Plan wynikowy z biologii w klasie IIC Zespołu Szkół Ekonomicznych w Mińsku Mazowieckim
Zakres podstawowy
nr programu nauczania DKOS-4015-5/02
nauczyciel: mgr Leszek Sęktas
rok szkolny: 2007/2008
Nr Temat lekcji
lekcji
1 Kwas deoksyrybonukleinowy
nośnikiem informacji genetycznej
2 Budowa DNA i RNA
3 Replikacja DNA
4 Gen - podstawowa jednostka
dziedziczenia
Wymagania podstawowe (P)
- zdefiniować termin informacja genetyczna
- wymienić etapy prawidłowo prowadzonego
doświadczenia biologicznego
- wyjaśnić przebieg doświadczeń prowadzących do
poznania nośnika informacji genetycznej
- uzasadnić potrzebę stosowania doświadczeń w
badaniach genetycznych
-zdefiniować terminy: nukleozyd, nukleotyd,
informacja genetyczna
- wymienić składniki chemiczne DNA
- omówić lokalizację DNA na terenie komórki
- określić na czym polega komplementarność nici
w cząsteczce DNA
- analizować strukturę przestrzenną podwójnego
heliksu DNA
- zdefiniować terminy: replikacja DNA
- wymienić zasadnicze etapy replikacji i opisać ich
przebieg oraz efekty
- wyjaśnić na czym polega semikonserwatywność
replikacji
- określić biologiczną rolę DNA i procesu replikacji
- zapisywać literowo fragmenty kodu genetycznego
i produkty jego replikacji
- podać współczesną definicję genu
- zdefiniować terminy: genom, genotyp, fenotyp
- porównać historyczną i współczesną definicję
genu
- podać przykłady komórek (organizmów)
haploidalnych i diploidalnych
Wymagania ponadpodstawowe (PP)
- analizować i wybrać sposób prezentacji przebiegu
doświadczeń Griffitha i Avery'ego
- konstruować modele DNA
- przedstawić w postaci schematycznego rysunku
chemiczną budowę DNA
- rozpoznać na schematach poszczególne etapy procesu
replikacji
- wymienić i omówić rodzaje DNA
- wymienić organelle komórki roślinnej, w których
zachodzi replikacja DNA
- zilustrować schematycznym rysunkiem proces
semikonserwatywnej replikacji DNA
- określić źródła energii dla procesu replikacji
- analizować związek między stopniem wierności procesu
replikacji a częstotliwością mutacji punktowych
- porównać budowę genów organizmów prokariotycznych
i eukariotycznych
- analizować fakt występowania genów nakładających się
i jego znaczenie dla biologii wirusów
- wyjaśnić dlaczego informacja genetyczna jest
zakodowana
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe (P)
lekcji
5 Kod genetyczny i jego cechy - podać i scharakteryzować cechy kodu
genetycznego
- posługiwać się tabelą kodu genetycznego
6 Struktura przestrzenna materiału - definiować termin "kariotyp"
genetycznego - wyjaśnić, na czym polega badanie genomu
- zilustrować budowę chromosomu
- wymienić kolejne struktury biorące udział w
pakowaniu DNA
- określić haploidalną i diploidalną liczbę
chromosomów w jądrze komórkowym
- analizować wielkość genomu u różnych
organizmów
7 Realizowanie informacji genetycznej - definiować terminy: transkrypcja, translacja
- synteza białka - wymienić elementy aparatu translacyjnego
- omówić budowę i rolę rybosomów
- analizować przebieg transkrypcji i translacji
- wymienić rodzaje RNA oraz porównać ich
budowę i funkcje
- porównać budowę i funkcje DNA i RNA, budowę i
funkcje mRNA, tRNA i rRNA
- analizować na modelach (schematach) przebieg
procesu transkrypcji i translacji
8 Poznawanie genomu człowieka - opisać kariotyp człowieka
- rozróżnić autosomy i heterosomy na schemacie
kariotypu człowieka
- określić na podstawie kariotypu płeć człowieka - charakteryzować metody badania kariotypu
- zilustrować budowę chromosomu
9 Rodzaje mutacji - definiować termin mutacja
- klasyfikować mutacje (punktowe i
chromosomowe)
- analizować mechanizm mutacji genowych i
chromosomowych
10 Przyczyny i skutki mutacji oraz ich - wymienić i omawiać wybrane czynniki mutagenne - analizować proces mutagenezy jako molekularne
Wymagania ponadpodstawowe (PP)
- wyjaśnić, jak zmieniało się rozumienie pojęcia genu
- omówić cechy kodu genetycznego i ich następstwa
- charakteryzować metody badania kariotypu
- ocenić przydatność badań kariotypu
- scharakteryzować kolejne struktury biorące udział w
pakowaniu DNA
- wyjaśnić rolę enzymów chromatyny w kondensacji i
dekondensacji chromatyny oraz w przebiegu replikacji,
transkrypcji i translacji
- wyjaśnić sposób odczytywania informacji genetycznej
- omówić zasady realizacji informacji genetycznej
- porównać przebieg i znaczenie poszczególnych etapów
translacji
- przedstawić w postaci schematycznych rysunków
chemiczną budowę RNA (różnych rodzajów)
- określić źródła energii dla procesów transkrypcji i
translacji
- ocenić biologiczne znaczenie transkrypcji i translacji dla
komórki (organizmu)
- przewidywać konsekwencje zaburzeń procesu
transkrypcji i translacji
- określić wielkość genomu człowieka
- krótko scharakteryzować metody badania genomu i
przebieg jego poznawania
- ocenić przydatność badań kariotypu
- omawia efekty poszczególnych rodzajów mutacji
(genowych i chromosomowych)
- przedstawić w postaci schematów poszczególne rodzaje
mutacji oraz określić ich konsekwencje
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe (P) Wymagania ponadpodstawowe (PP)
lekcji
znaczenie w ewolucji organizmów. - przewidzieć skutki oddziaływania wybranych podłoże zmian ewolucyjnych
mutagenów
- zaproponować sposoby postępowania służące
minimalizowaniu wpływu wybranych czynników
mutagennych

11 Sprawdzian z genetyki molekularnej

12 I prawo Mendla - wyjaśnić znaczenie stwierdzenia, że Grzegorz - analizować dziedziczenie dwóch cech
Mendel jest ojcem genetyki - rozwiązywać krzyżówki i zadania genetyczne oparte na
- wyjaśnić znaczenie określenia „linia czysta” oraz dwóch parach przeciwstawnych cech
terminów: allel dominujący, allel recesywny, cecha
dominująca, cecha recesywna
- konstruować krzyżówki genetyczne ilustrujące
dziedziczenie według I prawa Mendla
- przedstawić pierwsze prawo Mendla
- określić wpływ doświadczeń Mendla na rozwój
genetyki
13 II prawo Mendla - scharakteryzować drugie prawo Mendla - wyjaśnić dlaczego geny znajdujące się na jednym (tym
- rozwiązywać proste krzyżówki genetyczne samym) chromosomie dziedziczą się niezgodnie z II
dwucechowe prawem Mendla
- uzasadnić, że krzyżówki genetyczne pozwalają - potrafić analizować schematy rodowodów
na określenie homo- i heterogametyczności
14 Dziedziczenie cech sprzężonych z - opisywać odkrycie Tomasza Morgana
płcią i związanych z płcią - rozwiązywać proste zadania genetyczne
uwzględniające dziedziczenie wg. Morgana
15 Choroby dziedziczne człowieka - definiuje pojęcie choroba genetyczna - opisywać objawy wybranych chorób dziedzicznych i
- klasyfikować choroby dziedziczne według rozwój tych chorób
kryterium rodzaju mutacji wywołującej chorobę
- wyjaśnić znaczenie terminów: mutacja
dominująca, mutacja recesywna, gen sprzężony z
płcią, gen autosomalny
- klasyfikować mutacje wywołujące choroby
dziedziczne według kryterium rodzaju mutacji
wywołującej chorobę
16 Badania i diagnostyka chorób - analizować bezpośrednie przyczyny wybranych - charakteryzować metody i techniki stosowane w
dziedzicznych chorób dziedzicznych diagnostyce chorób dziedzicznych
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe (P)
lekcji
- zdefiniować czym są testy (badania) prenatalne
w kierunku chorób genetycznych
- wymienić rodzaje testów prenatalnych
17 Sprawdzian: reguły dziedziczenia
cech
18 Podstawowe metody i techniki - zdefiniować pojęcia: inżynieria genetyczna,
inżynierii genetycznej enzymy restrykcyjne, wektory, transformacja
genetyczna
- zdefiniować pojęcia: organizmy transgeniczne,
klonowanie
- charakteryzować wektory
- wymienić metody stosowane w inżynierii
genetycznej
19 Znaczenie genetyki dla zdrowia i - wymienić zastosowania inżynierii genetycznej w
życia człowieka rolnictwie, ochronie środowiska i medycynie
20 Czy inżynieria genetyczna jest - określić korzyści i zagrożenia wynikające z
zagrożeniem, czyli jej wykorzystanie możliwości praktycznego zastosowania zdobyczy
w praktyce biotechnologii
21 Sprawdzian: zastosowania inżynierii
genetycznej
22 Rodzaje i źródła zmienności w - definiować pojęcie zmienności i wymieniać jej
przyrodzie rodzaje oraz krótko je charakteryzować
- omówić przyczyny poszczególnych rodzajów
zmienności
- uzasadnić, dlaczego zmienność jest podstawową
cechą życia
23 Znaczenie teorii ewolucji Darwina - wymienić i omówić tezy teorii ewolucji drogą
doboru naturalnego
- zdefiniować pojęcia: dobór naturalny, dobór
Wymagania ponadpodstawowe (PP)
- ocenić znaczenie poradnictwa i diagnostyki chorób
dziedzicznych
- analizuje wpływ czynników środowiskowych na
występowanie chorób wielogenowych
- opisać metody i techniki inżynierii genetycznej
- wyjaśnić co to są lepkie końce i w jaki sposób cecha ta
jest wykorzystywana
- wyjaśnić na czym polega klonowanie
- analizować możliwości zastosowania inżynierii
genetycznej w rolnictwie i hodowli zwierząt
- opisać i omówić sposoby wykorzystywania genetycznie
zmodyfikowanych organizmów do syntezy szczepionek,
leków i przeciwciał
- zanalizować mechanizm powstawania organizmów
transgenicznych oraz korzyści wynikające z wykorzystania
biotechnologii w procesach syntezy szczepionek i leków
- zdecydowanie wyrażać własną opinię na temat inżynierii
genetycznej, popartą rzetelnymi informacjami
- ocenić przydatność inżynierii genetycznej
- porównać poszczególne rodzaje zmienności
- określić molekularne podłoże zmian ewolucyjnych
- porównać znaczenie poszczególnych rodzajów
zmienności w ewolucji
- wyjaśnić zjawisko radiacji adaptacyjnej i ocenić jego
znaczenie
- wymienić i scharakteryzować rodzaje doboru
Nr Temat lekcji Wymagania podstawowe (P) Wymagania ponadpodstawowe (PP)
lekcji
sztuczny naturalnego oraz rodzaje specjacji
- wyjaśnić co przedstawia drzewo rodowe
24 Bezpośrednie dowody ewolucji - wyliczyć bezpośrednie dowody ewolucji oraz - podawać przykłady bezpośrednich dowodów ewolucji
klasyfikować je
- znać znaczenie pojęć: narząd homologiczny,
narząd analogiczny, narząd szczątkowy, atawizm i
podawać ich przykłady
25 Pośrednie dowody ewolucji - wyliczyć pośrednie dowody ewolucji oraz - podawać przykłady pośrednich dowodów ewolucji
klasyfikować je

26 Rodowód człowieka - zdefiniować terminy: antropogeneza, hominizacja - charakteryzować formy przed- i praludzkie
- wymienić i omówić kolejne etapy antropogenezy - analizować dowody ewolucji i drzewo rodowe hominidów
- określić czas, miejsce i warunki w jakich powstały
formy ludzkie
- porównać cechy człowieka i małp
człekokształtnych
27 Sprawdzian: ewolucjonizm
28 Człowiek jako gatunek biologiczny i - uzasadnić pozycję systematyczną człowieka - ocenić znaczenie mowy, techniki i kultury w przebiegu
istota społeczna - wymienić i omawia specyficzne cechy Homo ewolucji człowieka
sapiens - starać się przewidzieć w jaki sposób aktualny rozwój
komunikacji, techniki i kultury wpłynie na ewolucję
biologiczną współczesnego człowieka
29 Czy istnieją rasy ludzkie? - omówić rasy ludzkie i ich cechy
30 Równowaga Hardy'ego-Weinberga - zdefiniować równowagę Hardy'ego - Weinberga i
towarzyszące jej procesy, podać przykłady