciwoci przeciwwybuchowe wyrobw
w odniesieniu do zasadniczych wymaga bezpieczestwa i ochrony zdrowia. Jeeli zestawiajcy nie jest pewny jak dokona takiej oceny, to powinien szuka i wzi pod uwag skorzystanie z pomocy technicznej! Moe tak by, na przykad, w przypadku, jeeli producent urzdzenia mechanicznego musi poczy rne urzdzenia elektryczne ATEX, jako czci skadowe zestawu. Jak tylko zestawiajcy pomylnie dokona takiej oceny i nie
zidentyfikowa dodatkowego zagroenia zaponem powinien opracowa dokumentacj
techniczn, oznakowa zestaw znakami CE i Ex, zgodnie z zacznikiem II, 1.0.5 dyrektywy,
okreli uytkowanie zgodne z przeznaczeniem, podpisa deklaracj zgodnoci WE dotyczc caego zestawu i zawierajc informacje o zastosowanych technicznych specyfikacjach/normach (na przykad o wzajemnych poczeniach elektrycznych) i wyposay zestaw
w instrukcje bezpiecznego uytkowania. Taki sposb postpowania nie wymaga angaowania
jednostki notyfikowanej.
2c) W razie dodatkowego zagroenia zaponem wynikajcego z poczenia w zestaw pompy
i silnika, lub w razie braku wczeniejszej penej zgodnoci z dyrektyw, jednego
z zestawionych wyrobw taki zestaw musi by poddany penej procedurze oceny zgodnoci,
odpowiedniej w odniesieniu do kategorii.
Zestawy mog by wprowadzane do obrotu w rny sposb:
3.7.5.1 Zestawy, ktre s w peni okrelon konfiguracj czci skadowych
W tym przypadku producent okreli ju jedn lub kilka niezmiennych konfiguracji czci
skadowych oraz wprowadzi je do obrotu jako jeden zesp funkcjonalny/zespoy funkcjonalne.
Jako przykad moe tu posuy oprzyrzdowanie, dostarczane przez jednego producenta,
skadajce si z czujnika, przetwornika, bariery ochronnej oraz zasilacza.
Podane powyej czci skadowe s zoone przez t sam osob (producenta zestawu)
i wprowadzane do obrotu jako jeden zesp funkcjonalny. Osoba ta przejmuje odpowiedzialno za zgodno z dyrektyw caego zestawu.
17

Deklaracja zgodnoci WE, jak rwnie instrukcje uytkowania musz odnosi si do zestawu
jako caoci. Musi by jednoznaczne okrelone (np. przez zamieszczenie wykazu wszystkich
czci skadowych i/lub wykazu danych dotyczcych bezpieczestwa), jak skonfigurowany
jest zestaw lub zestawy. Producent ponosi odpowiedzialno za zgodno z dyrektyw i musi
zatem, zgodnie z zacznikiem II 1.0.6, zawrze szczegowe wytyczne dotyczce poczenia/instalowania/dziaania/konserwacji itd. zestawu w instrukcjach bezpiecznego uytkowania.
3.7.5.2 Zestawy o rnych konfiguracjach
W tym przypadku producent okreli peny typoszereg rnych czci skadowych tworzcych system moduowy. Zarwno on jak i uytkownik/instalator wybiera oraz czy czci
skadowe spord tego typoszeregu w celu zbudowania zestawu, ktry suy bdzie w cile
okrelonym celu.
Jako przykad moe tu posuy system moduowy ognioszczelnej aparatury rozdzielczej
i sterowniczej skadajcej si z szeregu rnej wielkoci oson ognioszczelnych, szeregu cznikw, zaciskw, wycznikw itp.
Pomimo, e w tym przypadku te czci skadowe niekoniecznie s zoone przez producenta
zestawu oraz wprowadzane do obrotu jako pojedynczy zesp funkcjonalny, producent
przyjmuje na siebie odpowiedzialno za zgodno zestawu dopki czci skadowe s wybierane spord okrelonego przez niego typoszeregu oraz dobierane i czone zgodnie z jego
instrukcj.
Deklaracja zgodnoci WE, jak rwnie instrukcje uytkowania powinny odnosi si do systemu moduowego jako caoci. Naley jednoznacznie okreli, jakie czci skadowe tworz
system moduowy oraz w jaki sposb powinny by dobierane do stworzenia zgodnego zestawu. Z tego wzgldu producent musi, zgodnie z zacznikiem II 1.0.6, zawrze szczegowe
wytyczne wyboru czci skadowych oraz dotyczce ich poczenia/instalowania/dziaania/konserwacji itd. w instrukcjach bezpiecznego uytkowania.
Ocena zgodnoci tego rodzaju systemw moduowych moe by wykonana (co najmniej)
jako ocena przynajmniej tych przewidywanych konfiguracji, ktre s najbardziej niekorzystne
biorc pod uwag odpowiednie zagroenia (najgorsze przypadki). Jeeli te konfiguracje s
oceniane na zgodno z zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony zdrowia dyrektywy 94/9/WE, producent moe przeprowadzi ocen zgodnoci take wszystkich innych
przewidywanych konfiguracji. Jeeli pniej okae si, e inne dodatkowe czci skadowe
musz by doczone do systemu moduowego, to moe doj do koniecznoci ponownego
okrelenia oraz przeprowadzenia oceny najgorszych przypadkw.
Ponisza tablica podaje zwizy przegld kilku przypadkw dotyczcych zestaww:

18

Tablica 1. Podsumowanie wymaga dotyczcych zestaww

SYTUACJA:
1. Czci:
W skad zestawu wchodz

Urzdzenia, systemy ochronne, aparatura (Art. 1.2) wszystkie posiadaj oznakowanie

CE ( z towarzyszcymi certyfikatami zgodnoci) a czci i podzespoy posiadaj pisemne wiadectwa zgodnoci (Art. 8.3).
(czci z dowiedzion zgodnoci) (*)

Urzdzenia, systemy ochronne, aparatura (Art. 1.2), wraz z tymi nieposiadajcymi oznakowania CE oraz czci i podzespoy nieposiadajce pisemnego
wiadectwa zgodnoci (Art. 8.3).
(czci bez dowiedzionej zgodnoci)

2. Konfiguracja:
Zestaw wprowadzony do obrotu
jako

Dokadnie okrelona konfiguracja/e

Dokadnie okrelona konfiguracja/e

3. WYNIK:
Producent moe zastosowa
domniemanie zgodnoci
w odniesieniu do
4. Ocena zgodnoci

Wszystkich czci skadowych

5. Informacje zawarte w:
a) deklaracji zgodnoci WE
b) instrukcjach instalowania
i uytkowania

Ocena zgodnoci musi obejmowa pen

konfiguracj biorc pod uwag wszystkie zagroenia, jakie mog wystpi przy
wzajemnym oddziaywaniu poczonych
czci skadowych, w odniesieniu do
uytkowania zgodnie z przeznaczeniem.

System moduowy z czci, specjalnie

dobranych oraz skonfigurowanych do cile
okrelonych celw, by moe przez uytkownika/instalujcego.
Wszystkich czci skadowych

Ocena zgodnoci musi obejmowa co najmniej te z moliwych i uytecznych konfiguracje, ktre zostay ocenione jako najbardziej
niekorzystne biorc pod uwag wszystkie
zagroenia, jakie mog wystpi przy wzajemnym oddziaywaniu czci skadowych,
w odniesieniu do uytkowania zgodnie
z przeznaczeniem.

Jedynie czci skadowych

z dowiedzion zgodnoci

Ocena zgodnoci musi obejmowa:

wszystkie czci skadowe
bez dowiedzionej zgodnoci
biorc pod uwag wszystkie
zagroenia, i
wszystkie konfiguracje
Patrz rwnie Uwaga(*)
biorc pod uwag wszystkie
zagroenia, jakie mog wyPatrz rwnie Uwaga(*)
stpi przy wzajemnym oddziaywaniu poczonych
czci skadowych,
w obu przypadkach w odniesieniu do uytkowania zgodnie
z przeznaczeniem.
a) okrelenie czci zestawu, ktre same a) okrelenie czci systemu moduowego, a) okrelenie czci zestawu,
ktre same s urzdzeniami ATEX, i ktre
ktre same s urzdzeniami
s urzdzeniami ATEX, i ktre byy
oddzielnie ocenione;
byy oddzielnie ocenione;
ATEX, i ktre byy oddzielnie
ocenione;
b) instrukcje instalowania oraz uytkob) instrukcje dobierania czci do poczenia
wania, wystarczajce do zapewnienia, e celem osignicia zamierzonego celu oraz
b) instrukcje instalowania
tworzony zestaw spenia wszystkie
instrukcje instalowania i uytkowania, wyi uytkowania, wystarczajce do
odpowiednie zasadnicze wymagania
starczajce do zapewnienia, e tworzony
zapewnienia, e tworzony zestaw
bezpieczestwa i ochrony zdrowia dyzestaw spenia wszystkie odpowiednie zaspenia wszystkie odpowiednie
rektywy 94/9/WE.
sadnicze wymagania bezpieczestwa
zasadnicze wymagania bezpiei ochrony zdrowia dyrektywy 94/9/WE.
czestwa i ochrony zdrowia
dyrektywy 94/9/WE.

System moduowy z czci, specjalnie

dobranych oraz skonfigurowanych do
cile okrelonych celw, by moe
przez uytkownika/ instalujcego.
Jedynie czci skadowych
z dowiedzion zgodnoci
Ocena zgodnoci musi obejmowa
wszystkie czci skadowe bez
dowiedzionej zgodnoci, ktre s
czciami systemu moduowego,
biorc pod uwag wszystkie zagroenia, i
co najmniej te z moliwych i uytecznych konfiguracje, ktre zostay
ocenione jako najbardziej niekorzystne biorc pod uwag wszystkie
zagroenia, jakie mog wystpi
przy wzajemnym oddziaywaniu
czci skadowych,
w obu przypadkach w odniesieniu do
uytkowania zgodnie z przeznaczeniem.
a) okrelenie czci systemu moduowego, ktre same s urzdzeniami
ATEX, i ktre byy oddzielnie ocenione;
b) instrukcje dobierania czci do poczenia celem osignicia zamierzonego
celu, oraz instrukcje instalowania
i uytkowania, wystarczajce do zapewnienia, e tworzony zestaw spenia
wszystkie odpowiednie zasadnicze
wymagania bezpieczestwa i ochrony
zdrowia dyrektywy 94/9/WE.

(*) Uwaga: Pisemne wiadectwo zgodnoci czci i podzespou moe nie gwarantowa, oglnie rzecz biorc, bezpieczestwa urzdzenia, do ktrego jest wczona cz lub podzesp, jeeli chodzi bowiem o czci i podzespoy nie
mona przewidzie wszystkich moliwych ich zastosowa. W tym przypadku, jeeli jest to niezbdne, dodatkowe badania i oceny zestawu powinny by wykonane przez Jednostk notyfikowan.

19

3.8

Systemy ochronne

Systemy ochronne19 s wyrobami, innymi ni czci i podzespoy urzdze, przeznaczonymi do

natychmiastowego powstrzymywania wybuchw w stadium pocztkowym i/lub ograniczania efektywnego zasigu wybuchu, wprowadzanymi do obrotu oddzielnie do uytku jako samodzielne systemy.
Przykadami samodzielnych systemw ochronnych s:

przerywacze pomienia,

systemy odciajce (wykorzystujce np.: pytki bezpieczestwa, panele odciajce, klapy

eksplozyjne itp.),

zapory gaszce,

systemy tumienia wybuchw.

Oczywiste jest, e pewne proste wyroby uywane w zakadach grniczych, dziaaj jako systemy
ochronne, ale nie mog by przedmiotem postanowie dyrektywy (np. pki z pyem kamiennym).
W zwizku ze swoim przeznaczeniem systemy ochronne bd, przynajmniej czciowo, instalowane i uytkowane w przestrzeni zagroonej wybuchem.
Poniewa systemy ochronne maj eliminowa lub redukowa niebezpieczne skutki wybuchw
(funkcja bezpieczestwa) podlegaj dyrektywie niezalenie, czy maj wasne rda zaponu, czy
te nie. Jeeli maj to musz rwnie spenia okrelone zasadnicze wymagania bezpieczestwa
i ochrony zdrowia odnoszce si do urzdze.
Zgodnie z artykuem 1.3.(b) systemy ochronne s wprowadzane do obrotu oddzielnie w celu uycia
ich jako samodzielne systemy20. W konsekwencji ich ocena zgodnoci z odpowiednimi zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony zacznika II musi by zgodna z art. 8(2), i musz
by one oznakowane zgodnie z art. 10 (2).
Oczywicie systemy ochronne mog by wprowadzane do obrotu jako integralna cz urzdzenia. Technicznie pozostaj one systemami ochronnymi z powodu swoich funkcji, ale nie s uwaane za samodzielne systemy ochronne w rozumieniu dyrektywy w odniesieniu do oceny zgodnoci
i oznakowania. W takich przypadkach ich zgodno jest oceniana w trakcie oceny zgodnoci urzdze, w ktre s wbudowane, stosujc procedury przewidziane w art. 8, zgodnie z grup i kategori
urzdzenia. Nie s one oddzielnie oznakowane.
Wany zanotowania jest fakt, e okrelone zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia z zacznika II.3 odnosz si rwnie do zintegrowanych systemw ochronnych.

19
20

Artyku 1.3 (b) dyrektywy.

Patrz poprawka angielskiej wersji dyrektywy 94/9/WE (Dz.U. L 21,26.01.2000)

20

3.9

Czci i podzespoy

Dwa elementy definicji czci i podzespou21 stwierdzaj, e s one:

istotne ze wzgldu na bezpieczne funkcjonowanie urzdze i systemw ochronnych

w odniesieniu do zabezpieczenia przeciwwybuchowego (w przeciwnym razie nie byyby podmiotem dyrektywy),

bez funkcji samodzielnych (patrz 3.8) (w przeciwnym razie byyby uwaane, albo za urzdzenie, system ochronny, albo za aparatur zgodnie z art.1 (2)).

Moemy uwaa, e dany wyrb ma funkcj samodzieln, jeeli moe by bezpiecznie uytkowany, speniajc lub przyczyniajc si do spenienia, jednej lub kilku funkcji, okrelonych w art. 1.2
lub art. 1.3a lub 1.3b, bez potrzeby dodania jakichkolwiek innych czci. Nie wyklucza to jednak
stosowania szczegowych instrukcji dotyczcych instalacji i uytkowania.
Moemy uwaa, e niektre wyroby zarwno maj i nie maj funkcji samodzielnych, w zalenoci
od zakresu oceny zgodnoci przedsiwzitych przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu i/lub oddaniem do uytku.
Nie mona uwaa za cz lub podzesp wyrobu, ktry spenia swoj funkcj bez koniecznoci
dodania dalszych, dodatkowych czci.
Czci i podzespoy przeznaczone do zastosowania w urzdzeniu lub systemie ochronnym, ktre
posiadaj wiadectwo zgodnoci wraz z opisem ich waciwoci oraz instrukcje zastosowania
w wyrobie (patrz artyku 8 (3)) s uznawane za zgodne z majcymi zastosowanie postanowieniami
dyrektywy 94/9/WE. Czci i podzespoy Ex, jak to zostao okrelone w zharmonizowanych normach europejskich, s rwnie czciami i podzespoami w rozumieniu dyrektywy ATEX
94/9/WE. Czci i podzespoy nie mog by oznakowane CE chyba, e wymagaj tego inne dyrektywy (np. EMC dyrektywa 2004/108/WE).
Przykadami czci lub podzespow wprowadzanych do obrotu, jeeli s one wyranie przeznaczone do wczenia w wyrb ATEX, s:

zaciski,

zestawy przyciskw,

przekaniki,

puste osony ognioszczelne,

zaponniki do wietlwek,

zahermetyzowane przekaniki i styczniki wraz z zaciskami i poczeniami wewntrznymi,

hamulce maszyn, zaprojektowane jako czci skadowe urzdzenia ATEX,

zbiornik cinieniowy wypeniony proszkiem tumicym wybuch stanowicy cz systemu tumienia wybuchu,

tamy przenonikowe stosowane w przenonikach pyw palnych,

21

Artyku 1.3. (c) dyrektywy.

21

niesamodzielne systemy ochronne,

we ssce odkurzaczy,

widy wzkw widowych.

Zgodnie z art. 8.3 zgodno czci i podzespow musi by oceniana wedug tych samych procedur,
jak w przypadku urzdze, systemw ochronnych lub aparatury, zgodnie z art. 1.2, w ktrych s
zastosowane. Niektrym czciom lub podzespoom moe by przypisana kategoria i wtedy bd
one mogy by zastosowane tylko w urzdzeniach tej kategorii. Inne czci i podzespoy mog mie
szeroki zakres zastosowania bez okrelonej kategorii. Dodatkowo, czci i podzespoy samodzielnych systemw ochronnych nie maj okrelonej kategorii tak samo, jak i same systemy ochronne.
Zastosowanie ich jest uzalenione od szczegw podanych w zaczanej dokumentacji (np. jeeli
s one istotne, w pisemnym wiadectwie zgodnoci).
Na przykad, pasy napdowe, oyska, uszczelnienia mechaniczne, diody Zenera itd. s zazwyczaj
wprowadzane do obrotu z przeznaczeniem oglnotechnicznym, a nie z wyran intencj zastosowania ich w urzdzeniach, systemach ochronnych lub aparaturze zgodnie z art. 1.2. Ich zgodno
(np. odpowiednio w konkretnych zastosowaniach, odnoszc si do bezpieczestwa wyrobu,
w ktrym s zastosowane) musi by oceniona w trakcie oceny zgodnoci caego wyrobu.
Jeeli czci i podzespoy s wprowadzane do obrotu z wyranym zamiarem stosowania ich
w urzdzeniach, systemach ochronnych lub aparaturze zgodnie z Art. 1.2 (jak np. listwy zaciskw
budowy wzmocnionej, osony ognioszczelne itd.) to powinny by ocenione oddzielnie zgodnie z
art. 8.3. i powinny posiada pisemne wiadectwo zgodnoci, jak okrelono w art. 8.3. W innym
przypadku pastwa czonkowskie mog zakaza, ograniczy lub wstrzyma wprowadzanie tych
czci lub podzespow do obrotu (art. 4.2) i nie mog domniemywa ich zgodnoci (art. 5.1).
Jeeli jaka cz lub podzesp podlega procedurze oceny zgodnoci, w ktrej jednostka notyfikowana wydaje certyfikat badania typu, to w certyfikacie musz by wyszczeglnione te wymagania
podane w zaczniku II, ktre byy ocenione.
3.10

Aparatura zabezpieczajca, sterujca, regulacyjna okrelona w art. 1.2

Aparatura objta zakresem art. 1.2:

1.

Aparatura zabezpieczajca, sterujca, regulacyjna, jeeli przyczynia si, lub jest wymagana
do bezpiecznego funkcjonowania urzdze i systemw ochronnych wobec zagroe zaponem,
albo odpowiednio wobec zagroenia niekontrolowanym wybuchem, podlega dyrektywie.

2.

Aparatura ta podlega dyrektywie nawet, jeeli jest przeznaczona do uytku poza przestrzeni
zagroon wybuchem. Taka aparatura nie jest zaliczana do kategorii zgodnie z zacznikiem I.

3.

Przyrzdowe systemy bezpieczestwa (np. czujnik, programowalny sterownik logiczny i urzdzenie wykonawcze) w rozumieniu punktw 1 i 2. Cay taki system jest uwaany za aparatur
zabezpieczajc w rozumieniu art. 1.2. Czci tej aparatury zabezpieczajcej mog znajdowa
si wewntrz (np. czujnik), lub na zewntrz (np. programowalny sterownik logiczny) przestrzeni zagroonej wybuchem.

W przypadku takiej aparatury, zasadnicze wymagania stosuje si tylko w zakresie w jakim s niezbdne w celu bezpiecznego i niezawodnego funkcjonowania i dziaania tej aparatury wobec zagroe zaponami, albo odpowiednio zagroe niekontrolowanymi wybuchami (za. II, uwagi
wstpne pkt B).
22

Przykady:

pompa, regulator cinienia, akumulator itd., zapewniajce wystarczajce cinienie i przepyw do

zasilania hydraulicznego systemu zabezpieczajcego (wobec zagroenia zaponem),

zabezpieczenie przecieniowe silnikw elektrycznych o rodzaju zabezpieczenia Ex e budowa

wzmocniona,

zespoy sterownikw, w przestrzeni niezagroonej wybuchem, systemw kontroli rodowiska,

zawierajcych przyrzdy do wykrywania gazu, rozmieszczone w przestrzeni zagroonej wybuchem, inicjujce dziaania w jednym lub kilku urzdzeniach lub systemach ochronnych, majce
na celu uniknicie dalszego zagroenia zaponem w przypadku, jeeli zostan wykryte niebezpieczne poziomy stenia gazu,

zespoy sterownikw, w przestrzeni niezagroonej wybuchem, poczone z czujnikami pomiaru

temperatury, cinienia, przepywu itd., znajdujce si w przestrzeni niezagroonej wybuchem,
a uywane w celu sterowania (majcego na celu uniknicie dalszego zagroenia zaponem)
urzdzeniami elektrycznymi, uytkowanymi w produkcji lub czynnociach obsugowych
w przestrzeniach zagroonych wybuchem.

Ze wzgldw bezpieczestwa i ekonomicznych w wikszoci przypadkw preferuje si instalowanie takiej aparatury w przestrzeni niezagroonej wybuchem. Jednake, niekiedy moe to by niemoliwe. W takich przypadkach, chocia dyrektywa o tym nie mwi wyranie, taka aparatura moe
by take okrelona jako urzdzenie.
Mona wyrni dwie sytuacje:
jeeli aparatura ma wasne potencjalne rdo zaponu, to dodatkowo do wymaga wynikajcych z art. 1.2 bd miay zastosowanie wymagania dotyczce urzdze,

jeeli aparatura nie ma wasnego potencjalnego rda zaponu to nie mona jej traktowa jak
urzdzenie, ale oczywicie bd miay zastosowanie wymagania wynikajce z art. 1.2.

Aparatura nieobjta zakresem art. 1.2

1.

Aparatura inna ni aparatura zabezpieczajca, sterujca i regulacyjna.

2.

Aparatura, wczajc aparatur zabezpieczajc, sterujc i regulacyjn, ktra ani nie

przyczynia si, ani nie jest wymagana do bezpiecznego funkcjonowania wobec zagroe
zaponem, albo wobec zagroenia niekontrolowanym wybuchem.

3.

Nawet, jeeli aparatura zabezpieczajca, sterujca i regulacyjna przyczynia si lub jest

wymagana do bezpiecznego funkcjonowania, lecz wobec zagroe innych anieli wobec
zagroe zaponem, albo odpowiednio wobec zagroenia niekontrolowanym wybuchem,

4.

Aparatura monitorujca zapewniajca jedynie powstanie sygnau alarmowego, w celu

ochrony osb, ale bez bezporedniego sterowania urzdzeniem w przestrzeni zagroonej
wybuchem.

23

Przykady:

styczniki, sterowniki logiczne itd., niespeniajce jakichkolwiek funkcji zabezpieczajcych

(wobec zagroenia zaponem), patrz pkt. 2 powyej);

system zraszania wod przeznaczony do przeciwpoarowej ochrony instalacji,

drzwi przeciwwybuchowe zaprojektowane tak, aby wytrzymyway okrelone nadcinienie

(z gwnym przeznaczeniem jako drzwi, niemajce za zadanie nic wicej, jak by cian zabezpieczajc przed wybuchem),

systemy zawierajcych przyrzdy wykrywajce gaz, ktre alarmuj, ale nie maj funkcji sterowania urzdzeniami,

systemy wentylacji awaryjnej dziaajce po wykryciu gazu.

24

4 W JAKICH PRZYPADKACH STOSUJE SI DYREKTYW 94/9/WE?

Producent, jego upowaniony przedstawiciel lub osoba, ktra po raz pierwszy wprowadza wyrb do
obrotu lub oddaje go do uytku w UE, musi ustali, czy wyrb ten jest objty zakresem dyrektywy
94/9/WE, a jeeli tak zastosowa jej postanowienia. Producent (w szerszym znaczeniu dyrektywy) musi zatem dokona analizy ATEX na podstawie dyrektywy 94/9/WE.
4.1

Analiza ATEX

4.1.1 Czym jest przestrze zagroona wybuchem w rozumieniu dyrektywy 94/9/WE?

Dyrektywa 94/9/WE jest dyrektyw nowego podejcia, a zatem ma na celu uatwienie swobodnego przepywu towarw na terenie Wsplnoty. Cel ten zosta osignity przez ujednolicenie przepisw prawnych dotyczcych bezpieczestwa, stosujc podejcie odnoszce si do ryzyka. Jej zadaniem jest rwnie wyeliminowanie lub przynajmniej zminimalizowanie ryzyka wystpujcego podczas uytkowania niektrych wyrobw w przestrzeni zagroonej wybuchem lub w kontakcie z ni.
Producent musi przyj zaoenia dotyczce uytkowania zgodnie z przeznaczeniem jego wyrobu
uwzgldniajc kontakt z przestrzeni zagroon wybuchem.
Atmosfera wybuchowa w dyrektywie 94/9/WE jest zdefiniowana jako mieszanina:
i)

substancji palnych w postaci gazw, par, mgie lub pyw,

ii)

z powietrzem,

iii)

w warunkach atmosferycznych22,

iv)

w ktrej, po wystpieniu zaponu, nastpuje spalanie rozprzestrzeniajce si na ca

niespalon mieszanin [naley pamita, e w niektrych przypadkach (gwnie pyw) nie zawsze caa ilo palnego materiau zostaje spalona].

Przestrze, w ktrej moe wystpi atmosfera wybuchowa pod wpywem warunkw lokalnych i/lub
ruchowych jest nazywana przestrzeni zagroon wybuchem. Tylko w odniesieniu do tego rodzaju przestrzeni s projektowane wyroby objte dyrektyw 94/9/WE (patrz rwnie rozdzia 4.3 Ocena ryzyka).
Istotny jest rwnie fakt, e nie s objte zakresem dyrektywy 94/9/WE te wyroby, ktre s przeznaczone do uytku w mieszaninie lub w kontakcie z mieszanin, ktra jest potencjalnie wybuchowa, a w przypadku ktrej nie wystpuje jeden lub kilka podanych w (punktach) od i) do iv)
elementw definicji, Na przykad:

Wyrb w mieszaninie potencjalnie wybuchowej, bez obecnoci powietrza, nie wchodzi

w zakres dyrektywy23. Specjalne procesy tego rodzaju wymagaj urzdze specjalnie zaprojek-

22

Dyrektywa 94/9/WE nie okrela warunkw atmosferycznych. Jednake temperatura otoczenia od 20C do 60C
oraz cinienie midzy 0,8 bar i 1,1 bar, mog by odpowiednie, jako podstawa projektowania i przewidywanego
uytkowania wyrobw. Nie wyklucza to jednak, e wyroby mog by specjalnie projektowane i oceniane do dziaania sporadycznie poza tymi warunkami atmosferycznymi. Naley zwrci uwag, e wyroby elektryczne s zwykle
projektowane i badane, zgodnie z normami zharmonizowanymi, do uytku w temperaturze otoczenia w zakresie od
20C do 40C. Wyroby zaprojektowane do uytku poza zakresem tej temperatury bd wymagay dodatkowych
oznakowa, i jeeli to waciwe, dalszych bada. Bdzie to zwykle wymagao porozumienia midzy producentem
a zamierzonym uytkownikiem.
23
Przykadami tych atmosfer mog by: mieszaniny, ktre s wybuchowe bez powietrza (np. H2 zmieszane z CL2),
mieszaniny substancji palnych z utleniaczami innymi ni powietrze, cinienie i/lub temperatura inne ni w warunkach
atmosferycznych itd.
25

towanych do takich zagroe, poniewa urzdzenia przeznaczone do uytku w przestrzeniach

zagroonych wybuchem mog stanowi zagroenie wybuchowe w przypadku mieszanin niebdcych w warunkach atmosferycznych.

Urzdzenie transportujce, ktrego niektre czci, lecz nie wszystkie, s pod cinieniem atmosferycznym i wewntrznym cinieniem rnym od cinienia atmosferycznego, mog podlega
zakresowi dyrektywy 94/9/WE. Przeprowadzajc ocen zagroe stanie si oczywiste, e chocia czci ocenianego urzdzenia podczas normalnego dziaania s poza zakresem dyrektywy
94/9/WE (cinienie waha si midzy wartoci zbyt nisk i zbyt wysok w odniesieniu do warunkw atmosferycznych), to niektre czci lub przestrzenie mimo to podlegaj jej zakresowi
i cae urzdzenie co najmniej podczas uruchamiania i zatrzymywania podlega zakresowi dyrektywy 94/9/WE.
Tak wic oba ponisze przykadowe urzdzenia podlegaj zakresowi dyrektywy 94/9/WE:
a) Pompa odzyskiwania par na stacji paliw jest poczona na wlocie i wylocie z przestrzeni
zagroon wybuchem w rozumieniu dyrektywy 94/9/WE.
b) Pompa prniowa zasysajca mieszanin z pojemnika, wytwarzajc w nim podcinienie,
odprowadzajca j do zbiornika lub rurocigu, wytwarzajc w nich nadcinienie. W tym przypadku wewntrzne czci pompy nie s poczone z przestrzeni zagroon wybuchem
w rozumieniu dyrektywy.
Uwaga: Producent moe chcie sprzeda takie urzdzenie, aby dodatkowo moliwe byo jego
uytkowanie z wlotem i wylotem w warunkach atmosferycznych, wwczas jest to przypadek a).
W pozostaych przypadkach naley bra po uwag cay cykl pracy cznie z uruchamianiem
i zatrzymywaniem, ktre mog spowodowa wystpienie warunkw atmosferycznych. Jeeli
urzdzenie nie jest przeznaczone do uytku w warunkach atmosferycznych, dyrektywa nie ma
zastosowania. Ocen ryzyka naley wykona zgodnie z dyrektyw 1999/92/WE.

Tak dugo, jak uytkownik nie jest pewien, czy atmosfera wybuchowa nie jest obecna, to stany uruchamiania i zatrzymywania s odpowiednie do okrelenia zastosowania dyrektywy.
4.1.2 Jakie rodzaje wyrobw s objte dyrektyw 94/9/WE?
Aby wyrb znalaz si w zakresie obowizywania dyrektywy musi by:
a) urzdzeniem, jak to zostao okrelone w artykule 1.3. (a), lub
b) systemem ochronnym, jak to zostao okrelone w artykule 1.3 (b), lub
c) czci lub podzespoem, jak to zostao okrelone w artykule 1.3 (c), lub
d) aparatur zabezpieczajc, sterujc lub regulacyjn, jak to zostao okrelone w artykule 1.2.
W pewnych specyficznych okolicznociach istnieje potrzeba wyjanienia, czy dany wyrb wchodzi,
czy nie wchodzi w zakres dyrektywy 94/9/WE. Bdzie to wyjanione na przykadzie systemw
inertyzacji (podrozdzia 4.1.2.1) oraz kabin malowania farbami (podrozdzia 4.1.2.2). Dodatkowo, czsto pojawiaj si dwa pytania dotyczce:

miejsc instalowania urzdze i systemw ochronnych (podrozdzia 4.1.2.3), i

istnienia stref wzajemnego oddziaywania rnych przestrzeni zagroonych wybuchem (podrozdzia 4.1.2.4).

26

4.1.2.1 Systemy inertyzacji

Poszukujc zastosowania dyrektywy 94/9/WE w odniesieniu do systemw inertyzacji po pierwsze
musz by rozwaone trzy rne przypadki:
1. Zapobieganie powstaniu atmosfery wybuchowej
Systemy inertyzacji s przeznaczone do redukowania albo cakowitego eliminowania atmosfer wybuchowych w okrelonych przestrzeniach. Przeznaczeniem systemw inertyzacji nie jest jednak
zatrzymywanie lub ograniczanie w stadium pocztkowym wybuchu, dlatego nie s systemami
ochronnymi w rozumieniu dyrektywy 94/9/WE. Cel systemw inertyzacji jest rny od systemw
tumienia wybuchu, ktre chocia maj pewne zbiene elementy, s przeznaczone do ograniczenia
wybuchu w jego stadium pocztkowym.
W szerokim ujciu: systemy inertyzacji uywane podczas dziaania instalacji itd. zwykle nie
wchodz w zakres dyrektywy 94/9/WE.
Przykad:
Ocena zamierzonego efektu zastosowania systemu inertyzacji zbiornika jest moliwa, jeeli znane
s wszystkie parametry robocze przestrzeni, ktra ma by zainertyzowana. Taka ocena i aspekty
funkcjonalne tych systemw nie s zawarte w dyrektywie 94/9/WE, lecz uytkownik musi je rozway i opisa, np. w dokumencie zabezpieczenia przed wybuchem, zgodnie z zakresem dyrektywy
1999/92/WE i jej krajowych wdroe.
2. System inertyzacji jako urzdzenie
System inertyzacji moe (czciowo) rwnie zawiera elementy przeznaczone do uytku
w atmosferze wybuchowej, ktre mog mie wasne potencjalne rdo zaponu. Takie elementy
wchodz pojedynczo lub w moliwych zespoach w zakres dyrektywy 94/9/WE, jako urzdzenia. Take i w tym przypadku ich funkcja zapobiegania atmosferze wybuchowej przez inertyzacj
nie jest oceniana w rozumieniu tej dyrektywy.
3. System inertyzacji jako cz zabezpieczenia przed zaponem
W niektrych przypadkach takie systemy mog by czci zabezpieczenia przed zaponem jako
zabezpieczenie przeciwwybuchowe urzdzenia, aby speniao ono wymagania zacznika II dyrektywy 94/9/WE, tj. jeeli dziaaj one jako rodek zabezpieczajcy potencjalne rda zaponu
urzdzenia przed kontaktem z potencjalnie istniejc atmosfer wybuchow. Takie elementy zabezpieczajce, wcznie z systemem inertyzacji, stanowi cz urzdzenia wchodzcego w zakres
dyrektywy 94/9/WE. Taki system inertyzacji nie jest systemem ochronnym, zgodnie z art 1(1). Jego
poszczeglne elementy, jeeli zostan oddzielnie wprowadzone do obrotu, mog by aparatur zabezpieczajc, sterujc i regulacyjn, zgodnie z art. 1(2) dyrektywy 94/9/WE.
W szerokim ujciu: dyrektyw 94/9/WE stosuje si do systemu inertyzacji, jeeli ten system jest
albo ma by czci zabezpieczenia przed zaponem urzdzenia, a zatem eliminuje rda zaponu urzdzenia.
Przykad:
Jeeli producent urzdzenia przeznaczonego do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem
chce zabezpieczy rda zaponu swoich urzdze moe zastosowa oson gazow z nadcinieniem, jako rodzaj zabezpieczenia przeciwwybuchowej, zgodnie z norm EN 50016. Ten rodzaj zabezpieczenia moe wymaga uycia inertyzujcych gazw jako gazw ochronnych. W takim przy27

padku system inertyzacji jest czci urzdzenia i wchodzi w zakres dyrektywy 94/9/WE. W praktyce moe wystpi nastpujca sytuacja: urzdzenie, zgodnie z artykuem 1 dyrektywy 94/9/WE,
zawiera obudow lub zbiornik zawierajce rda zaponu. Aby uniemoliwi kontakt atmosfery
wybuchowej ze rdami zaponu mona w tym urzdzeniu zastosowa system inertyzacji, oceniony zgodnie z dyrektyw 94/9/WE, jako aparatura zabezpieczajca.
4.1.2.2 Kabiny malowania farbami
Takie wyroby stanowi ograniczone przestrzenie, w ktrych operator moe pracowa wewntrz lub
zewntrz, mog by one opisane jako proste skrzynie. Taka skrzynia niemajca rda zaponu
i nieprzenaczona do uytku w przestrzeni zagroonej wybuchem nie wchodzi w zakres dyrektywy
94/9/WE ATEX.
W warunkach pracy tworz si przestrzenie zagroone wybuchem a zamknita przestrze, otwory
i systemy odzysku s zwykle oceniane w odniesieniu do zagroenia wybuchem. Urzdzenia, systemy ochronne i czci lub podzespoy przeznaczone do uytku w tych ocenianych przestrzeniach
zagroonych wybuchem wcznie z aparatur zabezpieczajc i sterujc, poza tymi przestrzeniami
lecz przyczyniajc si do bezpiecznego funkcjonowania urzdze i systemw ochronnych
wchodz w zakres dyrektywy 94/9/WE ATEX.
Podsumowujc, kabiny malowania farbami, jako zintegrowana cao, nie wchodz w zakres dyrektywy 94/9/WE ATEX i jako takie nie mog by oznakowane specjalnym oznakowaniem zabezpieczenia przeciwwybuchowego; nie mog te by oznakowane w inny sposb, okrelony w zaczniku II, pkt 1.0.5 dyrektywy.
4.1.2.3 Miejsce uytkowania zgodnie z przeznaczeniem
Producenci urzdze zabezpieczonych przeciwwybuchowo (np. w przypadku, gdy mogce powsta
atmosfery wybuchowe s przemieszczane) czasem maj wtpliwoci, czy i w jakim zakresie ich
wyroby s objte dyrektyw 94/9/WE (patrz 3.7.1). Tak dzieje si zwaszcza w przypadkach,
w ktrych tylko czci urzdzenia maj kontakt z atmosfer wybuchow.
Dyrektywa 94/9/WE ma zwizek ze szczeglnym rodzajem zagroenia, zagroeniem wybuchem,
a jej gwnym celem jest zapobieganie uaktywnieniu si wasnych potencjalnych rde zaponu
(art. 1 (3)a) urzdze i systemw ochronnych (o ile posiadaj one wasne potencjalne rda zaponu). Nie zawiera ona adnych innych ogranicze odnoszcych si do warunkw lokalnych lub technicznych poza podanymi w art. 1 (4).
Prawdopodobiestwo wystpienia potencjalnych rde zaponu determinuje kategori.
W skrconej formie wymagania techniczne zawiera pkt 1.0.1 zacznika II, szczeglnie w drugim
akapicie tego punktu jest podkrelone znaczenie rde zaponu. Z tego te powodu najwaniejsze
nie jest miejsce zainstalowania [patrz art. 1.(2) aparatura zabezpieczajca, sterujca i regulacyjna],
lecz moliwy skutek oddziaywania potencjalnego rda zaponu na atmosfer wybuchow.
W wietle tych rozwaa miejsce instalacji w otoczeniu, w kontakcie z lub poza przestrzeni
zagroon wybuchem nie jest rozstrzygajce w odniesieniu do stosowania dyrektywy
94/9/WE. Rozstrzygajcym faktem jest, czy potencjalne rdo zaponu urzdzenia jest
w kontakcie z lub istnieje strefa wzajemnego oddziaywania z przestrzeni zagroon wybuchem, co w konsekwencji moe spowodowa, e spalanie rozprzestrzeni si na ca niespalon mieszanin (patrz okrelenie atmosfera wybuchowa). W tym przypadku potencjalne
rdo zaponu znajduje si w przestrzeni zagroonej wybuchem.
Wewntrz urzdzenia moe by mieszanina wybuchowa (w iloci mogcej stwarza zagroenie),
ktra posiada stref wzajemnego oddziaywania, rozumian jako moliwo rozprzestrzeniania si
28

spalania do przestrzeni zagroonej wybuchem, nawet w przypadku, gdy to urzdzenie nie jest cakowicie zainstalowane w tej przestrzeni. Przykadem moe by system odcigu, zainstalowany poza
przestrzeni zagroon wybuchem, majcy wentylator wasne potencjalne rdo zaponu- ktry
usuwa atmosfer wybuchow ze zbiornika magazynowego, lub inn atmosfer wybuchow, rur
w ktrej wystpuje strefa wzajemnego oddziaywania z przestrzeni zagroon wybuchem.
W tym kontekcie wane jest podkrelenie jak powinny by rozpatrywane maszyny, wewntrz ktrych podczas ich pracy, moe wystpi atmosfera wybuchowa, lecz nieposiadajce stref wzajemnego oddziaywania z zewntrznymi przestrzeniami. Takie maszyny, jako zintegrowane caoci, nie
wchodz w zakres dyrektywy 94/9/WE ATEX (patrz take: 4.1.2.2 i 4.1.2.4).
Jednak zgodnie z wymaganiem dyrektywy maszynowej 2006/42/WE:
Maszyna musi by zaprojektowana i wykonana w taki sposb, aby unikn ryzyka wybuchu spowodowanego przez sam maszyn lub przez gazy, ciecze, pyy, pary lub inne substancje przez ni
wytwarzane lub uywane podczas jej eksploatacji.
O ile wystpuje ryzyko wybuchu spowodowanego przez eksploatacj maszyny w przestrzeniach zagroonych potencjalnym wybuchem, maszyna musi spenia przepisy wsplnotowych dyrektyw
szczeglnych. (Zacznik I, 1.5.7)
Patrz take Przewodnik do dyrektywy 2006/42/WE, 91 i 228.
Dlatego jest oczywiste, e takie urzdzenia, systemy ochronne, czci i podzespoy przeznaczone
do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem oraz przyczyniajca si do ich bezpiecznego
funkcjonowania aparatura zabezpieczajca i sterujca przeznaczona do uytku na zewntrz tych
przestrzeni, wchodz w zakres dyrektywy 94/9/WE ATEX. Powysze ma zastosowanie pod warunkiem, e w maszynie wystpuj warunki atmosferyczne w rozumieniu dyrektywy 94/9/WE.
Std pojawiy si kolejne pytania:
1. Czy producent ma obowizek przeprowadzi klasyfikacj stref wewntrz maszyny?
Naley mie na uwadze, e:

producent musi przeprowadzi ocen ryzyka, wczajc w to ryzyko wybuchu,

zacznik I dyrektywy 94/9/WE ATEX zawiera jasne i jednoznaczne definicje dotyczce przewidywanego miejsca uytkowania kadego urzdzenia odpowiedniej grupy i kategorii,

w przeciwiestwie do w peni zharmonizowanego zakresu dyrektywy maszynowej, pojcie stref

zastosowano jako podstaw dyrektywy 1999/92/WE ATEX uytkownika, ktra pozwala pastwom czonkowskim na zastosowanie ostrzejszych wymaga od tych, ktre podano w tej dyrektywie.

Aby unikn podejcia niezharmonizowanego w ramach w peni zharmonizowanych obszarw, jak

w dyrektywie maszynowej, nie ma potrzeby zastosowania pojcia stref tak, jak okrelono to
w dyrektywie 1999/92/WE. Zamiast tego, producent powinien:

przeprowadzi ocen ryzyka,

okreli wymagania dotyczce urzdzenia, ktre bdzie uytkowane w przestrzeni zagroonej

wybuchem a take dotyczce aparatury zabezpieczajcej i sterujcej, ktra bdzie uytkowana
poza t przestrzeni, ale ktra przyczynia si do bezpiecznego funkcjonowania urzdzenia
w celu zapewnienia penej zgodnoci maszyny z dyrektyw maszynow,
29

zakupi lub wyprodukowa urzdzenie speniajce owe wymagania, tj. przeznaczone do uytku
w warunkach okrelonych w trakcie analizy ryzyka oraz zgodne z dyrektyw 94/9/WE.

2. Czy urzdzenie nieelektryczne uyte wewntrz maszyny musi by zgodne z dyrektyw

94/9/WE?
Urzdzenie uyte wewntrz musi by zgodne z majcymi zastosowanie przepisami. Kiedy powstawaa pierwsza wersja dyrektywy maszynowej (89/392/EWG) dyrektywy europejskie dotyczyy
tylko urzdze elektrycznych, dlatego urzdzenia nieelektryczne nie zostay przez ni objte.
Niemniej jednak zrozumiaym dla Staego Komitetu jest, e po dacie obowizywania dyrektywy
94/9/WE zarwno urzdzenia elektryczne, jak i nieelektryczne uywane w maszynach majcych
wewntrz przestrzenie zagroone wybuchem, musz by zgodne z dyrektyw 94/9/WE. To stanowisko wzito pod uwag w dyrektywy maszynowej 2006/42/WE.
4.1.2.4 Strefy wzajemnego oddziaywania rnych przestrzeni zagroonych wybuchem
Poniej zostan przedstawione wytyczne dotyczce zastosowania dyrektywy 94/9/WE ATEX
w odniesieniu do urzdze 24 przeznaczonych do dziaania w warunkach wzajemnego oddziaywania rnych przestrzeni zagroonych wybuchem.
Trzeba podkreli, e nie wchodzi w zakres dyrektywy 94/9/WE urzdzenie, ktre zawiera atmosfer wybuchow, ale ktre z zewntrzn lub zwizan z procesem atmosfer wybuchow nie jest ani
poczone, ani nie jest przeznaczone do uytku w takiej atmosferze. Jednake jakiekolwiek urzdzenie wewntrz takiego pojemnika, jeeli tylko bdzie ono wchodzio w zakres dyrektywy, powinno spenia odpowiednie jej postanowienia.
Okrelenie kategorii urzdzenia jest uzalenione od oceny, przez producenta lub jego upowanionego przedstawiciela, zagroenia zaponem25 i od jego relacji ze strefami wzajemnego oddziaywania z atmosfer zwizan z procesem i atmosfer zewntrzn.
Poniszy rysunek przedstawia t kwesti:

Na przykad, wntrze pompy cieczy palnych lub czci tej pompy zwizanej z procesem, ktra
normalnie pracuje, cakowicie wypeniona ciecz, a od czasu do czasu atmosfer wybuchow, moe
by, uwzgldniajc te konkretne warunki, zaklasyfikowane jako strefa 1,26 jeeli nie zostay zastosowane adne inne rodki zapobiegajce pracy pompy na sucho. Jeeli przyj, e otaczajca pom24

Urzdzenie tutaj oznacza wszystkie wyroby, ktre wchodz w zakres dyrektywy 94/9/WE.
Kategori przypisuje osoba odpowiedzialna za wydanie, zgodnej z dyrektyw 94/9/WE, deklaracji zgodnoci WE.
26
Zasad podziau na strefy nie mona znale w dyrektywie 94/9/WE, lecz w dyrektywie 1999/92/WE zajmujcej si
obowizkami pracodawcy w stosunku do pracownikw zatrudnionych na stanowiskach, na ktrych moe wystpi
atmosfera wybuchowa. Wyznaczanie stref nie jest obowizkiem producenta, ale oczywicie pomocne jest podanie
przykadu przestrzeni przewidywanego uytkowania.
25

30

p przestrze zewntrzna jest stref 2, to aby spenia zasadnicze wymagania bezpieczestwa

i ochrony zdrowia pompa musi by kategorii 2 wewntrz i kategorii 3 na zewntrz.
Uwaga: Strefa atmosfery zwizanej z procesem (i odpowiednia kategoria) nie musi by koniecznie
taka sama w odniesieniu do dwch pocze z atmosfer zwizan z procesem.
Ponisze wytyczne mog pomc przy wybraniu waciwej kategorii:
Kategoria (lub kategorie) przypisana urzdzeniu powinna by okrelona w odniesieniu do kadej
czci urzdzenia, ktra wchodzi w kontakt lub jest poczona ze stref przestrzeni zagroonej wybuchem (patrz dyrektywa 1999/92/WE).
W przypadku urzdzenia, wewntrz ktrego moe wystpowa atmosfera wybuchowa nieczca
si z zewntrzn atmosfer otaczajc urzdzenie, kategoria przypisana urzdzeniu jest okrelona
zagroeniem zaponem powodowanym przez zewntrzne czci urzdzenia, a nie przez atmosfer
wewntrzn, tj. tylko ta cz urzdzenia, ktra moe wej w kontakt ze stref, jest odpowiednia
do przypisania odpowiedniej kategorii.
Kategoria (lub kategorie) przypisana miejscom stycznoci z procesem urzdzenia ktre zawiera
atmosfer wybuchow, nie moe by wysza od tej, ktra jest odpowiednia w odniesieniu do zagroenia zaponem.
Na przykad, rozwamy przypadek wentylatora przetaczajcego swymi wirujcymi opatkami gazow atmosfer wybuchow lub myna proszku wytwarzajcego pyow atmosfer wybuchow
w swoim wntrzu. Kade z tych urzdze ma wylot poczony z zewntrzn przestrzeni zagroon
wybuchem. Ocena zagroenia wybuchem w odniesieniu do obydwu tych urzdze wykazaa, e
efektywne rda zaponu (w odniesieniu do atmosfery wybuchowej, z ktrymi maj styczno) nie
wystpuj w trakcie normalnego dziaania, ale mog wystpi w przypadku spodziewanego wadliwego dziaania. Jeeli takie urzdzenie/zestaw jest wprowadzone do obrotu bez dodatkowego zabezpieczenia przed zaponem lub bez systemu ochronnego, to moe by zaklasyfikowane tylko do
kategorii 3.27
Takie urzdzenie, gdy jest poczone z atmosfer wybuchow obecn stale (tzn. strefa 0/20), moe
by uytkowane wycznie wtedy, gdy jest wyposaone w dodatkowe zabezpieczenie przed zaponem lub w system ochronny (patrz dyrektywa 1999/92/WE).
Jeeli urzdzenie jest wyposaone w samodzielne systemy ochronne, takie jak przerywacze pomienia lub system tumienia wybuchu, zgodne z dyrektyw 94/9/WE, to dodatkowe badania i ocena
zgodnoci powstaego zestawu tj. urzdzenia i systemu ochronnego, nie s wymagane pod warunkiem, e zaoenia konstrukcyjne systemu ochronnego przewiduj moliwo takiego zastosowania,
a system ochronny jest zainstalowany zgodnie z instrukcj producenta i nie powoduje to powstania
nowych rde zaponu. Jeeli stwierdzi si, e wystpuj nowe zagroenia, bdzie wymagana ocena tych zagroe jak i podjcie odpowiednich dziaa (patrz: 3.7.5 dotyczcy zestaww).
Podobnie dyrektywa 94/9/WE nie wymaga, eby bya badana odporno na wybuch zbiornikw lub
zasobnikw zabezpieczonych przed skutkami wybuchu samodzielnymi systemami ochronnymi,
jeeli wykazano, e samodzielny system ochronny z powodzeniem wykrywa oraz tumi wybuch
i jeeli zbiornik moe wytrzyma maksymaln warto zredukowanego cinienia tumionego wybuchu.

27

Dodatkowe rodki zabezpieczajce, dotyczce spodziewanego wadliwego dziaania mog zapewni kategori 2;
gdyby za dotyczyy one dwch uszkodze lub jednego rzadko wystpujcego uszkodzenia, moe by osignita kategoria 1.
31

Przykad
UWAGA: Poniej przedstawiamy jeden z wielu przykadw, ktry moe posuy za ilustracj.
Zaoenia przyjte w tym przykadzie nie powinny by brane pod uwag jako jedyne z moliwych
do przyjcia. Okrelenie kategorii poszczeglnych czci urzdzenia zaley od szczegowej oceny
niebezpieczestwa zaponu stwarzanego przez urzdzenie z uwzgldnieniem przewidywanego
uytkowania oraz wszelkich rodkw zabezpieczenia przed zaponem. W przykadzie rozwaono
jedynie atmosfer wybuchow wewntrz urzdzenia i na jego przyczach, tj. atmosfer zwizan
z procesem. Jeeli urzdzenie jest przeznaczone do uytku w przestrzeni zagroonej wybuchem
naley oddzielnie oceni zagroenie zaponem i kategori w odniesieniu do przestrzeni zewntrznej.
Rozwamy myn proszku, przedstawiony na poniszym rysunku:

Ocena zagroenia zaponem przeprowadzona przez producenta musi wykaza, e w tym przypadku:

wewntrz myna nie wystpuj adne rda zaponu, ktre mogoby sta si efektywnymi
podczas normalnego dziaania28,

wewntrz myna wystpuj rda zaponu, ktre mogyby sta si efektywnymi podczas
spodziewanego wadliwego dziaania.

Jeeli wyej przedstawiony myn jest wprowadzany do obrotu, to najwysz kategori mu przypisan jest zatem kategoria 3. Z wylotu myna wydostaje si w tym przypadku drobny py w postaci
potencjalnie wybuchowego oboku pyu, ktry w trakcie normalnego dziaania jest stale obecny, tj.
strefa 20. Instrukcje producenta musz zawiera jednoznaczn informacj o tym, e taki myn moe
by uytkowany tylko przy jednoczesnym zastosowaniu dodatkowych rodkw zapobiegajcych
wybuchowi lub rodkw zabezpieczajcych.
Analiza:
Dyrektywa 94/9/WE okrela urzdzenie, jak poniej:

przeznaczone do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem,

i/lub do przetwarzania materiaw,

zdolne do spowodowania wybuchu przez ich wasne potencjalne rda zaponu.

To okrelenie odnosi si do zespou mielcego myna palnych materiaw w przemysach spoywczym i paszowym. Zatem objty jest on zakresem dyrektywy 94/9/WE.
28

Jest rzecz jasn, e w przypadku niektrych technologii mielenia, rda zaponu mog by nieuniknione.

32

Zamierzonym celem zespou mielcego myna jest przemia palnych materiaw, przez co zawarto drobnych czstek znaczco si zwikszy.
Zgodnie z ocen ryzyka, instalacja mielca powinna spenia wymagania kategorii 1, lecz
w najlepszym razie bdzie speniaa wymagania kategorii 3. Pomimo zastosowania wszystkich konstrukcyjnych rodkw zapobiegajcych powstawaniu rde zaponu, mogcych spowodowa wybuchy pyu, nie mona ich cakowicie wykluczy. I dlatego myn, kiedy ma by zainstalowany,
musi by wyposaony w dodatkowe rodki zabezpieczajce, ktre zmniejsz poniej poziomu niebezpiecznego, nastpstwa wybuchu pyu w odniesieniu do osb i mienia.
W przypadku systemw mielcych, te rodki s niezmiernie wane, aby speni wymagania dyrektywy 94/9/WE.
Tak wic:

spenienie wszystkich wymaga dotyczcych konstrukcji czci mielcych (np. waciwy dobr
materiaw, oysk, minimalnych odlegoci midzy czciami obracajcymi si
i nieruchomymi), niektrych czci myna (np. oddzielacz obcych czstek, zabezpieczenie przed
przecieniem, czujnik temperatury oysk)

zastosowanie wszystkich konstrukcyjnych rodkw dotyczcych myna (konstrukcja odporna na

maksymalne cinienie wybuchu lub konstrukcja odporna na zredukowane cinienie wybuchu
w poczeniu z systemami odciajcymi lub tumienia wybuchu i w wikszoci przypadkw
dodatkowo odsprzgajcymi od przyczonych instalacji)

s konieczne, aby proces mielenia uczyni bezpiecznym.

4.2

Okrelenie grupy i kategorii urzdze

Dyrektywa dzieli urzdzenia na dwie grupy. W celu okrelenia waciwej procedury zgodnoci,
producent musi najpierw zdecydowa, majc na uwadze uytkowanie zgodne z przeznaczeniem, do
jakiej grupy i kategorii naley wyrb.
Uwaga: Aparatura wymagana lub przyczyniajca si do bezpiecznego funkcjonowania urzdze
lub systemw ochronnych musi przej procedur oceny zgodnoci wedug kategorii tych urzdze
lub systemw ochronnych. Aparatura i czci lub podzespoy mog by odpowiednie do urzdze
nie tylko jednej kategorii lub grupy.
Grupa I obejmuje urzdzenia przeznaczone do uytku w podziemnych czciach kopal
i w instalacjach powierzchniowych tych kopal, zagroonych wystpowaniem metanu i/lub pyu
wglowego.
Grupa II obejmuje urzdzenia przeznaczone do uytku w innych miejscach, zagroonych wystpowaniem atmosfer wybuchowych.
Grupy te s podzielone wewntrznie na kategorie, jak przedstawiono poniej. Sposb, w jaki przeprowadzono podzia na kategorie, uwzgldnia gwn rnic midzy grup I i II. W grupie I podzia na kategorie zaley (midzy innymi) od tego, czy dany wyrb bdzie wyczany w przypadku
wystpienia atmosfery wybuchowej. W grupie II podzia na kategorie zaley od tego gdzie (patrz
4.4) wyrb ma by uytkowany oraz od tego czy atmosfera wybuchowa jest obecna stale lub czy
prawdopodobne jest jej wystpowanie w krtszym lub duszym okresie.
33

4.2.1 Grupa I
Kategoria M1
Wyroby tej kategorii powinny bezpiecznie pracowa w obecnoci atmosfery wybuchowej
i charakteryzowa si zintegrowanymi rodkami zabezpieczenia przeciwwybuchowego takimi, e:

w przypadku uszkodzenia jednego ze rodkw zabezpieczajcych, przynajmniej drugi rodek

zapewnia wymagany poziom zabezpieczenia lub

w przypadku, gdy wystpi dwa niezalene od siebie uszkodzenia, zapewniony jest wymagany
poziom zabezpieczenia29.

Kategoria M2
Wyroby te powinny by wyczane w przypadku wystpienia atmosfery wybuchowej.
Jednak nie mona przewidzie, czy atmosfera wybuchowa wystpi podczas pracy urzdzenia kategorii M2 oraz istnieje niebezpieczestwo, e nie bdzie ono natychmiast wyczone. Z tego powodu
niezbdne jest stworzenie rodkw zabezpieczajcych, ktre zapewni wysoki poziom zabezpieczenia. rodki zabezpieczajce zwizane z urzdzeniem tej kategorii zapewniaj wymagany poziom
bezpieczestwa w normalnych warunkach, a take w przypadku cikich warunkw eksploatacji,
w szczeglnoci powstaych wskutek nieostronego obchodzenia si z urzdzeniem i zmieniajcych
si warunkw rodowiskowych30. To powoduje, e jest wymagane zapewnienie waciwego poziomu bezpieczestwa w przypadku bdw w uytkowaniu wyrobw, lub w przypadku uytkowania
wyrobu w niebezpiecznych warunkach uytkowania, ktre to sytuacje rwnie musz by wzite
pod uwag.
4.2.2 Grupa II
Kategoria 1 obejmuje wyroby, ktre s zaprojektowane tak, aby mogy funkcjonowa zgodnie
z parametrami ruchowymi, ustalonymi przez producenta i zapewnia bardzo wysoki poziom zabezpieczenia zgodnie ze swym przeznaczeniem, w przestrzeniach, gdzie z duym prawdopodobiestwem moe wystpi atmosfera wybuchowa bdca mieszanin powietrza i gazw, par i mgie lub
pyw, i ktra jest obecna stale, przez dugie okresy lub czsto.
Wyroby tej kategorii charakteryzuj si zintegrowanymi rodkami zabezpieczenia przeciwwybuchowego takimi, e:

w przypadku uszkodzenia jednego rodka zabezpieczajcego, przynajmniej drugi niezaleny

rodek zapewnia wymagany poziom zabezpieczenia lub

w przypadku, gdy wystpi dwa niezalene od siebie uszkodzenia, jest zapewniony wymagany
poziom zabezpieczenia31.

Uwaa si rwnie, e urzdzenie moe by zaklasyfikowane do kategorii 1, jeeli producent zastosuje kombinacj rodkw zabezpieczajcych zapobiegajcych uaktywnieniu si rde zaponu
w warunkach uszkodzenia z dodatkowym zintegrowanym systemem ochronnym (patrz 3.8), ktry
29

Wyroby tej kategorii musz by take zgodne z wymaganiami uzupeniajcymi podanymi w zaczniku II, pkt 2.0.1
dyrektywy ATEX.
30
Wyroby tej kategorii musz by take zgodne z wymaganiami uzupeniajcymi podanymi w zaczniku II, pkt 2.0.2
dyrektywy ATEX.
31
Wyroby tej kategorii musz by take zgodne z wymaganiami uzupeniajcymi podanymi w zaczniku II, pkt 2.1
dyrektywy ATEX.
34

bdzie kontrolowa zagroenie zaponem w warunkach spodziewanego wadliwego dziaania urzdzenia.

Kategoria 2 obejmuje wyroby, ktre s zaprojektowane tak, aby mogy funkcjonowa zgodnie
z parametrami ruchowymi, ustalonymi przez producenta i zapewnia wysoki poziom zabezpieczenia, zgodnie ze swym przeznaczeniem w przestrzeniach, gdzie prawdopodobne jest wystpienie
atmosfery wybuchowej bdcej mieszanin powietrza i gazw, par, mgie lub pyw.
Zabezpieczenia przeciwwybuchowe dotyczce urzdze tej kategorii musz zapewnia wymagany
poziom bezpieczestwa, nawet w przypadku uszkodze urzdze lub niebezpiecznych warunkw
pracy, jakie naley bra pod uwag32.
Kategoria 3 obejmuje wyroby, ktre s zaprojektowane tak, aby byy zdolne do pracy zgodnie
z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta i zapewniay normalny poziom zabezpieczenia zgodnie ze swym przeznaczeniem w przestrzeniach, gdzie atmosfera wybuchowa bdca
mieszanin powietrza i gazw, par, mgie lub pyw moe wystpi z maym prawdopodobiestwem i jeeli wystpi to rzadko i tylko przez krtki okres.
Konstrukcja urzdze tej kategorii musi zapewnia wymagany poziom bezpieczestwa podczas
normalnej pracy33.
4.2.3 Poziomy zabezpieczenia urzdze rnych kategorii
Urzdzenia rnych kategorii musz by zdolne do funkcjonowania zgodnie z parametrami ruchowymi ustalonymi przez producenta do pewnego poziomu zabezpieczenia.
Tablica 3. Poziomy zabezpieczenia
POZIOM
ZABEZPIECZENIA
Bardzo wysoki

KATEGORIA
GRUPA I GRUPA II
M1

Bardzo wysoki

Wysoki

M2

Wysoki

Normalny

CHARAKTERYSTYKA
ZABEZPIECZENIA
Dwa niezalene rodki zabezpieczajce lub bezpieczestwo zapewnione nawet, gdy wystpi dwa niezalene od siebie uszkodzenia
Dwa niezalene rodki zabezpieczajce lub bezpieczestwo zapewnione nawet, gdy wystpi dwa niezalene od siebie uszkodzenia
Wystarczajce w czasie normalnej
pracy oraz w trudnych warunkach
eksploatacji
Wystarczajce w czasie normalnej
pracy oraz czsto wystpujcych
zakce lub uszkodze urzdze,
jakie naley bra pod uwag
Wystarczajce w czasie normalnej
pracy

WARUNKI PRACY*
Urzdzenie moe pracowa w warunkach
wystpowania atmosfery wybuchowej
Urzdzenie moe pracowa w strefie 0, 1, 2
(G) lub 20, 21, 22 (D)
Urzdzenie wyczone
w czasie wystpowania
atmosfery wybuchowej
Urzdzenie moe pracowa w strefie 1, 2 (G)
lub 21, 22 (D)
Urzdzenie moe pracowa w strefie 2 (G)
lub 22 (D)

*Uwaga: Zobacz te dyrektywy w sprawie minimalnych wymaga dotyczcych bezpieczestwa i ochrony zdrowia pracownikw
zatrudnionych na stanowiskach pracy, na ktrych moe wystpi atmosfera wybuchowa np. te wykazane w przypisie 5. Urzdzenia
rnych kategorii musz by rwnie zgodne z wymaganiami zasadniczymi i uzupeniajcymi podanymi w zaczniku II dyrektywy
(Zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia).

32

Wyroby tej kategorii musz by take zgodne z wymaganiami uzupeniajcymi podanymi w zaczniku II, pkt 2.2
dyrektywy ATEX.
33
Wyroby tej kategorii musz by take zgodne z wymaganiami uzupeniajcymi podanymi w zaczniku II, pkt 2.3
dyrektywy ATEX.
35

4.3

Ocena ryzyka w odniesieniu do wyrobw

Oglnie mona stwierdzi, e zgodno z zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony

zdrowia dyrektywy 94/9/WE jest konieczna w celu zapewnienia bezpieczestwa przeciwwybuchowego urzdze i systemw ochronnych. Wymagania zostay opracowane pod wzgldem istniejcych lub potencjalnych zagroe wynikajcych z projektu i konstrukcji. Aczkolwiek, biorc pod
uwag filozofi zapisw dyrektywy ATEX 94/9/WE, szczeglnie wanym pojciem jest rwnie
pojcie uytkowania zgodnie z przeznaczeniem. Pene informacje dostarczane przez producentw
s take niezmiernie wane.
Aby speni wymagania dyrektywy 94/9/WE absolutnie niezbdne jest przeprowadzenie procesu
oceny ryzyka. Zgodnie z zacznikiem II 1.0.1, na producentach spoczywa obowizek zaprojektowania urzdzenia i sytemu ochronnego z punktu widzenia zintegrowanego bezpieczestwa przeciwwybuchowego. Zintegrowane bezpieczestwo przeciwwybuchowe jest rozumiane jako zapobieganie powstawaniu atmosfer wybuchowych oraz rde zaponu, jak rwnie w razie wystpienia
wybuchu, natychmiastowe jego stumienie lub ograniczenie jego skutkw. W zwizku z powyszym, producent musi podj odpowiednie dziaania w odniesieniu do ryzyka wybuchu. Jednake w
wikszoci przypadkw nie bdzie on w stanie przewidzie moliwego zakresu niekorzystnych
konsekwencji takiego wybuchu (jako elementu oglnego ryzyka wybuchu), poniewa wycznie s
one zalene od szczegowych warunkw zabudowy u uytkownika. Z tego wzgldu, ocena ryzyka
przeprowadzona przez producenta bdzie oglnie rzecz biorc ograniczona i bdzie skupiaa si na
ocenie zagroenia zaponem (jako elementu ryzyka wybuchu) albo funkcji kontroli wybuchu
w przypadku systemu ochronnego i urzdzenia zabezpieczajcego. Co wicej, zgodnie z zacznikiem II 1.0.2. dyrektywy, urzdzenia i systemy ochronne musz by zaprojektowane oraz wykonane po odpowiedniej analizie, moliwych technicznych uszkodze i bdw eksploatacyjnych w celu
eliminacji niebezpiecznych sytuacji.
Biorc pod uwag zobowizania wynikajce z poszczeglnych wymaga dyrektywy 94/9/WE, metodologia oceny ryzyka, tj. w tym przypadku ocena zagroenia zaponem powinna obejmowa nie
tylko kwestie projektowania i konstrukcji, ale rwnie powinna wprowadza wsplny format lub
jzyk midzy projektantami i uytkownikami.
Metody i/lub techniki, ktre mog by zastosowane
Istnieje wiele moliwych metod i/lub technik oceny ryzyka, szczeglnie sucych do identyfikacji
zagroe. Mog by one atwo adoptowane w odniesieniu do oceny zagroenia zaponem wyjanionej powyej, nastpujco:
Dobra technika identyfikacyjna ma nastpujce cechy:
jest uporzdkowana, tj. przeprowadzana w taki sposb, e wszystkie czci systemu,
wszystkie fazy uytkowania oraz wszystkie mogce realnie wystpi zagroenia s brane
pod uwag,
stosuje burze mzgw.
Przez zastosowanie wicej ni jednej techniki minimalizuje si moliwoci przeoczenia jakiegokolwiek zagroenia. Jednake naley zachowa rwnowag midzy dodatkowym czasem powiconym na zastosowanie wicej ni jednej techniki a wiksz pewnoci wynikw. Najwaniejszym
wynikiem identyfikacji zagroenia jest sporzdzenie listy niebezpieczestw, ktre mogyby by
powodowane przez wyroby brane pod uwag w fazie szacowania ryzyka.

36

Metodologia oceny zagroenia powinna obejmowa profile zagroenia wraz z przewidywanymi

parametrami awarii, ktre mog by rozsdnie przewidywane. Kwestie te podlegaj ocenie zagroenia jako szereg logicznych krokw umoliwiajcych, w uporzdkowany sposb, badanie zagroe zwizanych z danym wyrobem.
W zasadzie ocena ryzyka skada si z czterech krokw34:
a) Identyfikacja zagroenia: systematyczna analiza wszystkich zagroe zwizanych
z wyrobem. W przypadku rozpoznania zagroenia, konstrukcja moe by zmieniona
w celu minimalizacji zagroenia nawet, jeeli poziom ryzyka nie zosta oszacowany.
Jeeli zagroenie nie zostao rozpoznane, nie moe by uwzgldnione w projekcie.
b) Oszacowanie zagroenia: okrelenie prawdopodobiestwa wystpienia zidentyfikowanego zagroenia (i cikoci moliwej szkody bdcej skutkiem rozwaanego zagroenia patrz rwnie EN 1050).
c) Ocena zagroenia: porwnanie oszacowanego ryzyka z kryteriami podejmowania decyzji, czy ryzyko to jest akceptowalne, czy konstrukcja wyrobu musi zosta zmodyfikowana w celu zmniejszenia tego ryzyka.
d) Analizy sposobu zmniejszenia zagroenia: ostatnim krokiem oceny zagroenia jest
proces identyfikacji, wyboru oraz modyfikacji zmian konstrukcji, ktre pozwoliyby na
zmniejszenie cakowitego ryzyka wyrobw. Chocia ryzyko zawsze moe by zmniejszane, rzadko moe by zmniejszone do zera (z wyjtkiem udaremnienia dziaania).
Sposoby zmniejszania ryzyka, ktre s skierowane na zagroenia majce najwikszy wpyw na cakowite ryzyko, stwarzaj najwiksze moliwoci jego zmniejszania. Skuteczne zmniejszanie ryzyka
rozpoczyna si zawsze od zmian koncepcji projektu, np. bezpieczna konstrukcja.

34

Pozostae informacje dotyczce oceny ryzyka patrz EN 1127-1 Atmosfery wybuchowe Zapobieganie i ochrona
przed wybuchem cz 1: Pojcia podstawowe i metodyka. Przykady praktyczne podano w normie EN 13463-1
Urzdzenia nieelektryczne w przestrzeniach zagroonych wybuchem Cz 1: Podstawowe zaoenia i wymagania.
37

5 URZDZENIA WYCZONE Z ZAKRESU DYREKTYWY 94/9/WE

5.1

Wyczenia na podstawie artykuu 1.4 dyrektywy 94/9/WE

aparatura medyczna przeznaczona do uytku w rodowisku medycznym;

urzdzenia i systemy ochronne, jeeli zagroenie wybuchowe wynika wycznie z powodu

obecnoci materiaw wybuchowych lub substancji chemicznie niestabilnych;

urzdzenia przeznaczone do uytku domowego i niekomercyjnego, jeeli atmosfera wybuchowa

moe powsta w wyniku przypadkowego wypywu paliwa gazowego. Pytanie nad jakim dyskutowano to, czy bezwarunkowo naley rozumie, e urzdzenia przeznaczone do uytku
w warunkach domowych i niekomercyjnych gdzie wypyw nie jest paliwem gazowym s objte
dyrektyw. W ramach Staego Komitetu ATEX uzgodniono, jako ogln zasad, e tego rodzaju urzdzenia s wyczone z zakresu dyrektywy 94/9/WE, poniewa nie s one przeznaczone
do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem;

rodki ochrony indywidualnej objte dyrektyw 89/686/EWG35. Zdarza si, e rodek ochrony
indywidualnej posiadajcy wasne potencjalne rdo zaponu przeznaczony jest do uytku
w przestrzeni zagroonej wybuchem. Wobec tego rodzaju rodkw stosuje si procedury zawarte w dyrektywie 94/9/WE celem zapewnienia bezpieczestwa przeciwwybuchowego (patrz
rwnie rozdzia 6);

statki penomorskie i ruchome platformy wraz z wyposaeniem pokadowym tych statkw

i platform, poniewa zostay one objte konwencj IMO;

rodki transportu, tj. pojazdy i ich przyczepy oraz rodki transportu przeznaczone wycznie do
przewozu pasaerw drog powietrzn, ldow, wodn i szynow, jak rwnie rodki transportu
przewozu towarw transportem powietrznym, bd w publicznej sieci drogowej, kolejowej lub
wodnej. Wyczeniu nie podlegaj pojazdy przeznaczone do uytku w przestrzeni zagroonej wybuchem;

wyroby objte artykuem 296 (1) (b) Traktatu, tj. zaprojektowane i wykonane specjalnie na potrzeby si zbrojnych lub sub utrzymywania porzdku i poszanowania prawa. Wyroby podwjnego przeznaczenia nie podlegaj wyczeniu.

5.2

Przykady urzdze nie objtych dyrektyw 94/9/WE

5.2.1 Wyroby proste

W przypadku prostych wyrobw elektrycznych zharmonizowane normy europejskie zapewniaj
dobr podstaw oceny efektywnoci rde zaponu i w rezultacie tego okrelenia czy powinny by
one brane pod uwag jako rda efektywne.
Na og wikszo prostych mechanicznych wyrobw nie wchodzi w zakres dyrektywy 94/9/WE
poniewa nie maj one wasnego rda zaponu (patrz 3.7.2). Przykadami wyrobw nie majcych
wasnych rde zaponu s narzdzia rczne takie jak motki, klucze, piy i drabiny.
Poniej przedstawione s kolejne przykady wyrobw, ktre w wikszoci przypadkw nie maj
potencjalnych rde zaponu. Jednake producent bdzie musia rozpatrzy kady oddzielny wyrb
35

Dz.U. WE nr L 399, z 30.12.1989, znowelizowana przez dyrektyw 93/95/EWG, Dz.U. WE nr L 276, z 9.11.1993
oraz dyrektyw 93/68/EWG, Dz.U. WE nr L 220, z 30.08.1993.

38

pod wzgldem zagroenia zaponem aby rozway czy dyrektywa 94/9/WE ma zastosowanie (patrz
rwnie 3.7.3):

mechanizm zegarowy, mechaniczna migawka aparatu fotograficznego (metalowa),

zawory bezpieczestwa, samozamykajce si drzwi,

urzdzenia napdzane tylko si ludzkich mini, rczne: pompy, wcigniki, zawory.

Kwestia zaworw rcznych bya rwnie dyskutowana. Zawory te nie s objte zakresem dyrektywy, poniewa ich napd odbywa si z ma prdkoci i nie ma moliwoci wytworzenia gorcych
powierzchni, jak to opisano w 3.7.3. Niektre z nich posiadaj czci z polimerw, ktre mogyby
si naelektryzowa, jednake nie rni ich to od rur z tworzyw sztucznych. Zwaywszy, e rury s
bezspornie poza zakresem dyrektywy 94/9/WE, zgodzono si, e takie zawory nie wchodz w jej
zakres.
Niektrzy producenci argumentowali, e ich zawory byy specjalnie przystosowane do wymaga
ATEX-u, std albo zastosowali bardziej przewodzce polimery albo podjli starania w celu zapewnienia, e adne niemetalowe czci nie naelektryzuj si, poniewa s uziemione. Inni producenci
stwierdzali, e wszystkie ich zawory speniaj to wymaganie po prostu poprzez sposb swojej konstrukcji i nie widz rnic pomidzy takimi zaworami a zaworami uywanymi w procesach technologicznych niepalnych materiaw. W celu uniknicia zamieszania ci, ktrzy twierdz, e ich zawory nie maj rda zaponu, a wic s poza zakresem dyrektywy, i ci ktrzy twierdz, e zrobili tylko bardzo proste zmiany konstrukcyjne i chcieliby zaklasyfikowa je do kategorii 2 lub nawet 1,
zgodzili si, e zwyke zawory s poza zakresem dyrektywy. Niemniej jednak, jak przedstawiono
w 3.7.3, tam, gdzie wystpuj przestrzenie zagroone wybuchem, uytkownicy musz zawsze rozway ryzyko zaponu spowodowanego elektrycznoci statyczn.
5.2.2 Instalacje
Dyrektywa nie zawiera przepisw dotyczcych procesu instalacji. Instalowanie takich urzdze
bdzie generalnie podmiotem wymaga prawnych albo dyrektywy dotyczcej miejsca pracy (patrz
przypis 5) albo krajowych przepisw pastw czonkowskich.
Jednak czsto zadawane pytanie dotyczy rnicy pomidzy odpowiedzialnoci producenta produkujcego urzdzenie albo zestaw wynikajc z dyrektywy 94/9/WE ATEX, a odpowiedzialnoci
uytkownika kocowego, kupujcego dane urzdzenie do zabudowania w instalacji. (Mona wskaza na analogiczn rnic pomidzy produkujcym sprzt taki jak telewizor, ktry moe by
wprowadzany do obrotu (zgodnie z dyrektyw LVD 2006/95/WE), a wyposaajcym dom we
wszystkie wyroby uytkowe z asortymentu wyrobw, ktre bd instalowane i czone, bdzie to
najwyraniej instalacja i bdzie wchodzi w zakres dyrektywy dotyczcej miejsc pracy
89/391/EWG lub innych dotyczcych bezpieczestwa w miejscach pracy).
Podobna sytuacja wystpuje w przypadku poszczeglnych urzdze, ktrych zgodno uprzednio
zostaa oceniona, wprowadzonych do obrotu niezalenie przez jednego lub kilku producentw i nie
wprowadzonych do obrotu przez jedn osob jako jeden funkcjonalny zesp (jak to przedstawiono
w 3.7.5.1). Zestawianie takich urzdze i ich instalowanie w miejscu uytkowania nie jest uznawane za produkcj, a zatem w wyniku tego nie mamy do czynienia z urzdzeniem; wynik takiego
dziaania jest instalacj i nie wchodzi w zakres dyrektywy 94/9/WE. Instalator musi zapewni, e
pocztkowo zgodne pojedyncze urzdzenia bd nadal zgodne po ich oddaniu do ruchu. Z tego powodu musi on starannie stosowa si do wszystkich instrukcji producentw. Dyrektywa nie reguluje procesu instalowania. Oglnie rzecz biorc instalowanie takich urzdze bdzie objte wymaganiami przepisw pastw czonkowskich. Przykadem moe by oprzyrzdowanie skadajce si
39

z czujnika, przetwornika, bariery ochronnej i zasilacza, jeeli zostay dostarczone przez kilku rnych producentw i zainstalowane na odpowiedzialno uytkownika.
Jest oczywiste, e nie zawsze da si wyznaczy czyteln granic pomidzy instalacj a zestawem.
W przypadku zestaww i instalacji odpowiedzialno bdzie spadaa na osob, ktra wprowadza
zestaw do obrotu albo na uytkownika kocowego. Kady z nich musi stworzy dokumentacj
techniczn wykazujc jak speni odpowiednie przepisy. Wikszo treci technicznych bdzie taka
sama.
Instalacja przemysowa zwykle bdzie instalacj jeeli:

uytkownik kocowy lub instalator kupuje czci skadowe (w tym czci i podzespoy oraz
urzdzenia ATEX) od rnych producentw i po przeprowadzeniu penej oceny ryzyka s one
instalowane na jego odpowiedzialno,

uytkownik wykonuje ca seri rnych dziaa wymagajc integracji gwnie zgodnych

z ATEX-em urzdze i czci w miejscu ich pracy i s one instalowane zgodnie
z niepowtarzalnym projektem,

uytkownik kocowy zleca zbudowanie czci jego instalacji poza miejscem jej pracy, ktra
moe by niepowtarzalna, ale ktra z pewnoci nie jest produkcj seryjn, i ktra jest wykonana na jego bezporedni odpowiedzialno, lub niebezporedni wykonawcy pracujcego dla
niego w ramach kontraktu,

odbiorcze badania albo nastawy s konieczne w trakcie budowy instalacji przemysowej i s one
wykonywane na pen odpowiedzialno uytkownika kocowego.

40

6 ZASTOSOWANIE DYREKTYWY 94/9/WE WOBEC INNYCH WYROBW,

KTRYCH MOE ONA DOTYCZY
W zasadzie, jeeli wyrb podlega rwnoczenie innym dyrektywom, wszystkie dyrektywy musz
by stosowane rwnolegle w celu wypenienia postanowie kadej z nich.
6.1

Kompatybilno elektromagnetyczna 2004/108/WE (EMC)

W przypadku dyrektywy 94/9/WE oraz dyrektywy dotyczcej kompatybilnoci elektromagnetycznej 2004/108/WE (EMC), dyrektywa 94/9/WE winna by stosowana celem wypenienia wymaga dotyczcych przepisw bezpieczestwa atmosfery wybuchowe. Dyrektywa EMC musi
rwnie by zastosowana tak, aby zapewni, e wyrb nie bdzie powodowa zaburze elektromagnetycznych i zaburzenia takie nie wpywaj na jego normalne dziaanie. Istnieje kilka zastosowa,
gdzie normalny poziom odpornoci na zaburzenia elektromagnetyczne podany w dyrektywie
204/108/WE moe by niewystarczajcy w celu zapewnienia koniecznego poziomu odpornoci
w odniesieniu do bezpiecznego dziaania zgodnie z dyrektyw 94/9/WE. W tym przypadku producent jest zobowizany okreli odporno na zaburzenia elektromagnetyczne osigan przez jego
wyroby zgodnie z zacznikiem II, 1.2.7 dyrektywy 94/9/WE. Na przykad w przypadku systemw
ochronnych, gdzie pozyskanie danych oraz ich przetwarzanie moe mie bezporedni wpyw na
bezpieczestwo przeciwwybuchowe.
6.2

Niskonapiciowa 2006/95/WE (LVD)

Wyroby przeznaczone do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem s wyranie wyczone

z zakresu dyrektywy niskonapiciowej 2006/95/WE (LVD). Wszystkie zasadnicze cele dyrektywy niskonapiciowej musz by objte dyrektyw 94/9/WE (zacznik II, 1.2.7). Normy opublikowane w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej odnoszce si do dyrektywy 2006/95/WE mog by wyszczeglnione w deklaracji zgodnoci w celu spenienia wymaga 1.2.7 zacznika II
dyrektywy 94/9/WE. Niewyczone z zakresu dyrektywy LVD pozostaj urzdzenia zabezpieczajce, sterujce i regulacyjne wymienione w artykule 1.2 dyrektywy 94/9/WE przeznaczone do uytku
na zewntrz przestrzeni zagroonych wybuchem, ktre s wymagane lub przyczyniaj si do bezpiecznego funkcjonowania urzdze i systemw ochronnych. W tych przypadkach powinny by
stosowane obie dyrektywy.
6.3

Maszynowa 2006/42/WE (MD)

Inny zwizek zachodzi pomidzy dyrektyw 94/9/WE a dyrektyw maszynow 2006/42/WE. Dyrektywa 94/9/WE jest szczegow dyrektyw w rozumieniu artykuu 3 dyrektywy maszynowej
i zawiera ona bardzo wyrane i szczegowe wymagania dotyczce unikania zagroe w przestrzeniach zagroonych wybuchem, podczas gdy dyrektywa maszynowa zawiera tylko bardzo oglne
wymagania dotyczce bezpieczestwa przeciwwybuchowego (zacznik I, 1.5.7 MD). Jeli chodzi
o ochron przeciwwybuchow w przestrzeniach zagroonych wybuchem, dyrektywa 94/9/WE jest
waniejsza i winna by zastosowana jako pierwsza. Wobec innych odpowiednich zagroe dotyczcych maszyn, musz by stosowane wymagania dyrektywy maszynowej.
6.4

Transport drogowy towarw niebezpiecznych 94/55/WE oraz 98/91/WE (ADR)

W celu uniknicia ewentualnego pokrywania si z dyrektywami 94/55/WE i 98/91/WE dotyczcymi transportu drogowego towarw niebezpiecznych wikszo rodkw transportu zostaa
wyczona z zakresu dyrektywy 94/9/WE (artyku 1 (4)). Te pojazdy, ktre w zasadzie pozostay
w dyrektywie 94/9/WE to te, ktre nie opuszczaj terenu uytkownika. Typowym przykadem s
pojazdy szynowe wykorzystywane w kopalniach gazowych, wzki widowe oraz inne maszyny
41

ruchome, w ktrych silniki spalinowe, systemy hamulcowe lub instalacje elektryczne mog by
potencjalnymi rdami zaponu.
Moliwe jest rwnolege stosowanie obydwu dyrektyw. Na przykad, gdy producent projektuje
i wytwarza rodki transportu przeznaczone do przewozu niebezpiecznych (w tym przypadku palnych) materiaw zarwno po drogach publicznych, jak i w przestrzeniach zagroonych wybuchem.
Aby speni kryteria pozwalajce na uycie dyrektywy 94/9/WE pojazd musiaby:

by okrelony jako: urzdzenie, system ochronny lub aparatura zabezpieczajca zgodnie

z art. 1.2 dyrektywy;

posiada wasne potencjalne rdo zaponu,

by przeznaczony do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem36.

Aby oceni, w jakich odpowiednich warunkach obydwie dyrektywy bd zastosowane, naley rozway wyczenia podane w Artykule 1 (4) w dyrektywie 94/9/WE.
To wyranie okrela wyczenie rodkw transportu za wyjtkiem tych, przeznaczonych do
uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem, ktre nie powinny by wykluczone.
Definicja rodkw transportu jest dalej podana bardziej szczegowo w art. 2 dyrektywy
98/91/WE i w szerszym ujciu jest interpretowana jako operacja transportu z wykorzystaniem pojazdu na drogach publicznych, wcznie z rozadunkiem i zaadunkiem.
Std Stay Komitet ds. ATEX-u stwierdzi, e jak to opisano w wytycznych Komisji, pojazdy objte
zakresem dyrektywy 98/91/WE mog by take objte zakresem dyrektywy ATEX 94/9/WE.
Jeeli taki pojazd jest przeznaczony do uytku w przestrzeni zagroonej wybuchem bd miay zastosowanie obie dyrektywy. Jednake, to nie dotyczy przypadku, gdy takie warunki otoczenia mog
by wycznie wynikiem operacji zaadunku lub rozadunku jak to opisano w dyrektywie
98/91/WE. Jako przykad podajmy pojazd cystern do przewozu benzyny, podczas gdy znajduje
si w miejscu zaadunku/rozadunku paliwa, gdzie uwaa si, e pocztkowo nie ma przestrzeni
zagroonej wybuchem poniewa jego lokalizacja uwzgldnia urzdzenia magazynowe. Jak to
wyjaniono powyej, jeeli w tym rodowisku wystpi atmosfera wybuchowa spowodowana operacj zaadunku/rozadunku, to naley zastosowa tylko wymagania dyrektywy 98/91/WE.
Dodatkowo ustalono, e ocena zgodnoci jak i wymagania techniczne dyrektywy 94/55/WE jak i te
okrelone w dyrektywie 98/91/WE mog nie w peni by rwnowane tym wymaganym do zgodnoci z dyrektyw 94/9/WE.
I w tym kontekcie pojawio si pytanie, czy producenci wewntrznych urzdze monitorujcych
lub innych urzdze, ktre s doczane lub wbudowane do pojazdu takiego jak cysterna, musz
stosowa dyrektyw 94/9/WE i oznakowa je znakiem CE? Wywnioskowano co nastpuje:
1. Na podstawie artykuu 75 Traktatu WE i wprowadzajc przepisy ADR, dyrektywa 94/55/WE
w peni harmonizuje przepisy bezpiecznego transportu drogowego towarw niebezpiecznych.
2. Dodatkowo, na podstawie artykuu 95 Traktatu WE, dyrektywa 98/91/WE zapewnia pen harmonizacj dotyczc wymaga technicznych dotyczcych niej wymienionych kategorii pojazdw
przeznaczonych do transportu drogowego towarw niebezpiecznych:

36

Chyba, e jest to aparatura zabezpieczajca jak zdefiniowano w art. 1.2 dyrektywy 94/9/WE.

42

kategoria N: Pojazdy samochodowe, majce co najmniej cztery koa i maksymaln mas przekraczajc 3,75 tony, albo majce trzy koa i maksymaln mas przekraczajc 1 ton, do przewozu adunkw,
kategoria O: przyczepy (z wczeniem naczep).

Zgodnie z artykuem 4, po wypenieniu wszystkich wymaga podanych w zacznikach

w odniesieniu do skompletowanego pojazdu, pastwa czonkowskie nie mog odmwi udzielenia
homologacji typu WE lub udzielenia krajowej homologacji typu, albo zabroni rejestracji, sprzeday lub rozpoczcia uytkowania takich pojazdw z powodw dotyczcych transportu towarw niebezpiecznych.
3. Dyrektywa 98/91/WE zawiera, odniesione do dyrektywy 94/55/WE, wymagania obejmujce zarwno elektryczne (np. przewody, akumulatory) i nieelektryczne (np. zabezpieczenie silnika przed
przegrzaniem, ogrzewacze spalinowe) wyposaenie pojazdw przeznaczonych do transportu towarw niebezpiecznych, ktre mog mie wpyw na powstawanie atmosfer wybuchowych.
4. Przy zaoeniu e:
- pewne pojazdy nie s przeznaczone do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem chyba, e
tylko czasowo w trakcie zaadunku/rozadunku:

towary, ktre bd transportowane, s substancjami lub przedmiotami, jak okrelono w artykule

2 dyrektywy 94/55/WE.

wykluczenia zawarte w zaczniku A paragraf 1.1.3 dyrektywy 94/55/WE i umowy ADR nie
maj zastosowania.

W takich okolicznociach wyczenie na podstawie art. 1(4) dyrektywy 94/9/WE ma zastosowanie

do CAEGO pojazdu, z wczeniem CAEGO niezbdnego, towarzyszcego wyposaenia do
transportu niebezpiecznych towarw (np. zawory oddechowe pokryw wazw, systemw ledzenia pojazdw).
We wszystkich innych przypadkach dyrektywa 94/9/WE moe mie zastosowanie.
Uwaga 1: W niektrych miejscach cysterny mog mie dostp do stref (np. do strefy 1). W tym
przypadku uytkownicy odpowiedzialni za te miejsca mog zada od dostawcy do uytku cystern
skadajcej si z wyrobw zgodnych z ATEX-em.
Uwaga 2: Nawet jeeli pojazd lub jego czci, s z zaoenia przeznaczone do cigego uytkowania w przestrzeniach zagroonych wybuchem, to urzdzenia takie jak zawory oddechowe pokryw
wazw i tak nie bd w zakresie dyrektywy 94/9/WE. Zwykle takie urzdzenia nie maj wasnego
rda zaponu, nie s aparatur zabezpieczajc w znaczeniu dyrektywy ATEX i zwykle nie s
wyposaone w system ochronny, taki jak przerywacz pomienia.
6.5

rodki ochrony osobistej 89/686/EWG (PPE)

rodki objte dyrektyw dotyczc rodkw ochrony osobistej (PPE) 89/686/EWG s specjalnie
wyczone z dyrektywy 94/9/WE. Jednake wytwarzanie tych rodkw przeznaczonych do uytku
w przestrzeniach zagroonych wybuchem zostao objte podstawowymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony zdrowia pkt 2.6 zacznika II dyrektywy PPE. rodki ochrony osobistej przeznaczone do uytku w atmosferze wybuchowej powinny by tak zaprojektowane i wykonane, aby nie mogy by rdem elektrycznych, elektrostatycznych lub mechanicznych ukw lub iskier mogcych
spowodowa zapon mieszaniny wybuchowej. Zastosowanie zasadniczych wymaga bezpiecze43

stwa i ochrony zdrowia zawartych w dyrektywie 94/9/WE moe by jednym ze sposobw wykazania zgodnoci.
6.6

Urzdzenia cinieniowe 97/23/WE (PED)

Dyrektywa 97/23/WE urzdzenia cinieniowe (PED) dotyczy urzdze specyficznego rynku

podobnie jak dyrektywa ATEX. Zaledwie tylko kilka urzdze cinieniowych ma wasne, potencjalne rda zaponu. Jest mao przykadw osprztu zabezpieczajcego, mogcego by samodzielnymi systemami ochronnymi, albo ewentualnie urzdzeniami. Przerywacze pomienia oceniono jako osprzt cinieniowy w rozumieniu dyrektywy PED. W dyrektywie PED nie ma dodatkowych wymaga dotyczcych przerywaczy pomienia. PED szczeglnie wyklucza ze swego zakresu
urzdzenia sklasyfikowane jako kategorii nie wyszej ni kategoria I, zgodnie z art. 9 dyrektywy
PED, ale bdcych w zakresie ATEX.
Dyrektywa - urzdzenia cinieniowe zajmuje si tylko zagroeniem powodowanym przez cinienie
i nie bierze pod uwag zapobiegania i zabezpieczania przed wybuchami/zapaleniami, ktre nie s
powodowane cinieniem. W wikszoci przypadkw przyjmuje si, e urzdzenie PED nie ma wasnego rda zaponu, jeeli jest ono, zgodnie z instrukcjami producenta (wcznie z informacjami
dotyczcymi konserwacji i napraw elementw czcych, np. zaworw, konierzy), odpowiednio
zainstalowane. Jeeli powierzchnia takiego urzdzenia PED bdzie gorca w trakcie dziaania a co
bdzie spowodowane tylko przez temperatur jego zawartoci to nie waciwym jest rozpatrywanie
takie urzdzenie jako podlegajce dyrektywie 94/9/WE ATEX.
6.7

Proste zbiorniki cinieniowe 87/404/EWG

Dyrektywa 87/404/EWG proste zbiorniki cinieniowe odnosi si do ograniczonej liczby zbiornikw do przechowywania powietrza lub azotu pod cinieniem. Urzdzenia ATEX mog by doczone do takich zbiornikw tworzc zestaw, lecz naley zauway, e jest stosunkowo niewiele
przypadkw, gdy obie dyrektywy bd miay zastosowanie do tego samego wyrobu.
6.8

Urzdzenia spalajce paliwa gazowe 90/396/EWG (GAD)

Dyrektywa 90/396/EWG urzdzenia spalajce paliwa gazowe (GAD) dotyczy urzdze uywanych w zastosowaniach domowych i niekomercyjnych, ale nie ma zastosowania do urzdze
przeznaczonych do procesw przemysowych. Wikszo urzdze objtych dyrektyw GAD jest
zdolna do spowodowania zaponu otaczajcej atmosfery wybuchowej i nie mog by zgodne
z dyrektyw ATEX.
Powinno si rwnie pamita, e dyrektywa 94/9/WE ATEX zawiera ponisze wykluczenie:
urzdzenia przeznaczone do uytku domowego i niekomercyjnego, jeeli atmosfera wybuchowa
moe powsta tylko rzadko, wycznie w wyniku przypadkowego wypywu paliwa gazowego.
Pytanie, jakie pojawio si, to czy gdy wypyw nie jest paliwem gazowym, tego rodzaju urzdzenia
s wyczone z zakresu dyrektywy 94/9/WE.
Uzgodniono jako ogln zasad, e tego rodzaju urzdzenia s wyczone z zakresu dyrektywy,
poniewa nie s one przeznaczone do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem.
6.9

Wyroby budowlane 89/106/EWG (CPD)

Oprcz ww. dyrektyw, trzeba wspomnie o relacji pomidzy dyrektyw 94/9/WE a dyrektyw
dotyczc wyrobw budowlanych (CPD) 89/106/EWG. Podczas prac normalizacyjnych prowa44

dzonych w odniesieniu do obu dyrektyw okazao si, e (w niektrych obszarach) zakres ich obu
moe si pokrywa. Obszarami ju rozpoznanymi s:

systemy ochrony przeciwwybuchowej oraz systemy tumienia ognia uywajce tych samych
rodkw,

te same wyroby metalowe do systemw rozprowadzania, takie jak: rury, uchwyty rur, dysze itp.
stosowane w obydwu obszarach.
W zasadzie mona przyj, e w przypadkach, gdy zachodzi wtpliwo, dyrektyw dotyczc wyrobw budowlanych zawsze stosuje si, jeeli rozwaany przedmiot przymocowany jest do budynku i staje si jego integraln czci lub jeeli moe by budynkiem samym w sobie (np. silos). W
takich sytuacjach stosuje si dyrektyw CPD oraz dyrektyw ATEX 94/9/WE rwnolegle. Zgodno z zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony zdrowia, dyrektywy 94/9/WE bdzie
w zasadzie wykazywaa zgodno z zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony zdrowia
dyrektywy CPD w odniesieniu do zagroenia zaponem.
W tym kontekcie naley zwrci szczegln uwag na to, e jednostce notyfikowanej wolno
uwzgldnia tylko te aspekty odnoszce si do wicej ni jednej dyrektywy, jeeli jednostka
zostaa notyfikowana w ramach wszystkich tych dyrektyw w odpowiednim zakresie.
6.10

Dyrektywa wyposaenie statkw 96/98/WE (MED)

Dyrektywa 96/98/WE (MED.) wyposaenie statkw nie jest dyrektyw Nowego Podejcia,
jak nie jest oparta na zasadach Globalnego Podejcia i nie przewiduje oznakowania CE. Dyrektywa 94/9/WE wyranie wyczya ze swego zakresu statki penomorskie i ruchome platformy
wraz z wyposaeniem pokadowym tych statkw i platform, a wyposaenie do uytku na pokadach statkw podlega tylko dyrektywie MED, wykluczajc wszystkie pozostae. Jednake, wymagania konstrukcyjne dotyczce urzdze przeciwwybuchowych na morzu s oglnie takie same jak
na ldzie: tego dowodz odniesienia MED. do tych samych lub podobnych norm, jak zharmonizowane z dyrektyw ATEX. Rzeczywicie niektre produkty (jak urzdzenia detekcji gazw) s uytkowane na morzu i ldzie, wymagajc certyfikacji zgodnie z dyrektyw ATEX i/lub MED, zgodnie
z ich przeznaczeniem.

45

7 WYROBY UYWANE, NAPRAWIANE LUB MODYFIKOWANE ORAZ CZCI

ZAMIENNE37
7.1

Wymagania oglne

Oglnie rzecz biorc, to producenci powinni rozpatrzy, czy wyrb jest wprowadzany do obrotu
w UE lub oddawany do uytku po raz pierwszy, lub czy modyfikacje s takie, e zamierzajc
wprowadzi wyrb do obrotu naley wyrb rozpatrywa jako nowy. Jeeli cho jedna odpowied
na te pytania jest tak, to wwczas dyrektywa 94/9/WE ma pene zastosowanie. We wszystkich
innych przypadkach dyrektywa 94/9/WE nie obowizuje, a osoba odpowiedzialna winna zapewni,
e zostay zastosowane odpowiednie krajowe lub wsplnotowe przepisy.
W tym przypadku naley bra pod uwag, e:
w dalszej czci niniejszych wytycznych bd omawiane te wyroby, wobec ktrych dyrektywa
94/9/WE ma potencjalne zastosowanie. Wyroby, ktre nie wchodz w zakres dyrektywy s zatem pominite w niniejszym opracowaniu,
zastosowanie dyrektywy 94/9/WE wobec wyrobw jak nowe nie stanowi naruszenia prawa
dotyczcego wasnoci intelektualnej.38
Jeeli chodzi o informacje dotyczce naprawy urzdzenia, patrz 10.1.3 Dokumenty towarzyszce
wyrobowi.
7.2

Definicje

Wyrb uywany oraz wyrb z drugiej rki: wyrb, ktry zosta wprowadzony do obrotu w UE
przed wejciem w ycie dyrektywy 94/9/WE oraz oddany do uytku na terytorium UE. Wyrb ten
pozostawa zgodny z obowizujcym wwczas prawem krajowym lub wsplnotowym w zalenoci
od daty. Dyrektywa ATEX 94/9/WE nie ma zastosowania.
Wyroby uywane, ktre byy wprowadzone do obrotu oraz uywane w UE przed dat wejcia
w ycie dyrektywy 94/9/WE nie podlegaj tej dyrektywie. Wyroby te byy oznakowane oraz uywane zgodnie z przepisami obowizujcymi w tamtym czasie. Przepyw tych wyrobw w UE nastpuje zgodnie z artykuem 28/30 Traktatu WE dopki nie s one modyfikowane w taki sposb, e
staj si jak nowe.
Dyrektywa 94/9/WE powinna by stosowana wobec wyrobw uywanych importowanych
z pastw spoza UE, ktre bd dostpne po raz pierwszy we UE po 30 czerwca 2003 roku w celu
dystrybucji i/lub uytkowania w UE.
7.3

Wyroby zregenerowane (lub odnowione39)

Wyroby zregenerowane (lub odnowione) s to wyroby uywane, ktre byy w obrocie i byy uytkowane w UE, ale ktrych dziaanie ulego zmianie z biegiem czasu (z powodu starzenia si lub
wyjcia z uycia itp.), a ktre to wyroby zostay zmodyfikowane w celu ich odtworzenia. Przykad
wyrobw, ktrych wygld zewntrzny zosta zmieniony i poprawiony przez zastosowanie zabiegw
kosmetycznych i estetycznych, po tym jak zostay one wprowadzone do obrotu i oddane do uytku,
stanowi szczeglny rodzaj odnowienia, majcy na celu odtworzenie zewntrznego wygldu wyro-

37

Zastosowanie dyrektywy ATEX wobec urzdze jak nowe nie stanowi naruszenia prawa dotyczcego wasnoci
intelektualnej. Patrz dyrektywa 89/104/EWG dotyczca ocen i decyzji Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci
z 11 lipca 1996, C427/93, 429/93, 436/93 Bristol Meyer Squibb.
38
Patrz dyrektywa 89/104/EWG dotyczca ocen i decyzji Europejskiego Trybunau Sprawiedliwoci z 11 lipca 1996
w dok. Gazy czone C427/93, 429/93, 436/93 Bristol Meyer Squibb.
39
W tym rozdziale oba terminy, odremontowany/odnowiony, jak rwnie remontowanie/odnawianie s uywane zamiennie.
46

bu40. W tym przypadku, bez znaczcych modyfikacji (wyrobu) dyrektywa 94/9/WE nie obowizuje.
7.4

Wyroby o zmienionej konfiguracji

Wyroby o zmienionej konfiguracji to wyroby uywane, ktre byy w obrocie oraz byy uytkowane
w UE, ale ktrych konfiguracja zostaa zmieniona poprzez doczenie (wzbogacenie) lub odczenie
(pozbawienie) jednej lub wielu czci (podzespow takich jak pytka wtykowa lub modu itp.).
W tym przypadku, bez znaczcych modyfikacji, dyrektywa 94/9/WE nie obowizuje.
7.5

Znaczco zmodyfikowane wyroby

Oglnie rzecz biorc, odpowiedni tekst zawarty w Przewodniku wdraania dyrektyw opartych na
koncepcji nowego i globalnego podejcia (Niebieski Przewodnik)41, rozdzia 2.1 Wyroby objte
dyrektywami ma zastosowanie. W rozumieniu dyrektywy 94/9/WE znaczca modyfikacja jest to
jakakolwiek modyfikacja wpywajca na jedno lub wiele zasadniczych wymaga bezpieczestwa
i ochrony zdrowia (np. temperatura) lub wpywajca na integralno budowy przeciwwybuchowej.
W tym przypadku dyrektywa 94/9/WE musi by zastosowana. Zastosowanie jej nie musi powodowa koniecznoci zastosowania innych dyrektyw.
Ogln zasad jest ponowne stosowanie dyrektywy 94/9/WE wobec wyrobw modyfikowanych, jeeli zostaa przeprowadzona znaczca modyfikacja oraz, jeeli wyrb ten przewidziany jest do ponownego wprowadzenia do obrotu w UE celem dystrybucji i/lub uytkowania.
7.6

Wyroby po naprawie

Wyroby po naprawie s to te wyroby, ktrych funkcjonowanie zostao przywrcone po uprzednim

uszkodzeniu, bez nadania nowych cech wyrobowi lub przeprowadzania modyfikacji. W tym przypadku, po tym jak wyrb zosta wprowadzony do obrotu i nie jest przeznaczony do sprzeday jako
nowy:
dyrektywa ATEX 94/9/WE nie obowizuje.
Nie wyklucza to jednak moliwoci stosowania przepisw krajowych pastw czonkowskich
w sprawie warunkw pracy, ktre to przepisy mog wymaga rwnie pewnego rodzaju oceny wyrobw naprawianych.
7.7

Czci zamienne

Cz zamienna jest to kada jednostka/przedmiot przeznaczona na wymian uszkodzonych bd

zniszczonych czci wyrobu wprowadzonego uprzednio do obrotu lub oddanego do uytku na rynku UE. Typowym dziaaniem naprawczym moe by zastpienie jednej czci, czci zamienn.
Od producenta czci zamiennych nie wymaga si zazwyczaj, aby czci te byy zgodne
z dyrektyw 94/9/WE, chyba, e czci te to urzdzenia lub czci i podzespoy, okrelone
w dyrektywie. Wwczas wszystkie obowizki zawarte w dyrektywie powinny by spenione.
Jeeli producent oryginalnej czci zamiennej oferuje na jej miejsce now inn cz (z uwagi na
postp techniczny, zaprzestanie produkcji starych czci itp.) i jest ona wykorzystywana do naprawy, w ten sposb naprawiony wyrb (dopki nie prowadzono w nim znaczcych modyfikacji) nie
40

Moe to oznacza modyfikacj waciwoci elektrostatycznych wyrobu. Zastosowanie innego materiau lub innych
wymiarw zewntrznych wyrobu moe negatywnie zmieni jego dziaanie w ramach ATEX. Na przykad zastosowanie plastikowej obudowy, w miejsce takiej samej obudowy metalowej, moe spowodowa obnienie ochrony przed
elektrycznoci statyczn.
41
http://ec.europa.ec/enterprise/newapproach/legislation/guide/index.htm
47

jest przedmiotem przeprowadzania oceny zgodnoci z dyrektyw 94/9/WE, poniewa jako wyrb naprawiony nie jest on wprowadzany do obrotu lub oddawany do uytku.

48

8 PROCEDURY OCENY ZGODNOCI

8.1

Wyroby zgodne z dyrektyw 94/9/WE

Artyku 8 dyrektywy opisuje procedury, zgodnie z ktrymi producent lub jego upowaniony przedstawiciel w UE zapewnia oraz deklaruje, e wyrb jest zgodny z dyrektyw 94/9/WE.
Artyku 8.1 (a) opisuje procedury oceny dotyczce urzdze, samodzielnych systemw ochronnych, aparatury zabezpieczajcej takie urzdzenia lub systemy oraz czci i podzespow takich
urzdze, systemw lub aparatury, grupy I i II, kategorii M1 i 1. Istniej nastpujce moliwoci:
i) badanie typu WE42 (Modu B)43, po ktrym nastpuje:
- zapewnienie jakoci produkcji44 (Modu D) lub
- weryfikacja wyrobu45 (modu F),
ii) weryfikacja produkcji jednostkowej46 (Modu G).
Artyku 8.1 (b) opisuje procedury oceny urzdze, aparatury zabezpieczajcej okrelonej
w artykule 1 (2), takie urzdzenia oraz czci i podzespow takich urzdze lub aparatury, grupy
I i II, kategorii M 2 i 2. Istniej nastpujce moliwoci:
W odniesieniu do urzdze elektrycznych i silnikw z wewntrznym spalaniem kategorii
M 2 i 2:
i) badanie typu WE (Modu B ) po ktrym nastpuje:
zgodno z typem47 (modu C) lub
zapewnienie jakoci wyrobu48 (Modu E),
ii) weryfikacja produkcji jednostkowej (Modu G).
W odniesieniu do innego rodzaju urzdze kategorii M 2 i 2:
i) wewntrzna kontrola produkcji (Modu A) oraz przekazanie dokumentacji technicznej49
jednostce notyfikowanej50 lub
ii) weryfikacja produkcji jednostkowej (Modu G).
Artyku 8.1 (c) opisuje procedury oceny urzdze, aparatury zabezpieczajcej urzdzenia oraz czci i podzespow takich urzdze i aparatury, grupy II, kategorii 3. Istniej nastpujce moliwoci:
i) wewntrzna kontrola produkcji (Modu A) lub
ii) weryfikacja produkcji jednostkowej (Modu G).
42

Patrz zacznik III dyrektywy.

Patrz decyzja Rady 93/465/EWG z 22 lipca 1993 dotyczca moduw do rnych faz procedur oceny zgodnoci oraz
zasad umieszczania i stosowania oznakowania CE, ktre maj by stosowane w dyrektywach harmonizacji technicznej (Dz.U. WE nr L 220, z 30.08.1993).
44
Patrz zacznik IV dyrektywy.
45
Patrz zacznik V dyrektywy.
46
Patrz zacznik IX dyrektywy.
47
Patrz zacznik VI dyrektywy.
48
Patrz zacznik VII dyrektywy.
49
Patrz paragraf 3 zacznika dotyczcego wewntrznej kontroli produkcji.
50
Warunki przechowywania dokumentacji powinny by uzgodnione przez jednostk notyfikowan z takim klientem.
43

49

W odniesieniu do aparatury zabezpieczajcej, sterujcej i regulacyjnej:

Aparatura zabezpieczajca, sterujca i regulacyjna musi by zgodna z wymaganiami zacznika II,
rozdz. 1, w szczeglnoci 1.5.
Formalne procedury oceny zgodnoci art. 8 maj zastosowanie i aparatura zabezpieczajca oceniana
zgodnie z grup i kategori ukadu zawierajcego aparatur zabezpieczajc i urzdzenie zabezpieczane. W niektrych przypadkach istnieje potrzeba przeprowadzenia oceny poczonych urzdze
(np. przetwornica i zasilany silnik), ale normalnie ocen grupy urzdze i waciwej aparatury zabezpieczajcej mona przeprowadzi oddzielnie (np. silnik rodzaju e).
Przykad:
Silnik rodzaju e kategorii 2 jest zabezpieczany przez aparatur zabezpieczenia przecieniowego,
ktre jest poza przestrzeni zagroon wybuchem. Procedura oceny zgodnoci urzdzenia grupy II i
kategorii 2 jest stosowana w odniesieniu do aparatury zabezpieczajcej.
Krtko mwic, rnymi procedurami oceny zgodnoci s:
Badanie typu (Zacznik III)
Reprezentatywny dla przewidywanej produkcji egzemplarz urzdzenia zostaje przekazany jednostce notyfikowanej, ktra przeprowadza niezbdne oceny, aby wykaza, e dany typ spenia zasadnicze wymagania dyrektywy 94/9/WE i wydaje certyfikat badania typu WE.
Zapewnienie jakoci produkcji (Zacznik IV)
Funkcjonuje system zapewnienia jakoci zatwierdzony przez jednostk notyfikowan w odniesieniu
do produkcji, kocowej kontroli i bada urzdzenia, ktry podlega jej systematycznemu nadzorowi.
Weryfikacja wyrobu (zacznik V)
Sprawdzenie oraz badania przez jednostk notyfikowan kadego wyrobu w celu sprawdzenia
zgodnoci urzdzenia, systemu ochronnego lub aparatury z wymaganiami dyrektywy 94/9/WE oraz
wydanie zawiadczenia o zgodnoci.
Zgodno z typem (zacznik VI)
Badania przeprowadzane przez producenta kadej sztuki wyprodukowanego urzdzenia w celu
sprawdzenia jego zgodnoci z projektem ze wzgldu na bezpieczestwo przeciwwybuchowe. Przeprowadzane s one na odpowiedzialno jednostki notyfikowanej.
Zapewnienie jakoci wyrobu (zacznik VII)
System zapewnienia jakoci zatwierdzony przez jednostk notyfikowan w odniesieniu do kocowej kontroli i bada urzdzenia, ktry podlega jej systematycznemu nadzorowi.
Wewntrzna kontrola produkcji (zacznik VIII)
Procedury oceny zgodnoci wyrobu i systemu jakoci s przeprowadzane przez producenta, ktry
przechowuje dokumentacj.

50

Weryfikacja produkcji jednostkowej (zacznik IX)

Jednostka notyfikowana bada pojedyncze urzdzenie lub system ochronny, przeprowadza badania
okrelone w normach zharmonizowanych, jeeli one istniej, lub w normach europejskich, midzynarodowych lub krajowych, albo przeprowadza rwnowane badania, aby zapewni zgodno
z odpowiednimi wymaganiami dyrektywy 94/9/WE i wydaje certyfikat zgodnoci.
Wewntrzna kontrola produkcji + Przechowywanie dokumentacji przez jednostk notyfikowan (Artyku 8.1 (b) (ii))
Procedury oceny zgodnoci wyrobu i systemu jakoci s przeprowadzane przez producenta,
a przechowywanie dokumentacji przez jednostk notyfikowan.
Schemat blokowy pokazujcy odpowiednie procedury jest przedstawiony na nastpnej stronie:

51

Procedury Oceny Zgodnoci

Uwaga: Zgodnie z artykuem 8.4 odnonie do urzdze i systemw ochronnych wszystkich grup i kategorii, zgodno
z p.1.2.7 zacznika II dyrektywy (ochrona przed innymi zagroeniami) moe by speniona poprzez zastosowanie
procedury wewntrznej kontroli produkcji (zacznik VIII).

52

Jakie procedury oceny zgodnoci musz by przeprowadzone w przypadku wystpienia rnych kategorii w ramach jednego wyrobu, rnych urzdze i systemw ochronnych (zgodnie
z Art. 1.3.b)?
Jeeli wyrb jest zbudowany z rnych czci podlegajcych rnym procedurom oceny zgodnoci,
to zadaniem producenta bdzie zadecydowanie jak te czci i cay wyrb bd wprowadzone do
obrotu. Producent moe zadecydowa, czy zastosowa odpowiednie procedury oceny zgodnoci
w odniesieniu do kadej z czci, lub caego wyrobu nawet, jeeli zdecyduje si wprowadzi do
obrotu ten wyrb w caoci. W przypadku oddzielnych procedur oceny zgodnoci w odniesieniu do
kadej czci zestawianego urzdzenia (okrelanego jako zestaw w niniejszych Wytycznych do
dyrektywy 94/9/WE), producent moe zakada zgodno tych czci urzdzenia i moe ograniczy
swoj wasn ocen ryzyka zestawu do oceny dodatkowego zagroenia zaponem i innych zagroe, jakie mog sta si istotne z powodu kocowego zestawienia. Jeeli zostan zidentyfikowane
dodatkowe zagroenia, niezbdne bdzie przeprowadzenie dodatkowej oceny zgodnoci zestawu
w odniesieniu do tego dodatkowego ryzyka.
Jeeli producent wyranie wymaga od jednostki notyfikowanej oceny wyrobu w caoci, to wwczas musi by zastosowana procedura oceny zgodnoci obejmujca najwyszy poziom wymaga.
Jednostka notyfikowana powinna wczy do badania typu WE (jeeli to konieczne) wszystkie
aspekty dotyczce wyrobu. Istniejce deklaracje zgodnoci producentw czci wyrobu powinny
by naleycie rozwaone.
Jednostka notyfikowana powinna poinformowa producenta o moliwoci oddzielnych procedur
ocen zgodnoci w odniesieniu do kadej czci zestawu, jak zwrcono na to uwag w niniejszych
wytycznych do dyrektywy 94/9/WE.
Kady certyfikat wydany przez jednostk notyfikowan powinien wyranie okrela, ktre
aspekty dotyczce wyrobu byy oceniane przez jednostk notyfikowan, a ktre byy oceniane
przez samego producenta.
Przykad: Pompa odzyskiwania par na stacji paliw
(a) Pompa zasysa mieszanin par paliwa z powietrzem z atmosfery i odprowadza j rurocigiem
tworzc w nim stref 0. W zwizku z tym pompa jest poczona na wlocie i wylocie z przestrzeni
zagroon wybuchem zaklasyfikowan do strefy 0. Sama pompa znajduje si w strefie 1.
Biorc pod uwag poczenia wlotu i wylotu pompy musi ona spenia wymagania dotyczce urzdzenia kategorii 1. Odpowiednie badanie typu WE (urzdzenia) musi by przeprowadzone przez
jednostk notyfikowan. Jeeli chodzi o pozostae (zewntrzne) czci skadowe i korpus pompy
jednostka notyfikowana wcza w procedur certyfikacji ocen dotyczc kategorii 2 nawet, jeeli
s rozwaane tylko nieelektryczne rda zaponu.
Obydwie kategorie bd wykazane w certyfikacie badania typu WE i w oznakowaniu z wyranym
rozgraniczeniem, ktre aspekty dotyczce wyrobu byy oceniane przez jednostk notyfikowan,
a ktre byy oceniane samodzielnie przez producenta. W przypadku czci pompy kategorii 2, ktre
wykazuj tylko nieelektryczne rda zaponu i ktre s wprowadzane do obrotu oddzielnie oraz
ktrych dokumentacja techniczna zostaa przekazana jednostce notyfikowanej, deklaracja zgodnoci WE (w przypadku urzdzenia) lub pisemne wiadectwo zgodnoci (w przypadku czci
i podzespow) producenta s wystarczajce.
(b) Czsto oczekuje si od pompy, aby zapobiegaa przejciu pomienia deflagracyjnego od jej wlotu do wylotu, poniewa typowa pompa odzyskiwania par zawiera przerywacze pomienia w rurze
53

wlotowej i wylotowej. W takim przypadku pompa rwnoczenie moe by zaklasyfikowana jako

system ochronny (rurowy przerywacz pomienia deflagracji).
Jednostka notyfikowana po przeprowadzeniu odpowiedniej oceny zdolnoci zapobieenia przenoszenia si pomienia moe (wtedy ju) wyda oddzielny certyfikat badania typu WE pompie jako
systemowi ochronnemu. W przypadku, gdy zarwno urzdzenie i system ochronny byy ocenione
przez t sam jednostk notyfikowan, moe by wydany tylko jeden certyfikat badania typu WE.
8.2

Wyjtkowe odstpstwa od procedury oceny zgodnoci

Wszystkie urzdzenia oraz systemy ochronne, do ktrych odnosi si artyku 1 (1) wraz z czciami
lub podzespoami oraz aparatur, do ktrej odnosi si artyku 1 (2) objte s postanowieniami artykuu 8 (5).
Artyku ten, w wyjtkowych przypadkach, daje waciwym organom poszczeglnych pastw
czonkowskich moliwo zezwolenia na wprowadzenie wyrobw do obrotu lub oddawanie do
uytku w przypadku, jeeli nie zostay zastosowane procedury oceny zgodnoci. Wyjtek ten jest
moliwy:

w nastpstwie naleycie uzasadnionego i skutecznego wniosku do waciwych organw danego

pastwa czonkowskiego, i

jeeli celem zastosowania wyrobu jest ochrona zdrowia i bezpieczestwa a, na przykad, opnienie wynikajce z procedury oceny zgodnoci mogoby powanie przeszkodzi zapewnieniu
tej ochrony, i

jest ograniczone tylko do terytorium danego pastwa czonkowskiego.

Postanowienie to moe by stosowane w przypadkach zwizanych z bezpieczestwem, jeeli zastosowanie danego wyrobu jest niezwocznie konieczne, a czas przewidziany na przeprowadzenie caej
(lub do zakoczenia rozpocztej) procedury oceny zgodnoci jest niewystarczajcy. Intencj tego
zapisu jest umoliwienie pastwom czonkowskim (w celu ochrony zdrowia i bezpieczestwa)
wprowadzenie bez opnienia do obrotu lub oddania do uytku wyrobw innowacyjnych. Nawet
w tych przypadkach musz by spenione zasadnicze wymagania dyrektywy.
Wobec restrykcyjnych warunkw stosowania naley podkreli, e korzystanie z tej klauzuli winno
by stosowane na zasadzie wyjtku i nie moe sta si normaln procedur. W celu utrzymania
przejrzystoci prawa oraz wsparcia wsppracy administracyjnej, pastwa czonkowskie uzgodniy
powoanie waciwej Komisji oraz opracowanie szczegw dotyczcych stosowania artykuu 8 (5).

54

9 JEDNOSTKI NOTYFIKOWANE
9.1

Desygnacja

Zacznik XI dyrektywy 94/9/WE okrela kryteria, ktre musz by spenione przez te jednostki.
Jednostki, ktre s w stanie wykaza zgodno z zacznikiem XI poprzez przedoenie waciwym
organom odpowiedniego certyfikatu akredytacji oraz dowody spenienia wszystkich dodatkowych
wymaga lub inne dowody w postaci dokumentw okrelonych poniej, s uwaane za mogce by
notyfikowane i pod tym wzgldem odpowiadaj zacznikowi XI dyrektywy. Waciwe (dobrowolne) normy zharmonizowane serii EN 45000 zawieraj bardzo pomocne i odpowiednie kryteria, ktrych spenienie pozwala domniemywa zgodno z zacznikiem XI. Nie przeszkadza to jednak,
aby jednostki niezachowujce zgodnoci ze zharmonizowanymi normami nie mogyby by notyfikowane, poniewa obligatoryjne jest tylko spenienie kryteriw ustanowionych w zaczniku XI
dyrektywy.
Jednostki notyfikowane przeprowadzaj fachow oraz niezalen ocen, ktra nastpnie pozwala
producentom lub ich przedstawicielom speni procedury, eby domniemywa zgodno
z dyrektyw 94/9/WE. Zaangaowanie tych jednostek wymagane jest do:
wydawania certyfikatw badania typu WE oraz do kontroli, weryfikacji oraz badania urzdze,
systemw ochronnych, aparatury, czci i podzespow przed ich wprowadzeniem do obrotu
i/lub oddaniem do uytku,

oceny systemu jakoci stosowanego przez producenta w fazie produkcji.

Jednostki odpowiedzialne za przeprowadzanie dziaa podanych w artykule 8 dyrektywy musz by

notyfikowane przez pastwo czonkowskie, pod ktrego jurysdykcj podlegaj, na wasn odpowiedzialno wobec Komisji oraz innych pastw czonkowskich UE. Notyfikacja ta zawiera rwnie okrelony zakres kompetencji, w odniesieniu do ktrych jednostka ta zostaa oceniona jako
technicznie kompetentna do prowadzenia certyfikacji w stosunku do zasadniczych wymaga bezpieczestwa i ochrony zdrowia, okrelonych w dyrektywie. W przypadku pastw czonkowskich
UE, ta odpowiedzialno za notyfikacj stwarza obowizek zapewniania, e jednostki notyfikowane
stale utrzymuj techniczne kompetencje wymagane przez dyrektyw 94/9/WE oraz e jednostki te
informuj swoje wadze notyfikujce o wypenianiu swoich zada.
Z tego wzgldu od pastwa czonkowskiego WE, ktre nie posiada w ramach swojej jurysdykcji,
adnej technicznie kompetentnej jednostki, ktra mogaby by notyfikowana, nie wymaga si przeprowadzania notyfikacji. Oznacza to, e od pastwa czonkowskiego WE, ktre nie posiada takiej
jednostki, nie wymaga si tworzenia takowych, jeeli pastwo nie uznaje potrzeby posiadania takiej
jednostki na wasnym terytorium. Producent ma zawsze moliwo wyboru kontaktu z jakkolwiek
jednostk o waciwym zakresie kompetencji technicznych, ktra zostaa notyfikowana przez pastwo czonkowskie.
Pastwa czonkowskie na wasn odpowiedzialno zachowuj prawo do nienotyfikowania jednostki oraz do cofnicia mianowania. W tej ostatniej sytuacji dane pastwo czonkowskie powinno
o tym powiadomi Komisj oraz inne pastwa czonkowskie.
W celu uzyskania dalszych informacji dotyczcych jednostek notyfikowanych, np. obowizkw,
oceny zgodnoci, bada, warunkw kontroli i podzlecania, prosimy zajrze do Wytycznych wdraania dyrektyw opartych na koncepcji nowego i globalnego podejcia(patrz odnonik 4).

55

9.2

Koordynacja i wsppraca

Wszystkie jednostki notyfikowane s zapraszane do uczestniczenia w dziaalnoci koordynacyjnej

jednostek notyfikowanych. Taka grupa jednostek notyfikowanych ustalonych zgodnie z dyrektyw
94/9/WE, tak zwana ExNBG, zwykle spotyka si co rok i skada si z przedstawicieli jednostek
notyfikowanych i obserwatorw z Komisji, z branowych stowarzysze producentw
i uytkownikw, jednostek opracowujcych normy i innych zaproszonych. Uczestniczenie
w kadym spotkaniu wymaga zaproszenia i kada Strona yczca sobie rozpatrzenia jej uczestnictwa powinna skontaktowa si z przewodniczcym grupy albo za porednictwem Komisji, albo
poprzez jednostk notyfikowan w swoim kraju. Grupa odpowiada za omawianie spraw natury
technicznej w celu zapewnienia, e warunki techniczne dyrektywy i normy zharmonizowane s
stosowane w jednolity sposb. Grupa wydaje arkusze wyjaniajce, gdy istniej niejasnoci
w postanowieniach technicznych, a take wydaje dokumenty z wytycznymi technicznymi, gdy
mniej szczegowe specyfikacje wymagaj rozszerzenia.
Arkusze wyjaniajce i dokumenty z wytycznymi s rejestrowane przez Stay Komitet oraz s publikowane w internecie
(http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/documents/guidance/atex/clarification).
9.3

Podzlecanie

Ustalono, e jednostki notyfikowane bd przechowywa rejestr wszystkich swoich podwykonawcw w celu efektywnego nadzoru pastwa czonkowskiego eby zapewni, e dziaania bd przeprowadzane waciwie. Ten rejestr bdzie aktualizowany systematycznie. Rejestr zawiera informacje o podwykonawcy, jego nazw, adres, waciwoci i zakres podejmowanych prac, wyniki regularnie przeprowadzanych ocen podwykonawcy, w tym dowody, zarwno, monitorowane s szczegy zada jak i dowody, e podwykonawca jest kompetentny i utrzymuje kompetencje w zakresie
okrelonych zada i dowd, e istnieje bezporednia umowa cywilnoprawna.
Jednostka notyfikowana moe zaangaowa ekspertw wspierajcych jej dziaania oceniajce, lecz
te dziaania ekspertw s kontrolowane tak, jak gdyby ekspert by bezporednio zatrudniony
w jednostce notyfikowanej zgodnie z tymi samymi wynikajcymi z umowy obowizkami i dziaa
w ramach posiadanego przez jednostk notyfikowan systemu jakoci.
Grupa ExNB zgodzia si, e dalsze (kolejne) podzlecanie przez jakiegokolwiek podwykonawc
jest surowo zabronione.
Chocia ocena moe by podzlecona wcznie z ocen w stosunku do zasadniczych wymaga bezpieczestwa i ochrony zdrowia (EHSRs) jednostka notyfikowana pozostanie w peni odpowiedzialna za cao dziaa i powinna zabezpiecza bezstronno i integralno dziaa.
Procedury przegldu i akceptacji prac dowolnego podwykonawcy bd zapewniay, e podwykonawca nie oferowa lub zapewnia konsultacji lub rad producentowi, dostawcy, upowanionemu
przedstawicielowi lub ich rynkowym konkurentom pod wzgldem projektu, konstrukcji, sprzeday
lub konserwacji wyrobw, ktre s przedmiotem podzlecanego zadania.
9.4

Przechowywanie dokumentacji

Zgodnie z artykuem 8.1 (b) (ii) dyrektywy ATEX 94/9/WE od producenta wymaga si przeprowadzenia procedury oceny zgodnoci, jak to podano w zaczniku VIII i nastpnie:
przesa akta przewidziane w zaczniku VIII, pkt. 3 jednostce notyfikowanej, ktra powinna potwierdzi w jak najkrtszym terminie odbir tych akt i przechowa je.
56

Jednostki notyfikowane do tej procedury powinny by takimi, eby bya ona zgodna z artykuem
8.1 (b) (ii), a nie z procedur (zgodn) z zacznika VII, poniewa ta druga procedura nie wymaga
udziau jednostki notyfikowanej.
Akta nie s zwracane producentowi na jego wniosek (lecz mog by uzupenione), i oglnie rzecz
biorc s one przechowywane przez okres 10 lat nastpujcych po dacie ostatniego wprowadzenia
wyrobu do obrotu. Jest to spowodowane tym, e organy nadzoru rynku w rnych pastwach
czonkowskich musz mie dostp do tych akt w przypadku, gdy zaistnieje potrzeba sprawdzenia
projektu danego wyrobu lub szczegw jego produkcji.
Pod wzgldem uywanego rodka przekazu, akceptuje si, eby te akta miay form elektroniczn,
pod warunkiem, e bd one czytelne i moliwe do odczytania w cigu wymaganego okresu
przechowywania.
9.5

Jednostki notyfikowane majce wiedz o wadliwych wyrobach w obrocie

Rwnie jednostka notyfikowana, ktra posiada wiedz o wadliwym wyrobie, lecz niezaangaowana ani w modu badania typu WE ani w modu nadzoru nad produkcj, powinna podj pewne dziaania.
Jeeli nie istnieje bezporednie niebezpieczestwo i jeeli po skontaktowaniu si z odpowiedzialn
za badanie typu WE jednostk notyfikowan i jednostk notyfikowan odpowiedzialn za nadzr
produkcji wadliwego wyrobu jednostka notyfikowana nie osignie zadowalajcego rozwizania
w odpowiednim czasie, to powinna ona poinformowa swj organ nadzoru nad rynkiem aby
wszcz odpowiednie dziaania.
W przypadku bezporedniego niebezpieczestwa jednostka notyfikowana powinna bezzwocznie
poinformowa swj organ nadzoru nad rynkiem, jednostk notyfikowan badajc typ WE
i jednostk notyfikowan sprawujc nadzr nad produkcj.

patrz uwaga 1 niniejszych wytycznych.

57

10 DOKUMENTY ZGODNOCI
10.1

Dokumenty wydawane przez producenta

10.1.1 Deklaracja zgodnoci WE 51

Zaraz po tym, jak producent zastosowa odpowiednie procedury celem zapewnienia zgodnoci
z zasadniczymi wymaganiami dyrektywy, obowizkiem producenta lub jego upowanionego przedstawiciela ustanowionego w UE jest umieszczenie oznakowania CE oraz zredagowanie pisemnej
deklaracji zgodnoci WE.
Producent lub jego upowaniony przedstawiciel ustanowiony w UE przechowuje kopi deklaracji
zgodnoci WE przez okres dziesiciu lat od daty wytworzenia ostatniego egzemplarza urzdzenia.
W przypadku, gdy ani producent ani jego upowaniony przedstawiciel nie jest ustanowiony w UE,
osoba, ktra wprowadza wyrb do obrotu w UE, ma obowizek przechowywania kopii deklaracji
zgodnoci WE.
W zwizku z moliwoci zaangaowania jednostek notyfikowanych w procedur oceny zgodnoci
deklaracja zgodnoci WE musi zawiera, jeeli ma to zastosowanie, nazw, numer identyfikacyjny
i adres jednostki notyfikowanej oraz numer certyfikatu badania typu WE. Nazwa i adres jednostki
notyfikowanej zaangaowanej w fazie produkcji, jeeli ma to zastosowanie, nie jest obowizkowym
wymaganiem.
Jeeli chodzi o zestawy urzdze ATEX to, jeeli jaki zestaw jest traktowany jak nowy wyrb bdcy urzdzeniem ATEX, to od deklaracji zgodnoci WE wymaga si tylko, aby umoliwiaa identyfikacj zespou i zawieraa odpowiednie informacje. Szczegowe informacje dotyczce poszczeglnych urzdze stanowicych zestaw bdzie zawieraa dokumentacja techniczna. Jednake obowizkiem kadego producenta w acuchu dostaw jest podanie odpowiednich informacji dotyczcych urzdze zestawu, jeeli byy one wczeniej wprowadzane do obrotu ze swoimi wasnymi
deklaracjami zgodnoci WE i instrukcjami.
Zacznik X.B dyrektywy okrela, co musi zawiera deklaracja zgodnoci WE. Dalsze informacje
mona znale w czci 5.4 Niebieskiego Przewodnika. Z zasady przyjto, e tre deklaracji
zgodnoci WE zawiera co nastpuje:

a) Nazwa lub znak identyfikacyjny i adres pro- Bezporednio, w zrozumiay sposb na wyrobie
ducenta albo jego upowanionego przedstawicie- w miejsce nazwy producenta (lub upowanionela we Wsplnocie,
go przedstawiciela) umieszcza si nazw organizacji lub upowanionego przedstawiciela
b) opis urzdzenia, itd
Opisowe okrelenie wyrobu, np. modu kontroli
silnika Typ ABC 123 i jego uytkowanie zgodnie z przeznaczeniem.
W przypadku zestawu powinny by wymienione
urzdzenia zestawu, ktre s urzdzeniami
ATEX, i ktre byy oddzielnie ocenione.
c) Wszystkie odpowiednie postanowienia spe- Oznakowanie umieszczane na wyrobie, np.
nione przez urzdzenie itd.
urzdzenie grupy II, kategorii 2 G (IIB T4).
51

Patrz zacznik IV paragraf 1, zacznik V paragraf 2, zacznik VI paragraf 1, zacznik VII paragraf 1, zacznik IX
paragraf 1 dyrektywy.

58

cig dalszy

d) Jeeli ma to zastosowanie, nazwa, numer Nazwa i numer jednostki notyfikowanej (lub

identyfikacyjny i adres jednostki notyfikowanej jednostek) przeprowadzajcej badania typu WE.
oraz numer certyfikatu badania typu WE
W przypadku urzdzenia nieelektrycznego kategorii 2, powinno by odesanie do jednostki notyfikowanej przechowujcej kopie dokumentacji
technicznej.
Jeeli jednostka odpowiedzialna za nadzr nad
przestrzeganiem koniecznych warunkw zapewnienia jakoci (QA) nie jest t sam jednostk,
ktra wydaa oryginalny certyfikat, musi by ona
wymieniona oddzielnie. Jednake podawanie
nazwy i adresu jednostki notyfikowanej zaangaowanej w faz produkcji nie jest obowizkowym wymaganiem.
Nie powinno by odniesienia do certyfikatu jednostki notyfikowanej chyba, e to wanie wynika z zakresu dyrektywy. Certyfikaty wydane
przez jednostki w ramach ich prywatnej zdolnoci wystpowania jako jednostki certyfikujce
powinny by doczone do dokumentacji technicznej, jako cz dowodw zgodnoci, lecz nie
powinny one by powoane w deklaracji zgodnoci.
e) Jeeli ma to zastosowanie, odniesienie do Normy
zharmonizowane
powoane
norm zharmonizowanych
w dokumentacji technicznej powinny by tu
wymienione.
f) Jeeli ma to zastosowanie, uyte normy Inne normy i specyfikacje techniczne powoane
i specyfikacje techniczne
w dokumentacji technicznej powinny by tu
wymienione.
g) Jeeli ma to zastosowanie, odniesienia do in- Jeeli jest to deklaracja wielodyrektywowa, to od
nych wsplnotowych dyrektyw, ktre byy sto- jej nagwka powinno by jasnym, jakim dyreksowane.
tywom odpowiada wyrb.
h) Tosamo podpisujcego, ktry by upraw- Podpisujcy musi by odpowiedzialnym przedniony do podejmowania zobowiza w imieniu stawicielem producenta lub upowanionym
producenta itd.
przedstawicielem.
10.1.2. Pisemne wiadectwo zgodnoci czci i podzespow
Nie naley myli deklaracji zgodnoci WE z pisemnym wiadectwem zgodnoci czci
i podzespow wspomnianym w artykule 8 (3) dyrektywy 94/9/WE. Ponadto, aby zadeklarowa
zgodno czci i podzespow z postanowieniami dyrektywy, pisemne wiadectwo zgodnoci musi
podawa waciwoci czci i podzespow oraz informacje, jak naley je montowa w urzdzeniu
lub systemie ochronnym, aby zapewni, e kompletne urzdzenie lub system ochronny spenia majce zastosowanie zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia dyrektywy 94/9/WE.
10.1.3 Dokumenty towarzyszce wyrobowi
Zgodnie z artykuem 4 (2) i 5 (1) dyrektywy 94/9/WE oraz do celw nadzoru rynku deklaracja
zgodnoci WE / pisemne wiadectwo zgodnoci musi towarzyszy informacji podanej na kadym
pojedynczym wyrobie lub na kadej partii tych samych wyrobw dostarczanych temu samemu kocowemu uytkownikowi.
59

Do wyrobu docza si instrukcj bezpiecznego uytkowania (patrz zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia (EHSR) punkt 1.0.6 zacznika II dyrektywy ATEX 94/9/WE). Producent powinien dostarczy uytkownikowi pisemne instrukcje zawierajce niezbdne informacje
dotyczce napraw, konserwacji i/lub remontw urzdzenia. Producent nie musi dostarcza penej
dokumentacji technicznej.
Zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia (EHSR) punkt 1.0.6 nie okrela formy
instrukcji. Powszechnie uwaa si, e wszystkie instrukcje dotyczce zdrowia i bezpieczestwa
musz by dostarczane w formie papierowej, poniewa nie mona zaoy, e uytkownik ma dostp do rodkw odczytywania instrukcji dostarczonych formie elektronicznej lub dostpnych na
stronie internetowej. Jednake, czsto przydatne jest aby instrukcje byy dostpne w formie elektronicznej i w Internecie jak rwnie w formie papierowej, jeeli ich papierowa kopia zaginie, od kiedy uytkownik uzyska zdolno pobierania plikw danych, gdy sobie tego zayczy odzyska instrukcje. Taki sposb postpowania take uatwia aktualizowanie instrukcji, jeeli jest to niezbdne.
Uytkownik bierze pod uwag instrukcje wydane przez producenta aby wykona napraw, konserwacj i/lub remont na podstawie majcych zastosowanie dyrektyw (jak 2009/104/WE Uywanie
przez pracownikw wyposaenia roboczego przy pracy i 1999/92/WE Zabezpieczenie pracownikw potencjalnie zagroonych przez atmosfery wybuchowe) i odpowiednich okrelonych krajowych
przepisw, ktre dotycz napraw, konserwacji i remontw uytkowanych urzdze. Instrukcje musz zawiera rysunki i schematy niezbdne do naprawy urzdzenia. Stosowane i formalnie przyjte
normy mog by take wykorzystane, na przykad EN 60079-19 Atmosfery wybuchowe-Naprawa,
remont i regeneracja urzdze.
Jednake, kiedy to niezbdne, producent moe zawrze w swojej dokumentacji owiadczenie, e
okrelone naprawa, konserwacja i/lub remont powinny by przeprowadzone przez samego producenta lub przez wykwalifikowanego lub upowanionego naprawiajcego.
W przypadku zestaww wan rzecz jest, aby w celu zapewnienia bezpiecznej instalacji, eksploatacji i konserwacji zespou, przekaza kocowemu uytkownikowi wszelkie istotne informacje.
Producent zestawu powinien to uczyni poprzez wczenie wszystkich odpowiednich informacji
w komplet dokumentacji dostarczanej kocowemu uytkownikowi.
10.1.4 Przechowywanie dokumentacji zapewnienie jakoci
Zgodnie z zacznikiem IV, punkt 5, dyrektywy ATEX 94/9/WE producent, lub gdy ma to zastosowanie, upowaniony przedstawiciel lub importer, powinien, przez okres koczcy si co najmniej
10 lat po dacie wyprodukowania ostatniego egzemplarza danego urzdzenia, by zdolnym udostpni wadzom krajowym:
-

dokumentacj systemu jakoci,

uaktualnienia systemu jakoci,

raporty z auditw i certyfikaty wydane przez jednostk notyfikowan.

Wiksze firmy maj certyfikowane systemy zarzdzania jakoci zgodnie z normami ISO 9000.
W przypadku takich producentw jest zrozumiae, e trudno przechowywa wszystkie dokumenty
dotyczce jakoci i zmian w systemie jakoci, przez tak dugi okres. Wedug opinii Staego Komitetu ds. dyrektywy ATEX 94/9/WE, wymagania zaczniku IV, punkt 5, dyrektywy 94/9/WE ATEX
s spenione, jeeli producent przechowuje do dyspozycji wadz krajowych, przynajmniej aktualn
dokumentacj systemu jakoci + nastpujce dokumenty, ktre musz by przechowywane przez
okres koczcy si co najmniej 10 lat po dacie wyprodukowania ostatniego egzemplarza danego
urzdzenia:
60

raportw z auditw i certyfikatw wydanych przez jednostk certyfikujc system zgodnie

z ISO 9000. Bdzie to jeden lub dwa raporty z auditw za kady rok, ktre bd zawieray aktualny wwczas stan systemu jakoci ze zmianami,

raportw z auditw i powiadomienia jednostek notyfikowanych, ktre wydaway powiadomienia o zapewnieniu jakoci produkcji.

W tle powyszego rozwaania pojawia si przekonanie, e taka dokumentacja bdzie zawsze wystarczajca, eby umoliwi wykazanie organowi nadzoru rynku, e odpowiednia(e) procedura(y)
oceny zgodnoci bya(y) zastosowywana(e) w zadowalajcy sposb oraz odpowiednie zobowizania wynikajce z dyrektywy 94/9/WE ATEX byy spenione.
10.1.5 Akceptacja wynikw bada producentw przez jednostk notyfikowan
Sprawozdania z bada mog by czci dokumentacji, ktr producent musi przedstawi jednostce
notyfikowanej i mog by one w odpowiednim zakresie brane pod uwag.
Odpowiednie aspekty dotyczce bezpieczestwa majce zwizek z zacznikiem III (badanie typu
WE), zacznikiem V (weryfikacja wyrobu) i zacznikiem IX (weryfikacja produkcji jednostkowej) dyrektywy 94/9/WE wymagaj prawnie samodzielnoci jednostek notyfikowanych i jawnoci
postpowania wobec klienta i wszystkich zainteresowanych stron (np. krajw czonkowskich, Komisji Europejskiej, producentw, jednostek notyfikowanych).
Dlatego jednostki notyfikowane mog akceptowa tylko sprawozdania z bada producentw pod
pewnymi warunkami. Wymagania zawarte w normie EN ISO/IEC 17025 Oglne wymagania dotyczce kompetencji laboratoriw badawczych i wzorcujcych (ISO/IEC 17025) powinny stanowi podstaw akceptacji wynikw bada.
Jednostka notyfikowana musi stwierdzi w swoim sprawozdaniu z bada, e akceptuje wyniki bada
W kadym przypadku jednostka notyfikowana zachowuje pen odpowiedzialno za akceptacj
wynikw bada i za oparte o nie certyfikaty badania typu WE (zacznik III) lub zawiadczenie
o zgodnoci (zacznik V i IX).
10.2

Dokumenty wydawane przez jednostk notyfikowan

Jednostka notyfikowana wydaje nastpujce dokumenty zgodne z postanowieniami odpowiednich

procedur oceny zgodnoci:
-

certyfikat badania typu WE,

powiadomienie o zapewnieniu jakoci wyrobu i produkcji,

powiadomienie o zgodnoci z typem,

weryfikacja wyrobu, zawiadczenie o zgodnoci,

weryfikacja jednostkowa, zawiadczenie o zgodnoci.

Dokumenty te nie musz by zaczane do wyrobu.

Wydanie certyfikatu badania typu WE jest niemoliwe w przypadku wyrobw nieelektrycznych
kategorii 2 i wyrobw kategorii 3, jak okrelono w artykule 8(1)(b)(ii) i 8(1)(c). Ponadto, rwnie
61

jest niedopuszczalne, aby takie wyroby byy wyszczeglniane w certyfikacie badania typu WE wydanym wyrobom innych kategorii ni wyej wymienione. Poniewa certyfikat badania typu WE
jest powiadczeniem, e okrelony wyrb zosta poddany koniecznej procedurze oceny zgodnoci,
ktrej wynikiem jest wydany certyfikat badania typu WE, to jest zbdne, aby wyej wymienione
wyroby byy poddawane takiej ocenie zgodnoci.
Jeeli w jednym wyrobie wystpuje wicej ni jedna kategoria, dopuszcza si wydanie certyfikatu
badania typu WE. W tej sytuacji takie czci wyrobu powinny spenia najwysze majce zastosowanie wymagania oceny zgodnoci (patrz podpunkt 8.1). Jeeli te wymagania prowadz do wydania certyfikatu badania typu WE, to dopuszcza si, aby takie czci wyrobu byy wyszczeglnione
w certyfikacie badania typu WE.
Typowy przykad mona znale w przemyle elementw pprzewodnikowych, gdy pompa wytwarzajca wysok prni, jest uywana do usuwania wodoru, lecz nie mog by spenione wymagania kategorii 2 dotyczce odstpw. Kategoria 3 w tym procesie jest wystarczajca, poniewa
pompa jest normalnie wypeniona czystym wodorem o niskim cinieniu, wic nie ma ryzyka zaponu z wyjtkiem bardzo krtkiego czasu przejcia midzy dziaaniem a niedziaaniem.
W tym przypadku tylko cz elektryczna jest naprawd przedmiotem certyfikatu badania typu WE,
lecz ju wczeniej przyjta mechaniczna cz, moe by brana pod uwag razem z czci elektryczn, jeeli s one powizane integralnie jedna z drug, inaczej ni w zwykym zestawie.
W takim przypadku jest moliwe ujcie w jednym dokumencie obu czci, tzn. w wydanym wyrobowi certyfikacie badania typu WE.
Ponadto, jeeli wyroby s oddzielnymi i rnymi rzeczami, np. rczne radiotelefony dwch rnych
kategorii, z ktrych jeden jest kategorii 2, a drugi kategorii 3, to nigdy nie powinien by wydany im
jeden certyfikat badania typu WE; wyrb kategorii 3 powinien by wyszczeglniony w innym dokumencie, gdy nie ma moliwoci, aby by on ujty w certyfikacie badania typu WE.
To samo dotyczy pojedynczych czci i podzespow.
Jednake jest moliwe wydanie certyfikatu dobrowolnego wyrobowi, w przypadku ktrego jest
niedopuszczalne wydanie certyfikatu badania typu WE. Jednostka notyfikowana nie moe znakowa certyfikatu znakiem, e jest jednostk notyfikowan, poniewa dziaanie to nie jest w ramach
uprawnie jednostki notyfikowanej. Dlatego numeru jednostki notyfikowanej nie wolno umieszcza. W dodatku jest niedopuszczalne stosowanie oznakowania WE w takich certyfikatach. Nie
istnieje sprzeciw dotyczcy uycia w szecioboku (znaku Ex) lub powoa dyrektywy 94/9/WE.
Zaczanie wyniku oceny i bada do certyfikatu badania typu WE: pomimo e jest osobny dokument, sprawozdanie opisujce w jaki sposb urzdzenie spenia zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia dyrektywy stanowi integraln cz certyfikatu. Wynik oceny i bada
wspiera decyzj o wydaniu certyfikatu badania typu WE i powinien towarzyszy certyfikatowi wydanemu producentowi przez jednostk notyfikowan.
10.2.1 Minimalna zawarto ujednoliconych sprawozda z bada i ocen ATEX
Okrelenie sprawozdanie z bada jest dwojako. Rzeczywicie certyfikacja w zakresie 94/9/WE
bazuje na trzech rodzajach sprawozda:

badania w laboratorium, na przykad pomiar temperatury, nastpnie nazywane sprawozdanie

z bada;

ocena spenienia wymaga norm zharmonizowanych, nastpnie nazywana sprawozdanie

z oceny;

62

ocena spenienia zasadniczych wymaga dotyczcych zdrowia i bezpieczestwa dyrektywy,

nastpnie nazywany rwnie sprawozdanie z oceny.

Majc bardzo rne rodzaje wydanych sprawozda z bada rnicych si od bardzo ubogich
sprawozda, prawie nie zawierajcych adnych informacji, do sprawozda ze szczegowymi wynikami bada i oceny wynikw, ujednolicona zawarto Sprawozdania z Oceny ATEX umoliwi
i zapewni:
1.

atwo do rozpoznania jako Sprawozdanie z Oceny ATEX,

2.

okrelenie minimalnej zawartoci,

3.

spenienie wymaga dotyczcych sprawozda z bada okrelonych w EN ISO/IEC 17025

i innych majcych zastosowanie normach,

4.

atwo uycia/poczenia z istniejcymi formami uywanymi obecnie przez wszystkie jednostki notyfikowane ATEX,

5.

wydawanie Sprawozda z Oceny ATEX tylko, jeeli wszystkie majce zastosowanie wymagania s spenione i jeeli wszystkie badania zostay przeprowadzone z pozytywnymi
wynikami ( lecz cigle pozwalajc zaniecha bada pod warunkiem, e z czego to wynika
jest podane w sprawozdaniu z bada).

atwo do rozpoznania jako Sprawozdanie z Oceny ATEX

Sprawozdanie z Oceny ATEX powinno by atwo identyfikowane, tak przez producentw, Ex jednostki notyfikowane/certyfikujce i inne osoby, jako autentyczne Sprawozdanie z Oceny ATEX.
Aby to speni, identyczne podejcie mona by zastosowa jak w przypadku treci i formatu Certyfikatu Badania Typu WE zacznika III ATEX; ustanowiony w karcie wyjaniajcej Ex NB
ExNB/09/340. Inn moliwoci jest tylko stosowanie sformuowania Sprawozdanie z Oceny
ATEX (dokadne sformuowanie zgodne ATEX Assessment Report) na okadce sprawozdania;
bez potrzeby ujednolicania formularza Sprawozdania z Bada ATEX, tak jak to byo w przypadku
Zacznika III do certyfikatu.
Wymagana minimalna zawarto
Sprawozdanie powinno zawiera minimaln ilo informacji, ktre umoliwi producentowi atwo
uzyska inne lokalne/regionalne pozwolenia/certyfikaty w oparciu o informacje ze sprawozdania
i innej towarzyszcej badaniom dokumentacji. Sprawozdanie z oceny wydane przez jednostk notyfikowan ATEX, ktre potwierdza Badanie Typu WE powinno zawiera:
Informacje oglne o produkcie, okreleniu typu, wnioskodawcy producencie, rodzajach zabezpiecze, o danych technicznych.
Ocen techniczn konstrukcji urzdzenia. W przypadku wikszoci rodzajw zabezpiecze moe to by lista kontrolna (Tak/Nie/Nie dotyczy + uwagi) poczona z dokumentacj bada, ktrych wymaga konstrukcja; w przypadku iskrobezpieczestwa format opisowy jest zwykle lepszym (jeeli nie jedynym) przydatnym formatem. Szczegowa relacja oceniajca, ktra potwierdza zgodno z normami uytymi do potwierdzenia zgodnoci z dyrektyw ATEX. Jeeli
nie s uyte normy wtedy relacja oceniajca powinna potwierdza zgodno z dyrektyw. Poniewa normy dotyczce bezpieczestwa przeciwwybuchowego s normami koncepcyjnymi od
czasu do czasu pewne interpretacje im towarzysz: sprawozdanie powinno wyjania jak ocena
zostaa wykonana.
63

 Wyniki bada
o Szczegy przeprowadzonych bada, odpowiednie informacje dotyczce warunkw bada,
sposoby i wyniki powinny uwzgldnione jako cz sprawozdania z bada;
o Szczegy bada, ktrych zaniechano i uzasadnienie zaniechania tych bada (norma
EN 60079-0 wymienia uzasadnienia dotyczce zaniechanych bada) powinno by czci
sprawozdania z oceny;
o Szczegy bada, ktre zostay zaakceptowane, innych organizacji, laboratoriw badawczych, itp. i uzasadnienie dotyczce akceptacji tych bada powinno by czci sprawozdania z oceny. Jeeli zostay zaakceptowane badania z innych rde powinno to by jasne,
poniewa jednostka od ktrej uzyskano dane powinna by nadzorowana. Mogoby to atwo
ukry wykorzystanie danych z bada z nieodpowiednich rde.
Badania wyrobu, jeeli maj zastosowanie: odpowiednie w odniesieniu do produktu i uzgodnione pomidzy producentem i jednostk notyfikowan (majcymi zastosowanie normami s
EN 13980 lub IEC 80079-34, rwnie ).
Wymagania dotyczce sprawozda
Sprawozdania z bada ATEX powinny spenia wszystkie wymagania dotyczce zawartoci sprawozda z bada jak
okrelono w EN ISO/IEC 17025. W rzeczywistoci, to nie powinien by jakikolwiek problem
dla jednostek notyfikowanych poniewa wszystkie wykonuj i opracowuj sprawozdania zgodnie z EN ISO/IEC 17025;
sprawozdania z oceny powinny spenia wszystkie wymagania jak okrelono w EN 45011.
atwe do korzystania i wprowadzenia przez jednostki notyfikowane
Wprowadzenie do biecych procedur i dokumentw europejskiego ujednoliconego Sprawozdania
z Oceny ATEX powinno by atwe. Nie wymaga to, aby sam format by w 100% szczegowo
okrelony lecz jedynie w stopniu uwzgldniajcym, e wszystkie zainteresowane strony - wydajcy
i otrzymujcy, jednostki notyfikowane i producenci wiedz co znale w sprawozdaniu z bada.
Tak wic, uwaga jest skoncentrowana na zawartoci sprawozdania, nie na jego ukadzie graficznym, numeracji, itp. Wprowadzenie, do istniejcego stylu pracy wszystkich poszczeglnych jednostek notyfikowanych, Sprawozdania z Oceny ATEX powinno by atwe. Nie powinno to spowodowa znacznego wzrostu (jeeli jakiekolwiek) kosztw ponoszonych przez producenta aby uzyska
Certyfikat ATEX.
Kompletno sprawozdania
W celu uniknicia jakiejkolwiek nieporozumie dotyczcych zawartoci Sprawozdania z Oceny
ATEX, sprawozdanie takie powinno by wydawane tylko wtedy, gdy produkt, ktrego dotyczy,
spenia wszystkie majce zastosowanie wymagania i przeszed z wynikami pozytywnymi wszystkie
majce zastosowanie badania. Sprawozdanie z Oceny ATEX nie powinno by wydawane w przypadku jakiegokolwiek negatywnego wyniku bada lub w przypadku gdy tylko cz majcych zastosowanie wymaga (na przykad wymaganie IP54 ) zostao ocenione lub zbadane. Nie wyklucza
to wydawania Sprawozda z Oceny ATEX w przypadku czci i podzespow Ex, certyfikowanych
ze znakiem U w certyfikacie.
64

Jeeli sprawozdanie z negatywnymi wynikami lub z nie w peni ocenionymi majcymi zastosowanie wymaganiami jest wydawane producentowi musi by niedwuznaczne, e nie jest to Sprawozdanie z Oceny ATEX.
10.3

Certyfikat badania typu WE oraz odpowiedzialno zaangaowanych stron

Certyfikat badania typu powiadcza, e dana prbka (wraz z wymaganymi instrukcjami, jeeli to
waciwe), reprezentatywna dla przewidywanej przez producenta produkcji spenia odpowiednie,
majce zastosowanie wymagania dyrektywy, w szczeglnoci zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia (EHSRs).
Pojawia si pytanie, jakie dziaania musz by podjte, gdy nastpi rozwj oglnie uznawanego
aktualnego stanu wiedzy technicznej. Bezsporne jest, e pierwotnie zastosowane specyfikacje mog nadal spenia zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia, a wwczas certyfikat
badania typu pozostaje wany.
Jednak z czasem moe nastpi istotny rozwj oglnie uznawanego aktualnego stanu wiedzy technicznej tak, e pierwotnie zastosowane specyfikacje nie bd zapewniay, e zbadany typ
spenia zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia. Naley zauway, e pytanie,
czy nastpi istotny rozwj oglnie uznawanego wspczesnego stanu wiedzy technicznej, nie jest
pozostawione samodzielnej interpretacji jednostki notyfikowanej, lecz interpretacja musi by oglnie uznana przez wsplnot techniczn zaangaowanych stron. Publikacja poprawionej normy
zharmonizowanej byaby jednym ze sposobw uznawania rozwoju stanu wiedzy: wwczas, odpowiedzialna Europejska Organizacja Normalizacyjna okreli czy stan wiedzy odnonie zasadniczych
wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia uleg zmianie, a jeeli tak, to pod jakimi wzgldami.
Europejska Organizacja Normalizacyjna powinna sygnalizowa to w przedmowie do kadej normy.
W takich przypadkach, jeeli specyfikacje i kryteria oceny pierwotnie zastosowane do wyrobu ju
nie gwarantuj, e spenia on wymagania najnowszego stanu wiedzy technicznej, certyfikat badania
typu nie jest ju duej wany i wymagane jest dalsze dziaanie. Biorc pod uwag sensowny okres
przejciowy i znajc aktualne wydarzenia zakada si, e producent bdzie mia wystarczajcy czas,
aby skontaktowa si z jednostk notyfikowan i podj niezbdn powtrn ocen tak, aby byo
agodne przejcie od jednego zestawu stosowanych specyfikacji do innego. Jednostki notyfikowane,
od ktrych oczekuje si dobrej znajomoci wydarze dotyczcych stanu wiedzy technicznej, powinny zwrci uwag posiadaczom ich certyfikatw badania typu WE na zmian norm zharmonizowanych.
Naley jednake zauway, e wydanie nowego certyfikatu badania typu nie bdzie dziaao wstecz
i dlatego nie bdzie dotyczyo wyrobw wprowadzonych do obrotu i/lub oddanych do uytku podczas, gdy producent by w posiadaniu, jeeli ma to zastosowanie, wanego certyfikatu.
Naley take jeszcze raz stwierdzi, e pena odpowiedzialno za zgodno wyrobu spoczywa
na producencie, ktry musi zapewni, e posiada, jeeli jest to wymagane, wany certyfikat jak
rwnie, e wszystkie odpowiednie dokumenty zgodnoci odpowiadaj aktualnemu stanowi wiedzy
technicznej. Rwnoczenie jednostka notyfikowana musi dostarczy wszystkie odpowiednie informacje producentowi, eby zapewni go, e istniejcy certyfikat jest prawidowy w swoich ocenach
oraz, e typ nadal spenia zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony zdrowia.

65

11 OZNAKOWANIE
11.1

Oznakowanie CE

Jako ogln zasad, dyrektywy nowego podejcia w tym dyrektywa 94/9/WE uwzgldniaj umieszczanie oznakowania CE jako cz procedur oceny zgodnoci w perspektywie cakowitej harmonizacji. Stosowane procedury oceny zgodnoci s opisane w odpowiednich dyrektywach nowego podejcia, w oparciu o procedury oceny zgodnoci okrelone w Uchwale Rady 93/465/EWG. Jeeli
wyrb podlega kilku dyrektywom, ktre wszystkie przewiduj oznakowanie CE, oznakowanie
wskazuje, e wyrb jest zgodny z postanowieniami wszystkich tych dyrektyw. W czasie okresu
przejciowego dyrektywy nowego podejcia, producent posiada moliwo wyboru albo speni
wymagania tej dyrektywy, albo wczeniejsze odpowiednie przepisy. Wybrana opcja, a w zwizku
z tym zakres zgodnoci chroniony oznakowaniem CE, musi by wskazane przez producenta
w zaczonych dokumentach.
Jakiekolwiek wprowadzajce w bd znakowanie w rozumieniu jakiejkolwiek z tych dyrektyw jest
zakazane.
Poniewa niniejsze wytyczne zostay opracowane zwaszcza w celu uatwienia stosowania dyrektywy 94/9/WE, nastpne objanienia dotyczy bd tylko tej dyrektywy. Jeeli inne dyrektywy mog by stosowane rwnolegle, to ich postanowienia musz by brane pod uwag dodatkowo do postanowie dyrektywy 94/9/WE.
Oznakowanie CE jest stosowane przez producenta jako deklaracja, e uwaa on dany wyrb za wytworzony zgodnie ze wszystkimi majcymi zastosowanie postanowieniami i wymaganiami dyrektywy 94/9/WE oraz wyrb ten zosta poddany waciwej procedurze oceny zgodnoci.
Oznakowanie CE jest obowizkowe i musi by umieszczone przed tym, jak urzdzenie lub system
ochronny zostanie wprowadzony do obrotu lub zostanie oddany do uytku. Zgodnie z artykuem
8 (3) czci i podzespoy s wyczone z tego postanowienia. Zamiast oznakowania CE, czci
i podzespoy musz by dostarczane wraz z pisemnym wiadectwem potwierdzajcym ich zgodno z postanowieniami dyrektywy, okrelajcym ich waciwoci oraz wskazujcym na sposb ich
montowania w urzdzeniu lub systemie ochronnym. Takie odmienne traktowanie czci i podzespow wynika z definicji czci i podzespow, ktre jako czci strukturalne, nie posiadaj funkcji
samodzielnych.
Na og oznakowanie CE musi by umieszczane podczas fazy kontroli produkcji przez producenta
lub jego uprawnionego przedstawiciela ustanowionego we Wsplnocie. W pewnych przypadkach
jest moliwe umieszczanie oznakowania CE wczeniej, np. podczas fazy produkcji zoonego wyrobu (np. pojazdu). Niezbdne jest wwczas, aby producent formalnie potwierdzi, w fazie kontroli
produkcji, zgodno takiego wyrobu z wymaganiami dyrektywy. Oznakowanie CE musi skada si
z liter CE posiadajcych ksztat opisany w zaczniku X dyrektywy 94/9/WE. Na og oznakowanie CE musi by umieszczone na wyrobie lub jego tabliczce znamionowej. Chocia nie jest to
wymaganie dyrektywy, za racjonalne uwaa si umieszczanie oznakowania CE rwnie na opakowaniu oraz w towarzyszcych dokumentach, jeeli jego umieszczenie nie jest moliwe bezporednio na wyrobie ze wzgldu na jego rozmiar lub waciwoci.
Celowe, cho nieobowizkowe, jest umieszczanie oznakowania CE w wielu miejscach, na przykad
na opakowaniu zewntrznym, jak i wewntrz, na samym wyrobie; bdzie to powodowa, e oznakowanie bdzie mogo by ustalone nawet bez otwierania opakowania.
Oznakowanie CE winno by umieszczone w widocznym miejscu, czytelnie oraz w sposb niedajcy si usun. Zabrania si umieszczania innych znakw lub napisw mogcych wprowadzi
66

w bd stron trzeci w odniesieniu do znaczenia i formy oznakowania CE. Wymaganie widocznoci oznakowania CE oznacza, i musi by on atwo dostpny organom nadzoru rynku, jak rwnie
konsumentom i uytkownikom. Co do czytelnoci oznakowania CE wymaga si, aby wysoko
znaku bya co najmniej 5 mm. Od tego minimalnego wymiaru mona odstpi w przypadku wyrobw o maych rozmiarach. Wymaganie nieusuwalnoci oznakowania CE oznacza, e, w normalnych warunkach, nie mona go usun z wyrobu bez pozostawienia widocznych ladw.
W zalenoci od stosowanej procedury oceny zgodnoci, jednostka notyfikowana moe by zaangaowana w faz projektowania (zacznik III), faz produkcji (zaczniki IV, V, VI, VII, IX) lub
w obie te fazy. Numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej musi towarzyszy oznakowaniu
CE, jeeli jednostka notyfikowana jest zaangaowana w faz kontroli produkcji (patrz artyku 10
(1) dyrektywy 94/9/WE). Niezbdne jest unikanie jakichkolwiek wprowadzajcych w bd informacji umieszczanych na urzdzeniu, na przykad: numeru jednostki notyfikowanej tam, gdzie nie
jest to przewidziane w dyrektywie. W zwizku z tym na wyrobie nie powinien by umieszczony
numer jednostki notyfikowanej zarwno na urzdzeniach kategorii 3 (innych ni weryfikowane
jednostkowo), jak i w przypadku niektrych urzdze kategorii 2, a take w przypadku jakiejkolwiek dobrowolnej certyfikacji.
Oznakowanie CE i numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej nie musz by koniecznie
umieszczane na terytorium Wsplnoty. Mog by one umieszczane w pastwach trzecich, jeeli
wyrb, na przykad jest tam wytwarzany i jednostka notyfikowana albo przeprowadza badania wyrobu na zgodno wyrobu z typem, albo ocenia system zapewnienia jakoci u producenta w tym
pastwie. Oznakowanie CE i numer identyfikacyjny mog by rwnie umieszczane oddzielnie,
dopki znak CE oraz numer jednostki s ze sob zwizane. W przypadku czci i podzespow musi by umieszczany tylko numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej.
Jeeli urzdzenie, ktre byo wprowadzane do obrotu jest wbudowane w inny wyrb (np. zestaw
zgodnie z 3.7.5.1), to cae zintegrowane urzdzenie musi mie oznakowanie CE oraz, jeeli ma to
zastosowanie, numer jednostki notyfikowanej.
Chocia uznano, e czci skadowe zestawu mog mie wasne oznakowanie CE umieszczane na
podstawie przepisw ich dotyczcych, oznakowanie to moe by niewidoczne z uwagi na konstrukcj wyrobu kocowego. Jest to dopuszczalne pod warunkiem, e informacje o tym oznakowaniu
bd znajdoway si gdzie indziej. Jednake wyrb kocowy musi mie pojedyncz tabliczk jasno
odnoszc si do tego kocowego zestawu przed jego wprowadzeniem do obrotu i/lub oddaniem do
uytku. Poprzez umieszczenie oznakowania CE na kocowym wyrobie producent lub jego upowaniony przedstawiciel bior na siebie pen odpowiedzialno za zgodno wyrobu kocowego
z majcymi zastosowanie zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony zdrowia dyrektywy 94/9/WE i wszystkimi innymi odpowiednimi dyrektywami.
11.2

Oznakowania uzupeniajce/szczegowe

pozostawa zgodny z tym

Intencj dyrektywy 94/9/WE jest, aby wzr szczegowego znaku
podanym w dyrektywie 84/47/EWG. Chocia w dyrektywie 94/9/WE nie ma takiego wymagania,
zaleca si stosowanie wczeniej ustalonego wzoru (patrz zacznik do niniejszych wytycznych). Za
znakiem tym powinny by umieszczane symbole grupy i kategorii (na aparaturze zgodnej
z artykuem 1(2) dyrektywy 94/9/WE symbol kategorii powinien by umieszczony w nawiasie)
oraz zwizane z grup II, litera G (dotyczca atmosfery wybuchowej powodowanej przez gazy,
pary i mgy) i/lub litera D (dotyczc atmosfery wybuchowej powodowanej przez py). Instrukcja
uytkowania powinna szczegowo wyjani znaczenie oznakowa wyrobu. Zaleca si jednak
uywanie formatu podanego w poniszych przykadach, w ktrych:

67

.../... oznacza wyrb o dwch rnych kategoriach,

...-... oznacza, e cz wyrobu jest niezgodna z dyrektyw i nie jest przeznaczona do uytku
w przestrzeni zagroonej wybuchem.
Ponadto aparatura, zgodnie z artykuem. 1.2 dyrektywy, oddzielnie wprowadzana do obrotu, powinna by oznakowana kategori urzdzenia sterowanego w okrgych nawiasach; rwnie takie
urzdzenie, ktre ma wasne potencjalne rdo zaponu i jest przeznaczone do uytku w przestrzeni
zagroonej wybuchem powinno by oznakowane jak urzdzenie zgodnie z zacznikiem II punkt
1.0.5.
IM2

wyroby grnicze, grupa I, kategoria M 2

II 1 G

wyroby niegrnicze, grupa II, kategoria 1 do uytku w atmosferach gazu/pary/mgy

II 1 D

wyroby niegrnicze, grupa II, kategoria 1 do uytku w atmosferach pyw

system ochronny do uytku w atmosferach gazu/pary/mgy

68

II (1) G D

aparatura zgodna z artykuem 1(2) dyrektywy 94/9/WE w przestrzeni

niezagroonej wybuchem z iskrobezpiecznym obwodem kategorii Ex
ia, ktry moe by poczony, np. z urzdzeniem kategorii 1

II 2 G D

urzdzenie kategorii 2 do uytku w atmosferze zawierajcej gazy lub

pyy

II (2)/2 (1)/1 G

zestaw, (np.:) system wykrywania gazu z wicej ni jedn gowic detekcyjn, ktry jest czciowo kategorii 1 a czciowo kategorii 2, utworzony z aparatury zabezpieczajcej i urzdzenia. Aparatura zabezpieczajca
jest przeznaczona do uytku poza stref zagroon, a urzdzenie jest
przeznaczone do uytku w strefie zagroonej wybuchem

II 2(1) G

urzdzenie kategorii 2 zawierajce aparatur zabezpieczajc urzdzenie

kategorii 1

II 2(1) GD

urzdzenie jak wyej, do przestrzeni zagroonych wybuchem gazw i

pyw

II (2) G (1) G

aparatura zabezpieczajca, ktra samodzielnie zapewnia bezpieczestwo

przeciwwybuchowe urzdze jednego kategorii 1 i drugiego kategorii 2

II 3/3 D

dmuchawa odcigajca powietrze ze strefy 22 i przeznaczona do zainstalowania w strefie 22

Przykady oznakowa urzdze majcych rne kategorie:

II 1/2 G

wskanik poziomu, instalowany w cianie zbiornika pomidzy stref 0 i

stref 1

II (2) 3 G

urzdzenie elektryczne magistrali obiektowej, wsppracujce z urzdzeniem kategorii 2 instalowanym w strefie 2

II 2/- G

wentylator sscy ze strefy 1, ale przeznaczony do zainstalowania poza

przestrzeni zagroon wybuchem. W dyrektywie nie ma postanowie
odnoszcych si do oznakowania wyrobw w przypadku instalowania
poza przestrzeni zagroon wybuchem

II 2/3 G

wentylator sscy ze strefy 1, ale przeznaczony do zainstalowania

w strefie 2

II 3/- D

przenonik rubowy transportujcy py ze strefy 22, ale instalowany poza przestrzeni zagroon wybuchem. W dyrektywie nie ma postanowie
odnoszcych si do oznakowania wyrobw w przypadku instalowania
ich poza przestrzeni zagroon wybuchem

II -/2 D

dmuchawa przetaczajca niewybuchow atmosfer, ale przeznaczona do

zainstalowania w strefie 21

Wszystkie wyroby musza by oznakowane nazw i adresem producenta, oznaczeniem serii lub typu, numerem seryjnym (jeeli istnieje) oraz rokiem produkcji. Do wyrobu musi by doczona pisemna informacja wyjaniajca rne kategorie i konsekwencje odnoszce si do uytkowania
zgodnie z przeznaczeniem.
W przypadku, jeeli wyrb jest objty wicej ni jedn dyrektyw nowego podejcia, oznakowanie
CE oznacza zgodno z waciwymi postanowieniami wszystkich odpowiednich dyrektyw. Aczkolwiek, jeeli w przypadku co najmniej jednej z tyche dyrektyw obowizuje okres przejciowy,
a co w konsekwencji, pozwala producentowi wybra, ktre z przepisw zastosowa, oznakowanie
69

CE wskazuje na zgodno tylko z tymi dyrektywami, ktrych zastosowanie jest obowizkowe oraz
innymi, ktre zostay zastosowane. W przypadku tych ostatnich dyrektyw (odnone) szczegy musz by podane w dokumentacji, uwagach lub instrukcjach doczonych do wyrobu lub na tabliczce
znamionowej.
11. 3 Dodatkowe oznakowania zgodne z normami
Z uwagi na szczeglne znaczenie bezpieczestwa wyrobw przeznaczonych do uytku
w przestrzeniach zagroonych wybuchem, a zarazem, aby unikn nieporozumie, dyrektywa
94/9/WE zawiera zapisy dotyczce dodatkowego oznakowania (patrz zacznik II 1.0.5 oznakowanie).
W zaczniku II 1.0.5 dyrektywy podano, e urzdzenia, systemy ochronne oraz czci i podzespoy
musz posiada dalsze oznakowania zawierajce wszystkie informacje niezbdne do bezpiecznego
uytkowania. Zgodnie z tym wymaganiem normy europejskie dotyczce wyrobw elektrycznych
i nieelektrycznych, przeznaczonych do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem, przewiduj oznakowania uzupeniajce. W celu uzyskania szczegowych i penych informacji o tym oznakowaniu niezbdne jest uycie tych norm.
11. 4 Oznakowania czci i podzespow
Osoba odpowiedzialna za wprowadzenie wyrobu do obrotu i/lub oddanie wyrobu do uytku musi
oznakowa je nazw i adresem producenta zgodnie z zacznikiem II dyrektywy 94/9/WE, punkt
1.0.5. Dyrektywa pozostawia swobod wyboru pomidzy znakiem firmowym a nazw firmy, jeeli
s one rne. Oznakowanie musi zawiera adres. Adres moe by uproszczony, jeeli na maym
wyrobie rzeczywicie nie ma miejsca a osoba odpowiedzialna bdzie identyfikowalna. W kadym
razie adres na tabliczce musi by wystarczajcy do pocztowego kontaktu z firm. Adres internetowy nie jest wystarczajcy, powinien by podany adres pocztowy. W niektrych krajach niepowtarzajcy si pocztowy kod identyfikuje adres. Uycie tego pocztowego kodu jest wystarczajce
w tym kraju.
Pojawio si pytanie, czy oznakowanie czci i podzespow jest obowizkowe.
cile mwic, dyrektywa 94/9/WE wyranie wymaga oznakowania, w zaczniku II, punkt 1.0.5,
tylko urzdze i systemw ochronnych. Pytanie, czy niemniej jednak czci i podzespoy powinny
by oznakowane, eby uatwi wprowadzenie dyrektywy, ma szczeglne praktyczne znaczenie
w przypadkach:
- gdy trudno jest rozpozna rnic pomidzy czciami i podzespoami ATEX a innymi, standardowymi czciami i podzespoami,
- gdy producent, ktry chciaby uy cz lub podzesp mgby mie powane problemy
w ocenieniu zagroenia przy braku wskazania kategorii czci lub podzespou.
Oprcz wtpliwoci dotyczcej oznakowania, dyrektywa wymaga w przypadku czci i podzespow wiadectwa ich zgodnoci. W wiadectwie tym powinny by podane wszystkie niezbdne informacje okrelajce ich waciwoci. Zwykle wystpuje to w formie znakowania czci lub podzespou w ramach klasyfikacji przeciwwybuchowej czci lub podzespou zgodnie z odpowiednimi
normami zharmonizowanymi, ktre wyglda jak oznakowanie (np. Ex II 1/2GD cb Tx lub Ex II
1GD c Tx).
W przypadku czci i podzespow posiadajcych wasne potencjalne rda zaponu, lub ktre s
w oczywisty sposb wspzalene (w odniesieniu do waciwoci czci lub podzespou) od urzdzenia okrelonej kategorii zauwaono, e bez okrelenia grupy i kategorii, nie mona przeprowadzi niezbdnej procedury zgodnoci urzdzenia, w ktr cz lub podzesp bd wczone.
70

W niektrych przypadkach procedura zgodnoci moe by tylko speniona, jeeli okrelone jest
urzdzenie, w ktr cz lub podzesp bd wczone, i jeeli to wczenie jest przedmiotem procedury zgodnoci.
Dlatego zaleca si znakowanie czci i podzespow w takich przypadkach, gdy bd one mogy
by ocenione w odniesieniu do pewnej kategorii i grupy urzdze, wskazujc te kategorie i grupy
w oznakowaniu.
Poza tym: zaleca si znakowanie czci i podzespow przeznaczonych do samodzielnych systemw ochronnych, ktre bd mogy by ocenione w odniesieniu do charakterystycznych waciwoci tych systemw, wcznie z uzasadnionym wskazaniem tych waciwoci w oznakowaniu.
Wzito rwnie pod uwag, e wymiary wyrobu stanowi problemem utrudniajcy ich oznakowanie. W takich przypadkach, informacje powinny by podane w towarzyszcej dokumentacji i na
opakowaniu czci lub podzespou podlegajcego znakowaniu.
Na koniec przypomina si, e zgodnie z dyrektyw 94/9/WE, czci i podzespoy ATEX nie powinny mie naniesionego znaku CE.
11. 5 Oznakowania maych wyrobw
Zgodnie z wytycznymi dotyczcymi oznakowania wyrobw znakiem CE, za racjonalne uwaa si
umieszczanie oznakowania CE rwnie na opakowaniu oraz w towarzyszcych dokumentach, jeeli
jego umieszczenie nie jest moliwe bezporednio na wyrobie ze wzgldu na jego rozmiar lub waciwoci.
Na wyrobach o bardzo maych rozmiarach, gdzie zredukowanie oznakowania jest nieuniknione,
naley mimo wszystko pozostawi:

oznakowanie znakiem CE (za wyjtkiem czci i podzespow),

oznakowanie znakiem

nazwa lub znak firmowy producenta.

11. 6 Oznakowania zestaww

Oznakowanie zestaww jest identyczne jak w przypadku oznakowania urzdze, w szczeglnoci
urzdze majcych rne kategorie. Zestaw moe skada si z bardzo wielu ocenionych
i zgodnych czci (urzdze, systemw ochronnych, aparatury zabezpieczajcej) z ich wasnym
specyficznym oznakowaniem, by moe rnych kategorii. W takich przypadkach nie byoby pomocne wykazanie tych wszystkich indywidualnych oznakowa w oznakowaniu kompletnego zestawu. Niemniej jednak, oznakowanie zestawu musi pokazywa wszystkie istotne informacje wymagane w zaczniku II, 1.0.5 dyrektywy 94/9/WE niezbdne do zgodnego z przeznaczeniem uytkowania caego zestawu. Oznakowanie powinno by umieszczone w taki sposb np. na zewntrznej obudowie zestawu eby nie byo wtpliwoci, e przedstawia ono waciwoci caego zestawu
a nie tylko jednej jego czci.
Zestawy mog skada si z czci rnych kategorii i by przeznaczonymi do majcych rne waciwoci fizyczne atmosfer wybuchowych. Oznakowanie takiego zestawu jako caoci, z podaniem
grupy, kategorii i dodatkowych informacji istotnych do bezpiecznego uytkowania zestawu (klasa
temperaturowa itd.) moe by objte jednym z dwch nastpujcych scenariuszy:

71

Przypadek 1: Zestaw jako cao jest przeznaczony do uytku w przestrzeni zagroonej wybuchem w jednej okrelonej strefie
Jeeli poszczeglne czci zestawu s oznakowane tak, e wskazuje to, e s one przeznaczone do
atmosfer wybuchowych majcych rne waciwoci, to ta cz, ktra ma podany najniszy poziom zabezpieczenia okrela oznakowanie caego zestawu. To znaczy, e kategoria, klasa temperaturowa, grupa wybuchowa itd. o najniszych wymaganiach odnoszcych si do urzdzenia musi
by uyta w oznakowaniu caego zestawu.
Przypadek 2: Czci zestawu s przeznaczone do uytku w przestrzeni zagroonej wybuchem
w rnych strefach i/lub majcych rne waciwoci fizyczne
Jeeli jest to istotne ze wzgldu na takie przewidywane uytkowanie, oznakowanie zestawu powinno zawiera wszystkie grupy, kategorie i dodatkowe oznakowania (klasa temperaturowa itd.) niezbdne w odniesieniu do przewidywanych atmosfer. W takim przypadku instrukcje dotyczce uytkowania, instalowania itd. powinny wskazywa na przewidywane rne atmosfery/strefy (i/lub
wskazywa na zapewnione rodki konstrukcyjne) lub wok rnych czci urzdzenia lub zestawu.
Przykady (w tych przykadach s podane tylko kategorie i dodatkowe oznakowania istotne ze
wzgldu na bezpieczne uytkowanie):
Przykady odnoszce si do przypadku 1:

zestaw skadajcy si z czci oznakowanych T3 oraz czci oznakowanych T6 powinien

w caoci by oznakowany T3, e jest przeznaczony do uytku w atmosferze T3,

zesp pompowy skadajcy si z pompy cieczy (niepalna ciecz) i z napdowego silnika elektrycznego; pompa jest oznakowana II 2G T6, a silnik II 2G IIB T4; cay zestaw powinien by
oznakowany II 2G IIB T4 poniewa silnik jest czci, ktra spenia nisze wymagania,

podobny zesp pompowy skadajcy si z pompy pompuje gorc ciecz (niepaln). Pompa jest
oznakowana II 2G IIB T3, a silnik: II 2G IIB T4; w tym przypadku zestaw powinien by oznakowany II 2G IIB T3.

Przykady odnoszce si do przypadku 2:

wentylator przetaczajcy atmosfer wybuchow IIA T3 (strefa 1), wentylator jest wyposaony
w silnik elektryczny i urzdzenie sterujce umieszczone w strefie 2, wentylator jest odpowiednio oznakowany II 2/3G IIA T3; silnik jest oznakowany II 3G T3, iskrobezpieczne urzdzenie
sterujce II 2G IIC T6; poniewa iskrobezpieczne urzdzenie sterujce jest umieszczone w tej
samej atmosferze co silnik, cz speniajca najnisze wymagania (w tym przypadku silnik)
jest decydujc czci; w zwizku z tym cay zestaw jest oznakowany II 2/3G IIA T3.

podobny zestaw wentylatora, ale z silnikiem znajdujcym si poza stref zagroenia; cay zestaw jest oznakowany II 2/3/-G IIA T3.

72

12 KLAUZULA BEZPIECZESTWA52 I PROCEDURA

Klauzula bezpieczestwa, o ktrej mowa w artykule 7 dyrektywy jest procedur UE, zgodnie
z ktr, jeeli jakie pastwo czonkowskie wobec niezgodnoci z zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony zdrowia oraz wobec uznania urzdzenia za niebezpieczne w odniesieniu do
osb, zwierzt lub mienia, podejmie dziaania w celu wycofania wyrobu z rynku, zabronienia
wprowadzania go do obrotu lub ograniczenia swobodnego przepywu urzdze ocenionych w jeden
ze sposobw przewidzianych w dyrektywie, a zatem posiadajcych oznakowanie CE, winno natychmiast powiadomi Komisj o podjciu tyche dziaa.
Pastwo czonkowskie oraz jego odpowiednie wadze wykonawcze rozpatrujc decyzj
o wszczciu procedury klauzuli bezpieczestwa bdzie musiao rozstrzygn, czy wyrb jest niezgodny w znacznym stopniu lub, czy jego niezgodno moe by uznana za mniej znaczc, celem
rozwizania problemu bez potrzeby uciekania si do procedur uruchamianych przez mechanizm
klauzuli bezpieczestwa.
Na przykad niezgodno o maym znaczeniu moe dotyczy nieczytelnoci znaku CE. W takich
przypadkach pastwo czonkowskie moe wystosowa do producenta lub jego przedstawiciela not
o zastosowaniu si do wymaga lub pastwo to moe podj stosowne kroki przewidziane
w prawie krajowym w celu zachcenia osoby odpowiedzialnej do podjcia waciwych dziaa naprawczych.
Najwaniejszym zapisem tej czci dyrektywy jest to, e w kadym przypadku, pastwo czonkowskie musi zdecydowa czy brak zgodnoci jest niebezpieczny w odniesieniu do osb, zwierzt lub
mienia oraz czy klauzula bezpieczestwa jest najbardziej skutecznym rodkiem zapewnienia bezpieczestwa osb, zwierzt lub mienia.
Kade powiadomienie, ktre spenia kryteria uruchamiajce klauzul bezpieczestwa, uruchamia
proces konsultacji pomidzy Komisj i stronami zaangaowanymi. Strony zaangaowane to
przede wszystkim pastwa czonkowskie UE, producent lub jego przedstawiciel ustanowiony w UE
lub w przypadku ich braku osoba, ktra wprowadza wyrb do obrotu w UE.
Przeprowadzona w powyszy sposb procedura konsultacji umoliwia Komisji ocen zasadnoci
podjtych rodkw restrykcyjnych. W zwizku z tym powiadomienie o zastosowaniu tych rodkw
zgaszane Komisji musi zawiera szczegowe informacje dokadnie okrelajce, z jakich przyczyn
dany wyrb nie jest niezgodny z zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony zdrowia
ustanowionymi w dyrektywie.
Jeeli po konsultacjach Komisja uzna, e rodki te s zasadne, bezzwocznie informuje pastwo
czonkowskie, ktre podjo inicjatyw oraz inne pastwa czonkowskie. Z punktu widzenia Komisji, celem informowania innych pastw czonkowskich jest skonienie tych pastw do podjcia waciwych rodkw zgodnie z artykuem 3 dyrektywy.

52

Szczegowa analiza Klauzuli bezpieczestwa patrz Przewodnik wdraania dyrektyw opartych na koncepcji
nowego i globalnego podejcia strona I/E, Rozdziay 2, 3, 4.
73

Jeeli Komisja uzna, e rodki podjte przez pastwo czonkowskie za niezasadne, poprosi dane
pastwo czonkowskie o wycofanie tych rodkw oraz do przywrcenia swobodnego przepywu
danych wyrobw na swoim terytorium. Jeeli pastwo czonkowskie nie zajmie takiego samego
stanowiska co Komisja, to rozway ona moliwo wszczcia procedury przewidzianej w artykule
226 Traktatu53.
Celem zapewnienia przejrzystoci i waciwej spjnoci stosowania klauzuli bezpieczestwa, artyku 7.4 mwi: Komisja powinna zapewni, aby pastwa czonkowskie byy stale informowane
o przebiegu i wyniku tej procedury.
Dodatkowo do tych postanowie, dyrektywa przewiduje w artykule 6 (1) okrelon klauzul bezpieczestwa dotyczc norm. W przypadku, jeeli pastwo czonkowskie lub Komisja uzna, e
normy zharmonizowane nie w peni zaspokajaj zasadnicze wymagania bezpieczestwa i ochrony
zdrowia zawarte w dyrektywie, to przedstawia t kwesti pod obrady specjalnego Komitetu powoanego na podstawie dyrektywy 98/34/WE54.. Komitet zbada dany przypadek oraz przedstawi Komisji opini. Na podstawie tej opinii Komisja poinformuje pastwa czonkowskie o koniecznoci
lub zaniechaniu wycofania referencji, dotyczcych tych norm, z opublikowanej informacji.

53

Artyku 226 Traktatu: Jeli Komisja uzna, e Pastwo Czonkowskie uchybio jednemu z zobowiza, ktre na nim
ci na mocy niniejszego Traktatu, wydaje ona uzasadnion w tym przedmiocie, po uprzednim umoliwieniu temu
Pastwu przedstawienia swych uwag. Jeli Pastwo to nie zastosuje si do opinii w terminie okrelonym przez Komisj, moe ona wnie spraw do Trybunau Sprawiedliwoci.
54
Dyrektywa 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiajca procedur udzielania informacji w zakresie
norm i przepisw technicznych; Dz.U. L 204, 21.07.1998, str. 37, zmieniona dyrektyw 98/48/WE.
74

13 EUROPEJSKIE NORMY ZHARMONIZOWANE55

Dyrektywa 94/9/WE daje producentom moliwoci spenienia jej wymaga przy projektowaniu
i wytwarzaniu wyrobw w zgodnoci bezporednio z zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa
i ochrony zdrowia lub z normami zharmonizowanymi, ktre s opracowane specjalnie, aby umoliwia domniemanie zgodnoci z tymi wymaganiami. Innymi sowy, w przypadku kwestionowania
zgodnoci, odpowiedzialne wadze krajowe musz wykaza, e urzdzenie jest niezgodne z zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony zdrowia zawartymi w dyrektywie.
Domniemanie zgodnoci jest moliwe w sensie prawnym, tylko poprzez zastosowanie norm krajowych przenoszcych norm zharmonizowan, o ktrej informacj opublikowano w Dz.U. WE.
W przypadku, jeeli odpowiednia krajowa jednostka normalizacyjna nie dokonaa przeniesienia
normy, stosowanie oryginalnej normy zharmonizowanej lub przeniesionej normy w innym pastwie
czonkowskim UE, pozwala na domniemanie zgodnoci. Jednake, przeniesienie tej normy do krajowego zestawu norm musi nastpi przynajmniej w jednym pastwie czonkowskim UE.
Przemys i wiele jednostek notyfikowanych angauje si w opracowywanie tych norm, std prawdopodobnie stosowanie tych norm, po tym jak stan si dostpne, bdzie to preferowanym sposobem wykazywania zgodnoci.
Normy zharmonizowane s jedynymi dokumentami, ktrych dobrowolne zastosowanie zapewnia
domniemanie zgodnoci. Producenci mog take zdecydowa si na uycie istniejcych europejskich, krajowych i innych norm lub specyfikacji technicznych uznanych za wane lub odpowiednie,
aby speni odpowiednie wymagania dotyczce bezpieczestwa i ochrony zdrowia, rwnoczenie
sprawdzajc dodatkowo wymagania nieujte w powyszych dokumentach.
Normy s uzupeniane i aktualizowane w miar rozwoju nowej wiedzy technicznej. Podczas procesu aktualizowania, producent w dalszym cigu moe uywa przyjt norm zharmonizowan
w celu zapewnienia penej zgodnoci z wymaganiami dyrektywy nawet, jeeli wiadomo, e
w najbliszym czasie norma zostanie zmieniona.
13. 1 Normy publikowane w Dzienniku Urzdowym
Informacje dotyczce wykazu europejskich norm zharmonizowanych mona znale na stronie internetowej Komisji Europejskiej56.
Normy europejskie dotyczce ATEX s dostpne w europejskich organizacjach normalizacyjnych:
European Committee for Standardization (CEN), avenue Marnix 17, B-1000 Brusseles, Belgium; tel.(32-2) 550 08 11; fax (32-2) 550 08 19 (http://www.cen.eu)
European Committee for Electrotechnical Standardization (CENELEC), avenue Marnix 17,
B-1000 Brusseles, Belgium tel. (32-2) 519 68 71; fax (32-2) 519 69 19
(http://www.cenelec.eu).
Krajowe wersje norm zharmonizowanych s dostpne w krajowych jednostkach normalizacyjnych.

55
56

Szukaj na http://ec.europa.eu/enterprise/policies/single-market-goods/documents//blue-guide (Blue Guide).

http://ec.europa.ec/enterprise/policies/ european- standards/harmonised- standards/index_en.htm
75

13.2

Programy normalizacyjne

Dwa programy normalizacyjne zostay skierowane do europejskich organizacji normalizacyjnych.

Kady z nich jest przedmiotem mandatu normalizacyjnego opracowanego przez Komisj Europejsk.
Komisja Europejska przyznaa mandat CEN/CENELEC do tworzenia norm europejskich. Mandat
obejmuje prace normalizacyjne niezbdne do osignicia optymalnego funkcjonowania dyrektywy
w obu obszarach elektrycznym i mechanicznym.
Mandat wymaga podjcia intensywnej wsppracy pomidzy CEN i CENELEC w przeprowadzaniu
nastpujcych prac:
1. Przegldu i, jeeli jest to konieczne, modyfikacji istniejcych norm w celu ich dostosowania
do zasadniczych wymaga bezpieczestwa i ochrony zdrowia zawartych w dyrektywie;
2. Ustanawiania nowych wymaganych norm, dajc priorytet normom horyzontalnym, ktre
dotycz szerokiego zakresu wyrobw zamiast dotyczcych specyficznych wyrobw, dla ktrych potrzeb ich stworzenia rozpatruje si dla konkretnych przypadkw.
Celem wypeniania nadanego mu mandatu, CEN powoa nowy komitet techniczny CEN/TC 305
Atmosfery wybuchowe zapobieganie i ochrona przed wybuchem. Kilka grup roboczych wykonuje szczegowe prace.
Celem wypeniania mandatu CENELEC powierzy prace TC 31 Urzdzenia elektryczne
w przestrzeniach zagroonych wybuchem i jego podkomitetom. Komitety te prowadziy prace
w obszarze bezpieczestwa przeciwwybuchowego przez wiele lat, a ich wynikiem byo opracowanie serii norm w odniesieniu do dyrektyw starego podejcia.
CENELEC i CEN s odpowiedzialne za przygotowanie norm odpowiednio w sektorach przemysu
elektrycznym i nieelektrycznym. S one odpowiedzialne za zapewnienie aby:
istniaa jednolita interpretacja dyrektywy nowego podejcia dotyczcej przestrzeni zagroonych wybuchem oraz innych odpowiednich dyrektyw,
wymagania dotyczce bezpieczestwa urzdze elektrycznych i nieelektrycznych byy
kompatybilne w przypadku, jeeli si wzajemnie nakadaj, a poziomy bezpieczestwa byy
takie same,
przygotowane normy w przyszoci, zadowalajco zaspokajay wzajemne potrzeby tych
organizacji.

76

14

PRZYDATNE ADRESY STRON INTERNETOWYCH

Strona internetowa Komisji Europejskiej, Europa, urzdzenia przeznaczone do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem - (ATEX):
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/atex
Dyrektywa 94/9/WE:
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/documents/legislation/atex/index_en.htm
ATEX- Zarzdzanie dyrektyw:
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/atex/directive- management/index_en.htm
Wytyczne:
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/documents/guidance/atex/index_en.htm
Dokumenty rozwaone przez Stay Komitet ATEX:
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/documents/guidance/atex/standing-committee
Krajowe wdroenia dyrektywy:
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/documents/legislation/atex/transposition/index_en
.htm
ATEX waciwe organy nadzoru rynku:
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/documents/contacts/atex-competent-authorities
ATEX punkty kontaktowe w krajach czonkowskich, krajach kandydujcych oraz w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EEA):
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/documents/contacts/atex-candidate-countries
Jednostki Notyfikowane:
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/documents/legislation/atex/notifiedbodies/index_en.htm
Znakowanie CE dla profesjonalistw - urzdzenia przeznaczone do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem - (ATEX):
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/single-marketgoods/cemarking/professionals/manufacturers/directives/index_en.htm?filter=6
Normy Europejskie:
http://ec.europa.eu/enterprise/policies/european-standards/harmonised-standards/equipmentexplosive-atmosphere/index_en.htm
CEN Komitet Techniczny 305 Atmosfery potencjalnie wybuchowe Zapobieganie i zabezpieczanie przed wybuchem:
http://www.cen.eu/cen/Sectors/TechnicalCommitteesWorkshops/CENTechnicalCommittees/Pages/
default.aspx?param=6286&title=CEN/TC+305
CENELEC Komitet Techniczny 31 Urzdzenia elektryczne przeznaczone do uytku w przestrzeniach zagroonych wybuchem:
http://www.cenelec.eu/dyn/www/f?p=104:7:1812669414029056::::FSP_ORG_ID:66
Stowarzyszenia przemysowe i midzynarodowe organizacje:
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/mechanical/links
77

Grupa zainteresowanych dyrektyw ATEX w CIRCABC:

https://circabc.europa.eu/w/browse/0cb52e92-2074-480c-8235-a4cac539d591
Grupa zainteresowanych dyrektyw ATEX w ramach wsppracy administracyjnej (AdCo)
w CIRCABC:
https://circabc.europa.eu/w/browse/95700477-ba5c-4b52-9552-2375dc1a808d
Grupa zainteresowanych dyrektyw ATEX Jednostek Notyfikowanych (ExNBG) w CIRCABC:
https://circabc.europa.eu/w/browse/33b0bed8-1c65-4d9e-b857-1f34d2d91c04

78

ZACZNIK I: ZNAK WYRNIAJCY WSPLNOTY (EX) PRZYWOANY

Z DYREKTYWY 84/47/EWG57

Wszystkie wartoci odniesione do a

57

Dyrektywa Komisji 84/47/EWG z 16 stycznia 1984 przystosowujca do postpu technicznego dyrektyw Rady
79/196/EWG w sprawie zblienia ustawodawstw Pastw Czonkowskich w zakresie wyposaenia elektrycznego przeznaczonego do stosowania w miejscach zagroonych wybuchem, zapewniajcego pewne rodzaje ochrony (Dz. U. L 31,2.2.1984,
str.19).
79

ZACZNIK II: LISTA PRZYPADKW WTPLIWYCH WYROBY ATEX

LISTA PRZYPADKW WTPLIWYCH WYROBY ATEX
Niniejsza lista zostaa zatwierdzona podczas spotkania Grupy Roboczej ds. dyrektywy 94/9/WE
ATEX dnia 12 lipca 2012
Zwraca si uwag na to, e niniejsza lista nie jest pena, wyjania ona tylko niektre powszechne wtpliwoci
i przedstawia przykady wyrobw objtych i nieobjtych zakresem dyrektywy 94/9/WE ATEX.
Niniejsza lista nie zastpuje koniecznej oceny ryzyka kadego wyrobu a zawsze powinny by brane pod uwag
dodatkowe rda zaponu i zagroenie wybuchem zwizane z uyciem wyrobu.
Objte
94/9/WE

Produkt

(El = elektryczne)

Przykad
urzdzenia

Komentarze

Urzdzenie
System automatycznego smarowania

Tak (El.)

Mechanizm zegarowy

Komputer
Proste kleszcze uziemiajce z przewodem i bez przewodu

Tak (El.)
Nie

Zoone kleszcze uziemiajce z przewodem i bez przewodu

Tak (El.)

Silniki elektryczne

Tak (El.)

Pompa elektryczne zintegrowane

z silnikiem elektrycznym( np. silnikpompa we wsplnej obudowie lub
pompa z wbudowanym silnikiem,
pompa paliw/dystrybutory paliw)
Wentylator elektryczny zintegrowany
z silnikiem (np. wentylator osiowy
elektryczny)

Tak (El.)

Wentylator nieelektryczny
z zintegrowanym silnikiem powietrznym (np. wentylator osiowy nieelektryczny)

Tak (Nie El.)

Zawr rczny

Nie

Przewd grzejny

Tak (El.)

Hamulec mechaniczny

Tak (Nie El.)

Przekadnia mechaniczna

Tak (Nie El.)

Telefony i podobne urzdzenia np.

radiotelefony przenone, suchawki itp.

Tak (El.)

80

Tak (El.)

Tak: Jeeli system ma zasilanie bateryjne i bateria ma co najmniej jedno ogniwo powyej wartoci okrelonej w punkcie dotyczcym urzdze
prostych w EN 60079-11 i jeeli nie s spenione
inne kryteria urzdzenia prostego.
Patrz 5.2.1 Wytycznych ATEX (urzdzenie
proste)
Proste kleszcze uziemiajce s kleszczami do
pojedynczego poczenia z ziemi. Kleszcze
powinny zapewnia rzeczywiste poczenie.
Nie posiadaj jakiekolwiek potencjalnych rde
zaponu, patrz Uwaga 2.
Kleszcze powinny zapewnia rzeczywiste poczenie. Potencjalne rda zaponu nie mog by
wyczone z oceny zagroenia zaponem.
El. Urzdzenie z potencjalnymi rdami zaponu
takimi jak ciepo, iskry pochodzenia elektrycznego (np. uzwojenia, poczenia) i pochodzenia
mechanicznego (np. oyska)
El. Urzdzenie z potencjalnymi rdami zaponu
takimi jak ciepo, iskry pochodzenia elektrycznego (np. obwody silnika) i pochodzenia mechanicznego (np. wirnik pompy)
El. Urzdzenie z potencjalnymi rdami zaponu
takimi jak ciepo, iskry pochodzenia elektrycznego (np. obwody silnika) i pochodzenia mechanicznego (np. opatki wentylatora)
Nie El. urzdzenie z potencjalnymi rdami zaponu takimi jak ciepo tarcia i iskry pochodzenia
mechanicznego (np. oyska, opatki
wentylatora)
Patrz 5.2.1 Wytycznych ATEX (urzdzenie
proste)
Przewody grzejne przetwarzaj prd elektryczny
w ciepo, podczas gdy przewody tylko przewodz prd. Przewody grzejne mog by take
czciami lub podzespoami, np. przewody grzejne konstrukcji stabilizowanej systemu ogrzewania przewodowego
Nie El. urzdzenie z potencjalnymi rdami
zaponu takimi jak ciepo tarcia pochodzenia
mechanicznego
Nie El. urzdzenie z potencjalnymi rdami
zaponu takimi jak ciepo tarcia i iskry pochodzenia mechanicznego
El. Urzdzenie z potencjalnymi rdami zaponu
takimi jak iskry pochodzenia elektrycznego (np.
w czasie czenia i rozczania)

Objte
94/9/WE

Produkt

Przykad
urzdzenia

Komentarze

Gniazda i wtyczki

(El = elektryczne)
Tak (El.)

Podajnik celkowy

Tak (Nie El.)

Przeczniki staych instalacji elektrycznych

Tak (El.)

Latarka

Tak (El.)

El. Urzdzenie z potencjalnymi rdami zaponu

takimi jak iskry pochodzenia elektrycznego (np.
w czasie wczania i wyczania)
El. Urzdzenie z potencjalnymi rdami zaponu
takimi jak ciepo i iskry pochodzenia elektrycznego (np. iskry w czniku lub ciepo arwki lub
baterii)

Ganice przeciwpoarowe

Nie

Przeznaczone do uycia po wybuchu

Przerywacze pomienia

Tak

Czujniki PT 100

Nie/Tak

Przeznaczone do zatrzymania propagacji wybuchu. Przerywacze pomienia uywane s na przykad w liniach odzysku par na stacjach benzynowych aby zapobiec propagacji wybuchu podziemnych zbiornikw lub pojazdw.
Nie jeeli jest uyte w systemie iskrobezpiecznym razem z barier
We wszystkich innych sytuacjach decyduje o tym
indywidualna ocena

Podajnik celkowy

Tak

Panele rozrywne (odcienia wybuchu)

Tak

El. Urzdzenie z potencjalnymi rdami zaponu

takimi jak iskry pochodzenia elektrycznego (np.
w czasie czenia i rozczania)
Naley zauway, e wszystkie kraje maj specjalne wymagania dotyczce gniazd i wtyczek
przeznaczonych do uytku domowego
Przeznaczony do uytku jako urzdzenie dozujce i NIE zatrzymujcy propagacji wybuchu jako
system izolujcy. Musi by zabezpieczony przeciwwybuchowo wzgldem jego rde zaponu.

Systemy zabezpieczajce

Przeznaczony do uytku nie tylko jako urzdzenie dozujce lecz take jako system izolujcy
wybuch i
zatrzymujcy propagacj wybuchu. Musi by
zabezpieczony przeciwwybuchowo wzgldem
jego rde zaponu i powinien spenia wymagania dotyczce systemu ochronnego w odniesieniu
do propagacji wybuchu.
Przeznaczone do ograniczenia skutkw wybuchu

Czci i podzespoy Ex
Puste obudowy

Tak (El.)

Wzierniki

Nie

apacz iskier

Tak

Zamki magnetyczne drzwiowe itp.

Nie

Przeznaczone dla urzdze elektrycznych z potencjalnymi rdami zaponu

Nie posiadaj rde zaponu.
Jednake wzierniki mog stanowi cz urzdze Ex i moe by wymagane aby speniay
wymagania takie jak w przypadku okienek w
urzdzeniach Ex d lub odpornoci na uderzenia w
urzdzeniach Ex o i Ex k.
Przeznaczony do zapobiegania wybuchowi; nie
do jego ograniczania. Jest on czci ATEX jeeli
przeznaczony jest do wbudowania do urzdzenia
lub systemu ochronnego ATEX
Bez funkcji samodzielnych; nieistotne do bezpiecznego funkcjonowania urzdze ATEX lub
systemw ochronnych

Urzdzenia zabezpieczajce, sterujce i regulacyjne

Urzdzenia sterujce parametrami
przemysowych procesw przetwarzania materiaw palnych i utrzymujce
je w bezpiecznych granicach, takie jak
przetworniki cinienia, poziomu i
temperatury

Nie

Jeeli s umieszczone w miejscach zagroonych

wybuchem, to powinny by zabezpieczone ich
wasne potencjalne rda zaponu lecz urzdzenia zabezpieczajce w odniesieniu do ryzyka
innego ni ryzyko zaponu + urzdzenia kontrolujce powodujce jedynie sygna alarmowy i bez
bezporednich funkcji sterujcych nie wchodz w
zakres dyrektywy (w odniesieniu do zasadniczych wymaga bezpieczestwa i ochrony zdrowia zgodnie z ESHR, punkt 1.5. oraz 1.6.)

81

Objte
94/9/WE

Produkt
Urzdzenia zabezpieczajce przecieniowo lub temperaturowo, hamujca
uaktywnienie si rde zaponu (np.
urzdzenie zabezpieczajce prdowozalene przeznaczone dla silnikw Ex)
+ urzdzenia wykonawcze systemw
zabezpieczajcych przed wybuchem,
np. systemw tumienia wybuchw
(wyzwalajca)

(El = elektryczne)
Tak (El.)

Przykad
urzdzenia

Komentarze
Urzdzenia obu kategorii objta jest 94/9/WE
punkt 1.2., w odniesieniu do wymaga funkcjonalnoci i pewnoci dziaania zgodnych z zasadniczymi wymaganiami bezpieczestwa i ochrony
zdrowia (ESHR), punkt 1.5. oraz 1.6.

Inne produkty
Kable i przewody

Nie

Drabinki i ukadaki kablowe

Nie

Rury kablowe/rury: np. odcigi dymu i

rury kablowe instalacji elektrycznych
(za wyjtkiem rur kablowych przeznaczonych do uytku pomidzy osonami
ognioszczeln a urzdzeniem uszczelniajcym)
Kocwki oczkowe/widekowe z
przewodem i bez przewodu

Nie

Wyadowanie elektrostatyczne (ESD)

zabezpieczenia np. opaski, buty, maty
podogowe, woreczki antystatyczne
Drzwi
Drabiny, bez wzgldu na materia
Farby
Zbiorniki
Narzdzia np. motki, szczypce

Nie
Nie
Nie
Nie
Nie
Nie
Nie

Bez funkcji samodzielnych; nieistotne do bezpiecznego funkcjonowania urzdze ATEX lub

systemw ochronnych
Bez funkcji samodzielnej; nie istotne dla bezpiecznego dziaania urzdze i systemw
ochronnych ATEX. Bez wasnego rda zaponu, dodatkowe rozwaania, Uwaga 2.
Bez funkcji samodzielnych; nieistotne do bezpiecznego funkcjonowania urzdze ATEX lub
systemw ochronnych

Bez funkcji samodzielnych; nieistotne do bezpiecznego funkcjonowania urzdze ATEX lub

systemw ochronnych
Bez funkcji samodzielnych; nieistotne do bezpiecznego funkcjonowania urzdze ATEX lub
systemw ochronnych
Nie posiadaj wasnych rde zaponu
Nie posiadaj wasnych rde zaponu
Nie posiadaj wasnych rde zaponu
Nie posiadaj wasnych rde zaponu
Nie posiadaj wasnych rde zaponu

Uwaga 1: Dodatkowe informacje mona uzyska z drugiego wydania wytycznych wdraania ATEX i dokumentw
interpretacyjnych Komitetu Staego ds. dyrektywy 94/9/WE, lecz take z niewicych wskazwek dotyczcych dyrektywy 1999/92/WE.
Uwaga 2: W przypadku urzdzenia, systemw ochronnych, czci i podzespow, aparatury zabezpieczajcej, sterujcej i regulacyjnej i/lub innych wyrobw wskazanych jako nie podlegajce zakresowi dyrektywy 94/9/WE ATEX, powinno si wzi pod uwag rda zaponu i zagroenie wybuchem zwizane z uyciem. Procesy i uderzenia, ktrym
towarzyszy tarcie w przypadku rdzy i metali lekkich (np. aluminium i magnezu) i ich stopy mog zainicjowa reakcj
aluminotermiczn (termit), ktra moe da pocztek iskrzeniu powodujcemu szczeglnie atwo zapon.

82