Plan wynikowy z biologii w klasach pierwszych (A, B, C, D, E, P) Zespołu Szkół Ekonomicznych w Mińsku Mazowieckim
Zakres podstawowy
nr programu nauczania DKOS-4015-5/02
nauczyciel: mgr Leszek Sęktas
rok szkolny: 2007/2008
Nr Temat lekcji
lelcji
1 Życie przedmiotem badań
biologicznych. Zasady
mikroskopowania. Zapoznanie z
przedmiotowym systemem oceniania.
2 Cytoplazma i struktury błoniaste
komórki.
3 Budowa i rola jądra komórkowego.
4 Aparat rybosomalny i mitochondria
Wymagania podstawowe
- zdefiniować termin życie
- wymienić czynności życiowe -organizmów żywych
- określić przedmiot badań biologii
- porównywać cechy materii -ożywionej i
nieożywionej
- stosować różne źródła wiedzy biologicznej i
wykorzystywać informacje popularnonaukowe w
uczeniu się biologii
- scharakteryzować i porównać myślenie indukcyjne i
dedukcyjne
- wymienić cechy prawidłowo prowadzonej
obserwacji i doświadczenia
- omówić budowę, wymienić części optyczne i
mechaniczne mikroskopu
- obliczyć powiększenie mikroskopu optycznego
- wymienić założenia teorii komórkowej budowy
organizmu
- wymienić elementy strukturalne komórki
eukariotycznej
- narysować schemat komórki eukariotycznej
- przeprowadzić obserwację mikroskopową komórek
bakteryjnych i udokumentować wyniki obserwacji w
formie rysunku
- nazwać elementy strukturalne jądra komórkowego
- wymienić funkcje jądra komórkowego i tworzących
je struktur
- obliczyć liczbę chromosomów w komórkach haplo- i
dploidalnych
- wyjaśnić sposób rozmieszczenia DNA w jądrze
komórkowym oraz budowę chromosomu
- nazwać elementy budowy mitochondrium i
Wymagania ponadpodstawowe
- zaplanować i przeprowadzać proste obserwacje oraz
dokumentować ich wyniki
- opisać zasadę działania mikroskopu optycznego
- rozróżniać wnioskowanie indukcyjne od wnioskowania
dedukcyjnego na podstawie przykładów
- wymienić algorytm prowadzenia badań naukowych
- wyjaśnić, dlaczego znajomość matematyki, fizyki,
chemii, geografii jest niezbędna dla biologów
- porównać znaczenie terminów: problem badawczy i
hipoteza, teoria naukowa i prawo naukowe
- scharakteryzować obraz mikroskopowy
- wyjaśnić, dlaczego komórkę uważamy za otwarty
układ termodynamiczny
- udowodnić, analizując model komórki, że człowiek
należy do królestwa Eucaryota
- narysować model budowy jądra komórkowego
- wyjaśnić różnice między pojęciami: chromatyna,
chromosom, chromatyda, euchromatyna i
heterochromatyna, chromatyna luźna i zwarta
- analizować związek budowy jądra komórkowego z
funkcją, którą pełni
- udowodnić współzależność komórkowych procesów
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe
lelcji
jako ośrodki anabolizmu i katabolizmu rybosomu
komórek. - wymienić etapy oddychania wewnątrzkomórkowego
- wymienić funkcje rybosomów
- wyjaśnić istotę anabolizmu i katabolizmu
- zidentyfikować mitochondrium wśród innych
organelli komórkowych
narysować schemat budowy mitochondrium
- porównać zysk energetyczny fazy beztlenowej i
tlenowej oddychania
5 Mitoza. - wymienić typy podziałów komórkowych
- wyliczyć fazy w cyklu życiowym komórek
6 Mejoza. - wymienić i rozróżnić rodzaje kariokinez
- rozróżnić na rycinach podział mitotyczny i
mejotyczny
- ocenić biologiczne znaczenie podziału
mitotycznego i mejotycznego
7 Tkanki nabłonkowe i tkanki łączne - zdefiniować termin tkanka
właściwe i oporowe. - wymienić typy tkanek występujące w organizmie
człowieka
- rozróżnić tkanki nabłonkowe wśród innych typów
tkanek
- wymienić swoiste cechy tkanki nabłonkowej i tkanki
łącznej
- wyjaśnić na wybranych przykładach związek
budowy tkanki łącznej z pełnioną funkcją
Wymagania ponadpodstawowe
metabolicznych
- wyjaśnić rolę ATP w w metabolizmie komórki
- skonstruować schemat ilustrujący istotę oddychania
wewnątrzkomórkowego
- analizować strukturę chemiczną ATP
- przekonać, dobierając odpowiednie argumenty, że
mitochondria zaliczane są do autonomicznych organelli
komórkowych
- identyfikować fazy podziałów komórkowych, np. na
schematach
- zilustrować schematem podział mitotyczny
- analizować przemiany chromatyny w cyklu życiowym
komórki oraz zmiany ilości DNA i liczby chromosomów
w kolejnych fazach cyklu komórkowego komórki
dzielącej się mitotycznie
- identyfikować fazy podziałów komórkowych, np. na
schematach
- zilustrować schematem podział mejotyczny
- analizować przemiany chromatyny w cyklu życiowym
komórki oraz zmiany ilości DNA i liczby chromosomów
w kolejnych fazach cyklu komórkowego komórki
dzielącej się mejotycznie
- porównać przebieg mitozy i mejozy
- zaprojektować tabelę umożliwiającą porównanie
mitozy i mejozy
- narysować graf ilustrujący klasyfikację tkanek
nabłonkowych
- wymienić kryteria klasyfikacji tkanki nabłonkowej
- wyjaśnić związek budowy nabłonków z pełnionymi
przez nie funkcjami
- przeprowadzić obserwację mikroskopową nabłonków i
narysować obserwowany obraz
- wyjaśnić mechanizm regeneracji tkanki chrzęstnej i
tkanki kostnej
- porównać budowę i funkcje tkanek łącznych
właściwych i oporowych
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe
lelcji
8 Tkanki łączne płynne - krew i limfa. - wymienić cechy krwi i limfy świadczące o
przynależności do grupy tkanek łącznych
- wymienić elementy tworzące krew
- omówić funkcje biologiczne krwi
- rozpoznawać na rycinach, planszach podstawowe
rodzaje krwinek
- przeprowadzić obserwację mikroskopową rozmazu
krwi człowieka i rozpoznać rodzaje krwinek
9 Sprawdzian z lekcji 1-8 (30 minut). - wymienić układy tworzące organizm człowieka
Narządy i ich układy w organizmie - scharakteryzować hierarchiczną organizację
człowieka. organizmu człowieka
10 Znaczenie składu pożywienia dla - wymienić główne składniki pokarmowe
organizmu człowieka. - wymienić podstawowe strategie odżywiania w
świecie istot żywych i dobrać przykłady organizmów
realizujących odmienne strategie odżywiania
- wymienić rodzaje i źródła witamin, makro- i
mikroelementów
- ocenić konsekwencje zdrowotne niedoboru witamin
11 Budowa układu pokarmowego - wyjaśnić istotę procesu odżywiania
człowieka. - wymienia kolejne organy przewodu pokarmowego
12, Fizjologia układu pokarmowego - odróżnić trawienie wewnętrzne od zewnętrznego
13 człowieka. - wymienia procesy zachodzące w poszczególnych
odcinkach przewodu i układu pokarmowego
14 Racjonalne odżywianie. - omówić całokształt czynników warunkujących
zachowanie wartości przez produkty żywnościowe
- analizować informacje żywieniowe zawarte w
tabelach lub na wykresach
- zdefiniować terminy: dieta, dietetyka, anoreksja,
bulimia
- wymienić podstawowe rodzaje diet i porównać je
- wymienić podstawowe błędy w żywieniu
- wyjaśnić, na czym polega dieta zrównoważona
Wymagania ponadpodstawowe
- zaprojektować schemat przedstawiający proces
regeneracji kości po złamaniu
- narysować graf ilustrujący klasyfikację składników
krwi
- scharakteryzować przystosowania w budowie krwinek
do pełnionych przez nie funkcji
- porównać budowę krwinek
- wyjaśnić na czym polega homeostaza
- skonstruować schemat ilustrujący hierarchiczną
organizację materii żywej
- wyjaśnić, dlaczego organizm człowieka jest otwartym
układem fizycznym
- omówić (opisać) regulującą rolę witamin
- klasyfikować składniki odżywcze pod względem ich
budowy chemicznej i roli biologicznej
- uzasadnić zapotrzebowanie organizmu na wodę i
składniki odżywcze
- wykazać związek między budową a funkcją
poszczególnych elementów układu pokarmowego
- zna ogólny zarys trawienia poszczególnych
składników pokarmu
- opisać źródła pierwiastków ciężkich w przyrodzie i ich
wpływ na zdrowie
- uzasadnić potrzebę indywidualnego doboru
składników diety
- ocenić skutki stosowania wybranych konserwantów
żywności
- ocenić, na podstawie etykiet produktów spożywczych,
stopień modyfikacji żywności
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe
lelcji
- ocenić wartość odżywczą produktów oraz własnych
posiłków
- uzasadnić konieczność zachowania higieny i
estetyki przygotowania i spożywania posiłków
- przewidzieć skutki nadmiernego objadania się lub
odchudzania
15 Sprawdzian z lekcji 10-14.
16 Budowa i czynności układu - wymienić narządy układu oddechowego i omówić - wymienić cechy narządów układu oddechowego
oddechowego. jego rolę umożliwiające efektywną wymianę gazową
- rozpoznać na foliogramach lub planszach narządy - wyjaśnić związek pomiędzy oddychaniem i jego
układu oddechowego tempem a zapotrzebowaniem energetycznym
- podać istotę oddychania wewnętrznego i organizmu
zewnętrznego - zaplanować doświadczenie obrazujące mechanizm
- wyjaśnić związek pomiędzy odżywianiem i ruchów oddechowych oraz wymiany gazowej i
oddychaniem przewidzieć ich wyniki
- analizować przystosowania w budowie narządów - analizować działanie układu oddechowego
układu oddechowego do pełnionych funkcji
17 Higiena i niektóre choroby układu - wymienić czynniki wpływające na obniżenie - rozróżnić przyczyny chorób układu oddechowego i
oddechowego. sprawności wentylacyjnej płuc dobrać odpowiednie przykłady
- nazwać najczęściej występujące choroby układu - określić ogólne zasady profilaktyki chorób układu
oddechowego oraz ich przyczyny oddechowego
- wymienić przykłady świadczące o nieprzestrzeganiu - zaproponować ćwiczenia usprawniające pracę układu
zasad higieny układu oddechowego oddechowego
- omówić rolę ćwiczeń fizycznych w usprawnianiu
wentylacji płuc oraz profilaktyce chorób układu
oddechowego
- uzasadnić konieczność zachowania higieny układu
oddechowego
- uzasadnić szkodliwość palenia tytoniu
18 Rola układu krążenia i układu - omówić funkcje biologiczne limfy - wyjaśnić mechanizm tworzenia limfy
limfatycznego w transporcie - wymienić funkcje układu krążenia i układu - wymienić cechy narządów układu krwionośnego
wewnętrznym. limfatycznego umożliwiające efektywny transport wewnątrzustrojowy
- wymienić elementy i funkcje układu limfatycznego - analizować współdziałanie układu krążenia i układu
- wyjaśnić na czym polega transport wewnętrzny limfatycznego
- charakteryzować organizację anatomiczną układu
krążenia
- analizować wyniki podstawowych badań
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe
lelcji
morfologicznych krwi
19 Budowa i praca serca. - zmierzyć tętno i ciśnienie krwi - wyjaśnić na czym polega automatyzm pracy serca
- analizować pracę serca - wyjaśnić wpływ wysiłku fizycznego na częstotliwość
- opisać budowę serca tętna
- ocenić rolę krążenia wieńcowego
- zaplanować oraz przeprowadzić pomiary tętna i
ciśnienia tętniczego spoczynkowego i wysiłkowego,
oraz udokumentować wyniki pomiarów za pomocą
wykresów i zinterpretować je
20 Fizjologia układu krwionośnego. - wymienić elementy i funkcje układu krwionośnego - konstruować schemat graficzny małego i dużego
- zdefiniować terminy: żyła, tętnica, kapilara i krwiobiegu oraz krążenia wrotnego
porównać te struktury - analizować przystosowania w budowie narządów
- opisać kierunek przepływu krwi w dużym i małym układu krwionośnego do pełnionych funkcji
krwiobiegu
- rozróżnić na schemacie krwiobiegu tętnice i żyły, w
których płynie krew natlenowana i odtlenowana
- rozpoznawać na rycinach, foliogramach, planszach
narządy układu krwionośnego
21 Transport gazów oddechowych i - podać gazy oddechowe - wyjaśnić i analizować przebieg krzepnięcia krwi
krzepnięcie krwi. - podać ogólny zarys transportu gazów oddechowych - wyjaśnić i opisać mechanizm transportu tlenu i
dwutlenku węgla we krwi
22 Grupy krwi. - wymienić dwa podstawowe układu grupowe krwi i - wymienić podstawowe zasady transfuzji krwi oraz je
grupy krwi w ich obrębie uzasadnić
- zdefiniować termin transfuzja
- dobrać dawców lub biorców krwi (znając ich grupy
krwi)
- charakteryzować grupy krwi pod względem
zawartych w niej antygenów i przeciwciał
- wyjaśnić istotę konfliktu serologicznego
23 Higiena i niektóre choroby układu - wymienić i omówić najczęstsze przyczyny chorób - wymienić najważniejsze osiągnięcia w diagnozowaniu
krążenia. serca i układu krążenia oraz leczeniu chorób układu krążenia
- wymienić typowe czynniki wpływające na obniżenie - rozróżnić przyczyny powstawania chorób układu
sprawności krążenia krwi krążenia i dobrać odpowiadające im przykłady chorób
- wymienić przykłady świadczące o nieprzestrzeganiu - uzasadnić potrzebę indywidualnego doboru ćwiczeń
zasad higieny układu krążenia fizycznych
- omówić rolę ćwiczeń fizycznych w usprawnieniu - analizować mechanizm rozwoju choroby
pracy serca oraz w profilaktyce chorób układu nadciśnieniowej, miażdżycy naczyń krwionośnych i
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe
lelcji
krwionośnego zawału serca
- wyjaśnić na czym polega profilaktyka chorób układu
krążenia, w tym rolę prawidłowej diety
24 Mechanizmy obronne organizmu. - definiować terminy odporność: komórkowa, - omówić ogólną budowę przeciwciała
humoralna, bierna, swoista, nieswoista - porównać mechanizm odporności humoralnej i
- omówić główne strategie obronne organizmu komórkowej
- wyjaśnić mechanizm funkcjonowania odporności - analizować mechanizm odporności jako wyniku
swoistej i nieswoistej organizmu komplementarnego współdziałania płynów ustrojowych:
- analizować mechanizm reakcji antygen - krwi i limfy
przeciwciało
25 Odporność sztuczna. - definiować terminy szczepionka, surowica - wymienić przykłady chorób autoagresyjnych
odpornościowa człowieka
- wymienić najważniejsze szczepienia ochronne - wyjaśnić sposoby uzyskiwania przez organizm
dzieci i młodzieży odporności sztucznej - czynnej i biernej
- ocenić działania wpływające na wzrost odporności - wyjaśnić mechanizm odrzucania przeszczepu
człowieka - porównać mechanizm odporności naturalnej i
sztucznej
- uzasadnić wpływ wirusa HIV na funkcjonowanie
układu odpornościowego człowieka
26 Sprawdzian z lekcji 16-25.
27 Anatomia i czynności układu - zdefiniować terminy: wydalanie, osmoza - uzasadnić szkodliwość wpływu produktów reakcji
wydalniczego. - omówić sposoby wydalania związków szkodliwych katabolicznych na funkcjonowanie organizmu
dla organizmu - zapisać reakcję syntezy mocznika
- wymienić źródła i rodzaje azotowych produktów - wyjaśnić związek pomiędzy środowiskiem życia
przemiany materii organizmu, dostępnością wody a rodzajem wydalanego
- omówić anatomię układu wydalniczego człowieka azotowego produktu przemiany materii
- rozpoznać na rycinach narządy układu - uzasadnić szkodliwość wpływu produktów reakcji
wydalniczego katabolicznych na funkcjonowanie organizmu
- wyjaśnić związek między wydalaniem a - uzasadnić konieczność oszczędnej gospodarki
oddychaniem wewnątrzkomórkowym wodnej w warunkach lądowych oraz analizować jej
mechanizmy
28, Nefron jak elementarna jednostka - omówić budowę nefronu - wykazać związek pomiędzy metabolizmem a
29 strukturalna i funkcjonalna nerek. - wyjaśnić istotę tworzenia moczu pierwotnego i wydalaniem
ostatecznego - analizować mechanizmy regulacji wodno-mineralnej
- porównać skład chemiczny moczu pierwotnego i płynów ustrojowych
ostatecznego - uzasadnić konieczność resorpcji kanalikowej
- analizować etapy powstawania moczu
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe
lelcji
ostatecznego
30 Zakłócenia w funkcjonowaniu układu - wymienić i omówić czynniki sprzyjające - wyjaśnić termin dializa i określić warunki jej
wydalniczego. występowaniu chorób nerek i układu wydalniczego przeprowadzania oraz znaczenie dla zdrowia
- rozróżnić przyczyny powstawania chorób układu - przedstawić osiągnięcia naukowe w leczeniu trwałych
wydalniczego i dobrać odpowiadające im przykłady uszkodzeń nerek
chorób - opisać zasadę pracy urządzenia dializującego
- wyjaśnić podstawowe zasady profilaktyki chorób - wnioskować o stanie zdrowia na podstawie wyników
nerek i układu wydalniczego analizy moczu
- analizować zmiany w wyglądzie i składzie - ocenić wpływ nieprawidłowej diety oraz niezdrowego
chemicznym moczu w związku z konkretnymi trybu życia na rozwój chorób nerek
schorzeniami
- analizować laboratoryjne wyniki badania moczu
- uzasadnić konieczność zachowania higieny układu
wydalniczego
31 Budowa i funkcje układu rozrodczego - zdefiniować terminy: gonady, gamety - wymienić I-, II- i III-rzędowe cechy płciowe
człowieka. - wymienić narządy i omówić rolę układu rozrodczego - wyjaśnić istotę spermatogenezy i oogenezy
męskiego i żeńskiego - porównać rozmnażanie płciowe i bezpłciowe
- identyfikować na rycinach narządy układu
rozrodczego
- analizować przystosowania w budowie narządów
układu rozrodczego do pełnionych funkcji
- analizować i przedstawić graficznie przebieg
gametogenezy
32 Fazowość cyklu menstruacyjnego. - omówić wpływ czynników zewnętrznych (stresu,
zmian klimatu, choroby) na przebieg cyklu
menstruacyjnego
- analizować i interpretować wykres zmian
temperatury w kolejnych fazach cyklu
menstruacyjnego

33 Rozwój człowieka od poczęcia do - zdefiniować terminy: zaplemnienie, zapłodnienie, - uzasadnić znaczenie przystosowawcze zróżnicowanej
narodzin. embrion, zarodek, płód budowy plemników i komórek jajowych
- wyjaśnić fizjologiczne podłoże zapłodnienia - wyjaśnić na czym polega bruzdkowanie, gastrulacja i
- wymienić etapy rozwoju prenatalnego człowieka organogeneza
- charakteryzować i analizować kolejne etapy
wewnątrzmacicznego i postembrionalnego rozwoju
człowieka
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe
lelcji
- charakteryzować rolę łożyska w odżywianiu i
wymianie gazowej płodu
34 Higiena układu rozrodczego oraz - wymienić fazy porodu i omówić jego przebieg
okresu ciąży i porodu. Połóg. - wymienić czynniki powodujące niepłodność u kobiet
i mężczyzn
- nazwać metody antykoncepcyjne
- nazwać instytucje, w których młody człowiek może
zasięgnąć rady lekarza lub psychologa
- wyjaśnić, na czym polega profilaktyka chorób
przenoszonych drogą płciową
- uzasadnić konieczność zachowania higieny układu
rozrodczego i ciąży
35 Od poczęcia do śmierci - etapy - wymienić etapy rozwoju postnatalnego człowieka - analizować mechanizm regulacji wzrostu oraz
ontogenezy człowieka. - wymienić etapy życia pozapłodowego człowieka i metabolizmu w różnych okresach rozwojowych
krótko je scharakteryzować człowieka
36 Sprawdzian z lekcji 27-35.
37 Układ ruchu i jego rola. Rodzaje kości - wyliczyć elementy układu ruchu - wymienić cechy narządów układu kostnego
i ich połączeń. - scharakteryzować przejawy i znaczenie ruchu umożliwiające realizację funkcji ruchowej
człowieka - narysować schemat budowy stawu i opisać go
- wymienić narządy i funkcje układu kostnego - wykonać (wg. instrukcji) ćwiczenia lub doświadczenia,
- rozpoznać rodzaje połączeń kości w szkielecie oraz przewidzieć ich wyniki oraz dokumentować je
człowieka - wyjaśnić zasady udzielania pierwszej pomocy przy
- opisać budowę i wymienić funkcje stawu urazach układu ruchu
- wyjaśnić związek budowy kości z jej funkcjami - analizować związek między prawidłową dietą i
- scharakteryzować ruch jako przejaw życia aktywnością fizyczną a stanem kośćca
- wymienić najczęstsze przyczyny chorób układu
kostnego
- wymienić najczęstsze urazy i choroby układu
kostnego
- ocenić znaczenie aktywności fizycznej w
profilaktyce osteoporozy
38 Budowa szkieletu osiowego - analizować przykładowe rozwiązania anatomiczne - wymienić elementy szkieletu osiowego człowieka oraz
człowieka. umożliwiające realizację funkcji kośćca scharakteryzować ich funkcje
- analizować przystosowania w budowie narządów
układu kostnego do pełnionych funkcji
- wymienić czynniki wpływające na powstawanie
skrzywień kręgosłupa oraz sposoby zapobiegania im
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe
lelcji
39 Anatomia i fizjologia skurczu
mięśniowego.
40 Doping i higiena układu ruchu.
41 Sprawdzian z układu ruchu.
42 Oko jako narząd wzroku - - definiować terminy: bodziec, receptor
najważniejszego zmysłu człowieka. - klasyfikować receptory i bodźce
- wymienić narządy zmysłów
- wymienić i charakteryzować powszechne wady
wzroku oraz choroby oczu
- wymienić sposoby ochrony oczu
- wyjaśnić budowę i funkcje oka
- analizować budowę oka
43 Ucho jako narząd słuchu i równowagi. - wyjaśnić budowę i funkcje ucha
- charakteryzować powszechne wady słuchu
- analizować budowę ucha
44, Układ nerwowy najbardziej złożoną - zdefiniować terminy: pobudliwość, neuron, synapsa
45 strukturą anatomiczną ludzkiego - omówić budowę i swoiste właściwości neuronu i
organizmu. nerwów
- wymienić funkcje układu nerwowego: centralnego,
obwodowego i autonomicznego
- wymienić elementy strukturalne układu nerwowego i
ich funkcje
- zidentyfikować i nazwać (np. na rycinach w atlasie
anatomicznym) główne narządy układu nerwowego
- wyjaśnić istotę przewodnictwa impulsu nerwowego i
analizować mechanizm jego przewodzenia
- porównywać funkcje poszczególnych części
mózgowia
46 Odruchy podstawowymi jednostkami - zdefiniować terminy: odruch, łuk odruchowy,
czynnościowymi układu nerwowego. warunkowanie
- narysować schemat łuku odruchowego
- wymienić przykładu odruchów bezwarunkowych i
warunkowych; klasyfikować je i porównywać
- wymienić rodzaje pamięci
- rozróżnić na schemacie główne części mózgowia
- scharakteryzować przebieg doświadczenia
Wymagania ponadpodstawowe
- wymienić rodzaje receptorów i efektorów
- wyjaśnić rolę poszczególnych elementów oka w
wytwarzaniu obrazów
- analizować fizjologię widzenia
- wyjaśnić rolę poszczególnych elementów ucha w
odbieraniu dźwięków
- wyliczyć rodzaje opon mózgowo-rdzeniowych i
omówić ich funkcje
- porównać stan komórki nerwowej w spoczynku i po
pobudzeniu
- porównać funkcje układu somatycznego i
wegetatywnego oraz współczulnego i
przywspółczulnego
- rysować schemat ilustrujący organizację anatomiczną
układu nerwowego
- zdefiniować terminy: pamięć, pierwszy i drugi układ
sygnałów
- wymienić przykładu świadczące o nadrzędnej roli
mózgu w pełnieniu funkcji kontrolno-integracyjnej
- wymienić struktury mózgu odpowiedzialne za
poszczególne rodzaje pamięci; analizować mechanizm
powstawania pamięci krótkotrwałej i długotrwałej
- wyjaśnić mechanizm powstawania odruchu
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe
lelcji
Pawłowa warunkowego
- wyjaśnić, na czym polega proces zapamiętywania i
kojarzenia
- udowodnić, że odruch jest podstawą funkcjonowania
człowieka
47 Stres największym zagrożeniem dla - zdefiniować pojęcie stresu - wyliczyć i omówić fazy i znaczenie snu
prawidłowego funkcjonowania - wymienić przykłady zewnętrznych i wewnętrznych - ocenić biologiczne znaczenie zdolności przeżywania
organizmu człowieka. czynników stresogennych emocji i stresu
- wymienić i charakteryzować najczęstsze choroby,
będące konsekwencją długotrwałego stresu
- zaproponować sposoby ograniczania negatywnego
wpływu stresu na organizm
48, Hormonalna regulacja procesów - wymienić hormony produkowane przez gruczoły - omówić chemiczną budowę hormonów
49 życiowych dokrewne - wyjaśnić nadrzędną rolę podwzgórza i przysadki
- wymienić i charakteryzować przykłady mózgowej; ocenić znaczenie dla funkcjonowania
najczęstszych chorób wywołanych nieprawidłową układu dokrewnego osi podwzgórze - przysadka
gospodarką hormonalną mózgowa
- klasyfikować hormony - wyjaśnić wpływ szyszynki na rytmy i cykle biologiczne
- omówić mechanizmy hormonalne umożliwiające - wyjaśnić przyczyny wybranych chorób związanych z
zachowanie homeostazy nadczynnością lub niedoczynnością gruczołów układu
- wyjaśnić mechanizm ujemnego sprzężenia hormonalnego
zwrotnego - analizować powiązania anatomiczne i funkcjonalne
- porównać mechanizm działania hormonów między układem nerwowym i hormonalnym
peptydowych - przewidywać konsekwencje nadczynności i
niedoczynności gruczołów układu hormonalnego
50 Powtórzenie z zakresu regulacji
nerwowo-hormonalnej.
51 Sprawdzian z zakresu regulacji
nerwowo-hormonalnej.
52 Skóra jako wyspecjalizowany narząd - definiować terminy: stałocieplność, - wyjaśnić na czym polega ochronna, czuciowa,
ochronny i czuciowy. zmiennocieplność, termoregulacja wydalnicza i termoregulacyjna funkcja skóry
- wymienić przykłady zwierząt zmiennocieplnych i - ocenić udział skóry w termoregulacji organizmu
stałocieplnych - ocenić znaczenie funkcji termoregulacyjnej i
- wymienić elementy strukturalne skóry i wytwory czuciowej skóry
naskórka - analizować współdziałanie układów odpowiedzialnych
- wymienić funkcje skóry za stałocieplność
- wymienić podstawowe zasady higieny skóry i
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe
lelcji
uzasadnić je
- zidentyfikować i nazwać (np. na rycinach) elementy
skóry
- analizować budowę skóry pod kątem przystosowań
do pełnionych funkcji
53 Stan zdrowia i stan choroby. - definiować terminy: zdrowie, choroba, profilaktyka - wymienić najczęstsze przyczyny zgonów w Polsce i
- wymienić podstawowe przyczyny chorób Europie, a także w wybranych rejonach świata
cywilizacyjnych, społecznych, zakaźnych, - porównać i uzasadnić przyczyny zróżnicowania
pasożytniczych, zawodowych i alergii chorób będących powodem zgonów w krajach ubogich
- klasyfikować czynniki chorobotwórcze i choroby i cywilizacyjnie rozwiniętych
- charakteryzować główne czynniki wpływające na - analizować wpływ wybranych czynników
jakość życia i zachowanie zdrowia człowieka fizykochemicznych i biologicznych na zaburzenie
- analizować związek między stylem życia i stanem homeostazy organizmu człowieka
środowiska przyrodniczego a stopniem zdrowotności
jednostek i społeczeństw
- ocenić skuteczność wybranych działań
profilaktycznych
- zaproponować sposoby ograniczania negatywnego
wpływu patogenów na organizm
54 Alergie. - definiować terminy: alergen, alergia - analizować mechanizm przebiegu reakcji
- klasyfikować alergeny uczuleniowej
- wymienić przykłady chorób alergicznych - omówić metody diagnozowania i leczenia alergii
- zaproponować działania ograniczające zapadalność - wyjaśnić czym jest wstrząs anafilaktyczny
na choroby alergiczne
55, Choroby nowotworowe i ich - wymienić czynniki kancerogenne - wyjaśnić mechanizm transformacji nowotworowej
56 profilaktyka. - rozpoznać sytuacje, w których człowiek jest - udowodnić, że choroby nowotworowe należą do grupy
narażony na wpływ czynników kancerogennych chorób cywilizacyjnych
- rozpoznawać i charakteryzować symptomy mogące - analizować związek między stanem środowiska lub
świadczyć o chorobie nowotworowej genetyczną skłonnością a ryzykiem wystąpienia
- wymienić zasady profilaktyki chorób choroby nowotworowej
nowotworowych
- wyjaśnić związek stylu życia z
prawdopodobieństwem zachorowania na nowotwór
- klasyfikować choroby nowotworowe i
charakteryzować je
- wymienić przykłady chorób nowotworowych
- charakteryzować najczęstsze choroby
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe
lelcji
nowotworowe będące konsekwencją
nieodpowiedniego stylu życia
- analizować materiały informacyjne pod kątem
zachowania zdrowia, w tym higieny i profilaktyki
nowotworowej
- zaproponować sposoby ograniczania liczby
zachorowań na nowotwory
- analizować dane statystyczne, dotyczące dynamiki
zachorowań na choroby nowotworowe w Polsce i na
świecie

57 Choroby wirusowe. - wymienić najczęściej występujące w Polsce i na
świecie choroby wywoływane przez wirusy
- omówić sposoby zarażenia się wirusem HIV
- przedstawić działania profilaktyczne zapobiegające
zarażeniu się wirusem HIV
- wymienić przykłady chorób wirusowych człowieka i
ich objawy
- przedstawić budowę wirusów i ich cechy z lub
spoza właściwości materii ożywionej
- zaproponować działania profilaktyczne
ograniczające występowanie chorób wirusowych
58 Choroby bakteryjne. - wymienić najczęściej występujące w Polsce i na
świecie choroby wywoływane przez bakterie i grzyby
oraz charakteryzować je
- wymienić konkretne działania profilaktyczne
ograniczające występowanie chorób bakteryjnych i
grzybiczych
- wyjaśnić pojęcia: antybiotyk, chemioterapeutyk,
bakteriemia, posocznica (sepsa)
57, Choroby inwazyjne. - określić ogólne zasady profilaktyki chorób
58 inwazyjnych
- wymienić i rozpoznać popularne pasożyty
wywołujące choroby u człowieka
- wymienić sposoby zarażenia się pospolitymi
pasożytami
- uzasadnić wpływ wirusa HIV na funkcjonowanie
układu odpornościowego człowieka
- opisać pierwotne i wtórne objawy zakażenia wirusem
HIV
- analizować budowę wirusa HIV
- wymienić i charakteryzować etapy infekcji wirusowej
- wyjaśnić konieczność poddawania się szczepieniom
przed wyjazdem do krajów tropikalnych
- wyjaśnić mechanizm ograniczonego oddziaływania
antybiotyków na drobnoustroje chorobotwórcze
- przedstawić wybrane mechanizmy obronne bakterii
przed unieszkodliwieniem ich przez układ
odpornościowy gospodarza
- opisać i narysować podstawowe kształty komórek
bakteryjnych
- omówić objawy zakażenia robakami pasożytniczymi
- ocenić sposoby ochrony przed chorobami
inwazyjnymi (robaczycami, malarią itp.)
- przewidywać możliwość zarażenia się pasożytami
podczas wycieczek i wyjazdów (szczególnie do
ciepłych krajów)
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe
lelcji
- omówić cykl rozwojowy: zarodźca malarii, tasiemca - omówić cykl rozwojowy: motylicy wątrobowej,
uzbrojonego, tasiemca nieuzbrojonego, tasiemca motyliczki, przywry krwi, tasiemca kręćkowego,
bąblowca, glisty ludzkiej, owsika, włośnia krętego, tasiemca psiego, bruzdogłowca szerokiego, tęgoryjca
Toxoplasma gondii dwunastniczego
- omówić podstawowe działania profilaktyczne
zapobiegające występowaniu chorób inwazyjnych
- porównać przebieg rozwoju wybranych pasożytów
- analizować patogenne oddziaływania
pierwotniaków i stawonogów na organizm ludzki
60 Trucizny. - definiować terminy: trucizna (toksyna), toksyczność, - analizować wpływ substancji toksycznych na
toksykologia, dioksyna funkcjonowanie organizmu
- klasyfikować trucizny - rozróżniać gatunki trujących roślin i grzybów
- wymienić podstawowe objawy zatrucia - charakteryzować typowe trucizny wytwarzane przez
- wymienić i omówić zasady udzielania pierwszej organizmy i występujące w środowisku
pomocy przedmedycznej w wypadkach zatrucia - udowodnić zależność między jakością środowiska a
- określić ogólne zasady przechowywania trucizn stopniem zagrożenia zatruciami
- przewidywać konsekwencje kontaktu z truciznami i
konsekwencje zatruć
- analizować materiały informacyjne, etykiety
substancji toksycznych
61 Uzależnienia i ich konsekwencje - wymienić najczęstsze przyczyny uzależnienia od - dowodzić szkodliwości oddziaływania różnych
zdrowotne i społeczne. alkoholu i narkotyków środków psychoaktywnych na funkcjonowanie układu
- wymienić sposoby profilaktyki i leczenia uzależnień nerwowego i innych układów oraz na zachowanie
- wymienić biologiczne i społeczne skutki uzależnień człowieka
- wyjaśnić mechanizm powstawania uzależnienia i - wymienić symptomy zażywania poszczególnych
nałogu narkotyków
- klasyfikować środki uzależniające
- analizować skutki działania i przedawkowania
alkoholu, narkotyków, leków psychotropowych
- zaproponować sposoby spędzania wolnego czasu,
zabawy oraz sposoby rozwiązywania problemów bez
pomocy alkoholu i narkotyków